Novembri

Kana beto ke kudilonga, beto ta tomisa mutindu na beto ya kusala mambu mpi ya kuyindula. Beto me butukaka ve ti kikalulu ya kudiyala kansi beto fwete longuka yo. Ntangu bibuti ke kangaka ntima sambu na kulonga bana na bo “na malongi mpi na balukebisu ya Yehowa,” bo ke sadisaka bo na kukuma mayele mpi na kudilonga. (Baef. 6:4) Yo kele mutindu mosi mpi ti bantu yina ke zabaka Yehowa na kimbuta. Ata bo lenda kudilonga, bo me yelaka ntete ve na kimpeve. Kansi ntangu bo ke lwataka “kimuntu ya mpa” mpi ke salaka bikesa ya kulanda mbandu ya Kristu, bo ke yelaka na kimpeve. (Baef. 4:23, 24) Kudilonga ke sadisaka beto na kulonguka na kuyela na kimpeve. w18.03 29 § 3-4

Yehowa mpi dibundu na yandi ke bingisaka beto na balukutakanu. Beto ke zolaka nde bantu yonso yina ke kwisa na balukutakanu kudiwa mbote, mingi-mingi bantu ya mpa. (Bar. 15:7) Bo kele mpi bantu yina Yehowa me bingisa, beto fwete sadisa bo na kudiwa mbote, ata bo kele nki mutindu to bo me lwata nki mutindu. (Yak. 2:1-4) Kana muntu mosi me vanda kaka yandi mosi, keti nge lenda lomba yandi na kuvanda ti nge? Yandi ta tonda nge kana nge ke sadisa yandi na kubakisa manaka ya lukutakanu to na kuzwa baverse yina bo ke tanga. Yai kele mutindu ya mbote ya kumonisa “kikalulu ya kuyamba banzenza.” Bantangu ya nkaka bampangi ya mabundu ya nkaka, bankengi ya nziunga to mimonisi ya Betele ke kwisaka kusala badiskure na mabundu na beto. Keti beto lenda sadila mabaku yai sambu na kubingisa bampangi yai? (3 Yoa. 5-8) Beto lenda bingisa bo na nzo sambu na kudia. w18.03 15 § 5, 7

Tadila mbandu ya Saule, yina vandaka Muyuda. Dikanda ya mvimba ya Bayuda vandaka bantu ya Nzambi, kansi Yehowa buyaka bo sambu bo vandaka diaka ve kulemfukila yandi. Saule vandaka kundima nde Bayuda vandaka kaka bansadi ya mbote ya Nzambi, yo yina yandi vandaka kubangika Bakristu. Kansi kilumbu mosi, Saule waka Yezu yina futumukaka, ke solula ti yandi katuka na zulu. Saule vandaka kuyindula nde Yezu me fwaka. Inki Saule salaka? Yandi ndimaka lusadisu ya Ananiasi na kiese yonso. Biblia ke tuba nde: “Yandi telamaka mpi bakaka mbotika.” (Bis. 9:17, 18; Bag. 1:14) Bo kumaka kubinga yandi ntumwa Polo. Ntangu Saule bakisaka nde Nzambi vandaka kusadila Yezu sambu na kulungisa luzolo na yandi, yandi bakaka mbotika kukonda kusukinina. (Bis. 22:12-16) Bubu yai mpi balongoki ya Biblia, baleke mpi bambuta, ke salaka mutindu mosi. w18.03 5 § 9-10; 6 § 11

Yakobi kutanaka ti bampasi na luzingu. Ezau, mpangi na yandi ya divumu mosi, zolaka kufwa yandi. Bokilo na yandi ya bakala vandaka kuyiba yandi na mayele. Kansi Yakobi landaka kutanina lukwikilu ya ngolo na mambu yina Yehowa silaka Abrahami. (1 Bak. 2:14-16) Yakobi zabaka nde dibuta na yandi mpi ta baka mambote ya lusilu yina, yo yina yandi taninaka mbote bantu ya dibuta na yandi. (Kuy. 28:10-15) Ata bantu ya bilumbu na yandi vandaka ti mabanza ya kinsuni, Yakobi landaka ve bangindu na bo mpi yandi vilaka ve balusilu ya Yehowa. Mu mbandu, ntangu Yakobi bakisaka nde mpangi na yandi ke sosa kufwa yandi, yandi bondilaka Yehowa na kugulusa yandi mpi sambaka nde: “Nge tubaka nde: ‘Mono ta sadila nge kibeni mambu ya mbote, mpi mono ta kumisa bana na nge bonso bambuma ya zelo ya nzadi-mungwa.’” (Kuy. 32:6-12) Yakobi vandaka ti lukwikilu ya ngolo na balusilu ya Yehowa, yandi monisaka yo na mutindu na yandi ya kuzinga. w18.02 20 § 9-10

