Ndinga ya Yehowa Kele ya Moyo
Bangindu ya Mfunu ya Mikanda ya Galatia, Efezo, Filipi, mpi Kolosai
NTANGU yandi waka nde Bakristu yankaka vandaka kuyambula lusambu ya bunkete sambu na bupusi ya bantu ya dibundu ya Bayuda, ntumwa Polo kusonikilaka “bantu ya badibundu ya ntoto ya Galilea” mukanda mosi ya kekebisa. (Gal. 1:2) Yandi sonikaka mukanda yango na nsungi ya bamvu 50-52 T.B., mpi yo kele ti bandongisila ya pwelele mpi ya ngolo.
Na nima ya kiteso ya bamvula kumi, ntangu yandi vandaka “na boloko” na Roma sambu na Yezu Kristu, Polo kusonikilaka bantu ya dibundu ya Efezo, Filipi, mpi Kolosai. Yandi pesaka bo bandongisila ya mbote mpi kusyamisaka bo na zola yonso. (Ef. 3:1) Bubu yai, beto lenda baka mambote kana beto ketula dikebi na nsangu ya Biblia yina kele na mikanda ya Galatia, Efezo, Filipi, mpi Kolosai.—Baeb. 4:12.
INKI MUTINDU “NZAMBI KE NDIMAKA MUNTU”?
Sambu bantu ya dibundu ya Bayuda vandaka kusadila mayele ya mbi sambu na kubebisa lukumu ya Polo, yandi tubilaka mwa mambu ya metala luzingu na yandi sambu na kunwanina kintumwa na yandi. (Gal. 1:11–2:14) Sambu na kumonisa nde malongi na bo vandaka ya luvunu, Polo kutubaka nde: “Nzambi ke ndimaka muntu ve nde sambu muntu yina ke landaka Bansiku, kansi kaka sambu muntu yina ke tulaka ntima na Yesu Kristo.”—Gal. 2:16.
Polo kutubaka nde Kristu ‘kukatulaka bantu yina vandaka na nsi ya luyalu ya Bansiku’ na kimpika sambu na kusepela ti kimpwanza ya Bukristu. Yandi syamisaka bantu ya Galatia ngolo nde: ‘Beno vanda na kikesa yina ya bantu kele na kimpika ve, beno ndima ve na kuvanda diaka bampika.’—Gal. 4:4, 5; 5:1.
Bangyufula ya Masonuku Mezwa Bamvutu:
3:16-18, 28, 29—Keti kuwakana yina Nzambi salaka ti Abrahami kele kaka na mfunu? Ee, yo kele kaka na mfunu. Kuwakana ya Nsiku vandaka kima yina bo yikaka na kuwakana yina Nzambi salaka ti Abrahami kansi yo yingaka ve kuwakana yina. Yo yina, kuwakana yina Nzambi salaka ti Abrahami kuvandaka kaka na mfunu ntangu Nsiku ‘kukatukaka.’ (Ef. 2:15) Balusilu na yo kulunganaka na nkuna ya kyeleka ya Abrahami, Yezu Kristu, yina kele muntu ya ntetentete, mpi na bayina “kele bantu ya Kristo.”
6:2—“Nsiku ya Kristo” kele nki? Nsiku yai ketadila mambu yonso yina Yezu kulongaka mpi kutumaka. Yo ketadila mingimingi ntuma ya ‘kuzolana beto na beto.’—Yoa. 13:34.
6:8—Inki mutindu beto ‘kekunaka bambuma na kimpeve’? Beto kesalaka yo na ntangu beto kezingaka na mutindu yina lenda pesa mpeve ya Nzambi nzila ya kuvanda na bupusi na zulu na beto. Kukuna bambuma na kimpeve kelombaka mpi nde beto sala kikesa na bisalu yina kesalaka nde beto vanda na mpeve yango.
