Yanuari

Ntangu Moize vandaka na nzo ya mfumu ya Ezipte, yandi vandaka ve muntu ya kudikulumusa. Moize vandaka kuwa makasi nswalu mpi yandi fwaka muntu mosi yina salaka mbi. Moize yindulaka nde Yehowa ndimaka mambu yina yandi salaka. Bamvula 40 na nima, Yehowa sadisaka Moize na kubakisa nde katula kikesa, yo lombaka nde yandi vanda muntu ya kudikulumusa sambu na kutwadisa bantu ya Izraele. Sambu na kuvanda muntu ya kudikulumusa, yo lombaka nde yandi vanda mawete mpi bulemfu. Yandi bakisaka mbote dilongi yai mpi kumaka ntwadisi ya kuluta mbote. (Kub. 2:11, 12; Bis. 7:21-30, 36) Bamfumu ya mabuta mpi bankuluntu fwete landa mbandu ya Moize na kuwa ve makasi nswalu ntangu bantu ya nkaka ke zitisa bo ve. Bo fwete ndima bifu na bo na kudikulumusa yonso. (Lon. 7:9, 20) Bo fwete lemfuka na lutwadisu ya Yehowa ntangu bo ke yidika makambu mpi bo fwete pesa bamvutu na mawete yonso. (Bing. 15:1) Bamfumu ya mabuta mpi bankuluntu yina ke zitisaka bandongisila yai ke pesaka Yehowa kiese, ke tulaka ngemba mpi ke pesaka mbandu ya mbote ya kudikulumusa. w19.02 8 § 1; 10 § 9-10

Sambu na nki Yezu waka mawa mpi kuditulaka na kisika ya bantu yina? Yandi monaka nde bantu “vandaka bonso mameme yina me konda ngungudi.” Mbala ya nkaka Yezu bakisaka nde bantu ya nkaka vandaka bansukami mpi vandaka kusala ngolo sambu na kulungisa bampusa ya mabuta na bo. Ziku bantu ya nkaka vandaka na mawa sambu na bampangi na bo yina me fwaka. Kana mpidina, Yezu bakisaka mambu yina vandaka kuyangisa bo. Ziku Yezu mpi kutanaka ti bampasi ya mutindu yai. Yezu vandaka kuditula na kisika ya bantu ya nkaka mpi yandi longaka bo nsangu ya ke pesa kikesa. (Yez. 61:1, 2) Mbandu ya Yezu ke longa beto nki? Bonso Yezu, beto ke zingaka ti bantu yina kele bonso “mameme yina me konda ngungudi.” Bo ke kutanaka ti bampasi mingi. Beto ke bakisaka nde bo kele ti mfunu ya nsangu ya Kimfumu. (Kus. 14:6) Kana beto landa mbandu ya Mfumu na beto, beto ta longa nsangu ya mbote sambu beto ke wilaka “muntu ya kukonda mfunu mpi nsukami mawa.” (Nk. 72:13) Beto ke wilaka bantu mawa mpi ke zolaka kusala kima mosi sambu na kusadisa bo. w19.03 21-22 § 6-7

Beto kele ti bikuma mingi ya kuzola Yehowa. Yandi ke pesaka beto bima ya mbote konso kilumbu mpi ke longaka beto kieleka mpi balukanu na yandi. (Yoa. 8:31, 32) Yandi ke twadisaka mpi sadisaka beto na nzila ya dibundu. Yandi ke sadisaka beto na kukanga ntima na bampasi mpi ke sila beto luzingu ya mbote kimakulu na bilumbu ke kwisa. (Kus. 21:3, 4) Ntangu beto ke yindulaka mingi mambu yina Yehowa me salaka sambu na beto, yo ke monisaka nde yandi ke zolaka beto mpi yo ke pusaka beto na kuzola yandi. Ntangu beto ke zolaka Yehowa, beto ke vandaka ti mabanza ya mbote sambu na boma. Beto ke zolaka ve kupesa Nzambi yina ke zolaka beto mpasi. Kana nge ke landa na kubakisa mambote yina lutwadisu ya Yehowa ke natila nge, nge ta kuma kuzola Yehowa mingi mpi bansiku na yandi. Mpidina, Satana ta kuka ve kukanga nge nzila ya kusadila Yehowa. Yindula ntangu yina nge ta zinga bamvula mingi kukonda nsuka. Nge ta bakisa nde lukanu na nge ya kubaka mbotika vandaka lukanu ya kuluta mfunu! w19.03 6 § 14; 7 § 19

Dibuta ya mvimba ke bakaka mambote kana konso muntu ke monisa ntonda. Kana nkwelani ke monisila nkwelani na yandi ntonda, zola na bo ta kuma ngolo. Yo ta sadisa yandi na kulolula nkwelani ya nkaka kukonda mpasi. Bakala yina ke zolaka nkento na yandi ke sukaka ve kaka na kumona mambu ya mbote yina nkento ke tubaka mpi ke salaka kansi yandi ‘ke telamaka mpi ke kumisaka yandi.’ (Bing. 31:28) Nkento ya mayele ke songaka bakala na yandi mambu ya mbote yina bakala ke salaka. Bibuti, nki mutindu beno lenda longa bana na kumonisa ntonda? Beno vila ve nde bana ke landaka mbandu na beno. Yo yina, beno pesa bo mersi ntangu bo me sala mambu ya mbote mpidina beno ta pesa bo mbandu ya mbote. Diaka, beno longa bo na kumonisa ntonda ntangu bantu ya nkaka ke sadila bo mambu ya mbote. Beno sadisa bo na kubakisa nde bangogo na bo ya kumonisa ntonda fwete katuka kibeni na ntima mpidina yo ta sepedisa mingi bantu ya nkaka. w19.02 17 § 14-15