Yobi kutanaka ti bampasi mingi. Yobi vandaka “muntu ya kuluta nene na kati ya bantu yonso ya Esti.” (Yobi 1:3) Yandi vandaka mvwama ya nene, yandi zabanaka mingi mpi bantu vandaka kuzitisa yandi. (Yobi 29:7-16) Ata mpidina, Yobi vandaka kuyindula ve nde yandi me luta bantu ya nkaka to nde yandi lenda zinga kukonda lusadisu ya Nzambi. Yo yina Nzambi bingaka yandi “nsadi na mono.” Satana niokulaka Yobi na nsungi ya nda. Yandi zolaka nde Yobi kuyindula nde bampasi yina me katuka na Nzambi. (Yobi 1:13-21) Na nima, bantu tatu yina tubaka nde bo kele banduku ya Yobi tubilaka yandi mambu ya nku. Bo tubaka nde Yobi ke salaka mambu ya mbi yo yina Nzambi me pesa yandi ndola. (Yobi 2:11; 22:1, 5-10) Ata Yobi kutanaka ti bampasi yai yonso, yandi bikalaka ya kwikama na Yehowa. Ntangu bampasi ya Yobi manaka, Yehowa pesaka yandi bima yina yandi vandaka na yo mbala zole mpi Yobi zingaka diaka bamvula 140. (Yak. 5:11) Yobi landaka kusadila Nzambi na ntima ya mvimba. w18.02 6 § 16; 7 § 18

Bantu ya mutindu yai ke zolaka nde bantu kukumisa bo. Muntu mosi ya mayele tubaka mutindu yai sambu na muntu ya lulendo: “Na ntima na yandi, yandi kele ti kiteki mosi yina yandi ke fukiminaka sambu na kudisambila.” Bantu ya nkaka ke tubaka nde lulendo kele mbi kibeni, yo yina ata bantu ya lulendo ke zolaka ve kumona muntu ya nkaka ya lulendo. Yehowa ke zolaka ve lulendo, Biblia ke bingaka yo “meso ya lulendo.” (Bing. 6:16, 17) Ya kieleka, lulendo ke salaka nde muntu kukuma ntama ti Nzambi. (Nk. 10:4) Lulendo kele kikalulu ya Diabulu. (1 Tim. 3:6) Diambu ya mawa kele nde bansadi ya nkaka ya Yehowa kumaka lulendo. Mu mbandu, Uziya, ntotila ya Yuda vandaka ya kwikama bamvula mingi. Kansi Biblia ke tuba nde: “Ntangu yandi kumaka ngolo, ntima na yandi kumaka lulendo sambu na kubwa na yandi mosi, mpi yandi salaka mambu kukonda kwikama na ntwala ya Yehowa Nzambi na yandi.” Uziya kotaka na tempelo mpi tambikaka ndumbu, mukumba yina vandaka ve ya yandi. Diaka Ezekiasi, ntotila ya kwikama kumaka mpi lulendo na nsungi mosi buna.—2 Bans. 26:16; 32:25, 26. w18.01 28 § 4-5

Biblia ke tuba nde bansadi ya Yehowa vandaka kupesa makabu sambu kisalu na yandi kukwenda na ntwala. Bantangu ya nkaka bo vandaka kupesa makabu sambu na kisalu mosi buna. (Kub. 35:5; 2 Bant. 12:4, 5; 1 Bans. 29:5-9) Na mvu-nkama ya ntete, Bakristu waka nde nzala ya ngolo vandaka na Yudea mpi nde bampangi vandaka ti mfunu ya lusadisu. Yo yina konso mpangi tindilaka bampangi bima yina yandi vandaka na yo. (Bis. 11:27-30) Makabu yina bantu vandaka kupesa na ntangu ya ntama katukaka na bisika ya kuswaswana. Na mvu-nkama ya ntete, bampangi ya nkaka vandaka kuteka bima na bo, mu mbandu, bilanga to banzo mpi kunata mbongo na bantumwa. Na nima, bantumwa vandaka kusadila mbongo yina sambu na kusadisa bampangi yina vandaka ti mfunu ya lusadisu. (Bis. 4:34, 35) Bampangi ya nkaka vandaka kubumba mbongo mbala na mbala sambu bo sadila yo na kisalu ya Nzambi. Yo yina, bamvwama mpi bansukami vandaka kupesa makabu.—Luka 21:1-4. w18.01 18 § 7; 19 § 9

