Mai

Bakristu ya mvu-nkama ya ntete kutanaka mpi ti nzala ya ngolo yina kotaka “na ntoto ya mvimba.” Ntembe kele ve nde bibuti vandaka kudiyangisa sambu na kuzaba mutindu bo ta zwa madia sambu na mabuta na bo. Ebuna, nki beto lenda tuba sambu na baleke yina vandaka kuzola kusala mingi kisalu ya Yehowa? Keti bo yindulaka nde bo fwete vingila tii ntangu yina nzala ta mana? Bakristu yina salaka yonso sambu na kuyikama ti mambu yina bo vandaka kukutana ti yo. Bo landaka kusala yonso sambu na kulonga nsangu ya mbote mpi bo vandaka na kiese ya kukabisa bima yina bo vandaka ti yo ti bampangi na bo yina vandaka kuzinga na Yudea. (Bis. 11:29, 30) Bakristu yina bo kabilaka bima bakisaka nde Yehowa vandaka kusadisa bo. (Mat. 6:31-33) Bo kumaka kuzola diaka mingi bampangi na bo yina sadisaka bo. Bakristu yina pesaka makabu mpi bayina sadisaka bo na ntangu yina ya nzala, waka kiese yina bantu ke waka kana bo ke kaba.​—Bis. 20:35. w23.04 16 § 12-13

Bantangu ya nkaka, Yehowa ke pesaka mvutu na bisambu ya bansadi na yandi ntangu yandi ke pusaka bantu yina ke sambilaka yandi ve na kusadisa bansadi na yandi. Mu mbandu, yandi pusaka ntotila Artazeresesi na kupesa Nehemia nswa ya kuvutuka na Yeruzalemi sambu na kutunga yo diaka. (Neh. 2:3-6) Bubu yai mpi, Yehowa lenda sadila ata bantu yina ke sambilaka yandi ve sambu na kusadisa beto ntangu beto kele ti mfunu ya lusadisu. Yehowa ke pesaka ve ntangu yonso bamvutu na bisambu na beto na mutindu ya kuyituka. Kansi bamvutu yina yandi ke pesaka beto ke sadisaka beto na kulanda kusadila yandi na mutindu ya mbote. Yo yina, tula dikebi sambu na kumona bamvutu ya Yehowa na bisambu na nge. Mbala na mbala, baka ntangu ya kuyindula mutindu Yehowa ke pesaka mvutu na bisambu na nge. (Nk. 66:19, 20) Beto ke monisaka nde beto kele ti lukwikilu ntangu beto ke sambaka Yehowa mpi ke ndimaka bamvutu yina yandi ke pesaka beto na mutindu yina yandi mosi me zola.​—Baeb. 11:6. w23.05 11 § 13; 12 § 15-16

Lusilu na beto ya kudipesa na Yehowa. Ntangu beto kudipesaka na Yehowa, beto silaka nde beto ta sambila yandi mpi beto ta sala luzolo na yandi. Beto fwete lungisa lusilu yina. Kuzitisa lusilu ya kudipesa na Yehowa kele ve mpasi mingi na kusala yo sambu Yehowa me salaka beto sambu na kusala luzolo na yandi. (Kus. 4:11) Yandi me salaka beto ti nzala ya mambu ya kimpeve mpi yandi me salaka beto na kifwani na yandi. Yo yina beto ke pusanaka pene-pene na yandi mpi beto ke vandaka na kiese ya kusala luzolo na yandi. Diaka, ntangu beto ke salaka luzolo ya Nzambi, beto ke landaka mbandu ya Mwana na yandi, beto ‘ke bakaka kikesa sambu na beto mosi.’ (Mat. 11:28-30) Yo yina, kukumisa ngolo zola na nge sambu na Yehowa. Nge ta sala yo kana nge ke yindula mingi mambu yonso ya mbote yina yandi me sadilaka nge mpi mambote yina nge ta baka na bilumbu ke kwisa. Kana zola na nge sambu na Yehowa ke kuma mingi, yo ta vanda pete sambu nge lemfukila yandi. (1 Yoa. 5:3) Yezu vandaka kusala kaka luzolo ya Nzambi sambu yandi vandaka kulomba Yehowa lusadisu mpi yandi vandaka kutula dikebi na mambote yina yandi ta baka. (Baeb. 5:7; 12:2) Bonso Yezu, lomba Yehowa ngolo mpi landa kuvanda ti kivuvu ya luzingu ya mvula na mvula na mabanza na nge. w23.08 27-28 § 4-5

Beto yonso ke sepelaka ti bantu yina ke vandaka ntima-nda. Beto ke zitisaka bantu yina ke vingilaka kima mosi kukonda kuwa makasi. Beto ke sepelaka mpi ntangu bantu ya nkaka ke monisilaka beto ntima-nda kana beto me sala bifu. Beto ke sepelaka mpi mingi mutindu mpangi yina longukaka Biblia ti beto monisilaka beto ntima-nda ntangu beto vandaka kusala bikesa ya kulonguka mambu yina kele na Biblia, ya kundima yo to ya kusadila dilongi mosi ya Biblia. Beto ke sepelaka mingi kuluta ti Yehowa Nzambi sambu yandi ke monisilaka beto ntima-nda. Ya kieleka, beto ke sepelaka ti bantu yina ke vandaka ntima-nda kansi yo lenda vanda ve pete ntangu yonso nde beto mosi kuvanda ntima-nda. Kana beto ke zola kusala kima mosi mpi beto kele na retare, yo lenda vanda mpasi nde beto vanda ntima-nda, mu mbandu kana beto kele na ndonga mosi ya nda mpi beto ke vingila ture na beto sambu beto baka masa. Beto lenda wa mpi makasi mingi kibeni kana bantu ya nkaka me pesa beto makasi. Bantangu ya nkaka, yo lenda vanda mpasi sambu beto landa kuvingila nsi-ntoto ya mpa yina Yehowa me silaka beto. Kansi na mambu yonso, beto fwete vanda ntima-nda mingi. w23.08 20 § 1-2

