Desembri

Kana beto ke keba ve na mambu yina beto ke tuba, yo lenda natila beto bampasi. Mu mbandu, kana nge kutana ti mpangi mosi yina ke zingaka na insi yina bo me buyisaka kisalu na beto, keti nge ta yula yandi bangiufula sambu na kuzaba mutindu kisalu na beto ke salamaka na insi yina? Ya kieleka, nge ta yula yandi ve sambu na kusala diambu mosi ya mbi. Beto ke zolaka bampangi na beto mpi beto ke zolaka kuzaba mutindu bo ke zinga. Diaka, beto ke sambaka sambu na bo. Ata mpidina na dibaku yai, beto fwete yala munoko na beto sambu na kuvanda pima. Kana beto ke pusa mpangi mosi na kusonga beto mambu yina kele kinsweki, yo ke monisa nde beto ke zolaka yandi ve mpi ke zolaka ve bampangi yina ke tudilaka yandi ntima nde yandi ta tuba ve mambu na bo. Ya kieleka, bampangi yina ke zingaka na bansi yina bo me buyisaka kisalu na beto ke kutanaka ti mbangika, yo yina beto fwete sala ve mambu yina lenda yika bo diaka mpasi. Kiteso mosi, mpangi yina ke zinga na insi yina bo me buyisaka kisalu na beto fwete tuba ve mutindu bampangi ya ke zingaka na insi yina ke salaka kisalu na beto. w20.03 21 § 11-12

Lukanu ya Nzambi vandaka ve nde bantu kufwa. Sambu Adami ti Eva kuzinga kimakulu, yo lombaka nde bo lemfukila Yehowa yina pesaka bo nsiku yai ya pete: “Nge fwete dia ve mbuma ya nti ya kuzaba mambu ya mbote ti ya mbi, sambu kilumbu yina nge ta dia yo, nge ta fwa kibeni.” (Kuy. 2:16, 17) Mpidina, Satana yantikaka luvunu. Yandi tubilaka Eva na nzila ya nioka mambu ya kele na mukapu ya bubu. Diambu ya mawa kele nde Eva kwikilaka na luvunu yina mpi diaka mbuma. Na nima, bakala na yandi mpi diaka. (Kuy. 3:6) Yo yina, disumu mpi lufwa kotaka na ntoto. (Bar. 5:12) Adami ti Eva fwaka kaka mutindu Nzambi songaka bo. Kansi Satana ke landaka kutuba mambu ya luvunu sambu na lufwa. Yandi me basisaka malongi ya nkaka ya luvunu. Dilongi mosi ke tubaka nde kana muntu kufwa nitu na yandi ke fwaka kansi moyo ke landaka kuzinga na insi ya bampeve. Malongi yai ya luvunu ke kusaka bantu mingi tii bubu yai.—1 Tim. 4:1. w19.04 14-15 § 3-4

Bana ke kukaka ve kuyindula, kubaka balukanu, kuzaba bigonsa mpi kutina yo. Yo yina bantu ya ke bebisaka bana ke kusaka bo kukonda mpasi. Bantu yango ke kusaka bana, bo ke songaka mwana nde yo kele foti na yandi, nde mwana kuzabisa ve bantu ya nkaka sambu ata muntu mosi ve ta ndima to ta sadisa yandi to nde kuvukisa nitu ti yandi kele mbi ve, nkutu yo ke monisaka zola. Yo lenda lomba bamvula mingi sambu mwana kubakisa nde mambu yina yonso vandaka luvunu. Mwana lenda yela ti bangindu nde yandi kele mfunu ve, ata muntu mosi ve lenda zola yandi diaka to lenda pesa yandi kikesa. Yo ke yitukisa ve na kuzaba nde kubebisa mwana ke natilaka yandi bampasi bamvula mingi. Beto ke zinga na bilumbu ya nsuka yina bantu mingi “ke zolaka ve bantu ya nkaka” mpi “bantu ya mbi mpi bantu ya luvunu ta salaka diaka mbi kuluta.”—2 Tim. 3:1-5, 13. w19.05 15 § 7-8

Inki mutindu Yezu vandaka kulonga? Ntete, yandi longaka na bangogo. Bangogo na yandi vandaka ti kiyeka sambu yo vandaka kutubila kieleka ya Nzambi, mutindu ya kuvanda ti luzingu ya mbote mpi monisaka nde Kimfumu ya Nzambi mpamba ta manisa bampasi yonso. (Luka 24:19) Diaka, Yezu pesaka mbandu na mutindu na yandi ya kuzinga. Luzingu na yandi monisaka balongoki na yandi mutindu bo fwete zinga. (Yoa. 13:15) Inki ntangu Yezu longaka? Yandi longaka ntangu yandi vandaka na ntoto. (Mat. 4:23) Diaka, yandi longaka balongoki na yandi na nima ya lufutumuku na yandi. Mu mbandu, yandi monikaka na balongoki mingi ziku kuluta 500 mpi pesaka bo ntuma ya ‘kukumisa bantu balongoki.’ (Mat. 28:19, 20; 1 Bak. 15:6) Sambu Yezu kele mfumu ya dibundu, yandi landaka kulonga balongoki na yandi ntangu yandi vutukaka na zulu. Mu mbandu pene-pene ya mvu 96 ya ntangu na beto, Kristu sadilaka ntumwa Yoane na kusiamisa mpi na kupesa bandongisila na Bakristu yina bo me tulaka mafuta.—Bakol. 1:18; Kus. 1:1. w19.05 3 § 4-5