Mambu yai ya Yobi tubaka kele mfunu. Yobi yambulaka ve ntangu Satana nwanisaka yandi mpi beto lenda sala mutindu mosi. Satana mpi ke mekaka beto. Yandi ke tubaka nde nge lenda zola mpenza ve Yehowa Nzambi, nde nge ta yambula kusadila Yehowa sambu na mambote na nge mosi mpi nde kwikama na nge kele ya luvunu! (Yobi 2:4, 5; Kus. 12:10) Nge ke kudiwaka nki mutindu sambu na yo? Keti yo ke pesaka nge ve mpasi? Kansi yindula diambu yai: Yehowa ke tudila nge ntima mpi ke pesa nge dibaku ya kumonisa nde nge ke zolaka yandi. Yehowa lenda pesa Satana nswa ya kumeka kwikama na nge. Yehowa ke tula ntima nde nge ta bikala ya kwikama mpi yandi ta sadisa nge na kumonisa nde Satana kele muntu ya luvunu. Yehowa ke sila nde yandi ta sadisa nge. (Baeb. 13:6) Yo kele kibeni dibaku ya mbote mutindu Mfumu ya zulu ti ntoto ke tudilaka beto ntima. Yo ke monisa nde kwikama na beto kele mfunu mingi. Yo ke sadisa beto na kubuya luvunu ya Satana mpi kunwanina zina ya Yehowa mpi luyalu na yandi. w19.02 5 § 9-10

Yezu songaka bantumwa bampasi yina bo ta kutana ti yo. Yo yina, yandi songaka bo na kulanda mbandu na yandi mpi siamisaka bo na ‘kuvanda kikesa!’ (Yoa. 16:1-4a, 33) Bamvula mingi na nima, balongoki ya Yezu landaka mbandu na yandi ya kuditambika mpi monisaka kikesa. Ata yo lombaka nde bo niokwama, bo sadisanaka na bampasi. (Baeb. 10:33, 34) Bubu yai, beto ke landaka mbandu ya Yezu ntangu beto ke monisaka kikesa. Mu mbandu, yo ke lombaka kikesa na kusadisa bampangi yina ke kutana ti mbangika sambu na lukwikilu na bo. Bantangu ya nkaka, bo ke tulaka bampangi na beto na boloko kukonda lunungu. Kana mambu ya mutindu yai me salama, beto ke salaka yonso sambu na kunwanina bo mpi ke sambaka sambu na bo. (Bafil. 1:14; Baeb. 13:19) Mutindu ya nkaka ya kumonisa kikesa kele kulanda kusamuna “ti kikesa.” (Bis. 14:3) Bonso Yezu, beto ke vandaka ti lukanu ya kulonga nsangu ya Kimfumu ata bantu ke buya to ke bangika beto. w19.01 22-23 § 8-9

Inki lenda sadisa nge na kupesa bamvutu ya mbote na balukutakanu? Kima ya kuluta mfunu kele kuyidika balukutakanu yonso. Ntangu nge ke kudibongisa mpi ke yidika mbote balukutakanu, nge ta wa kiese mingi ya kupesa bamvutu. (Bing. 21:5) Inki beto fwete sala sambu na kuyidika balukutakanu mbote? Na ntwala ya kuyantika kulonguka lomba Yehowa mpeve santu. (Luka 11:13; 1 Yoa. 5:14) Na nima, baka mwa ntangu ya kutadila disolo mbote, tanga ntu-diambu, tubantu-diamba, tala bifwanisu mpi balupangu. Ntangu nge ke tanga konso paragrafe, tanga mpi baverse yonso kana mpila kele. Yindula mingi mambu yina nge ke tanga, tula dikebi mingi na kitini yina nge ta zola kupesa mvutu. Kana nge ke kudibongisa mbote, nge ta baka mambote mingi mpi nge ta pesa bamvutu kukonda mpasi.—2 Bak. 9:6. w19.01 9 § 6; 11-12 § 13-15

Mutindu Yehowa pesaka Habakuki ngolo ya kusonika mambu yina vandaka kuyangisa yandi ke longa beto dilongi mosi ya mfunu. Beto fwete wa ve boma na kuzabisa Yehowa bampasi na beto. Ya kieleka, Yehowa ke lomba beto na zola yonso na kusamba mpi kusonga yandi mambu ya ke yangisa beto. (Nk. 50:15; 62:8) Habakuki tulaka ntima na Yehowa, Nduku mpi Tata na yandi mpi bakaka lukanu ya kukwenda pene-pene na yandi. Habakuki kudiyangisaka sambu na bampasi na yandi kansi yandi sosaka ve kumanisa yo yandi mosi. Yandi sambaka sambu na basusi mpi bampasi na yandi. Yo kele mbandu ya mbote sambu na beto. Yehowa, Muntu ya ke waka bisambu, ke lomba beto na kutudila yandi ntima na nzila ya kisambu mpi kusonga yandi bampasi na beto. (Nk. 65:2) Kana beto sala mpidina, Yehowa ta pesa mvutu na bisambu na beto. Beto ta mona mutindu yandi ke simba beto ntangu yandi ke pesa beto kikesa mpi ke twadisa beto. (Nk. 73:23, 24) Yandi ta sadisa beto na kubakisa mutindu yandi ke tadilaka bampasi na beto, ata bampasi yango kele nki mutindu. Kusamba Yehowa kele mutindu ya mbote kibeni ya ke monisaka nde beto ke tudilaka yandi ntima. w18.11 13 § 2; 14 § 5-6

