Keti Nge Kebakaka na Valere Mambu Yina Yehowa Mesalaka Sambu na Kugulusa Nge?
“Lukumu kuvanda na Mfumu Nzambi, Nzambi ya bantu ya Israele, sambu yandi me kwisa kusadisa bantu na yandi, yandi me gulusa bo.”—LUKA 1:68.
1, 2. Inki mbandu beto lenda pesa sambu na kumonisa bunene ya mambu yina beto kekutana ti yo bubu yai, mpi nki bangyufula beto tatadila?
YINDULA nde nge kele na kimbefo mpi nge melala na mbeto ya lupitalu. Nge kele na suku yina bantu yonso kebela maladi mosi ya kefwaka mpi yina nkisi na yo mezabana ve. Ntangu nge mewa nde kele ti doktere mosi yina kesala kikesa sambu na kuzwa nkisi na yo, yo mepesa nge kivuvu. Nge kevingila ti mpusa ya ngolo bansangu ya metala bansosa ya doktere yina. Kilumbu mosi, nge mewa nde bo mezwa nkisi mosi! Doktere yina mezwa nkisi yango kusalaka bibansa mingi. Inki tavanda mawi na nge? Ntembe kele ve nde, ntima na nge tafuluka ti luzitu mpi ntonda sambu na muntu yina kusosilaka nge ti bantu mingi yankaka nkisi sambu na kugulusa beno na lufwa.
2 Dyambu yina lenda monana bonso nde bo mekumisa yo ngolo, kansi yo mefwanana ti dyambu mosi ya beto yonso kekutanaka ti yo. Konso muntu na kati na beto kekutanaka ti mambu ya mpasi kuluta yina beto metubila. Beto kele mpenza na mfunu ya ngulusi. (Tanga Roma 7:24.) Sambu na kugulusa beto, Yehowa mesalaka bibansa mingi. Mwana na yandi mpi mesalaka bibansa ya nene. Yo yina, bika beto tadila bangyufula iya ya mfunu. Sambu na nki beto kele na mfunu ya luguluku? Yo lombaka nde Yezu kutambika inki sambu na kugulusa beto? Yo lombaka nde Yehowa kutambika inki sambu na kugulusa beto? Mpi nki mutindu beto lenda monisa nde beto kebakaka na valere luguluku ya kekatuka na Nzambi?
Sambu na Nki Beto Kele na Mfunu ya Luguluku
3. Inki mutindu masumu mefwanana ti kipupa?
3 Na kutadila rapore mosi ya bo mesala ntama mingi ve, grippe espagnole ya mvu 1918, yina kufwaka bamilio ya bantu, kuvandaka mosi na kati ya bipupa ya kuluta mbi na disolo ya luzingu ya bantu. Bamaladi yankaka kefwaka bantu mingi mpenza na mutindu mosi buna. Ata yo lenda baka bantu fyoti kibeni, kansi yo kefwaka bantu mingi na kati ya bantu yina kebakaka yo.a Ebuna, inki beto lenda tuba kana beto fwanisa masumu ti kipupa ya mutindu yai? Beto yibuka bangogo yai ya Roma 5:12: “Masumu me kotaka na nsi-ntoto sambu na mbi ya muntu mosi yai Adami, ebuna masumu me kwisaka kunata lufwa. Yo yina, bantu yonso ke fwaka sambu bo yonso ke salaka masumu.” Masumu kebakaka bantu yonso, sambu bantu yonso ya kukonda kukuka kesalaka masumu. (Tanga Roma 3:23.) Mpi masumu kefwaka bantu ikwa? Polo kusonikaka nde masumu kenatilaka “bantu yonso” lufwa.
4. Inki kele mabanza ya Yehowa na yina metala bunda ya luzingu na beto, mpi nki mutindu dibanza na yandi meswaswana ti ya bantu mingi bubu yai?