Yehowa songaka Gedeoni na kuvutula basoda na yandi mingi. Mbala ya nkaka, Gedeoni kudiyulaka nde: ‘Keti yo kele mpenza mfunu na kusala mutindu yina? Keti yo ta simba?’ Ata mpidina, Gedeoni lemfukaka kaka. Bubu yai, bankuluntu ke landaka mbandu ya Gedeoni ntangu bo ke lemfukaka na bantuma yina organizasio ya Yehowa ke pesaka bo ata bantuma yango ke wakana ve ti bangindu na bo. (Baeb. 13:17) Gedeoni lemfukilaka Yehowa ata ntangu yandi vandaka kuwa boma mpi ata ntangu yo vandaka kigonsa sambu yandi lungisa mukumba na yandi. (Baz. 9:17) Ntangu Yehowa ndimisaka Gedeoni nde yandi ta sadisa yandi, Gedeoni ndimaka kibeni nde Nzambi ta sadisa yandi na kutanina bansadi na yandi. Bankuluntu yina ke zingaka na bisika yina bo me buyisaka kisalu na beto ke landaka mbandu ya Gedeoni. Ti kikesa yonso, bo ke twadisaka balukutakanu mpi kisalu ya kulonga nsangu ya mbote ata bo lenda kanga bo, ata bo lenda yula bo bangiufula, ata bisalu na bo lenda fwa mpi ata bantu lenda sala bo mbi. Na mpasi ya nene, yo ta lomba nde bankuluntu kuvanda kikesa sambu na kulemfuka na balutwadisu yina bo ta zwa ata kulemfuka na balutwadisu yango lenda tula luzingu na bo na kigonsa. w23.06 5-6 § 12-13

Yehowa salaka nde bo sonika mambu ya mbote yina nganga-nzambi ya nene Yehoyada salaka sambu na kulonga beto. (Bar. 15:4) Ntangu Yehoyada fwaka, Yehowa pesaka yandi lukumu mutindu bo zikaka yandi “na Mbanza ya Davidi kumosi ti bantotila, sambu yandi salaka mambu ya mbote na Izraele sambu na Nzambi ya kieleka mpi nzo na yandi.” (2 Bans. 24:15, 16) Disolo ya Yehoyada lenda sadisa beto yonso na kuwa Nzambi boma. Bankuluntu lenda landa mbandu ya Yehoyada kana bo ke sala yonso sambu na kutanina dibundu. (Bis. 20:28) Mbandu ya Yehoyada lenda sadisa Bakristu yina kele minunu na kuzaba nde kana bo ke wa Yehowa boma mpi bo ke bikala ya kwikama na yandi, yandi lenda sadila bo sambu na kulungisa lukanu na yandi. Baleke lenda yindula mutindu Yehowa sadilaka Yehoyada mambu mpi kulanda mbandu na yandi kana bo ke zitisa minunu, mingi-mingi bayina ke sadilaka Yehowa na kwikama yonso banda bamvula mingi. (Bing. 16:31) Beto fwete lemfukila “bantu yina ke twadisaka” sambu na kusadisa bo.​—Baeb. 13:17. w23.06 17 § 14-15

Sadila mayele na nge sambu na kuzaba mbala ikwa nge ta tula musapi na zulu na balukutakanu. Kana beto ke nangula musapi mbala na mbala, yo lenda pusa mpangi yina ke twadisa na kupona beto mingi ata bantu ya nkaka me zwa ntete ve dibaku ya kutuba. Yo lenda lembisa bantu ya nkaka mpi yo lenda sala nde bo tula ve musapi na zulu. (Lon. 3:7) Kana bantu mingi me tula misapi na zulu, yo lenda sala nde beto pesa ve bamvutu mbala mingi mutindu beto ke zola. Bantangu ya nkaka, mpangi yina ke twadisa lenda pona beto ve. Yo lenda lembisa beto kansi beto fwete wa ve makasi kana bo me pona beto ve. (Lon. 7:9) Kana nge me pesa ve bamvutu mbala mingi mutindu nge ke zola, nge lenda landa ti dikebi yonso bamvutu yina bantu ya nkaka ke pesa mpi na nima ya lukutakanu, sikisa bo. Kana nge sikisa bampangi, yo lenda pesa bo kikesa kaka mutindu bamvutu yina nge zolaka kupesa na lukutakanu zolaka kupesa bo kikesa. w23.04 23-24 § 14-16