Davidi ponaka ve banduku kaka bantu ya mvula mosi ti yandi. Keti nge me zaba ata nduku mosi ya Davidi? Mbala ya nkaka nge ke yindula Yonatani. Kinduku ya Davidi ti Yonatani kele kinduku mosi ya mbote yina Biblia ke tubilaka. Keti nge me zaba nde Yonatani vandaka mbuta ya Davidi ya bamvula kiteso ya 30? Sambu na nki bo vandaka banduku ya mbote? Sambu bo zole vandaka kukwikila na Nzambi. Bo vandaka kuzitisana mpi konso muntu vandaka kusepela ti bikalulu ya mbote ya nduku na yandi, mu mbandu kikesa yina konso muntu monisaka ntangu bo nwanisaka bambeni ya Nzambi. (1 Sam. 13:3; 14:13; 17:48-50; 18:1) Bonso Davidi ti Yonatani, beto lenda wa “kiese mingi” kana banduku na beto ke zolaka Yehowa mpi ke kwikilaka na yandi. Kiera, yina sadilaka Nzambi bamvula mingi ke tuba nde: “Mono kele ti banduku na ntoto ya mvimba, bantu ya bansi mingi mpi yina kele ti bikalulu ya kuswaswana.” Kana nge sala mpi mutindu yai, nge ta mona mutindu Biblia mpi mpeve santu ta sadisa nge na kuvanda na kati ya bansadi ya Nzambi ya ntoto ya mvimba. w18.12 26 § 11-13

Ngogo “pite” ke tendula bizumba, kindumba, bantu yina me kwelaka ve ke vukisa nitu, kuvukisa nitu bakala ti bakala to nkento ti nkento mpi kuvukisa nitu ti bambisi. Mu mbandu, kana bakala yina me kwelaka me sala pite, nkento na yandi lenda fwa makwela to ve. Simba nde Yezu tubaka ve nde kana nkwelani mosi me sala pite, nkwelani ya kwikama fwete fwa makwela. Mu mbandu, nkento lenda ndima kubikala ti bakala na yandi ata bakala na yandi me sala pite. Sambu na nki? Nkento fwete landa kuzola yandi, kulolula yandi na ntima ya mvimba mpi kusala kumosi sambu na kutomisa makwela na bo. Diaka, kana yandi fwa makwela mpi kukwela diaka ve, yandi ta kutana ti mwa bampasi. Mu mbandu, keti yandi ta kuka kulungisa bampusa na yandi ya kinsuni mpi ya kuvukisa nitu? Keti yandi ta kuka kudivandila? Inki bampasi yo ta natila bana? (1 Bak. 7:14) Yo kele pwelele nde nkwelani yina ke zola kufwa makwela ta kutana ti bampasi ya ngolo. w18.12 12 § 10-11

Yehowa ke mengaka kukonda lunungu. (Yez. 61:8) Ya kieleka, yandi ke zabaka nde bantangu ya nkaka yo ke vandaka mpasi sambu beto sala mambu ya mbote sambu beto kele bantu ya kukonda kukuka. Ata mpidina, yandi ke zolaka nde beto menga mambu ya mbi bonso yandi. Kana beto ke yindula mingi bikuma yina Yehowa ke mengaka mambu ya mbi, yo ta sadisa beto na kutadila mambu bonso yandi mpi yo ta pesa beto ngolo ya kumenga mambu ya mbi. Kana beto ke sala ngolo na kumenga mambu ya mbi, yo ta sadisa beto na kubakisa mpi mambu ya nkaka ya mbi ata Biblia ke tubilaka yo ve pwelele. Mu mbandu, makinu ya mbi yina bankento ke kinaka ti bilele ya ke monisa bitini ya nkaka ya nitu me kuma mingi kibeni bubu yai. Bantu ya nkaka ke monaka yo mbi ve sambu bo ke tubaka nde yo kele ve kuvukisa nitu. Keti Yehowa mpi ke yindulaka kibeni mutindu yina? Kuvila ve nde Yehowa ke mengaka mambu yonso ya mbi. Yo yina, beto ta sala ve mambu ya mbi kana beto ke kudiyala mpi ke menga mambu yina Yehowa ke mengaka.—Bar. 12:9. w18.11 25 § 11-12