Malongi Sambu na Beto:
1:6-9. Bankuluntu fwete sala mambu kukonda kusukinina kana makambu mebasika na kati ya dibundu. Kana bo keyindula na nzila ya Masonuku, yo lenda sadisa bo na kubuya mbala mosi bangindu ya mbi.
2:20. Beto fwete longuka na kubaka nkudulu bonso dikabu yina Nzambi mepesaka konso muntu.—Yoa. 3:16.
5:7-9. Banduku ya mbi lenda ‘kanga beto nzila na kulanda diaka mambu ya kieleka.’ Yo kele mayele nde beto tina bo.
6:1, 2, 5. “Bantu yina ke na mpeve ya Nzambi” lenda sadisa beto na kunata kizitu, mu mbandu ntangu beto kenwana ti dyambu mosi ya mpasi sambu beto mesala dyambu mosi ya mbi kukonda kuzaba. Kansi, sambu na yina metala kubaka kilo ya mikumba na beto ya kimpeve, beto fwete baka yo beto mosi.
KUVUKISA “BIMA YONSO” NA KRISTU
Sambu na kutubila ntu-dyambu ya bumosi ya Bukristu na mukanda na yandi na Bakristu ya Efezo, Polo kutubilaka “administrasio mosi na nsuka kibeni ya ntangu ya Nzambi metulaka . . . kuvukisa dyaka bima yonso kumosi na Kristu, bima yina kele na zulu ti bima yina kele na ntoto.” Kristu mepesaka ‘makabu ya bantu’ sambu na kusadisa bantu yonso na “kuvanda na kimvuka mosi sambu na lukwikilu.”—Ef. 1:10, NW; 4:8, 13.
Sambu na kupesa lukumu na Nzambi mpi kuyedisa bumosi, Bakristu fwete “lwata bikalulu ya mpa” mpi sambu ‘bo ke zitisaka Kristo; konso muntu na kati na bo fweti lemfuka na muntu ya nkaka.’ Bo fwete lwata binwaninu yonso ya kimpeve sambu bo vanda kaka ngolo ‘mpidina mayele ya Satana ta zaba kubedisa bo ve.’—Ef. 4:24; 5:21; 6:11.
Bangyufula ya Masonuku Mezwa Bamvutu:
1:4-7—Inki mutindu Nzambi solaka Bakristu ya kupakulama na ntwala nde bo butuka? Yandi solaka bo na ntwala bonso kimvuka, kansi ve muntu na muntu. Yandi bakaka lukanu yango na ntwala nde bibuti na beto ya ntete kubuta mwana na bo ya ntete. Mbikudulu ya kele na Kuyantika 3:15, yina Nzambi kutubaka na ntwala nde bantu ya kukonda kukuka kubutuka, ketadila mpi lukanu na yandi ya kupona mwa balongoki ya Kristu yina tayala ti yandi na zulu.—Gal. 3:16, 29.
2:2—Inki mutindu mpeve ya nsi-ntoto kele bonso mupepe, mpi nki mutindu yo keyalaka nsi-ntoto? “Mpeve” ya nsi-ntoto, disongidila mpeve ya dipanda mpi ya kukonda bulemfu kele bisika yonso bonso mupepe ya beto kepemaka. (1 Kor. 2:12) Yo keyalaka nsi-ntoto na bupusi na yo ya ngolo ya kemonanaka ntangu yonso.
2:6—Inki mutindu Bakristu ya kupakulama kele “na zulu” na ntangu bo kele ntete na ntoto? Bangogo “na zulu” ya bo ketubila awa ketendula ve dikabu na bo ya zulu yina Nzambi mesilaka bo. Kansi, yo ketendula kiyeka na bo ya kuzanguka ya kimpeve yina bo kele na yo sambu ‘Nzambi tulaka bo kidimbu’ ntangu yandi pesaka bo mpeve-santu yina yandi silaka bo.—Ef. 1:13, 14.