Longuka Ndinga ya Nzambi mpi yindula yo mingi. Kaka mutindu nti ke telemaka ngolo kana misisa na yo me simbama ngolo, beto mpi ta kangama ngolo kana lukwikilu na beto me simbama ngolo na Ndinga ya Nzambi. Kana nti ke yela, misisa na yo ke landaka kudinda na ntoto mpi yo ke panzanaka kibeni. Kana beto ke longuka mpi ke yindula mingi mambu yina beto ke longuka, beto ta kumisa lukwikilu na beto ngolo mpi beto ta ndima kibeni nde bansiku ya Nzambi kele mbote kuluta. (Bakol. 2:6, 7) Yindula mutindu bansiku ya Yehowa, bandongisila na yandi mpi lutaninu na yandi me sadisaka bansadi na yandi na ntangu ya ntama. Mu mbandu, Ezekiele tulaka dikebi ya mingi kibeni ntangu wanzio mosi vandaka kubaka mbote-mbote bamezire ya tempelo yina yandi monaka na mbona-meso. Mbona-meso yina kumisaka lukwikilu ya Ezekiele ngolo mpi yo ke pesa beto malongi ya mfunu ya me tala mutindu ya kuzitisa bansiku ya Yehowa sambu na kusambila yandi mbote. (Ezek. 40:1-4; 43:10-12) Beto mpi ta baka mambote kana beto ke baka ntangu ya kulonguka mpi ya kuyindula mambu ya mudindu yina kele na Ndinga ya Nzambi. Diaka, beto lenda vanda ti ntima ya ngolo, disongidila kutudila Yehowa ntima ya mvimba.​—Nk. 112:7. w23.07 18 § 15-16

Biblia me fulaka ti bambandu mingi ya mbote yina baleke ya babakala lenda landa. Babakala yina Biblia ke tubilaka vandaka kuzola Nzambi mpi bo lungisaka mikumba mingi sambu na kusadisa bansadi ya Nzambi. Nge lenda zwa mpi bambandu ya mbote ya Bakristu ya babakala ya kuyela na kimpeve na dibuta na beno mpi na dibundu na beno. (Baeb. 13:7) Nge lenda landa mpi mbandu ya kukuka ya Yezu Kristu. (1 Pie. 2:21) Ntangu nge ke longuka mbote-mbote bambandu na bo, tala bikalulu na bo yina ke sepedisa nge. (Baeb. 12:1, 2) Na nima, tala mutindu nge lenda landa mbandu na bo. Muntu yina kele ti mayele ya kuyindula ke salaka ve mambu nswalu-nswalu, kansi yandi ke yindulaka mbote-mbote na ntwala ya kusala kima yina yandi ke zola. Yo yina, sala bikesa sambu na kukuma ti mayele yina mpi tanina yo. Yantika ntete kulonguka minsiku ya Biblia mpi yindula sambu na nki yo kele mfunu. Na nima, sadila minsiku yango sambu yo sadisa nge na kubaka balukanu yina ta sepedisa Yehowa. (Nk. 119:9) Yo ta sadisa nge mingi kibeni na kuyela na kimpeve.​—Bing. 2:11, 12; Baeb. 5:14. w23.12 24-25 § 4-5

Bibuti lenda longa mbote bana na bo mutindu ya kuvanda mawete kana bantu ke telemina balukwikilu na bo. (Yak. 3:13) Na lusambu ya dibuta, bibuti ya nkaka ke songaka bana na bo mambu yina bo lenda sala kana bantu ke telemina balukwikilu na bo. Bo ke tadilaka mambu yina bana lenda kutana ti yo na nzo-nkanda, bo ke tubilaka mpi bo ke monisaka bana mutindu ya kupesa mvutu mpi bo ke longaka bana na bo mutindu ya kutuba ti mawete yonso. Bansonga lenda sadisa baleke na kundima kibeni bo mosi mambu yina bo ke kwikilaka mpi na kutendudila bantu ya nkaka bikuma yina ke pusaka bo na kukwikila na mambu yina. Masolo ya kulandana “Bangiufula Yina Baleke Ke Kudiyulaka” ya kele na jw.org kele ti balutiti yina ke sadisaka batoko na kuyindula. Bo me basisaka yo sambu na kusadisa baleke na kukumisa ngolo balukwikilu na bo mpi na kuyidika bamvutu na bangogo na bo mosi. Kana beto ke longuka masolo yina na dibuta, yo ta sadisa beto na kutendudila bantu ya nkaka balukwikilu na beto ti mawete yonso. w23.09 17 § 10; 18 § 15-16

Keti nge me kuditudilaka dezia lukanu ya kimpeve mpi nge me kukaka ve kulungisa yo? Kana mpidina, nge kele ve nge mosi. Mpangi Philip kuditudilaka lukanu ya kusamba mbala na mbala mpi ya kusala yo na mutindu ya mbote, kansi yandi zwaka ve ntangu ya kusala yo. Mpangi-nkento Erika kuditudilaka lukanu ya kukuma na ntangu ya mbote na balukutakanu ya kisalu ya kulonga nsangu ya mbote. Kansi mbala mingi yandi vandaka kukuma kaka na retare. Kana nge me kuditudila lukanu mosi yina nge me lungisa ntete ve, kulemba ve nitu. Ata kulungisa lukanu ya fioti ke lombaka ntangu mpi bikesa mingi. Mutindu nge ke zola kaka kulungisa lukanu na nge, yo ke monisa nde nge ke bakaka kinduku na nge ti Yehowa na valere mpi nde nge ke zola kusadila yandi na ntima na nge ya mvimba. Yehowa ke sepelaka ti bikesa yina nge ke salaka. Ya kieleka, yandi ke lombaka nge ve na kusala mambu mingi kuluta yina nge lenda sala. (Nk. 103:14; Mika 6:8) Yo yina, nge fwete kuditudila lukanu yina nge ta kuka kulungisa. w23.05 26 § 1-2