Ata beto kele ti mayele mpi makuki mingi, beto ta kuka ve kusala mambu yonso na ngolo na beto mosi. Yai kele kieleka ya mfunu yina beto yonso fwete vila ve. Ntumwa Polo vandaka ti makuki ya kusala mambu mingi, kansi yandi vandaka ve kukuka kusala mambu yonso. Ntangu yandi zabisaka Yehowa mawi na yandi, Yehowa songaka yandi nde: “Ngolo na mono ke kuma ya kukuka ntangu nge kele ya kulemba.” Polo bakisaka mambu yina Yehowa songaka yandi, yo yina yandi tubaka nde: “Ntangu mono ke vandaka ya kulemba, na ntangu yo yina mono ke vandaka ngolo.” (2 Bak. 12:7-10) Inki Polo zolaka kutuba? Polo zabaka nde yandi ta kuka ve kusala mambu yonso na ngolo na yandi mosi. Yandi vandaka na mfunu ya lusadisu ya muntu yina kele ngolo mingi kuluta yandi. Mpeve santu ya Nzambi vandaka kupesa Polo ngolo ntangu yandi vandaka ya kulemba. Mpeve ya Nzambi vandaka kusadisa Polo na kusala mambu yina yandi lendaka ve kusala na ngolo na yandi mosi. Yo lenda sadisa beto mpi. Mpeve santu ya Yehowa ke pesaka beto ngolo mingi! w18.01 9 § 8-9

Kana mwana na nge me monisa mpusa ya kubaka mbotika, longuka ntete mikanda yina dibundu ya Yehowa me basisaka sambu na bibuti. Na nima, na mutindu ya mbote mpi na ntangu ya mbote, zabisa mwana na nge nde lukanu na yandi ya kudipesa na Yehowa mpi ya kubaka mbotika kele lukanu mosi ya mfunu mingi mpi yo ta natila yandi balusakumunu mingi. Bibuti, beno kele ti mukumba mpi dibaku ya nene ya ‘kusansa bana na beno na malongi mpi na balukebisu ya Yehowa.’ (Baef. 6:4) Yo yina, beno fwete longa bana malongi ya Biblia mpi kusadisa bo na kukwikila mambu yina bo ke longuka. Ntangu lukwikilu na bo ta kuma ngolo, bo ta kudipesa na Yehowa mpi ta sadila yandi na ntima ya mvimba. Bika nde Ndinga ya Yehowa, mpeve na yandi mpi bikesa na beno kusadisa bana na kukuma ‘mayele sambu bo guluka.’ w17.12 22 § 17, 19

Daniele vandaka ti bamvula kiteso ya 100 mpi kumaka na nsuka ya luzingu na yandi. Keti Daniele vandaka kundima nde yandi ta zinga diaka na bilumbu ke kwisa? Ee! Na nsuka ya mukanda na yandi, Daniele sonikaka lusilu yina Nzambi pesaka yandi: “Kansi nge, kwenda tii na nsuka. Nge ta pema.” Daniele zabaka nde bafwa ke pemaka mpi nde “kisalu, lukanu, nzayilu, mpi mayele kele ve na Maziamu,” kisika yina muntu ke kwenda. (Lon. 9:10) Ata mpidina, lufwa ta tula ve nsuka na luzingu ya Daniele. Yehowa pesaka yandi lusilu ya kitoko sambu na bilumbu ke kwisa. Wanzio ya Yehowa zabisaka Daniele bangogo ya kapu ya bubu. Daniele zabaka ve ntangu mambu yai ta salama. Yandi zabaka nde yandi ta fwa mpi ta kwenda kupema. Kansi ntangu yandi waka lusilu yai, “Nge ta telama sambu na kubaka dikabu na nge,” yandi bakisaka nde yandi ta futumuka na bilumbu ke kwisa. Mambu yai ta salama bamvula mingi na nima ya lufwa na yandi, disongidila “na nsuka ya bilumbu,” to mutindu Biblia ya Yeruzalemi me balulaka yo, “na nsuka ya ntangu.” w17.12 7 § 17-18

Yehowa songaka bankuluntu ya Izraele na kulanda lunungu na yandi. Ntete, yo lombaka nde bankuluntu kuzikisa mambu yonso. Na nima, bo vandaka kutadila na dikebi yonso bikuma yina pusaka muntu yango na kufwa muntu, mutindu yandi ke tadila mbi yina yandi me sala mpi kana yandi me salaka dezia mambu ya mbi sambu na kuzaba kana bo fwete wila yandi mawa to ve. Yo lombaka nde bankuluntu kusosa kubakisa kana muntu yina me tina vandaka kumenga muntu yina yandi fwaka to vandaka ti ngindu ya kufwa yandi. (Kut. 35:20-24) Na ntwala ya kuzengila muntu nkanu ya lufwa, bo vandaka kuwa kutuba ya bantu, mingi-mingi zole yina monaka mutindu mambu salamaka. Na nima ya kuzaba mbote mambu yina salamaka, yo lombaka nde bankuluntu kutula dikebi na muntu yandi mosi na kisika ya kutula dikebi kaka na mambu yina yandi me sala. Bankuluntu vandaka ti mfunu ya mayele sambu na kubakisa mambu mbote-mbote mpi kuzaba bikuma yina pusaka muntu na kufwa muntu ya nkaka. Kuluta diaka, bo vandaka na mfunu ya mpeve santu ya Yehowa sambu yo sadisa bo na kulanda mayele na yandi, mawa na yandi mpi lunungu na yandi.—Kub. 34:6, 7. w17.11 16 § 13-14