Yo ke lombaka bikesa sambu na kuzwa bima ya kuzingila. Bampangi mingi ke salaka bangunga mingi sambu na kulungisa bampusa ya mabuta na bo. Bampangi ya nkaka ke lutisaka bangunga mingi ntangu bo ke kwendaka konso kilumbu na kisalu mpi ke vutukaka na nzo. Bankaka diaka ke salaka bisalu ya ngolo ya maboko sambu na kusansa mabuta na bo. Kansi na nkokila, bo ke vandaka ya kulemba mpi yo ke kumaka mpasi sambu na kulonguka. Ata mpidina, beto fwete bumba ntangu sambu na kulonguka mbote-mbote Ndinga ya Nzambi mpi mikanda na beto. Yo ta sadisa beto na kuvanda banduku ya Yehowa mpi kubaka luzingu ya mvula na mvula. (1 Tim. 4:15) Bampangi ya nkaka ke telemaka na suka konso kilumbu mpi ke longukaka ntangu makelele kele ve mpi ntu kele madidi. Bankaka ke bumbaka mwa ntangu na nkokila sambu na kulonguka mpi kuyindula mingi Ndinga ya Nzambi. w19.05 26 § 1-2

Bansoba ya mutindu yai ke lombaka ntangu mpi bikesa. Beto fwete “sala ngolo kibeni” ata na nima ya bamvula. (2 Pie. 1:5) Beto fwete sala bikesa sambu na kusoba kimuntu na beto ya kati. Kisambu kele diambu ya ntete mpi yo kele mfunu mingi. Beto fwete samba mutindu muyimbi-bankunga sambaka nde: “Ganga ntima ya mpembe na kati na mono, O Nzambi, mpi tula na kati na mono mpeve ya mpa, mpeve ya ngolo.” (Nk. 51:10) Sambu na kusoba ngolo yina ke twadisa mabanza na beto, beto fwete lomba Yehowa na kusadisa beto. Kuyindula mingi kele diambu ya zole mpi yo kele mfunu. Ntangu beto ke tanga Ndinga ya Nzambi konso kilumbu, beto fwete baka ntangu ya kuyindula mingi bangindu mpi bikalulu yina beto fwete soba. (Nk. 119:59; Baeb. 4:12; Yak. 1:25) Beto fwete zaba bikalulu yina ke pusaka beto na kulanda mabanza ya mbi ya nsi-ntoto. Beto fwete ndima na masonga yonso bifu na beto mpi kusala ngolo na kuyambula yo. w19.06 8 § 1; 10 § 10; 12 § 11-12

Ntangu nge ke baka balukanu, tula mpi ntangu yina nge ta lungisa lukanu na nge mpi zitisa yo. Kuvingila ve kaka ntangu ya mbote sambu nge yantika kusala mambu sambu mbala ya nkaka nge ta zwa ve ntangu yango ya mbote. (Lon. 11:4) Kubika ve nde mambu ya kukonda mfunu kubaka nge ntangu mpi ngolo yina nge kele na yo mfunu sambu na kusala mambu ya kuluta mfunu. (Bafil. 1:10) Kana mpila kele pona ntangu yina bantu ya nkaka ta yangisa nge ve. Nge lenda songa bo mpi nde bo yangisa nge ve. Nge lenda kanga telefone na nge sambu na kutanga ba message to kukota na basite Internet na nima. Mambote yina nge ta baka sambu na balukanu na nge kele bonso nde nge me kuma kisika yina nge kanaka. Kana nge ke zola kibeni kukuma kisika yina nge ke kana, nge ta landa kukwenda ata yo ke lomba nde nge soba nzila ya nkaka kaka sambu na kukuma kisika yango. Mutindu mosi, kana beto ke tula dikebi na mambote yina beto ta baka sambu na balukanu yina beto bakaka, beto ta landa kaka kusala yonso sambu na kulungisa yo ata beto ke kutana ti bampasi.—Bag. 6:9. w19.11 30 § 17-18

Inki fwete pusa nge na kubaka mbotika? Kulonguka na nge ya Biblia me sadisa nge na kuzaba mambu mingi ya me tala Yehowa, disongidila bikalulu na yandi mpi mutindu na yandi ya kusala mambu. Mambu yai simbaka ntima na nge mpi pusaka nge na kuzola yandi mingi. Zola na nge sambu na Yehowa kele kima ya ntete yina fwete pusa nge na kubaka mbotika. Kieleka ya Biblia yina nge me longukaka kele kima ya nkaka yina fwete pusa nge na kubaka mbotika. Beto tadila mambu yina Yezu tubaka ntangu yandi pesaka balongoki na yandi ntuma ya kukumisa bantu balongoki. (Mat. 28:19, 20) Yezu monisaka nde, bantu yina ke baka mbotika fwete baka yo “na zina ya Tata mpi ya Mwana mpi ya mpeve santu.” Yo ke tendula nde nge fwete ndima na ntima ya mvimba nde mambu yina Biblia ke longaka sambu na Yehowa, Mwana na yandi Yezu mpi mpeve santu kele ya kieleka. Bakieleka yai kele mfunu mingi mpi yo ke simbaka kibeni ntima. w20.03 9 § 8-9