Bantu ya kikesa lenda wa boma kansi bo ke bikaka ve nde boma yina kukanga bo nzila ya kusala mambu ya mbote. Daniele vandaka leke mosi ya kikesa kibeni. Yandi longukaka mambu yina baprofete ya Nzambi sonikaka. Yandi longukaka mpi baprofesi ya Yeremia. Mambu yina Daniele longukaka sadisaka yandi na kubakisa nde ntama mingi ve bo ta basisa Bayuda na kimpika na Babilone. (Dan. 9:2) Ntembe kele ve nde mutindu Daniele monaka mambu yina Yehowa tubaka ke lungana, yo kumisaka lukwikilu na yandi ngolo na Yehowa. Diaka, bantu yina ke vandaka ti lukwikilu ya ngolo ke vandaka kikesa mingi. (Tala mpi Baroma 8: 32, 37-39.) Kima ya kuluta mfunu kele nde, Daniele vandaka kusamba Tata na yandi ya zulu mbala na mbala. (Dan. 6:10) Yandi vandaka kusonga Yehowa mutindu yandi vandaka kuwa mpi yandi vandaka kulomba yandi lusadisu. (Dan. 9:4, 5, 19) Daniele butukaka ve ti kikesa sambu yandi vandaka muntu bonso beto, kansi yandi yedisaka kikalulu yina sambu yandi vandaka kulonguka Ndinga ya Nzambi, kusamba mpi kutudila yandi ntima. w23.08 3 § 4; 4 § 7

Kana beto ke lemfukila bamfumu ya nene, yo ta natila beto mpi bantu ya nkaka mambote. Inki mutindu? Yo ke sadisaka beto na kubaka ve ndola yina bantu ya ke lemfukaka ve na nsiku ke bakaka. (Bar. 13:1, 4) Bulemfu na beto lenda sadisa bamfumu ya luyalu na kuvanda ti bangindu ya mbote sambu na Bambangi ya Yehowa. Mu mbandu, bamvula mingi me luta na Nigeria, basoda kotaka na Nzo ya Kimfumu ntangu lukutakanu vandaka kusalama. Bo vandaka kusosa bantu yina vandaka kubuya kufuta bampaku. Kansi mfumu yina vandaka ti basoda yango songaka bo na kubasika mpi tubaka nde: “Bambangi ya Yehowa ke futaka mpaku ntangu yonso.” Konso ntangu yina nge ke lemfukilaka nsiku ya leta, yo ke salaka nde bantu kuvanda ti bangindu ya mbote sambu na Bambangi ya Yehowa, mpi kilumbu kele yo lenda tanina bampangi na beto. w23.10 9 § 13

Bansadi ya nkaka ya Yehowa me vingilaka nsuka ya nsi-ntoto yai banda bamvula mingi. Bantu ya nkaka lenda yindula nde nsuka ke wumela. Yehowa ke zabaka mutindu bansadi na yandi ke yindulaka, yo yina yandi songaka profete Habakuki nde: “Mbona-meso kele ntete sambu na ntangu na yo ya bo me tulaka, mpi yo ke kwenda ntinu tii na nsuka na yo, mpi yo ta kusa ve. Ata kana yo sukinina, landa kuvingila yo! Sambu yo ta lungana kaka. Yo ta sukinina ve!” (Hab. 2:3) Keti Nzambi tubaka mambu yina kaka sambu na Habakuki? To keti mambu yina ke tadila beto mpi bubu yai? Na nsadisa ya mpeve santu, ntumwa Polo tubaka nde mambu yina ke tadila mpi Bakristu yina ke vingila nsi-ntoto ya mpa. (Baeb. 10:37) Ya kieleka, ata beto ke yindula nde lusilu ya Yehowa ya kufwa nsi ntoto yai ke wumela, “yo ta lungana kaka. Yo ta sukinina ve!” w23.04 30 § 16

Bantu ya Izraele, vandaka ve kundima bidimbu ya pwelele yina vandaka kumonisa nde Yehowa muntu vandaka kusadila Moize sambu na kutubila bo. (Kut. 14:2, 10, 11) Mbala mingi, bo vandaka kundima mpi ve nde Yehowa muntu vandaka kusadila Moize sambu na kutwadisa bo. Yo yina, Yehowa buyaka nde bantu yina ya Izraele ta kota ve na Ntoto ya Lusilu. (Kut. 14:30) Kansi, bantu ya nkaka ya Izraele landaka lutwadisu ya Yehowa. Mu mbandu, Yehowa tubaka nde “Kalebi . . . landaka kusadila mono na ntima ya mvimba.” (Kut. 14:24) Yandi sakumunaka Kalebi mpi yandi pesaka yandi nswa ya kupona konso kisika yina yandi zolaka kuzinga na ntoto ya Kanana. (Yoz. 14:12-14) Bantu ya nkaka ya Izraele yina kotaka na ntoto ya lusilu, kele mpi bambandu ya mbote na yina me tala kulanda lutwadisu ya Yehowa. Ntangu Yehowa ponaka Yozue sambu na kuyinga Moize, bantu yina ya Izraele “vandaka kuzitisa yandi mingi na luzingu na yandi ya mvimba.” (Yoz. 4:14) Yo yina, Yehowa sakumunaka bo mpi yandi nataka bo na ntoto yina yandi silaka nde yandi ta pesa bo.​—Yoz. 21:43, 44. w24.02 21 § 6-7

Kaka mutindu munganga ke tesaka na diboko sambu na kuzaba mutindu ntima na beto ke sala, beto mpi ta zaba kana zola na beto sambu na Nzambi kele ngolo kana beto tadila zola na beto sambu na bampangi. Kana beto me mona nde zola na beto sambu na bampangi me yantika kubwa madidi, yo lenda tendula nde zola na beto mpi sambu na Nzambi me yantika kubwa madidi. Kansi, kana beto ke landa kumonisa zola sambu na bampangi na beto, yo ke monisa mpi nde zola na beto sambu na Nzambi kele ngolo. Kana zola na beto sambu na bampangi me yantika kubwa madidi, yo kele kibeni kigonsa ya nene. Sambu na nki? Sambu yo ke tendula nde kinduku na beto ti Yehowa kele diaka ve ngolo mpi kimpeve na beto kele na kigonsa. Ntumwa Yoane monisaka yo pwelele ntangu yandi tubaka nde: “Muntu yina ke zolaka ve mpangi na yandi, yina yandi ke monaka, yandi lenda zola ve Nzambi, yina yandi ke monaka ve.” (1 Yoa. 4:20) Yo ke longa beto nki? Yehowa ke sepelaka ti beto kaka kana beto ke “zolana.”​— 1 Yoa. 4:7-9, 11. w23.11 8 § 3; 9 § 5-6