Ntangu beto yantikaka kulonguka Biblia, beto longukaka mwa bakieleka ya mfunu. Mu mbandu, beto longukaka nde, Yehowa muntu gangaka beto mpi mambu yina yandi ke kana kusala sambu na bantu. Beto longukaka mpi nde Nzambi tindaka Mwana na yandi na ntoto na kufwa sambu na kukatula beto na kimpika ya disumu mpi ya lufwa. Diaka, beto longukaka nde Kimfumu ya Nzambi ta katula bampasi yonso mpi bantu ta zinga mvula na mvula na ntoto na kiese mpi na ngemba. (Yoa. 3:16; Kus. 4:11; 21:3, 4) Bantangu ya nkaka, dibundu ya Yehowa lenda soba mutindu na beto ya kubakisa mbikudulu to verse mosi. Kana yo salama, yo kele mbote na kulonguka bantendula yina ya mpa mpi kuyindula yo mingi. (Bis. 17:11) Beto fwete zaba dilongi yina bo me soba mpi mambu ya nkaka ya fioti-fioti yina bo me tendula, yina me swaswana ti bantendula ya ntama. Kulonguka mutindu yai ta sadisa beto na kubakisa mbote bantendula ya mpa sambu beto kuma kuzaba bakieleka mingi. w17.06 12 § 15-16

Beto fwete keba mingi-mingi na mambu yina lenda nata beto na kufwa bansiku ya Yehowa. Mu mbandu, yo kele mbote nde bampangi yina ke zola kukwelana kutula bandilu na mambu bonso kusimbana, kuyambana mpi kuvanda bo mosi na kingenga. (Bing. 22:3) Bigonsa ya nkaka lenda kumina beto ntangu beto ke sala nzietelo to ke sala kisalu ti muntu yina kele ve nkwelani na beto. (Bing. 2:10-12, 16) Beto fwete keba mpi ntangu beto kele na mawa to ke kudiwa beto mosi. Beto lenda vanda ti basusi mingi mpi kusosa nde muntu mosi kutudila beto dikebi mingi. Yo kele kigonsa. Kana nge ke kudiwaka mutindu yai, sosa lusadisu ya Yehowa mpi ya bampangi.—Nk. 34:18; Bing. 13:20. w17.11 26 § 4-5

Yehowa ke waka mpasi kana bo me fwa muntu. Na ntangu ya ntama, kana muntu ya Izraele kufwa muntu, mpangi ya muntu yina ya bakala, ta “vutula mbi sambu na menga,” disongidila yandi fwete fwa mpi muntu yina me fwa mpangi na yandi. (Kut. 35:19) Mpidina, muntu yina me fwa muntu ta futa luzingu na yandi mosi sambu na muntu yina yandi fwaka. Kana bo me fwa ve nswalu muntu yina me fwa muntu, Ntoto ya Lusilu vandaka kubeba mpi yo vandaka diaka ve ya santu. Yehowa tubaka nde: “Beno fwete bebisa ve insi yina beno ke zinga” ntangu beno ke tiamuna menga, disongidila kufwa muntu. (Kut. 35:33, 34) Kansi nki vandaka kusalama kana muntu ya Izraele me fwa muntu na luzolo ve? Ata mpidina, yandi me sala mbi mutindu yandi me fwa muntu. (Kuy. 9:5) Yehowa tubaka nde bo lenda wila yandi mawa. Muntu yina me fwa muntu na luzolo ve fwete tina na mbanza mosi na kati ya bambanza sambanu ya lutaninu sambu mpangi ya muntu yina yandi me fwa kufwa yandi ve. Kana yandi me kota na mbanza ya lutaninu, bo vandaka kutanina yandi. Yo lombaka nde yandi bikala na mbanza ya lutaninu tii ntangu nganga-nzambi ya nene ta fwa.—Kut. 35:15, 28. w17.11 9 § 3-5

Mpangi-nkento mosi na Australie monisaka mayele. Bokilo na yandi vandaka kutelemina ngolo kieleka mpi bantangu ya nkaka bokilo yango vandaka kuwa makasi. Yo yina na ntwala ya kubinga bokilo na yandi, mpangi-nkento ti bakala na yandi vandaka kusamba sambu Yehowa kusadisa bo na kusolula mbote. Diaka, bo vandaka kusolula mingi ve sambu mbala mingi mavwanga vandaka kubasika. Kana mavwanga me basika yo lenda pesa nge mpasi sambu nge ke zolaka bampangi na nge mpi ke zolaka kusepedisa bo. Kansi kuvila ve nde nge fwete zola Yehowa mingi kuluta bantu ya dibuta na beno. Kana bo me zaba nde nge ke zolaka Yehowa mingi, bo ta bakisa nde kusadila Yehowa kele mfunu. Nge lenda pusa bo ve na ngolo na kulonguka kieleka. Kansi, luzingu na nge lenda ndimisa bantu ya nkaka nde kuzitisa bansiku ya Yehowa me natilaka nge mambote. Ya masonga, Yehowa me pesaka bo mpi dibaku ya kusadila yandi.—Yez. 48:17, 18. w17.10 15-16 § 15-16