Yehowa tindaka bawanzio sambu na kukebisa Loti mpi kusadisa yandi na kutina mpasi yina bwilaka Sodome. (Kuy. 19:12-14, 17) Mutindu mosi, beto lenda kebisa mpangi kana beto ke mona nde diambu yina yandi ke sala lenda natila yandi bampasi. Ata yandi ke sadila bandongisila ya Biblia na mpasi, beto fwete monisila yandi ntima-nda. Beto vanda bonso bawanzio yina zole. Na kisika ya kuyambula mpangi, beto fwete sosa mutindu ya kusadisa yandi. (1 Yoa. 3:18) Beto lenda simba yandi na diboko disongidila kusadisa yandi na kusadila ndongisila yina bo pesaka yandi. Yehowa tulaka ve dikebi na bifu ya Loti. Nkutu, yandi sadilaka ntumwa Piere na kusonika nde Loti vandaka muntu ya lunungu. (Nk. 130:3) Beto lenda landa mutindu Yehowa tadilaka Loti. Kana beto ke tula dikebi na bikalulu ya mbote ya bampangi, beto ta monisila bo ntima-nda, ebuna bo ta ndima lusadisu na beto. w19.06 21 § 6-7

Kana bamfumu me buyisa kisalu na beto na insi na beno, nge lenda kudiyula kana nge fwete kwenda na insi ya nkaka sambu na kusadila Yehowa na ngemba. Nge fwete baka lukanu nge mosi kansi kubika ve nde muntu ya nkaka kubakila nge lukanu. Bampangi ya nkaka ke tadilaka mambu yina Bakristu ya mvu-nkama ya ntete salaka ntangu bo bangikaka bo. Balongoki ya Yeruzalemi tinaka na Yudea, na Samaria tii ntama na Fenisia, na Shipre mpi na Antioshe. (Mat. 10:23; Bis. 8:1; 11:19) Kansi, na nima ya mbangika ya nkaka yina kuminaka Bakristu ya mvu-nkama ya ntete, ntumwa Polo tinaka ve. (Bis. 14:19-23) Mambu yai me longa beto nki? Konso mfumu ya dibuta fwete pona kana bo ta tina to ve. Na ntwala ya kubaka lukanu, yandi fwete samba mingi mpi kutadila mbote-mbote mambote yina dibuta ta baka mpi bampasi yina dibuta ta kutana ti yo kana bo tina. Beto fwete sambisa ve bantu ya nkaka sambu na lukanu na bo. w19.07 10 § 8-9

Yezu tubaka nde: ‘Beno kwenda mpi beno kumisa bantu ya makanda yonso balongoki.’ (Mat. 28:19) Diaka, sambu na kulonga longoki mambu yina Yezu ke lombaka balongoki na yandi, beto fwete sadisa longoki na kuzaba mutindu Bakristu ya kieleka ke zingaka. Beto fwete vanda ntima-nda ntangu beto ke sadisa yandi na kusadila minsiku ya Biblia. Balongoki ya nkaka ke sobaka mabanza ti bikalulu na bo na nima ya bangonda kansi yo ke lombaka ntangu mingi sambu na bankaka. Misionere mosi na Pérou kutanaka ti mambu yina ke monisa mfunu ya kuvanda ntima-nda. Yandi ke tuba nde: “Mono longukaka mikanda zole ti Raúl. Kansi yandi kutanaka ti bampasi mingi. Makwela na bo vandaka na mavwanga, yandi vandaka kutuba mambu ya mbi, bana vandaka kuzitisa yandi ve. Yandi vandaka kukwisa na balukutakanu mbala na mbala, yo yina mono landaka kusadisa yandi ti dibuta na yandi. Na nima ya bamvula tatu ti ndambu, yandi bakaka mbotika.” w19.07 15 § 3; 19 § 15-17

Polo salaka kibeni kikesa ntangu yandi sonikilaka bampangi ya Filipi. Ntangu yandi vandaka na boloko na Roma, yandi lendaka ve kukwenda kusamuna. Ata mpidina, yandi vandaka kulonga bantu yina vandaka kukwenda kutala yandi mpi yandi vandaka kusonikila mabundu yina vandaka ntama mikanda. Polo zabaka nde yandi mpi fwete sala ngolo tii na nsuka bonso Kristu. Yandi fwanisaka luzingu ya Mukristu ti nsaka ya kubaka ntinu. (1 Bak. 9:24-27) Muntu yina ke bakaka ntinu ke tulaka dikebi na ndilu ya nsuka mpi ke buyaka mambu yina lenda katula yandi dikebi. Mu mbandu, na kati ya mbanza bamagazini mpi bima ya nkaka lenda katula dikebi ya bantu yina ke bakaka ntinu. Keti nge lenda yindula nde muntu yina ke baka ntinu ti lukanu ya kununga, kutelama sambu na kutala bima ya kitoko yina kele na magazini? Ata fioti ve. Na ntinu ya beto ke bakaka sambu na luzingu, beto mpi fwete buya mambu yina lenda katula beto dikebi. Kana beto vila ve lukanu na beto mpi ke sala ngolo bonso Polo, beto ta baka lufutu. w19.08 3 § 4; 4 § 7