Lusilu yai kele mfunu mingi kibeni, yo yina ntumwa Polo vutukilaka yo mbala tatu na mikanda na yandi! (Bar. 1:17; Bag. 3:11; Baeb. 10:38) Beto fwete ndima nde ata beto ke kutana ti bampasi, kana beto ke tudila Yehowa ntima, beto ta mona mutindu yandi ta lungisa balusilu na yandi. Yehowa ke zola nde beto vanda ti kivuvu sambu na bilumbu ke kwisa. Mukanda ya Habakuki kele ti malongi ya mfunu sambu na beto yonso ya ke zinga na bilumbu ya nsuka. Yehowa ke sila luzingu ya mvula na mvula na bantu yonso ya lunungu yina ke tudilaka yandi ntima. Yo yina, beto landa na kukumisa ngolo lukwikilu na beto na Nzambi ata beto ke kutana ti bampasi. Mambu yina Yehowa songaka Habakuki ke ndimisa beto nde yandi ta sadisa mpi ta gulusa beto. Yandi ke lomba beto na mawete yonso na kutudila yandi ntima mpi na kuvingila ti ntima-nda yonso ntangu yina yandi me tulaka sambu Kimfumu na yandi kuyala ntoto. Na ntangu yina, ntoto ta fuluka ti bantu ya kiese mpi ya ngemba yina ke sambilaka Yehowa.—Mat. 5:5; Baeb. 10:36-39. w18.11 16-17 § 15-17

Na bilumbu ya Yezu, bantu ya nkaka yina ndimaka kieleka yambulaka yo. Mu mbandu, ntangu Yezu disaka bantu mingi na mutindu ya kuyituka, bantu yango landaka yandi na simu ya nkaka ya Nzadi-Mungwa ya Galilea. Na nima, diambu yina Yezu tubaka pesaka bo mpasi, yandi tubaka nde: “Kana beno dia ve nsuni ya Mwana ya muntu mpi beno nwa ve menga na yandi, beno kele ve ti luzingu na kati na beno mosi.” Na kisika ya kuyula Yezu ntendula ya mambu yina, bo tubaka nde: “Mambu yai kele mpasi na kundima; nani lenda wa yo?” Nsuka-nsuka, “balongoki na yandi mingi kwendaka na bima yina vandaka na nima mpi vandaka kutambula diaka ve ti yandi.” (Yoa. 6:53-66) Diambu ya mawa kele nde bampangi ya nkaka me yambulaka kieleka. Sambu na nki? Mbala ya nkaka bo yambulaka sambu na kima mosi yina mpangi ya kele ti mukumba tubaka to salaka. Ziku bankaka sepelaka ve ti ndongisila ya Biblia yina mpangi mosi pesaka bo to bo vandaka ve kuwakana ti mpangi ya nkaka. w18.11 9 § 3-5

Bubu yai Kristu kele kaka Ntwadisi ya dibundu. Yo yina, kana nsoba mosi me salama na dibundu mpi nge ke bakisa yo mbote ve, yindula mutindu Kristu twadisaka bansadi ya Nzambi na ntangu ya ntama. Yo vanda na bilumbu ya Yozue to na ntangu ya bantumwa, Kristu vandaka kupesa ntangu yonso lutwadisu ya mbote sambu na kutanina bansadi ya Nzambi, kukumisa ngolo lukwikilu na bo mpi kusadisa bo na kuvanda na bumosi. (Baeb. 13:8) Bubu yai, “mpika ya kwikama mpi ya mayele” ke pesaka beto lutwadisu yina beto kele na yo mfunu. (Mat. 24:45) Lutwadisu yango ke monisaka nde Yezu ke tudilaka beto dikebi. Kana beto ke bakisa mutindu Kristu ke twadisaka beto, beto ta ndima nde yandi ke zolaka kusadisa beto na kukumisa lukwikilu na beto ngolo. Kristu ke sadisaka beto mpi na kudipesa mingi na kisalu ya kusamuna, kisalu ya kuluta mfunu bubu yai.—Mar. 13:10. w18.10 25 § 13-16

Mbandu mosi ya mbote ya ke monisa kikalulu ya kudiyala kele na 2 Samuele 16:5-13. Shimei, mpangi ya ntotila Saule, fingaka mpi sosaka kunwanisa Davidi ti bansadi na yandi. Davidi lendaka kukanga Shimei nzila ya kusala yo, kansi yandi kudiyalaka mpi kangaka ntima na mafingu ya Shimei. Inki sadisaka Davidi na kudiyala? Davidi sonikaka kapu ya tatu ya Nkunga ntangu mwana na yandi Absalomi sosaka kufwa yandi. Shimei mpi sosilaka Davidi kaka na ntangu yai. Ata mpidina, Davidi zwaka ngolo yina sadisaka yandi na kudiyala. Inki mutindu? Na Nkunga 3:4, Davidi tubaka nde: “Mono ta binga Yehowa na ndinga ya ngolo, mpi yandi ta pesa mono mvutu.” Kana bantu ke sadila beto mambu ya mbi, beto fwete samba mutindu Davidi salaka. Mpidina, Yehowa ta pesa beto mpeve santu na yandi sambu beto kanga ntima. Keti nge ke monisaka mingi kikalulu ya kudiyala to ya kulolula ntangu bantu ke sadila nge mambu ya mbi? Keti nge ke tulaka ntima nde Yehowa ke kudibanzaka sambu na bampasi na nge, yandi ta sadisa nge mpi ta sakumuna nge? w18.09 6-7 § 16-17