Beto fwete suka kaka ve na kutuba nde “mono ke zolaka nge.” Beto fwete monisa yo na bisalu. Mu mbandu, kana mpangi me konda madia to lele, yandi ke vandaka na mfunu ya lusadisu kansi ya bangogo mpamba ve. (Yak. 2:15, 16) Mutindu mosi, sambu beto ke zolaka Yehowa mpi bantu, beto fwete suka ve kaka na kulomba Yehowa na kutinda bansamuni mingi, kansi beto mosi fwete samuna mingi. (Mat. 9:38) Ntumwa Yoane tubaka nde beto fwete zola na “bisalu mpi na kieleka.” Yo yina, zola na beto fwete vanda ya “kukonda luvunu.” (Bar. 12:9; 2 Bak. 6:6) Nge lenda tuba nde nge ke zolaka bantu. Keti zola na nge kele ya kieleka? Keti nge ke monisaka yo ti bikuma ya mbote? Zola na beto fwete vanda ya kieleka, sambu zola ya luvunu kele mfunu ve. w17.10 8 § 5-6

Beto fwete tanga Biblia mbala na mbala sambu yo twadisa beto. Beto fwete sala bikesa sambu na kutanga yo konso kilumbu. Beto ke vandaka ti bisalu mingi, ata mpidina beto fwete bika ve nde kima mosi to mikumba na beto kukanga beto nzila ya kutanga Biblia. (Baef. 5:15, 16) Beto lenda tanga Biblia na suka, na kilumbu to na mpimpa. Beto ke kudiwaka bonso muyimbi-bankunga yina sonikaka nde: “Mono ke zolaka nsiku na nge mingi! Mono ke yindululaka yo kilumbu ya mvimba.” (Nk. 119:97) Na nima ya kutanga Biblia, beto fwete yindula mingi mambu ya beto me tanga. (Nk. 1:1-3) Kusadila minsiku ya Biblia ta sadisa beto na kutwadisa luzingu na beto na mayele ya Ndinga ya Nzambi. Yo vanda beto ke tanga Biblia na apareyi to na papie, lukanu na beto fwete vanda nde yo soba luzingu na beto mpi yo pusa beto na kusala mambu ya mbote. w17.09 24 § 4-5

Kele ti mambu ya nkaka yina ke lombaka ve kuwila muntu mawa. Mu mbandu, ntotila Saule yindulaka nde yandi monisaka mawa mutindu yandi fwaka ve Agagi ntotila ya Amaleki, mbeni ya bansadi ya Nzambi. Sambu Saule lemfukaka ve na nsiku ya Yehowa, Yehowa ndimaka yandi diaka ve na kuvanda ntotila. (1 Sam. 15:3, 9, 15, noti na nsi ya lutiti) Yehowa kele Zuzi ya lunungu, yandi ke zabaka mambu yina kele na ntima ya bantu mpi ke zabaka nki ntangu yo ke lomba ve kuwila bantu mawa. (Bid. 2:17; Ezek. 5:11) Ntama mingi ve, yandi ta fwa bantu yonso yina ke lemfukilaka yandi ve. (2 Bate. 1:6-10) Na ntangu yina, Yehowa ta wila ve bantu ya mbi mawa. Yandi ta fwa bantu ya mbi, kansi yandi ta wila bansadi na yandi mawa mpi ta gulusa bo. Ya kieleka, beto kele ve ti kiyeka ya kutuba nde muntu yai ta guluka to ve. Kansi, mukumba na beto kele ya kusadisa bantu yonso ntangu yai. w17.09 10 § 10; 11 § 11-12

Yehowa Nzambi lenda sadisa beto na kuyedisa kikalulu ya kudiyala. Bantu ya kukonda kukuka ta kuma ve ti kikalulu ya kudiyala na mutindu ya kukuka bonso Yehowa. Ya kieleka, bantu mingi ke kutanaka ti bampasi sambu bo ke kudiyalaka ve. Kukonda kudiyala lenda pusa muntu na kusala diaka ve mambu ya mfunu, kuvanda diaka ve mayele na nzo-nkanda to na kisalu. Yo lenda pusa mpi muntu na kutuba mambu ya mbi, kulawuka malafu, kunwa bima yina ke lawusaka, kusala mubulu, kufwa makwela, kubaka-baka bamfuka, kukota boloko, kuniokwama na mabanza, kubaka maladi na nzila ya kuvukisa nitu to divumu ya kukonda kukana. (Nk. 34:11-14) Na bilumbu yai ya nsuka, bantu mingi kele diaka ve ti kikalulu ya kudiyala. Yo ke yitukisa ve sambu Ndinga ya Nzambi ke tuba nde kukonda kudiyala kele na kati ya bidimbu ya “bilumbu ya nsuka.”—2 Tim. 3:1-3. w17.09 3 § 1-2