Ntangu beto ke zitisa minsiku ya Nzambi, beto ke salaka bansoba na luzingu na beto, yo yina bantu ya dibuta lenda mona nde balukwikilu mpi luzingu yina beto me kuma ti yo kele mpasi. Mbala mingi, bo ke bakisaka nswalu nde beto ke vukana diaka ve ti bo na bafeti ya mabundu mpi ke kota diaka ve na mambu ya politiki. Na luyantiku, bantu ya nkaka ya dibuta lenda wila beto makasi. (Mat. 10:35, 36) Kansi, beto fwete yindula ve nde bo ta soba ve. Kana beto yambula kusadisa bo na kubakisa balukwikilu na beto, yo ta monana nde beto ke mona nde bo me fwana ve na kubaka luzingu ya mvula na mvula. Yehowa me pesaka beto ve nswa ya kusambisa bantu, yandi me pesaka yo kaka na Yezu. (Yoa. 5:22) Kana beto kele ntima-nda, yo ta pusa bantu ya dibuta na beto na kuwa nsangu ya mbote. Beto fwete tuba mambu pwelele kansi na mawete ata ntangu beto ke kutana ti bampasi. (1 Bak. 4:12b) Yo ke lombaka ntangu sambu bantu ya dibuta na beto kubakisa kikuma yina beto ke sadilaka Yehowa. w19.08 17 § 10, 13; 18 § 14

Keti nge me yibukaka dezia diambu mosi ya mpasi ya nge kutanaka ti yo mpi nge tuba nde: “Mono kangaka ve ntima na mpasi yina na ngolo na mono mosi.” Bantu mingi mpi ke tubaka mutindu yai. Ziku nge tubaka mambu yai na nima ya kuyindula mutindu nge kangaka ntima na maladi mosi ya ngolo to na lufwa ya muntu mosi yina nge vandaka kuzola mingi. Kana nge yindula diambu yina, nge ke bakisaka nde nge kangaka ntima na mpasi yango sambu mpeve santu ya Yehowa pesaka nge “ngolo yina me luta ngolo ya bantu.” (2 Bak. 4:7-9) Beto ke vandaka mpi na mfunu ya mpeve santu sambu yo sadisa beto na kununga bupusi ya nsi-ntoto yai ya mbi. (1 Yoa. 5:19) Beto ke vandaka diaka ti mfunu ya mpeve santu sambu yo pesa beto ngolo ya kunwana ti “bampeve ya mbi.” (Baef. 6:12) Mpeve santu ya Yehowa ke sadisaka beto na kulungisa mikumba na beto ata beto ke kutana ti bampasi. Ata ntumwa Polo vandaka kukutana ti bampasi, yandi landaka kusadila Yehowa mpi manisaka kisalu na yandi sambu yandi tulaka ntima na “ngolo ya Kristu.”—2 Bak. 12:9. w19.11 8 § 1-3

Biblia kele mukanda mosi kaka ya ke tendula na masonga mambu yina Yezu me salaka sambu na nge. Kana nge ke zola Yezu, nge ta kuma kuzola Yehowa diaka mingi kuluta. Sambu na nki? Sambu Yezu me landaka bikalulu ya Tata na yandi na mutindu ya kukuka. Yo yina kana nge longuka mambu mingi ya Yezu, nge ta bakisa Yehowa mbote-mbote mpi nge ta kuma kuzola Yehowa mingi. Yindula mawa yina Yezu vandaka kuwila bantu yina bankaka vandaka kumona mpamba mu mbandu, bansukami, bambefo mpi bantu ya me konda lusadisu. Yindula mpi bandongisila ya mbote yina Yezu ke pesaka nge mpi mutindu luzingu na nge ke kuma mbote ntangu nge ke wila yandi. (Mat. 5:1-11; 7:24-27) Yo kele pwelele nde nge ta kuma kuzola Yezu mingi kana nge yindula mpasi yina yandi monaka sambu Nzambi kulolula masumu na nge. (Mat. 20:28) Kana nge bakisa nde Yezu ndimaka kufwa sambu na nge, yo lenda pusa nge na kubalula ntima mpi kulomba Yehowa na kulolula nge. (Bis. 3:19, 20; 1 Yoa. 1:9) Kana nge me kuma kuzola Yezu mpi Yehowa, nge ta kuma kuzola mingi bantu yina ke zolaka Yezu mpi Yehowa. w20.03 5-6 § 10-12

Mpangi-bakala lenda yindula nde yandi mosi muntu me fwana na kubaka mukumba mosi buna to mpangi-nkento lenda yindula nde ‘Kaka bakala na yandi muntu me fwana na kuvanda ti mukumba yina.’ Kansi, kana beto kele bantu ya kudikulumusa, beto ta buya mpeve yina ya lulendo. Mbandu ya Moize lenda sadisa beto ntangu bampangi ya nkaka me baka mikumba. Moize bakaka na mbalu mukumba na yandi ya kutwadisa dikanda ya Izraele. Inki Moize salaka ntangu Yehowa pesaka ndambu ya mikumba na yandi na bampangi ya nkaka? Yandi waka ve kimpala. (Kut. 11:24-29) Na kudikulumusa yonso, yandi ndimaka nde bampangi ya nkaka kusadisa yandi na mukumba ya kusambisa bantu. (Kub. 18:13-24) Sambu bantu mingi kumaka kusambisa, kisalu kumaka kusalama nswalu. Na mutindu yina, Moize tulaka dikebi na mambote ya bampangi na kisika ya kusosa kuvanda kaka ti mikumba mingi. Yo kele mbandu ya mbote sambu na beto! Beto fwete vila ve nde sambu Yehowa kusadila beto, kudikulumusa na beto kele mfunu mingi kuluta makuki na beto. w19.09 5-6 § 13-14