Ntangu beto ke ta kimbangi, ntangu yonso beto fwete sadila bantu ya teritware na beto mambu na mawete mpi na luzitu yonso. Sambu na kusala yo, beto fwete zaba bo mbote kibeni. Beto fwete vila ve nde ntangu beto ke samunaka nzo na nzo, yo ke yitukisaka bantu sambu bo bingisaka beto ve. Yo kele mfunu mingi na kukwenda kutala bo na ntangu yina bo ta ndima kibeni nde beto solula ti bo. (Mat. 7:12) Mu mbandu, keti bantu ya teritware na beno ke telamaka ve nswalu na mpongi na bamposo to na balumingu? Kana mpidina, nge lenda yantika kusamuna na bantu yina ke luta na bala-bala, na bisika ya bantu mingi to nge lenda vutukila bantu yina nge ke mona nde bo ta vanda na ntangu yina. Bantu mingi ke vandaka ti mambu mingi ya kusala, yo yina yo kele mbote na kusolula ti bo na ntangu fioti kibeni, mingi-mingi na mbala ya ntete. (1 Bak. 9:20-23) Kana bantu ke bakisa nde beto me zaba nde bo kele ti bisalu, bo ta vanda na kiese ya kusolula ti beto ntangu beto ta vutukila bo. Kana beto ke monisa bikalulu ya mbuma ya mpeve ya Nzambi, beto ta kuma “banduku ya kisalu ya Nzambi.” Nkutu, Yehowa lenda sadila beto sambu na kusadisa muntu na kulonguka kieleka!—1 Bak. 3:6, 7. w18.09 32 § 15-17

Inki mutindu kuvanda mawete lenda sadisa nge na kuvanda na kiese? Bantu mingi me konda luzitu, ke vandaka nku mpi bikalulu yai lenda natila bo bampasi mingi. Kansi ntangu, bo ke sobaka bo ke longukaka kieleka mpi ke lwataka “kimuntu ya mpa.” Bo ke kumaka ti “mawa ya ngolo, ntima ya mbote, kudikulumusa, mawete, mpi ntima ya nda.” (Bakolosai 3:9-12) Bubu yai, bo kele na ngemba, bo ke salaka kinduku ya mbote ti bantu mpi bo kele na kiese. Diaka, Ndinga ya Nzambi ke sila nde bo ta “baka ntoto.” (Nkunga 37:8-10, 29) Inki Yezu zolaka kutuba ntangu yandi tubaka nde bantu ya mawete ta “baka ntoto”? Bantu yina bo me tulaka mafuta ta baka ntoto ntangu bo ta yala ntoto bonso bantotila mpi banganga-nzambi. (Kusonga 20:6) Bamilio ya bantu yina kele ve ti kivuvu ya kuzinga na zulu ta baka ntoto mpi ta zinga muna mvula na mvula. Bo ta kuma bantu ya kukuka, bo ta vanda na ngemba mpi na kiese. w18.09 19 § 8-9

Yehowa ke widikilaka bantu na dikebi yonso. (Kuy. 18:32; Yoz. 10:14) Mu mbandu, tanga disolo ya kele na Kubasika 32:11-14. Ata Yehowa vandaka ve ti mfunu ya bangindu ya Moize, yandi bikilaka Moize ntangu ya kutuba mambu yina vandaka kuyangisa yandi. Keti nge ta vanda ntima-nda mpi kuwidikila muntu mosi ya me pesaka ngindu ya mbi mpi na nima nge ndima dibanza na yandi? Kansi Yehowa ke monisaka ntima-nda mpi ke widikilaka bantu yonso yina ke sambaka yandi ti lukwikilu. Kudiyula nde: ‘Kana Yehowa ke kudikulumusaka sambu na kuwidikila bantu mutindu yandi salaka na Abrahami, na Rashele, na Moize, na Yozue, na Manoa, na Eliya mpi na Ezekiasi, keti mono fwete landa ve mbandu na yandi? Keti mono ke widikilaka bangindu ya bampangi yonso sambu na kupesa bo lukumu mpi ke sadilaka yo kana yo me fwana? Keti kele ti mpangi mosi na dibundu to muntu mosi na dibuta yina mono lenda widikila diaka ti dikebi ya mingi? Inki mono lenda sala sambu na kumonisa nde mono ke tudila bo dikebi?’—Kuy. 30:6; Baz. 13:9; 1 Bant. 17:22; 2 Bans. 30:20. w18.09 6 § 14-15

Kana bantu ya ke zingaka pene-pene ti beto ke tula dikebi kaka na mambote na bo, yo lenda vanda mpasi sambu beto landa kukaba. Kansi, Yezu yibusaka beto nde bansiku zole ya nene kele kuzola Yehowa na ntima, na moyo, na mabanza mpi na ngolo na beto yonso mpi kuzola bantu bonso beto mosi. (Mar. 12:28-31) Bantu yina ke zolaka Yehowa ke landaka mbandu na yandi. Yehowa mpi Yezu ke kabaka. Bo ke siamisa beto na kulanda mbandu na bo sambu bo me zaba nde yo ta natila beto kiese ya kieleka. Kana beto ke monisa kikalulu ya kukaba na kisalu ya Yehowa mpi ke kabila bantu, beto ta kumisa Yehowa mpi yo ta natila beto ti bantu ya nkaka mambote. Ntembe kele ve nde nge ke salaka bikesa ya kukaba mpi ya kusadisa bantu, mingi-mingi bampangi na nge Bakristu. (Bag. 6:10) Kana nge ke landa kukaba mpi kusadisa bantu, bo ta tonda nge mpi ta zola nge, mpi yo ta natila nge kiese. w18.08 22 § 19-20