“Ngemba ya Nzambi” ke sadisaka beto na kudiyangisa ve mpi ke taninaka bantima ti mabanza na beto. Beto me zaba nde Yehowa ke kudibanzaka sambu na beto mpi ke zolaka nde beto nunga. (1 Pie. 5:10) Yo ke sadisa beto na kulemba ve nitu mpi na kudiyangisa ve mingi kuluta sambu na bampasi. Kubika fioti mpasi ya nene ta kumina bantu yonso. (Mat. 24:21, 22) Beto me zaba kibeni ve mambu yina ta kumina konso muntu na kati na beto. Ata mpidina, beto fwete kudiyangisa ve mingi sambu na yo. Ata beto me zaba ve mambu yonso yina Yehowa ta sala, beto me zaba Nzambi na beto mbote. Beto me zaba mambu yina yandi me sadilaka bansadi na yandi ya kwikama. Beto ke ndimaka nde na konso diambu, Yehowa ta sala yonso sambu na kulungisa lukanu na yandi. Yandi lenda sala yo na mutindu ya kuyituka! Mambu yonso yina Yehowa ke sadilaka beto ke sadisaka beto na kuvanda ti “ngemba ya Nzambi yina me luta mayele yonso ya kubakisa mambu.” w17.08 12 § 16-17

Profete Yezaya mpi Habakuki yulaka ngiufula yai: “Tii nki ntangu?” (Yez. 6:11; Hab. 1:2) Yezu yulaka kimvuka mosi ya bantu ya kukonda lukwikilu nde: “Tii nki ntangu?” (Mat. 17:17) Bubu yai, beto lenda yula mpi ngiufula yai. Ziku, sambu na maladi, kinunu to kima ya mbi yina me kumina beto, to beto ke kudiyangisa sambu beto ke zinga na “bantangu ya mpasi mpi ya nku.” (2 Tim. 3:1) Diaka, bikalulu ya mbi ya bantu lenda lembisa beto. Yo vanda mpidina to ve, beto kele na kiese ya kuzaba nde Yehowa monaka ve mbi ntangu bansadi na yandi ya kwikama yulaka ngiufula yai. Inki lenda sadisa beto ntangu beto me kutana ti diambu mosi ya mpasi? Beto ke baka mvutu na bangogo ya longoki Yakobo yina kele na mukapu ya bubu. w17.08 3 § 1-3

Yezu zolaka nde balongoki na yandi kusadila “bimvwama ya kukonda lunungu” sambu kuta kinduku na zulu. Kupesa makabu sambu kisalu ya kusamuna yina Yezu tubaka kusalama na ntoto ya mvimba kele mutindu ya mbote ya kusadila bima na beto ya kinsuni. (Mat. 24:14) Leke mosi ya nkento na Inde vandaka kubumba mbongo malembe-malembe. Nkutu, yandi buyaka kusumba biteki ya kusakana ti yo. Ntangu yo kumaka mingi, yandi tulaka mbongo yonso na kesi ya makabu sambu na kisalu ya kusamuna. Mpangi-bakala mosi na Inde me kunaka bakoko mingi, yandi kabilaka bampangi yina ke balulaka mikanda na ndinga Malayalam bakoko. Sambu bambaludi vandaka ti mfunu ya kusumba bakoko, yandi monaka nde kupesa makabu ya bakoko kele mbote kuluta kupesa mbongo. Yandi salaka mambu na “mayele yonso.” Bampangi ya Grèce ke pesaka mpi dibuta ya Betele mafuta ya kulambila mbala na mbala ti bima ya nkaka ya kudia. w17.07 8 § 7-8