Beto me zaba ve bikuma yina ta pusa makanda na kunwanisa Babilone ya Nene. Ziku bo lenda tuba nde mabundu ya luvunu ke salaka nde ngemba kuvanda ve na ntoto mpi mbala na mbala bo ke kudikotisaka na mambu ya politiki. Bo lenda tuba mpi nde mabundu ya luvunu me kumaka ti mbongo mpi bimvwama mingi. (Kus. 18:3, 7) Ntangu bo ta nwanisa mabundu ya luvunu, yo ke monana nde bo ta fwa ve bantu yonso ya mabundu yina ya luvunu. Kansi, yo ke monana nde makanda ta fwa bimvuka ya mabundu ya luvunu. Ntangu bo ta fwa bimvuka ya mabundu yina ya luvunu, bantu yina vandaka na bimvuka yango ta bakisa nde bamfumu na bo vandaka kukusa bo mpi ziku bo ta sosa kubasika na bimvuka yango. lufwa ya Babilone ya Nene ta baka ve ntangu mingi. (Kus. 18:10, 21) Yehowa me silaka nde yandi ta ‘kumisa nkufi bilumbu’ ya mpasi ya nene sambu na “bantu yina yandi me solaka” mpi sambu dibundu ya kieleka kuguluka.—Mar. 13:19, 20. w19.10 15 § 4-5

Mama, mbala ya nkaka nge yelaka na dibuta yina bibuti vandaka kuwa makasi mpamba-mpamba mpi kutubila bana mambu ya mbi. Nge lenda yindula nde kusadila bana mambu mutindu yina kele mbi ve. Ata nge me zaba minsiku ya Yehowa, bantangu ya nkaka yo lenda vanda mpasi na kusadila bana mambu na mawete mpi ti ntima-nda, mingi-mingi kana bo ke lemfuka ve ntangu nge me lemba. (Baef. 4:31) Na bantangu ya mutindu yai, nge fwete samba kibeni Yehowa. (Nk. 37:5) Bamama ya nkaka ke kukaka ve kumonisila bana na bo zola. mbala ya nkaka bo yelaka na mabuta yina bibuti vandaka ve kuta kinduku ti bana na bo. Kana nge yelaka mutindu yai, kulanda ve mbandu ya mbi ya bibuti na nge. Mama yina ke lemfukilaka Yehowa fwete monisila bana na yandi zola. Kusoba bikalulu na beto ke vandaka pete ve. Kansi mama lenda sala yo mpi yo ta natila yandi ti dibuta na yandi mambote. w19.09 18-19 § 19-20

Muntu yina ke sambilaka Yehowa mpi ke lutisa ntangu mingi ya kusosa bimvwama, lenda bwa na mutambu ya kusadila bamfumu zole. Yandi ta kangama ve kaka na Yehowa. Pene-pene na nsuka ya mvu-nkama ya ntete ya ntangu na beto, bampangi ya dibundu ya Laodisea vandaka kudisikisa nde: “Mono kele mvwama, mono me zwaka bimvwama, mpi mono kele na mfunu ata ya kima mosi ve.” Kansi na meso ya Yehowa mpi ya Yezu bo vandaka ‘bantu ya mawa, bansukami, bifwa-meso mpi kinkonga.’ Yezu pesaka bo bandongisila, ve sambu bo vandaka bamvwama kansi sambu zola na bo ya bimvwama vandaka kubebisa kinduku na bo ti Yehowa. (Kus. 3:14-17) Kana beto me bakisa nde beto me kuma ti mpusa ya kuvanda ti bimvwama mingi, beto fwete katula mpusa yina kukonda kusukinina. (1 Tim. 6:7, 8) Kana beto sala mpidina ve, beto ta kuma kusadila bamfumu zole mpi Yehowa ta ndima ve lusambu na beto. Yandi ‘ke lombaka nde bantu kukangama kaka na yandi.’—Kul. 4:24. w19.10 27 § 5-6

Ngogo ya Kigreki yina bo me balula na ngogo “kutwadisa” ke tendula “kunata.” Luka, yina sonikaka mukanda ya Bisalu sadilaka mpi ngogo yai ya Kigreki ya mutindu mosi sambu na kutubila maswa yina mupepe ‘nataka.’ (Bis. 27:15) Muntu mosi ya mayele tubaka nde ntangu ntumwa Piere sonikaka nde mpeve santu vandaka “kutwadisa” bantu yina sonikaka Biblia, yandi sadilaka ngogo yina ta pusa bantu na kuyindula mutindu maswa ke tambulaka. Piere tubaka nde mutindu mupepe ke sadisaka maswa na kukuma kisika yina yo ke kwenda, mpeve santu twadisaka baprofete ti bantu yina sonikaka Biblia na kusala mbote kisalu na bo. Muntu yina ya mayele tubaka diaka nde: “Bantu yina sonikaka Biblia vandaka bonso bamaswa yina kangulaka bilele na yo.” Bo vandaka ya kuyilama sambu na kusala kisalu yina mpeve santu twadisaka bo. Yehowa salaka mambu yina yo lombaka nde yandi sala; yandi pesaka bo “mupepe” to mpeve santu. Bantu yina sonikaka Biblia lungisaka mukumba na bo. Bo landaka lutwadisu ya mpeve santu. Maswa ke landaka mupepe yina ke bula na nzila ya mbote sambu na kukuma mbote kisika yo ke kwenda ata nzadi ke nikana ngolo. Mutindu mosi mpi mpeve santu ke sadisaka beto na kulanda kusadila Yehowa ata beto ke kutana ti bampasi tii ntangu beto ta kota na nsi-ntoto ya mpa yina Nzambi me silaka beto. w19.11 9 § 7-9