Yehowa sadilaka Piere sambu na kusadisa Bakristu yonso na kubakisa nde yandi ke pona-ponaka ve. Na meso ya Yehowa mpusu ya nitu, insi, dikanda, to ndinga kele mfunu ve. Kana beto ke wa Nzambi boma mpi ke sala mambu ya mbote, yandi ta ndima beto. (Bag. 3:26-28; Kus. 7:9, 10) Ziku nge ke zabaka yo dezia. Kansi nki nge ta sala kana nge yelaka na insi to na dibuta yina bantu mingi vandaka kubakila bantu ya nkaka bangindu ya mbi? Ata nge lenda yindula nde nge ke pona-ponaka ve, keti nge lenda vanda mpi ti mwa bangindu ya mbi sambu na bantu ya nkaka? Ata Piere sadisaka bantu na kubakisa nde Nzambi ke pona-ponaka ve, yandi vandaka kaka ti bangindu ya mbi sambu na bantu ya nkaka. (Bag. 2:11-14) Yo yina, nki mutindu beto lenda sambisa ve bantu ya nkaka na kutadila mutindu bo kele? Sambu na kuzaba kana beto ke vandaka ti bangindu ya mbi sambu na bantu ya nkaka, beto fwete kuditadila mbote-mbote. Beto fwete fwanisa bikalulu na beto ti mambu yina beto ke longuka na Ndinga ya Nzambi. (Nk. 119:105) Sambu beto mosi lenda mona ve kana beto kele ti mwa bangindu ya mbi sambu na bantu ya nkaka, beto lenda yula nduku mosi na kusonga beto kana yandi ke monaka nde beto kele ti mwa bangindu ya mutindu yina. (Bag. 2:11, 14) Beto lenda vanda ti bangindu yai kukonda kubakisa. w18.08 9 § 5-6

Kudiyula nde: ‘Keti bantu ya nkaka ke monaka nde mono kele mpenza ya kwikama na Yehowa? Keti mono ke vandaka na kiese ya kuzabisa bantu nde mono kele Mbangi ya Yehowa?’ Yindula mpasi yina Yehowa ta wa kana beto ke wa nsoni ya kuzabisa bantu nde beto kele bantu na yandi. (Nk. 119:46; Mar. 8:38) Diambu ya mawa kele nde bampangi ya nkaka ke landaka “mpeve ya nsi-ntoto.” Yo yina, bo me swaswana mpenza ve ti bantu yina ke sambilaka ve Yehowa. (1 Bak. 2:12) “Mpeve ya nsi-ntoto” ke pusaka bantu na kutula dikebi na banzala na bo ya mbi. (Baef. 2:3) Mu mbandu, ata beto ke baka bandongisila mingi, bampangi ya nkaka ke lwataka na mutindu ya mbi. Bo ke lwataka bilele yina ke kangaka mpi ke monisaka nitu ata na balukutakanu. To bo ke lutisaka ndilu na mutindu na bo ya kuzenga to kutunga nsuki. (1 Tim. 2:9, 10) Yo yina, yo lenda vanda mpasi sambu bantu kuzaba nde bo kele Bambangi ya Yehowa.—Yak. 4:4. w18.07 24-25 § 11-12

Na kutuba ya mbote, beto yonso kele bampangi sambu beto kele bana ya Adami. (Bis. 17:26) Yezu tendulaka nde balongoki na yandi vandaka bampangi sambu bo yonso ndimaka nde Yehowa kele Tata na bo ya zulu. (Mat. 12:50) Bo yonso kumaka na dibuta ya Nzambi mpi zola ti lukwikilu sadisaka bo na kuzinga na bumosi. Yo yina, bantumwa vandaka kubinga Bakristu ya nkaka bampangi ntangu bo vandaka kutindila bo mikanda na mabundu. (Bar. 1:13; 1 Pie. 2:17; 1 Yoa. 3:13) Ntangu Yezu songaka balongoki na yandi nde bo kele bampangi, yandi siamisaka bo na kuvanda bantu ya kudikulumusa. (Mat. 23:11, 12) Mutindu beto me katuka kumona yo, bantangu ya nkaka lulendo kabulaka bantumwa. Diaka na bilumbu ya Yezu, bantu vandaka lulendo mingi sambu na mpusu na bo. Bayuda mingi vandaka kuyindula nde bo me luta bantu ya nkaka sambu bo vandaka bana ya Abrahami. Kansi, Yoane Mbotiki songaka bo nde: “Nzambi lenda basisila Abrahami bana na matadi yai.”—Luka 3:8. w18.06 9-10 § 8-9