Ntotila Yehoashi bakaka lukanu mosi ya mbote ntangu yandi vandaka leke. Yandi vandaka ve ti tata mpi yandi landaka lutwadisu ya mbote yina nganga-nzambi ya nene Yehoyada pesaka yandi. Yehoyada longaka Yehoashi bonso mwana na yandi mosi. Yo yina, Yehoashi bakaka lukanu ya mbote ya kusadila Yehowa mpi ya kusadisa bantu na kusadila Yehowa. Yandi yidikaka mpi tempelo ya Yehowa. (2 Bans. 24:1, 2, 4, 13, 14) Kana bo ke longa nge na kuzola Yehowa mpi na kuzitisa bansiku na yandi, yo kele kado mosi ya mfunu mingi. (Bing. 2:1, 10-12) Bibuti na nge lenda sadisa nge na mitindu mingi. Nge ta pesa bibuti na nge kiese, kana nge ke sadila bandongisila ya Biblia yina bo ke pesa nge. Kima ya kuluta mfunu kele nde, nge ta pesa Nzambi kiese mpi nge ta ta kinduku ya ngolo ti yandi. (Bing. 22:6; 23:15, 24) Yo kele kikuma ya mbote yina fwete pusa nge na kulanda mbandu ya Yehoashi ntangu yandi vandaka leke. w23.09 8-9 § 3-5

Yehowa ke sila nde yandi ta wa bisambu na beto. Nzambi na beto ke zolaka beto sambu beto ke sadilaka yandi na mutindu ya mbote, yo yina ntangu yonso yandi ke tulaka dikebi na bisambu na beto. (Nk. 10:17; 37:28) Kansi yo ke tendula ve nde yandi ta pesa beto konso kima yina beto ke lomba yandi. Beto lenda vingila tii na nsi-ntoto ya mpa na ntwala nde beto baka bima ya nkaka yina beto ke lombaka yandi. Yehowa ke tadilaka kana bima yina beto ke lomba ke wakana ti lukanu na yandi. (Yez. 55:8, 9) Lukanu na yandi kele mpi nde ntoto ya mvimba kufuluka ti bantu yina ke sadila yandi na kiese mpi na bumosi na nsi ya luyalu na yandi. Kansi Satana ke tubaka nde bantu ta vanda na kiese mingi kana bo ke kudiyala bo mosi. (Kuy. 3:1-5) Sambu na kumonisa nde mambu yina Satana tubaka kele ya luvunu, Yehowa me bikaka nde bantu kudiyala bo mosi. Kansi luyalu ya bantu me natilaka bo bampasi mingi yina beto ke mona bubu yai. (Lon. 8:9) Beto ke zaba nde Yehowa ta katula ve bampasi yina yonso bubu yai. w23.11 21 § 4-5

Yehowa silaka nde yandi ta sakumuna makanda mingi na nzila ya Abrahami. Kansi ata ntangu yandi vandaka ti bamvula 100 mpi Sara bamvula 90, bo butaka ve mwana yina Yehowa silaka bo. Na meso ya bantu, yo monanaka nde Abrahami ti Sara ta buta ve ata fioti. Yo mekaka kibeni lukwikilu ya Abrahami. “Kansi yandi tulaka kivuvu mpi yandi vandaka ti lukwikilu nde yandi ta kuma tata ya makanda mingi.” (Bar. 4:18, 19) Nsuka-nsuka, kivuvu yina lunganaka. Bo butaka Izaki, mwana yina bo vandaka kuvingila banda ntama. (Bar. 4:20-22) Yehowa lenda ndima beto mpi kubinga beto banduku na yandi mpi bantu ya lunungu bonso Abrahami. Ya kieleka, Polo bulaka munsonso na mambu yina ntangu yandi sonikaka nde: “Bangogo, ‘Nzambi tadilaka yandi sambu na yo,’ bo sonikaka yo ve kaka sambu na yandi, kansi mpi sambu na beto bantu yina Nzambi ta baka bonso bantu ya lunungu, sambu beto ke kwikila na Nzambi yina tedimisaka Mfumu na beto Yezu.” (Bar. 4:23, 24) Bonso Abrahami, beto fwete vanda ti lukwikilu mpi kumonisa yo na bisalu. Beto fwete vanda mpi ti kivuvu. w23.12 7 § 16-17