Bantangu ya nkaka beto ke lembaka nitu sambu na mambu ya mpasi yina beto ke kutana ti yo. Kansi beto fwete yindulaka ve bampasi na beto ntangu yonso. Sambu kana beto ke yindula yo ntangu yonso, beto lenda vila mambu yonso ya mbote yina Yehowa me silaka beto. (Kus. 21:3, 4) Beto lenda lemba kibeni nitu mpi yo lenda sala nde beto yambula kusadila Yehowa. Beto tadila mutindu mpangi-nkento mosi na États-Unis ke taninaka lukwikilu na yandi ntangu yandi ke sadisaka bakala na yandi yina ke belaka ngolo. Yandi sonikaka nde: “Bantangu ya nkaka diambu yai ya mpasi ke yangisaka beto mingi mpi yo ke lembisaka beto kansi kivuvu na beto kele ngolo. Mono ke pesa Yehowa mersi na mambu yonso yina yandi ke salaka sambu na kukumisa lukwikilu na beto ngolo mpi kupesa beto kikesa. Beto ke vandaka kibeni ti mfunu ya bandongisila yina mpi kikesa. Yo ke sadisaka beto na kulanda kusadila Yehowa mpi na kukanga ntima na bampasi.” Mambu yina mpangi nkento yai ke tuba ke ndimisa beto nde beto lenda nunga kulemba nitu! Inki mutindu? Tadila bampasi yina nge ke kutana ti yo bonso mbangika yina ke katuka na Satana. Kansi tula ntima nde Yehowa ta pesa nge ngolo mpi monisa ntonda sambu na madia ya kimpeve yina yandi ke pesaka. w19.11 16 § 9-10

Yo kele mfunu mingi-mingi sambu na bankuluntu na kusadila ndongisila yai ya Biblia. Nkuluntu ke zabaka nde yandi fwete tubila ve “mambu ya kinsweki” ya bampangi na dibundu. Kana yandi sala yo, bampangi ta tudilaka yandi diaka ve ntima mpi yandi ta bebisa lukumu na yandi. Bampangi yina kele ti mikumba fwete vanda ve bantu yina kele ti “ndinga-zole” to ya ke kusaka. (1 Tim. 3:8, noti na nsi ya lutiti) Disongidila, bo fwete tuba ve luvunu to kutubila-tubila mambu ya bantu ya nkaka. Kana nkuluntu ke zolaka nkento na yandi, yandi fwete songa yandi ve mambu yina ke lomba ve nde yandi zaba. Nkento lenda tanina lukumu ya bakala na yandi kana yandi ke pusa ve bakala na yandi na kusonga yandi binsweki. Kana yandi ke sadila ndongisila yai, yandi ta sadisa bakala na yandi mpi ta monisa nde yandi ke zitisaka bantu yina ke zabisaka bakala na yandi mambu na bo. Diambu ya kuluta mfunu kele nde, yandi ta sepedisa Yehowa sambu bikalulu na yandi ta sala nde dibundu kuvanda na ngemba mpi na bumosi.—Bar. 14:19. w20.03 22 § 13-14

Na 1512 na ntwala ya ntangu na beto, ntangu bo tulaka nzo-tenta na nsi ya Ngumba ya Sinai. Moize twadisaka nkinsi yina bo salaka sambu na kutula Aroni mpi bana na yandi banganga-nzambi. (Kub. 40:17; Levi 9:1-5) Inki mutindu Yehowa monisaka nde yandi ndimaka banganga-nzambi yina ya mpa? Ntangu Aroni mpi Moize vandaka kusakumuna bantu, Yehowa tindaka tiya sambu na kuyoka bimenga yonso yina bikalaka na zulu ya mesa-kimenga. (Levi 9:23, 24) Tiya yina katukaka na zulu vandaka kumonisa nki? Yehowa tindaka tiya yina sambu na kumonisa nde yandi ndimaka mpi pesaka maboko na Aroni mpi bana na yandi yina kumaka banganga-nzambi. Ntangu bantu ya Izraele monaka pwelele mutindu Yehowa ndimaka Aroni ti bana na yandi, bo bakisaka nde bo mpi fwete pesa maboko na banganga-nzambi yai. Keti yo ke tadila beto mpi? Ee. Kinganga-nzambi na Izraele vandaka kifwani ya kinganga-nzambi ya kuluta mfunu yina bantu 144000 ta yala ti Kristu na zulu. (Baeb. 4:14; 8:3-5; 10:1) Ntembe kele ve nde bubu yai, Yehowa ke twadisa mpi ke sakumuna kibeni dibundu na yandi. w19.11 23 § 13; 24 § 14, 16