Kana kima mosi to muntu mosi ke pesa beto makasi mbala na mbala, keti beto ke yindulaka na ntwala ya kutuba? Keti beto ke kudiyalaka? (Bing. 10:19; Mat. 5:22) Kana bantu ke sosila beto, beto fwete “bika nde Nzambi kumonisa makasi na yandi.” (Bar. 12:17-21) Mambu yai ke tendula nki? Na kisika ya kuwa makasi, beto ke vingilaka ti ntima-nda nde Yehowa kusala diambu mosi sambu na mambu na beto kana yandi me mona nde yo kele mfunu. Kana beto ke vutula mbi na mbi na kisika ya kubika nde Yehowa kumonisa makasi, beto ta zitisa yandi ve. Keti beto ke zitisaka na kwikama yonso bantuma ya mpa yina Yehowa ke pesaka? Beto fwete landa ve kusala mambu kaka mutindu beto ke salaka ntete. Kansi, beto fwete vanda bantu ya ntete na kuzitisa konso ntuma ya mpa yina Yehowa ke pesa na nzila ya dibundu na yandi. (Baeb. 13:17) Diaka, beto fwete landa “kaka mambu yina bo me sonikaka.” (1 Bak. 4:6) Kana beto ke zitisa mbote-mbote bantuma ya Yehowa, pana beto ke tula meso na beto na yandi. w18.07 15-16 § 17-18

Ntangu beto ke yelaka na kimpeve, beto ke kumaka kuzola mingi minsiku ya Biblia. Sambu bansiku ke tadilaka kaka diambu mosi ya siki-siki kansi minsiku ke tadilaka mambu mingi ya kuswaswana. Mu mbandu, mwana ke bakisaka ve kigonsa ya kusala kinduku ti bantu ya mbi, yo yina bibuti ya mayele fwete tudila yandi bansiku sambu na kutanina yandi. (1 Bak. 15:33) Kansi kana mwana me yela na kimpeve, yandi ke longukaka mutindu ya kusadila minsiku ya Biblia. Minsiku yina ta sadisa yandi na kupona banduku ya mbote. (1 Bak. 13:11; 14:20) Kana beto ke sadila minsiku ya Biblia, kansansa na beto ta kuma kusala mbote. Beto ta bakisa pwelele luzolo ya Nzambi na konso diambu. Beto kele ti bisadilu yonso yina lenda sadisa beto na kubaka balukanu yina ke sepedisaka Yehowa. Biblia kele ti bansiku mpi minsiku yina lenda sadisa beto na kukuma ya “kufwana kibeni sambu na konso kisalu ya mbote.”—2 Tim. 3:16, 17. w18.06 19 § 14; 20 § 16-17

Yezu monisaka nde muntu ya Samaria lenda longa Bayuda ntendula ya kuzola bankweno na bo. (Luka 10:25-37) Na ntwala nde Yezu kuvutuka na zulu, yandi songaka balongoki na yandi na kulonga nsangu na “Yudea yonso mpi na Samaria, mpi tii na kisika ya kuluta ntama ya ntoto.” (Bis. 1:8) Sambu na kusala yo, yo lombaka nde balongoki ya Yezu kuyambula lulendo mpi bo bakila ve bantu bangindu ya mbi. Yezu tubilaka mbala mingi bikalulu ya mbote yina banzenza vandaka na yo mpi yo sadisaka balongoki na yandi na kusamuna na makanda yonso. Mu mbandu, yandi sikisaka mfumu mosi ya basoda ya munzenza yina vandaka ti lukwikilu ya ngolo. (Mat. 8:5-10) Na Nazareti mbanza yina Yezu butukaka, yandi tendulaka mutindu Yehowa sadisaka banzenza, mu mbandu mufwidi mosi na Fenisia, yina katukaka na Sarefati mpi Namani muntu ya Siria yina belaka lepre. (Luka 4:25-27) Yezu longaka mpi nkento mosi ya Samaria mpi nkutu yandi salaka bilumbu zole na mbanza mosi ya Samaria sambu bantu ya mbanza yina tulaka dikebi na nsangu na yandi.—Yoane 4:21-24, 40. w18.06 10 § 10-11

Ntumwa Polo fwanisaka Bakristu ti basoda. Beto ke nwanaka bitumba mpi beto kele ti bambeni. Beto ke nwanaka ve ti bantu kansi ti Satana mpi bademo. Bo me yantikaka kunwana banda ntama mpi bo kele ngolo na bitumba. Yo yina beto lenda yindula nde beto ta nunga bo ve, mingi-mingi kana beto kele baleke. Keti baleke lenda nunga bambeni yai ya ngolo? Ee, bo lenda nunga, nkutu baleke ke na kununga. Sambu na nki? Sambu Yehowa ke pesaka bo ngolo. Diaka, bonso basoda ya me baka formasio mbote, bo ke lwataka “binwaninu yonso yina Nzambi ke pesaka” sambu bo kudibongisa sambu na bitumba. (Baef. 6:10-12) Ntangu Polo sadilaka mbandu yai, ziku yandi yindulaka binwaninu ya bitumba yina basoda ya Roma vandaka kulwata.—Bis. 28:16. w18.05 27 § 1-2