Malongi Sambu na Beto:
4:8, 11-15. Yezu Kristu “nataka bantu mingi ya bo kangaka,” disongidila, kukatulaka bantu na kiyeka ya Satana sambu na kusadila bo bonso makabu sambu na kutunga dibundu ya Bukristu. Beto lenda yela na zola “na mambu yonso, bonso Kristo” kana beto kelemfuka mpi kezitisa bantu yina ketwadisaka beto mpi kesala kumosi ti bangidika ya dibundu.—Baeb. 13:7, 17.
5:22-24, 33. Katula kulemfukila bakala na yandi, nkento fwete zitisa yandi. Yandi kesalaka yo na kumonisaka “bikalulu ya pima ti ya kukonda lulendo” mpi na kusalaka kikesa sambu na kupesa bakala na yandi lukumu ntangu yandi ketuba mambu ya mbote sambu na yandi mpi kusala na mpila nde badesizio ya bakala na yandi kununga.—1 Pie. 3:3, 4; Tito 2:3-5.
5:25, 28, 29. Kaka mutindu yandi ‘ke pesaka nitu na yandi madia,’ bakala fwete lungisa bampusa ya kinsuni, ya mawi, mpi ya kimpeve ya nkento na yandi. Yandi fwete monisila mpi nkento na yandi zola na kulutisaka ntangu mingi ti yandi, na kutubaka mpi na kusadilaka yandi mambu na zola yonso.
6:10-13. Sambu na kununga bademo, beto fwete lwata na masonga yonso binwaninu yonso ya kimpeve yina Nzambi mepesaka beto.
BETO LANDA NA KUSALA “MUTINDU BETO KESALAKA”
Na mukanda na yandi na Bakristu ya Filipi, Polo kutubilaka mingi zola. Yandi tubaka nde: “Mono ke sambaka Nzambi mutindu yai sambu na beno, nde kuzola na beno kukuma mingi-mingi, mpi beno kuvanda na mayele yonso sambu na kubakisa mambu mbote-mbote.” Sambu na kusadisa bo na kubwa ve na mutambu ya kuditudila ntima, yandi syamisaka bo nde: “Beno fweti landa kaka na kusala kisalu ya Nzambi na boma ti na matekita.”—Filp. 1:9; 2:12.
Polo kusyamisaka bayina kele ya kuyela na kulanda ‘kubaka ntinu sambu na kubaka matabisi.’ Yandi tubaka nde: “Ata yo kele mpidina, beto fweti sala mutindu beto ke salaka ntete.”—Filp. 3:14-16.
Bangyufula ya Masonuku Mezwa Bamvutu:
1:23—Inki kele ‘mambu zole’ yina Polo kuzabaka ve kana nki yandi fwete zola mingi, mpi yandi ‘zolaka’ nki? Sambu na mambu yina yandi kutanaka na yo, Polo kuzabaka ve kana yandi fwete zola luzingu to lufwa yina kuvandaka na ntwala na yandi. (Filp. 1:21) Ata yandi vandaka kutuba ve nki yandi tapona, yandi monisaka kima yina yandi zolaka, disongidila, yandi ‘zolaka kufwa sambu na kuvanda ti Kristu.’ (Filp. 3:20, 21; 1 Tes. 4:16) ‘Kuzola’ yina kulunganaka na nsungi ya kuvanda ya Kristu, ntangu Polo kubakaka matabisi yina Yehowa meyidikaka sambu na yandi.—Mat. 24:3.
2:12, 13—Inki mutindu Nzambi kepusaka beto na ‘kuzola mpi na kusala’? Mpeve santu ya Yehowa lenda sala na ntima ti na mabanza na beto sambu na kuyedisa mpusa na beto ya kusala mambu yina beto lenda sala na kisalu na yandi. Yo yina, ntangu beto ‘kesalaka kisalu ya Nzambi’ sambu na luguluku, beto kekondaka ve lusadisu.
Malongi Sambu na Beto:
1:3-5. Ata bo vandaka bansukami, Bakristu ya Filipi kupesaka mbandu ya mbote na yina metala kikalulu ya kukaba.—2 Kor. 8:1-6.