Bayuda yimbaka ve sambu bo vandaka bampika na Babilone. Bo vandaka na mfunu ya kikesa. Yo yina, Yehowa sadisaka bo mutindu yandi silaka. Inki mutindu yandi salaka yo? Sirusi, ntotila ya Persia botulaka Babilone mpi tubaka nde: “[Yehowa] me pesa mono kisalu ya kutungila yandi nzo na Yeruzalemi.” Sirusi songaka mpi bantu ya Izraele nde: “Konso muntu na kati na beno yina kele na kati ya bantu na yandi yonso, bika nde Yehowa Nzambi na yandi kuvanda ti yandi, mpi bika nde yandi tombuka.” (2 Bans. 36:23) Yo kele pwelele nde bantu ya Izraele yina vandaka na Babilone bakaka kikesa! Yehowa pesaka ve kikesa kaka na dikanda ya Izraele, kansi mpi na mosi mosi na kati na bo. Bubu yai, Yehowa ke sadisaka mpi konso muntu na kati na beto. Nzambi “ke belulaka bantu yina kele na mawa; yandi ke sansaka bamputa na bo.” (Nk. 147:3) Kana beto ke bela to ke niokwama na mabanza, beto fwete tula ntima nde Yehowa ke tudilaka beto dikebi. Yandi kele ti mpusa ya ngolo ya kupesa beto kikesa mpi ya kusadisa beto. (Nk. 34:18; Yez. 57:15) Yandi ke pesaka beto mayele mpi ngolo ya kununga bampasi.—Yak. 1:5. w17.07 18 § 4-5

Yehowa kele mvwama ya ntete na zulu mpi na ntoto ya mvimba. Bima yonso kele ya yandi. (1 Bans. 29:11, 12) Ata mpidina, Yehowa ke monisilaka bantu yonso ntima-mbote. Beto ke tonda yandi mingi sambu yandi me kabilaka beto bimvwama ya kimpeve! Mu mbandu (1) Kimfumu ya Nzambi, (2) kisalu ya kusamuna, mpi (3) bakieleka ya mfunu yina kele na Ndinga na yandi. Kansi kana beto keba ve, na nima ya bamvula, beto lenda vila nde bima yai kele na valere mingi. Beto fwete landa kubaka yo na valere mpi kuzola yo mingi. Ya kieleka, bansadi ya Yehowa mingi me sobaka luzingu na bo sambu na kukuma bantu ya Kimfumu ya Nzambi. (Bar. 12:2) Ata mpidina, beto fwete landa kusoba luzingu na beto. Beto fwete bika ve nde kima mosi kukanga beto nzila ya kulanda kuzola Kimfumu, mu mbandu bima ya kinsuni to mpusa ya kuvukisa nitu.—Bing. 4:23; Mat. 5:27-29. w17.06 9 § 1; 10 § 7

Yehowa tendudilaka ve Yobi sambu na nki yandi ke mona mpasi. Kansi, Yehowa sadisaka Yobi na kubakisa nde yandi kele mfututu na ntwala ya Nzambi. Yandi monisaka Yobi nde kele ti mambu ya nkaka ya mfunu mingi kuluta bampasi na yandi. (Yobi 38:18-20) Mambu yina Yehowa tubaka sadisaka Yobi na kusoba mabanza. Yehowa sungikaka Yobi na nsungi yina Yobi vandaka na mpasi, keti yo ke tendula nde Yehowa vandaka ve mawete? Ve. Nkutu Yobi yandi mosi yindulaka mpidina ve ata fioti. Yandi bakisaka bandongisila ya Yehowa mpi ndimaka yo. Yobi tubaka nkutu nde: “Mono me wa mawa sambu na mambu yina mono tubaka, mpi mono me vanda na mfututu mpi na putulu ya tiya sambu na kumonisa nde mono me balula ntima.” (Yobi 42:1-6) Na nima ya kuwidikila bandongisila ya zola ya Yehowa, Yobi sobaka mabanza. Yehowa zabisaka banduku ya Yobi nde yandi sepelaka na mutindu Yobi kangamaka na yandi.—Yobi 42:7, 8. w17.06 24 § 11; 25 § 12

Inki ta sadisa beto na kuzaba kana beto kele ti bukati-kati na kisalu na beto ya kinsuni? Kudiyula nde: ‘Keti mono ke sepelaka mingi na kisalu na mono kansi mono ke monaka kisalu ya Yehowa bonso bisalu yonso, to nkutu kisalu ya mpasi?’ Kuyindulula ngiufula yai ta sadisa beto na kuzaba kibeni mambu yina beto ke zolaka. Yezu me longaka beto mambu yina beto fwete tula na kisika ya ntete. Kilumbu mosi, Yezu kwendaka kutala Maria ti Marta. Na mbala mosi, Marta yantikaka kulambila yandi kansi Maria kwendaka na Yezu sambu na kuwidikila yandi. Marta bokutaka nde Maria ke sadisa yandi ve. Yo yina Yezu tubilaka Marta bangogo ya mukapu ya bubu. (Luka 10:38-42) Na dibaku yai, Yezu longaka dilongi ya mfunu kibeni. Sambu banzala na beto kukatula beto ve dikebi na mambu ya mfunu mpi sambu na kumonisila Kristu zola, beto fwete pona “kima ya mbote,” disongidila ntangu yonso kinduku na beto ti Yehowa fwete baka kisika ya ntete. w17.05 24 § 9-10