Ntangu nge ke kutana ti mpasi mosi yina ke pesa nge boma, kuvila ve nde Yehowa ke mona yo mpi yandi ke bakisa mutindu nge ke kudiwa. Mu mbandu, Yehowa vandaka kumona mutindu bo vandaka kuniokula bantu ya Izraele na Ezipte mpi “bampasi yina bo [vandaka kumona].” (Kub. 3:7) Kana nge ke kutana ti diambu mosi ya mpasi, nge lenda mona ve mutindu Yehowa ke sadisa nge. Kana mpidina, lomba yandi na kusadisa nge na kumona lusadisu na yandi. (2 Bant. 6:15-17) Yindula fioti: Keti diskure mosi to komantere mosi na lukutakanu pesaka nge kikesa? Keti mukanda mosi, video mosi to nkunga mosi pesaka nge kikesa? Keti mpangi mosi songaka nge kima mosi to verse mosi yina pesaka nge kikesa? Beto lenda vila kukonda mpasi mutindu zola yina bampangi ke monisilaka beto mpi kikesa yina beto ke bakaka na madia ya kimpeve me sadisaka beto. Ya kieleka, yo kele makabu ya mbote kibeni yina Yehowa me pesaka beto. (Yez. 65:13; Mar. 10:29, 30) Yo ke monisa kibeni nde yandi ke tudilaka nge dikebi. (Yez. 49:14-16) Yo ke monisa mpi nde nge fwete tudila yandi ntima. w24.01 4-5 § 9-10

Na ntwala nde Yezu kuvutuka na zulu, yandi yibusaka balongoki na yandi kisalu na bo ya kulonga nsangu ya mbote ya me tala yandi “na Yeruzalemi, na Yudea yonso mpi na Samaria, mpi tii na kisika ya kuluta ntama ya ntoto.” (Bis. 1:8; Luka 24:46-48) Ntangu fioti na nima, bamfumu ya Bayuda kangaka ntumwa Piere ti ntumwa Yoane mpi bo nataka bo na Sanedreni. Bo songaka bo na kuyambula kulonga nsangu ya mbote mpi nkutu bo pesaka bo boma mingi. (Bis. 4:18, 21) Piere ti Yoane tubaka nde: “Kana yo kele mbote na meso ya Nzambi na kuwila beno na kisika ya kuwila Nzambi, beno zenga beno mosi. Kansi beto, beto lenda bika ve kutubila mambu yina beto monaka mpi beto waka.” (Bis. 4:19, 20) Ntangu bo basisaka Piere ti Yoane na boloko, balongoki sambaka Yehowa ngolo sambu bo tula dikebi na bo na kusala luzolo na yandi. Yehowa pesaka mvutu na kisambu na bo yina bo salaka na masonga yonso.​—Bis. 4:31. w23.05 5 § 11-12

Banda bamvula mingi, Yehowa ti Mwana na yandi ya yandi ke zolaka mingi me salaka kinduku mosi ya ngolo kibeni mpi bo ke zolanaka mingi. Kinduku na bo me salaka bamvula mingi kuluta binduku yonso ya nkaka. Na verse ya bubu, Yehowa tubilaka na pwelele zola yina yandi ke vandaka ti yo sambu na Yezu. Yehowa lendaka kutuba kaka nde: ‘Yai kele muntu yina mono me ndima.’ Kansi yandi zolaka nde beto zaba nde yandi ke zolaka Yezu mingi kibeni, yo yina yandi bingaka yandi nde “Mwana na mono, ya mono ke zolaka mingi.” Yehowa vandaka na kiese mingi sambu na Yezu mpi sambu na mambu yina Yezu zolaka kusala. (Baef. 1:7) Diaka, Yezu vandaka ve ti badute nde Tata na yandi ke zolaka yandi mingi. Yezu vandaka kundima kibeni nde Yehowa ke vandaka ti zola ya ngolo sambu na yandi. Mbala mingi, yandi tubaka ti kundima yonso nde Tata na yandi ke zolaka yandi.​—Yoa. 3:35; 10:17; 17:24. w24.01 28 § 8

Yindula fioti: Muntu mosi yina nge ke tudilaka ntima me tuba diambu mosi ya mbi sambu na nge. Nge ke zaba nde diambu yango kele ve kieleka. Kansi bantu ya nkaka ke ndima diambu yina. Nkutu, bo ke tubila yo diaka bantu ya nkaka, mpi bantu mingi me kuma kundima yo. Nge ta wa nki mutindu? Ntembe kele ve nde diambu ya luvunu yina lenda sala nge mpasi mingi kibeni. Mbandu yina ke sadisa beto na kubakisa mutindu Yehowa waka ntangu bo tubaka mambu ya luvunu sambu na yandi. Wanzio na yandi mosi songaka Eva, nkento ya ntete, mambu ya luvunu sambu na Yehowa. Eva ndimaka luvunu yina. Yo salaka nde bibuti na beto ya ntete kulemfukila ve Yehowa. Yo yina, disumu mpi lufwa me kotaka na dibuta ya bantu. (Kuy. 3:1-6; Bar. 5:12) Mambu yonso ya mpasi yina beto ke monaka na ntoto yai, yo vanda lufwa, bitumba mpi kinsukami, me kotaka na ntoto sambu na mambu ya luvunu yina Satana tubaka. Keti mambu ya luvunu yina Satana tubaka na kilanga ya Edeni mpi bampasi yina yo me nataka ke salaka Yehowa mpasi? Ee, yo ke salaka yandi mpasi. Kansi, yo me salaka ve nde Yehowa kukuma Nzambi ya mawa-mawa mpi yandi vanda diaka ve na kiese. Ya kieleka, yandi ke landaka kaka kuvanda “Nzambi ya kiese.”​—1 Tim. 1:11. w24.02 8 § 1-2