2:5-11. Mutindu mbandu ya Yezu kemonisa yo, kudikulumusa kele ve kidimbu ya kukonda ngolo, kansi yo kele kikalulu ya mbote. Dyaka, Yehowa kezangulaka bantu yina kekudikulumusaka.—Bing. 22:4.
3:13. ‘Mambu ya ntama’ lenda vanda kisalu ya kinsuni yina vandaka kunatila beto mbongo mingi, lutaninu ya kuvanda na dibuta mosi ya kele ti kimvwama, to nkutu masumu ya nene yina beto salaka na ntama mpi ya beto yambulaka na “kusukulaka ntima na beto.” (1 Kor. 6:11) Beto fwete vila mambu yai, disongidila, kuyambula kudiyangisa sambu na yo, mpi ‘kusosa mpila ya kukuma na mambu yina kele na ntwala.’
‘BENO VANDA NA LUKWIKILU YA NGOLO’
Na mukanda yina yandi sonikilaka Bakristu ya Kolosai, Polo kumonisaka mabanza ya mbi ya balongi ya luvunu. Sambu na kuguluka, yo kelomba ‘kulanda kuvanda kaka na lukwikilu,’ kansi ve kuzitisa bansiku. Polo kusyamisaka Bakristu ya Kolosai na ‘kuzinga na kimvuka ti [Kristu]. Kristo fweti simba bo mutindu misisa kesimbaka nti, mutindu fondasio kesimbaka nzo. Bo vanda na lukwikilu mosi ya ngolo.’ Inki mutindu lukwikilu yina ya ngolo fwete vanda na bupusi na zulu na bo?—Kol. 1:23; 2:6, 7.
Polo kusonikaka nde: “Na mambu yai yonso beno yika diaka kuzolana yina ta vukisa beno na kimvuka mosi ya kieleka mpenza. Ngemba ya Kristo kuyala ntima na beno.” Ntumwa kusongaka bo nde: “Konso kisalu yina ya beno ke sala, beno fweti sala yo na ntima mosi ya mbote, bonso nde beno ke sadila kaka bantu ve, kansi ti Mfumu [Nzambi] mpi.” Sambu na bantu yina kuvandaka ve Bakristu, yandi tubaka nde: “Beno zinga na mayele.”—Kol. 3:14, 15, 23; 4:5.
Bangyufula ya Masonuku Mezwa Bamvutu:
2:8—Inki kele mambu “yina ke yalaka bantu ya nsi-ntoto” ya Polo kukebisaka? Yo kele bima yina kele na nsi-ntoto ya Satana, disongidila, bima ya mfunu to minsiku yina kesalaka, ketwadisaka, to kesyamisaka nsi-ntoto. (1 Yoa. 2:16) Na kati ya bima yai, beto lenda tanga malongi ya mpamba-mpamba, mpusa ya kuvanda ti bima mingi ya kinsuni mpi mabundu ya luvunu ya nsi-ntoto yai.
4:16—Sambu na nki mukanda ya dibundu ya Laodisea kele ve na kati ya Biblia? Yo fwete vanda sambu mukanda yango kuvandaka ve ti bansangu ya mfunu sambu na beto. To yo lenda vanda nde yo vutukilaka mambu yina mikanda yankaka ya Biblia kutubilaka dezia.
Malongi Sambu na Beto:
1:2, 20. Nkudulu, yina kele ngidika ya Nzambi mebakaka sambu na mambote yina muntu mefwana ve na kubaka, lenda sadisa beto na kuvanda ti kansansa ya mbote mpi ngemba ya mabanza.
2:18, 23. Kudikulumusa ya luvunu, disongidila, kudikulumusa kuluta ndilu sambu na kuyitukisa bankaka ziku na kubuyaka bima ya kinsuni to na kupesaka nitu na beto ndola, kemonisaka “lulendo mosi ya mpamba-mpamba.”