Yehowa me pesaka bibuti mukumba ya kulonga bana na bo kieleka. Yandi me pesaka ve mukumba yina na ba-nkaka na bo to na muntu ya nkaka. (Bing. 31:10, 27, 28) Kansi, bibuti yina ke zaba ve ndinga ya insi ya nzenza lenda lomba bantu ya nkaka na kukotisa kieleka na ntima ya bana na bo. Ntangu bibuti ke lomba bantu ya nkaka na kusadisa bo, yo ke tendula ve nde bo ke zolaka ve mukumba na bo. Kansi kusala mpidina kele mpi mutindu ya ‘kusansa bana na bo na malongi mpi na balukebisu ya Yehowa.’ (Baef. 6:4) Bibuti lenda lomba mpi bankuluntu na kusonga bo mitindu ya mbote ya kutwadisa lusambu ya dibuta mpi mutindu bo lenda zwa banduku ya mbote sambu na bana. Bibuti lenda binga mpi mabuta ya nkaka na kuvukana ti bo mbala na mbala na lusambu ya dibuta. Diaka, baleke mingi ke longukaka mambu na bampangi ya nkaka ntangu bo ke samuna mpi ke sala mambu ya nkaka ti bo.—Bing. 27:17. w17.05 11 § 17; 12 § 18

Yezu ti bibuti na yandi kwendaka na Ezipte ntangu wanzio ya Yehowa songaka Yozefi nde ntotila Erode ke sosa kufwa Yezu. Bo zingaka kuna tii ntangu Erode fwaka. (Mat. 2:14, 19-21) Bamvula mingi na nima, balongoki ya Yezu tinaka mbangika, bo “panzanaka na baprovense ya Yudea ti ya Samaria.” (Bis. 8:1) Yezu zabaka nde balongoki na yandi mingi ta tina babwala na bo. Yandi tubaka nde: “Kana bo monisa beno mpasi na mbanza mosi, beno tina na mbanza ya nkaka.” (Mat. 10:23) Bambangi ya Yehowa mingi mpi ke zingaka na bansi ya nzenza. Bantu yina bo vandaka kuzola me fwaka mpi bo me vidisaka bima na bo mingi. Bampangi ya nkaka ke kutanaka ti bampasi na bisika yina bantu ke kwendaka kusosa lutaninu na bansi ya nkaka. Na bisika yango, bantu vandaka kulawuka malafu, kubula bansaka ya mbongo, kuyiba mpi kusala bizumba. Ata mpidina, bo zabaka nde nsuka-nsuka bo ta katuka na bisika yina ya mpasi, mutindu bantu ya Izraele katukaka na ntoto ya zelo na zelo. Yo sadisaka bo na kuvanda ti mabanza ya mbote.—2 Bak. 4:18. w17.05 3 § 2; 4 § 2-5

Bantangu ya nkaka mpangi to muntu ya nkaka lenda sala mambu yina lenda sepedisa nge ve. Kulemba ve. Landa kukangama na Nzambi, lomba lusadisu na yandi mpi tudila yandi ntima. Kuvila ve nde nge kele muntu ya kukonda kukuka, bantangu ya nkaka nge lenda yindula mbi to kubakisa ve mambu yonso. Kutuba ve mambu ya mbi, yo lenda basisa mavwanga ya ngolo. Na kisika ya kusosa kuyidika mambu nge mosi, landa kukangama na Yehowa mpi vingila yandi yidika mambu. Kana nge sala mpidina, Yehowa ta zola nge mingi mpi ta sakumuna nge. Vanda ti kivuvu nde Yehowa, “zuzi ya ntoto ya mvimba” ta salaka kaka mambu ya mbote, “sambu banzila na yandi yonso kele lunungu.”—Kuy. 18:25; Kul. 32:4. w17.04 22 § 17

Inki ta kumina bantu yina ke buya kusoba mpi bayina ta landa kudikotisa na mambu ya nsi-ntoto yai? Yehowa ke sila nde yandi ta fwa bantu yonso ya mbi. (Nk. 37:10) Bubu yai, bantu mingi ke salaka mambu ya mbi na kinsweki mpi mbala mingi bo ke bakaka ve ndola. (Yobi 21:7, 9) Biblia ke tuba nde: “Meso ya Nzambi ke vandaka na zulu ya banzila ya muntu, mpi yandi ke monaka bitambi na yandi yonso. Mudidi to mpimpa ya ngolo kele ve kisika bantu ya ke salaka mambu ya mbi lenda bumbana.” (Yobi 34:21, 22) Bantu kele ve ata ti kisika ya kubumbana sambu Yehowa kumona bo ve. Yehowa ke monaka mambu yonso ya mbi yina bantu ke salaka. Na nima ya Armagedoni, beto ta tala kisika yina bantu ya mbi vandaka kansi beto ta mona bo ve. Bo ta vila kimakulu!—Nk. 37:12-15. w17.04 10 § 5