Ntangu ntumwa Polo vandaka na Korinto, yandi vandaka ti Akilasi mpi Prisila mpi yandi “vandaka kusala ti bo, sambu bo vandaka bantu ya ke tungaka batenta.” Ntangu Polo tubaka nde yandi vandaka kusala “mpimpa ti mwini,” yo ke tendula ve nde yandi vandaka kupema ve. Yandi vandaka kupema ntangu yandi vandaka kutunga batenta, mu mbandu na kilumbu ya Kisabatu. Na kilumbu yina, yandi vandaka kulonga nsangu ya mbote na Bayuda yina vandaka mpi kupema na Kisabatu. (Bis. 13:14-16, 42-44; 16:13; 18:1-4) Polo vandaka kusala kisalu ya kinsuni kansi yandi vandaka kusala mpi mbala na mbala “kisalu ya santu ya nsangu ya mbote ya Nzambi.” (Bar. 15:16; 2 Bak. 11:23) Yandi siamisaka bantu ya nkaka mpi na kusala mutindu mosi. Akilasi ti Prisila vandaka ‘banduku na yandi ya kisalu na Kristu Yezu.’ (Bar. 12:11; 16:3) Polo siamisaka Bakristu ya Korinto na kuvanda “ntangu yonso ti mambu mingi ya kusala na kisalu ya Mfumu.” (1 Bak. 15:58; 2 Bak. 9:8) Mpeve santu ya Yehowa sadisaka Polo na kusonika nde: “Kana muntu ke zola kusala ve, yandi dia mpi ve.”—2 Bate. 3:10. w19.12 5 § 12-13

Yehowa salaka bankwelani ya ntete ti mpusa ya kuvanda ti bana. Kansi nani fwete bakila bankwelani lukanu ya kubuta mpi kuponina bo ntangu ya kubuta? Na bisika ya nkaka, bantu ke zolaka nde bankwelani ya mpa kubuta nswalu. Bantu ya mabuta na bo to bantu ya nkaka lenda pusa bo na kubuta nswalu. Mpangi Jethro na Azia ke tuba nde: “Na dibundu, bankwelani yina kele na bana ke pusaka bayina kele ve na bana na kubuta.” Mpangi Jeffrey na Azia ke tuba nde: “Bankwelani ya nkaka ya kele ti bana ke tubilaka bayina kele ve ti bana nde ntangu bo ta kuma minunu, muntu ya kusadisa bo ta vanda ve.” Ata mpidina, bankwelani bo mosi fwete baka lukanu ya kubuta to ve. Bo mosi fwete baka lukanu sambu yo kele mukumba na bo. (Bag. 6:5) Ya kieleka, banduku mpi bantu ya dibuta ke zolaka nde bankwelani ya mpa kuvanda na kiese kansi bo fwete vila ve nde lukanu ya kubuta to ve kele kaka ya bankwelani bo mosi.—1 Bate. 4:11. w19.12 22 § 1-3

Keti nge ke ndimaka kibeni nde Nzambi kele Tata na nge? Bantu ya nkaka ke monaka nde bo kele mfunu ve na meso ya Yehowa. Bo ke ndimaka ve nde Nzambi Nkwa-Ngolo Yonso ke tudilaka bo dikebi. Kansi Tata na beto ya zola ke zolaka ve nde beto yindula mutindu yina. Yandi me pesaka beto luzingu mpi ke zolaka nde beto kuma banduku na yandi. Na nima ya kutubila kieleka yai, ntumwa Polo, songaka bantu ya Atene nde Yehowa “kele ntama ve ti konso muntu na kati na beto.” (Bis. 17:24-29) Nzambi ke zolaka nde konso muntu kusolula ti yandi mutindu mwana ke solulaka ti bibuti yina ke zolaka yandi mpi ke tudilaka yandi dikebi. Bantu ya nkaka ke ndimaka ve nde Yehowa kele Tata na bo sambu batata na bo mosi ke monisilaka bo ve zola to nkutu ke zolaka bo ve. Mpangi-nkento mosi ke tuba nde: “Tata na mono vandaka ntima-mbi. Ntangu mono yantikaka kulonguka Biblia, yo vandaka mpasi sambu mono solula ti Tata na mono ya zulu.” Keti nge ke yindulaka mpi mutindu yina? Kana mpidina, ndima nde nge mpi lenda bakisa nde Yehowa kele Tata ya kuluta mbote. w20.02 3 § 4-5

Yezu longaka nde Yehowa ke sepelaka ti bikesa yina beto ke monisaka na kisalu na yandi ata beto me nuna, yo vanda beto ke sala mingi to ve. (Nk. 92:12-15; Luka 21:2-4) Yo yina tula dikebi na mambu yina nge lenda sala. Mu mbandu, nge lenda longa bantu mambu ya Yehowa, kusamba sambu na bampangi mpi kusadisa bampangi na kulanda kusambila Yehowa. Yehowa ke bingaka nge nduku na yandi ya kisalu, sambu nge ke vandaka ti mpusa ya kulemfukila yandi kansi ve sambu na mambu yina nge ke salaka. (1 Bak. 3:5-9) Beto kele na kiese mingi mutindu beto ke sambilaka Yehowa, Nzambi yina ke monaka nde bantu yina ke sambilaka yandi kele mfunu mingi. Yandi salaka beto sambu beto sadila yandi, mpi kusambila yandi ke pesaka beto kiese mingi mpi ke tomisaka luzingu na beto. (Kus. 4:11) Ata nsi-ntoto ke mona nde beto kele ve mfunu, Yehowa ke monaka nde beto kele mfunu mingi. (Baeb. 11:16, 38) Yo vanda beto ke bela, me konda mbongo to me nuna, beto fwete vila ve nde ata kima mosi ve lenda kabula beto na zola ya Tata na beto ya zulu.—Bar. 8:38, 39. w20.01 18 § 16; 19 § 18-19