Kikuma ya kuluta mfunu yina ke pusaka beto na kusamuna kele nde beto ke zolaka kupesa Yehowa nkembo mpi kusantisa zina na yandi. (Yoa. 15:1, 8) Zina ya Nzambi ke vandaka dezia ya santu. Beto lenda sala ve ata kima mosi sambu na kukumisa yo diaka santu kuluta. Simba mambu yai ya profete Yezaya tubaka: “Yehowa ya makesa—yandi kele Muntu yina beno fwete mona nde yandi kele santu.” (Yez. 8:13) Beto ke santisaka zina ya Nzambi, Yehowa, ntangu beto ke tadilaka nde zina yango me luta bazina yonso mpi ntangu beto ke sadisaka bantu ya nkaka na kubakisa nde zina yango kele ya santu. Mu mbandu, ntangu beto ke longaka bantu bikalulu ya kitoko ya Yehowa mpi lukanu na yandi ya kupesa bantu luzingu ya mvula na mvula na Paladisu, beto ke sadisaka bo na kuzaba nde mambu yonso ya mbi yina Satana me tubaka sambu na Yehowa kele ya luvunu. (Kuy. 3:1-5) Diaka, beto ke santisaka zina ya Nzambi ntangu beto ke sadisaka bantu na kuzaba nde Yehowa mpamba “me fwana na kubaka nkembo, lukumu, mpi ngolo.”—Kus. 4:11. w18.05 18 § 3-4

Kikuma ya ntete ya kuluta mfunu ya kuditudila balukanu kele kutonda Yehowa sambu na zola na yandi mpi mambu yonso yina yandi ke salaka sambu na beto. Yindula mambu yonso yina Yehowa me pesaka nge: luzingu, lukwikilu, Biblia, dibundu mpi kivuvu ya kuzinga mvula na mvula na Paladisu. Kana nge ke kuditudila balukanu ya kimpeve, yo ta monisa nde nge ke tonda Yehowa na mambu yai yonso mpi nge ta kwenda pene-pene na yandi. Kusala ngolo sambu na kulungisa balukanu ya kimpeve ta monisa nde nge ke sadila Yehowa kisalu ya mbote. Yo ta sadisa nge na kukuma nduku na yandi. Ntumwa Polo tubaka nde: “Nzambi me konda ve lunungu sambu yandi vila kisalu na beno mpi zola yina beno monisaka sambu na zina na yandi.” (Baeb. 6:10) Ata nge kele leke, nge lenda kuditudila balukanu. Keti nge lenda yindula mwa balukanu yina nge lenda baka mpi kusala ngolo na kulungisa yo?—Bafil. 1:10, 11. w18.04 26 § 5-6

Bakristu ya ntete zingaka na nsi ya luyalu ya Roma, na ntangu yina bantu vandaka kusepela ti bansiku, mutindu ya kusambisa mambu mpi kimpwanza yina bo vandaka na yo. Kansi luyalu yina vandaka kusadila bampika sambu bo sala bisalu mingi ya mpasi. Na ntangu mosi buna, bantu mingi vandaka bampika. Ya kieleka, bantu mingi, yo vanda Bakristu, vandaka kutubila kimpika mpi kimpwanza. Ntumwa Polo tubilaka mingi kimpwanza na mikanda na yandi. Kansi yandi sosaka ve kuyidika mambu ya nsi-ntoto, diambu yina bantu mingi sosaka kusala na ntangu yina. Ata mpidina, Polo ti Bakristu ya nkaka salaka bikesa sambu na kulonga bantu nsangu ya mbote ya Kimfumu ya Nzambi mpi kusadisa bo na kubakisa mfunu ya kimenga ya Yezu Kristu. Polo zabisaka Bakristu Nto ya kimpwanza ya kieleka. w18.04 8 § 1-2

Na mpimpa yina yitaka lufwa ya Yezu, yandi songaka ntumwa Piere bangogo ya mukapu ya bubu. Piere kumaka mpi na kati ya bampangi yina vandaka kutwadisa dibundu na mvu-nkama ya ntete. (Bag. 2:9) Na Pantekoti mpi na nima ya Pantekoti, Piere siamisaka bampangi ntangu yandi vandaka kusala mambu yina pesaka bampangi kikesa. Na nima ya kusala bamvula mingi, yandi sonikilaka Bakristu nde: “Mono me sonikila beno mukanda ya nkufi, sambu na kupesa beno kikesa mpi sambu na kundimisa beno nde yai ntima ya mbote ya nene ya kieleka ya Nzambi. Beno kangama ngolo na yo.” (1 Pie. 5:12) Mikanda ya Piere pesaka bampangi ya mvu-nkama ya ntete kikesa mingi. Yo ke landa kusiamisa beto bubu yai, na ntangu yai ya beto ke vingila kulungana ya balusilu yonso ya Yehowa!—2 Pie. 3:13. w18.04 17 § 12-13

Bantu yonso ke zolaka kuvanda na kimpwanza. Sambu na kunwanina banswa na bo, bantu ke vukanaka na bimvuka sambu na kutelemina bamfumu mpi kumonisa nde bo ke sepela ve ti diambu mosi buna. Keti bo ke zwaka kibeni mambu yina bo ke vandaka na yo mfunu? Ve. Mbala mingi yo ke nataka bampasi mpi nkutu lufwa. Mambu yai ya ntotila Salomo tubaka na Longi 8:9 kele kibeni ya kieleka: “Muntu me yalaka muntu sambu na kupesa yandi mpasi.” Na mukapu ya bubu, Yakobo ke monisa mambu yina beto fwete sala sambu na kuvanda na kiese mingi kibeni. Nsiku ya kukuka ke katukaka na Yehowa mpi yandi me zaba mbote mambu yina lenda pesa beto kiese mingi kibeni. Yehowa pesaka Adami ti Eva kimpwanza ya kieleka mpi mambu yonso ya nkaka yina bo vandaka na yo mfunu sambu bo zinga na kiese. w18.04 3 § 1-3