Inki mutindu nge lenda landa mbandu ya Yozefi mpi kusala mambu ya mbote kana nge me kutana ti diambu yina ke meka kwikama na nge? Nge lenda yindula banda bubu yai mambu yina nge ta sala kana nge me kutana ti diambu yina ta meka kwikama na nge. Buya na mbala mosi mambu yina Yehowa ke mengaka mpi nkutu, kuyindula yo ve ata fioti. (Nk. 97:10; 119:165) Yo ta sala nde nge sala ve disumu ntangu yina nge ta kutana ti diambu yina ta meka kwikama na nge. Mbala ya nkaka nge ke zaba nde nge me zwa kieleka mpi nge ke zola kusadila Yehowa na ntima nge ya mvimba, kansi kima mosi ke kanga nge nzila ya kudipesa na yandi mpi ya kubaka mbotika. Nge lenda sala mutindu ntotila Davidi salaka. Nge lenda songa Yehowa nde: “Fimpa mono, O Nzambi, mpi zaba ntima na mono. Tala mono, mpi zaba bangindu ya ke yangisa mono. Tala kana na kati na mono kele ti nzila ya ke pesa mpasi, mpi twadisa mono na nzila ya mvula na mvula.” (Nk. 139:23, 24) Yehowa ke sakumunaka bantu yina ke “sosaka yandi na masonga yonso.” Mambu ya nge ke sala sambu na kulungisa lukanu ya kudipesa na Yehowa mpi ya kubaka mbotika ke monisa nde nge ke sosa yandi na masonga yonso.​—Baeb. 11:6. w24.03 6 § 13-15

Nganga-nzambi ya nene vandaka ti mukumba ya kumonisa bantu na ntwala ya Nzambi. Aroni vandaka nganga-nzambi ya nene ya ntete ya Izraele. Yehowa muntu ponaka yandi ntangu bantu ya Izraele salaka feti sambu na kupesa nzo-tenta na Yehowa. Kansi mutindu ntumwa Polo tendulaka yo, “yo lombaka nde bantu mingi kukuma banganga-nzambi na nima ya bankaka sambu lufwa vandaka kukanga bo nzila na kulanda kuvanda banganga-nzambi.” (Baeb. 7:23-26) Diaka, sambu bo vandaka bantu ya kukonda kukuka, banganga-nzambi ya nene yina vandaka kupesa bimenga sambu na masumu na bo mosi. Banganga-nzambi ya nene ya Izraele swaswanaka kibeni ti Nganga-Nzambi ya Nene, Yezu Kristu. Yezu Kristu, Nganga-Nzambi na beto ya Nene kele “nsadi . . . ya tenta ya kieleka, yina Yehowa salaka, kansi muntu ve.” (Baeb. 8:1, 2) Polo tendulaka nde “sambu [Yezu] ke zingaka kimakulu, kele ve ti bantu yina ta yinga yandi na kinganga-nzambi na yandi.” Polo yikaka nde Yezu ‘me konda mvindu, yandi kele ya kukabwana ti bansumuki’ mpi na kuswaswana ti banganga-nzambi ya nene ya Izraele, “yandi kele ve ti mfunu ya kupesa bimenga konso kilumbu” sambu na masumu na yandi mosi. w23.10 26 § 8-9

“Zulu ya ntama” ke tendula baguvernema ya politiki yina Satana ti bademo na yandi ke yalaka. (Mat. 4:8, 9; 1 Yoa. 5:19) Biblia ke sadilaka mpi ngogo “ntoto” sambu na kutubila bantu yina ke zingaka na ntoto. (Kuy. 11:1; Nk. 96:1) Yo yina, “ntoto ya ntama” ke tendula bantu ya mbi. Yehowa ta yidika ve ntoto to zulu yango kansi yandi ta fwa yo kimakulu. Na kisika na yo, yandi ta tula “zulu ya mpa” mpi “ntoto ya mpa” disongidila guvernema ya mpa yina ta yala bantu ya mbote. Yehowa ta sala ntoto mpi bantu ya mpa ntangu yandi ta kumisa bo ya kukuka. Mutindu Yezaya tubaka, Yehowa ta kumisa ntoto ya mvimba kisika ya kitoko bonso kilanga ya Edeni. Diaka, Yehowa ta kumisa beto ya mpa ntangu yandi ta kumisa konso muntu na kati na beto ya kukuka. Bantu ya makulu-kifu, bifwa-meso mpi bifwa-makutu ta beluka. Diaka, bantu yina me fwaka, ta vutuka na luzingu.​—Yez. 25:8; 35:1-7. w23.11 4 § 9-10

“Mpasi ya nene” ta yantika na kintulumukina. (Mat. 24:21) Mpasi ya nene me swaswana ti bampasi mingi ya nkaka sambu beto ke zabaka dezia nde yo ta kwisa. Bamvula kiteso ya 2 000 me luta, Yezu songaka balongoki na yandi na kuyilama sambu na kilumbu yina. Kana beto kele ya kuyilama, yo ta vanda pete sambu beto kanga ntima na ntangu yina ya mpasi mpi beto sadisa bantu ya nkaka na kusala mutindu mosi. (Luka 21:36) Yo ta lomba nde beto kanga ntima sambu na kulemfukila Yehowa mpi kundima kibeni nde yandi ta tanina beto. Inki beto ta sala kana bampangi na beto me vidisa bima na bo ya nkaka to bo me vidisa bima na bo yonso? (Hab. 3:17, 18) Mawa ta pusa beto na kusadisa bo. Kana kimvuka ya makanda me nwanisa beto mpi yo me sala nde beto zinga ti bampangi na beto kisika mosi sambu na mwa ntangu, nki beto ta sala? (Ezek. 38:10-12) Zola na beto ya ngolo sambu na bo ta pusa beto na kusadisa bo na ntangu yina ya mpasi. w23.07 2 § 2-3