Kana beto ke yedisa kikalulu ya kudikulumusa, yo ta sadisa beto na kuwila ve bankaka kimpala. Kana beto kele ti bikalulu ya mbote, kimpala ta mena ve na ntima na beto. Kudikulumusa ta sadisa beto na kuyindula ve nde beto kele mfunu mingi kuluta bantu ya nkaka. Muntu ya kudikulumusa ke yindulaka ve nde bo fwete sadila yandi mambu kuluta bantu ya nkaka. (Bag. 6:3, 4) Muntu yina ke sepelaka ti bima yina yandi kele na yo ke kudifwanisaka ve ti bantu ya nkaka. (1 Tim. 6:7, 8) Yandi ke sepelaka kana muntu ya nkaka me zwa kima mosi ya mbote yina yandi kele ve na yo. Mpeve santu ya Nzambi ta sadisa beto na kuyedisa kudikulumusa mpi kikalulu ya kusepela ti bima yina beto kele na yo na kisika ya kuwila bantu kimpala. (Bag. 5:16; Bafil. 2:3, 4) Mpeve santu ya Yehowa ta sadisa beto na kutadila mbote-mbote bangindu na beto mpi bikuma yina ke pusa beto na kusala mambu. Nzambi lenda sadisa beto na kukatula bangindu ya mbi yina kele na ntima na beto.—Nk. 26:2. w20.02 15 § 8-9

Kudipesa kele lusilu yina Yehowa ke vingila nde nge lungisa yo. Yo yina landa kukangama ti dibundu na beno. Bampangi na dibundu kele bantu ya dibuta na nge ya kimpeve. Kana nge ke kwenda na balukutakanu mbala na mbala, kinduku na nge ti bampangi ta kuma ngolo. Tanga Ndinga ya Nzambi konso kilumbu mpi yindula mambu yina nge ke tanga. (Nk. 1:1, 2) Baka ntangu ya kuyindula mingi mambu yina nge me tanga. Mpidina, mambu yina nge me tanga ta simba ntima na nge. “Samba ntangu yonso.” (Mat. 26:41) Bisambu na nge ya masonga ta sadisa nge na kukuma nduku ya ngolo ya Yehowa. “Landa kusosa ntete Kimfumu.” (Mat. 6:33) Nge ta monisa nde nge ke tula Kimfumu na kisika ya ntete kana nge ke bakisa nde kisalu ya kusamuna kele mfunu mingi. Kana nge ke samuna mbala na mbala, lukwikilu na nge ta kuma ngolo. Bikesa yonso yina kele mfunu mingi. Bampasi yonso yina nge lenda kutana ti yo na nsi-ntoto yai kele kaka sambu na ntangu fioti. (2 Bak. 4:17) Kansi kudipesa na Yehowa mpi mbotika ta natila nge balusakumunu mingi banda bubu yai tii na “luzingu ya kieleka” yina beto ke vingila na bilumbu ke kwisa. Yo kele kieleka nde yo ta lomba nde nge sala bikesa mingi.—1 Tim. 6:19. w20.03 13 § 19-21

Kana longoki na nge ya Biblia ke yela ve na kimpeve, nge lenda kudiyula nde: ‘Keti mono fwete yambula kulonguka ti yandi?’ Na ntwala ya kuyambula kulonguka ti yandi, nge fwete tadila yandi ntete. Kudiyula nde: ‘Keti longoki na mono ke yela nswalu to malembe-malembe?’ ‘Keti yandi me yantika “kuzitisa” to kusadila mambu yina yandi ke longuka?’ (Mat. 28:20) Yo kele mawa na kumona nde balongoki ya nkaka kele bonso bantu ya Izraele ya bilumbu ya Ezekiele. Yehowa zabisaka Ezekiele sambu na bo nde: “Tala! Sambu na bo nge kele bonso nkunga mosi ya zola, yina bo me yimba na ndinga ya kitoko mpi ya bo me bula mbote-mbote ti kima ya kubudila miziki. Bo ta wa mambu ya nge ta tuba, kansi ata muntu mosi ve ta sadila yo.” (Ezek. 33:32) Yo lenda vanda mpasi na kuzabisa muntu nde beto ta longukaka diaka ve Biblia ti yandi. Kansi beto fwete zaba nde “ntangu ya me bikala kele fioti.” Na kisika ya kubebisa ntangu ti muntu yina ke yela ve na kimpeve, beto fwete sosa muntu yina kele ti “nkadilu ya mbote sambu na kubaka luzingu ya mvula na mvula.”—Bis. 13:48. w20.01 6 § 17; 7 § 20

Mabundu ya luvunu ke longaka ve kieleka ya Biblia ya ke monisa nde bantu ya bulemfu ta zinga kimakulu na ntoto. (2 Bak. 4:3, 4) Bubu yai, mabundu ya luvunu ke longaka nde bantu yonso ya mbote ke kwendaka na zulu na nima ya lufwa. Mambu yai swaswanaka kibeni ti mambu yina kimvuka ya fioti ya Balongoki ya Biblia tubaka na Nzozulu ya Nkengi na nsuka ya bamvu 1800. Bo bakisaka nde Nzambi ta vutula Paladisu na ntoto mpi bantu ya bulemfu ta zinga na ntoto kansi na zulu ve. Ata mpidina, yo bakaka ntangu mingi sambu bo bakisa mbote-mbote bantu yina ya bulemfu. Ya kieleka, Biblia sadisaka Balongoki ya Biblia na kubakisa nde “bo me sumbaka” bantu ya nkaka na ntoto sambu na kuyala ti Yezu na zulu. (Kus. 14:3) Bantu yango kele Bakristu 144 000 ya kikesa, ya me kudipesaka na Nzambi mpi ke sadilaka yandi na kwikama awa na ntoto. w19.09 27 § 4-5