Bampangi yina me kwelaka lenda landa mbandu ya Akilasi ti Prisila, Bakristu ya mvu-nkama ya ntete vandaka kuzola bo mingi. (Bar. 16:3, 4) Bo vandaka kusala bisalu ya kinsuni, kulonga nsangu ya mbote mpi kusadisa bantu ya nkaka kumosi. (Bis. 18:2, 3, 24-26) Nkutu ntangu yonso yina Biblia ke tubilaka Akilasi ti Prisila, yo ke tubilaka bo yonso zole kumosi. Inki mutindu bankwelani lenda landa mbandu na bo? Yindula mambu mingi yina nge lenda sala ti nkwelani na nge. Keti beno lenda sala bisalu ya nkaka kumosi na kisika nde konso muntu kudisadila? Mu mbandu, Akilasi ti Prisila vandaka kulonga nsangu ya mbote kumosi. Keti beno ke salaka mpi mutindu mosi mbala na mbala? Akilasi ti Prisila vandaka kusala kumosi kisalu ya kinsuni. Mbala ya nkaka nge ti nkwelani na nge ke salaka ve kisalu mosi, keti beno lenda sala bisalu ya nzo kumosi? (Lon. 4:9) Kana beno ke sadisana, beno ta sala kumosi mpi beno ta vanda ti mabaku ya kusolula. w23.05 22-23 § 10-12

Beto yonso ke waka boma bantangu ya nkaka. Mu mbandu, ntangu ntotila Saule vandaka kusosa kukanga Davidi sambu na kufwa yandi, yandi bakaka lukanu ya kutina na Gati, mbanza ya Filistia. Kukonda kusukinina, Akishi ntotila ya Gati zabaka nde Davidi vandaka soda ya ngolo yina bo vandaka kuyimbila nde, yandi fwaka bantu ya Filistia “makumi ya mafunda.” Davidi ‘waka boma ya mingi.’ (1 Sam. 21:10-12) Yandi waka boma ya mambu yina Akishi lendaka kusala yandi. Inki sadisaka Davidi na kukatula boma yina? Na Nkunga 56, Davidi tubaka mutindu yandi vandaka kuwa ntangu yandi vandaka na Gati. Na nkunga yina, Davidi tendulaka pwelele sambu na nki yandi vandaka kuwa boma. Kansi yandi tubilaka mpi kima yina sadisaka yandi na kukatula boma yango. Ntangu Davidi waka boma, yandi tudilaka Yehowa ntima. (Nk. 56:1-3, 11) Yandi vandaka ti bikuma ya mbote ya kutudila Yehowa ntima. Yehowa sadisaka yandi na kusala kima mosi ya kuyituka kibeni: Yandi salaka mambu bonso muntu yina me bela maladi ya kilawu. Yo yina, Davidi tinaka mpi Akishi fwaka yandi diaka ve.​—1 Sam. 21:13–22:1. w24.01 2 § 1-3

Bantu yina verse ya bubu ke tubila kele banani? Bo kele Bakristu yina bo me tulaka mafuta ya me futumukaka. Yo yina, ntangu Bakristu yonso yina bo me tulaka mafuta ya kele ntete awa na ntoto ta mata na zulu na ntwala nde mpasi ya nene kusuka, mukumba ya ntete yina bo ta lungisa ta vanda ya kunwana. Ntangu bo ta kwenda na zulu, bo ta vukana ti Yezu mpi bawanzio na yandi ya santu sambu na kunwanisa bambeni ya Nzambi na bitumba ya nsuka ya Armagedoni. Yindula fioti. Awa na ntoto, Bakristu ya nkaka yina bo me tulaka mafuta kele minunu mpi nkutu bankaka kele ve ngolo. Kansi ntangu bo ta futumuka sambu na kuzinga na zulu, bo ta vanda bigangwa ya kimpeve yina ta fwa ve mpi ya ngolo mingi. Bo ta nwana kumosi ti Yezu Kristu, Ntotila ya Ke Nwanaka. Ntangu bitumba ya Armagedoni ta mana, bo ta sala kumosi ti Yezu Kristu sambu na kukumisa bantu ya kukuka. Ntembe kele ve nde ntangu bo ta vanda na zulu, bo ta sadisa mingi bampangi na bo yina bo ke zolaka mingi, kuluta mutindu bo vandaka kusadisa bo ntangu bo vandaka na ntoto. w24.02 6-7 § 15-16

Bantu ya nkaka ke vandaka ya kuyilama sambu na kudipesa na Yehowa mpi sambu na kubaka mbotika kansi bo ke waka boma. Bo lenda wa boma nde na nima ya kubaka mbotika, bo lenda sala disumu ya nene mpi bo basisa bo na dibundu. Kana nge ke wa boma, ndima kibeni nde Yehowa ta pesa nge konso kima yina nge kele ti yo mfunu sambu na ‘kutambula na mutindu yina me fwana na yandi, sambu na kupesa yandi kiese kibeni.’ (Bakol. 1:10) Yandi ta pesa nge mpi ngolo ya kusala mambu ya mbote. Yandi me sadisaka dezia bantu mingi na kusala mambu ya mbote. (1 Bak. 10:13) Yo yina, bo ke basisaka bantu fioti mpamba na dibundu. Yehowa ke sadisaka bansadi na yandi na kulanda kusadila yandi na mutindu ya mbote.Bantu yonso ya kukonda kukuka ke kutanaka ti mpukumuna ya kusala mambu ya mbi. (Yak. 1:14) Kansi nge mosi muntu ta pona kana nge ta bwa na mpukumuna to ve. Ya kieleka, nge mosi muntu fwete pona mutindu yina nge ke zola kuzinga. Bantu ya nkaka ke tubaka nde beto ta kuka ve kudiyala, kansi yo kele luvunu. Nge lenda longuka mutindu ya kuyala banzala na nge ya mbi.​—w24.03 5 § 11-12