4 Bantu mingi bubu yai ketadilaka ve masumu mpi lufwa na mutindu yina. Bo kekudiyangisaka na dyambu yina bo kebingaka lufwa ya mubisu, kansi bo kekudiyangisaka ve na lufwa yina kekuminaka bantu malembe-malembe ntangu bo kebutukaka, keyelaka mpi kekumaka minunu. Sambu na bantu, yo kele pete mpenza na kuvila mabanza ya Ngangi. Luzingu na beto kele nkufi mpenza kuluta mutindu Nzambi kukanaka. Ya kyeleka, ata muntu mosi ve mezingaka ata “kilumbu mosi” na kutadila mabanza ya Yehowa. (2 Pie. 3:8) Yo yina, Ndinga ya Nzambi ketuba nde luzingu na beto kele nkufi bonso nsungi ya kuyela ya matiti to kubasika ya mpema. (Nk. 39:6; 1 Pie. 1:24) Beto fwete vila ve mabanza yai. Sambu na nki? Kana beto bakisa bunene ya “maladi” yina mebakaka beto, beto lenda bakisa mbote valere ya “nkisi” yango—luguluku na beto.
5. Masumu mesalaka nde beto konda inki?
5 Sambu na kubakisa bunene ya disumu mpi ya malanda na yo, beto fwete sosa kubakisa mambu yina yo mesalaka beto. Yo lenda vanda mpasi na luyantiku sambu masumu mesalaka nde beto vanda ve ti kima mosi ya beto mezwaka ntete ve. Na luyantiku, Adami ti Eva kuvandaka ti luzingu ya kukuka. Sambu bo vandaka na mabanza mpi nitu ya kukuka, bo lendaka kupona na kuyala mabanza, mawi, mpi mambu ya bo vandaka kusala. Yo yina bo vandaka na kimpwanza ya kulanda na kuyedisa bikalulu ya kitoko bonso bansadi ya Yehowa Nzambi. Kansi, bo losaka dikabu yina ya kitoko. Na kuponaka na kusumuka na Yehowa, bo vidisaka sambu na bo mosi mpi sambu na bana na bo luzingu yina Yehowa kukanaka sambu na bo. (Kuy. 3:16-19) Na ntangu yina mosi, bo bakaka mpi bo pesaka beto “maladi” ya ngolo yina beto ketubila na disolo yai. Yo yina, Yehowa kubedisaka bo. Kansi yandi kepesa beto kivuvu ya luguluku.—Nk. 103:10.
Mambu Yina Yezu Kutambikaka Sambu na Kugulusa Beto
6, 7. (a) Inki mutindu Yehowa kumonisaka na ntwala nde luguluku na beto zolaka kulomba kusala bibansa ya nene? (b) Inki beto lenda longuka na bimenga yina Abele mpi batata ya mabuta yina kuzingaka na ntwala ya Nsiku ya Moize kupesaka?
6 Yehowa kuzabaka nde yo talomba bibansa ya nene sambu na kugulusa bana ya Adami ti Eva. Na mbikudulu yina kele na Kuyantika 3:15 (NW), beto kelonguka dyambu yina yo lombaka sambu na kugulusa beto. Yehowa zolaka kupesa “nkuna,” to ngulusi, yina zolaka kufwa Satana kilumbu mosi. Kansi, ngulusi yina zolaka kumona mpasi, disongidila yandi zolaka kulwala mputa ya kifwani na kisingini. Dyambu yai kemonisa nde yandi zolaka kumona mpenza mpasi, kansi yo ketendula inki? Inki mambu Muntu yina Yehowa kuponaka zolaka kukangila ntima?
7 Sambu na kugulusa bantu na masumu, ngulusi yango zolaka kupesa kima yina zolaka kusadisa na kulolula masumu ya bantu, disongidila nzila ya kuwakanisa dyaka bantu ti Nzambi na kukatulaka malanda ya masumu. Inki yo zolaka kulomba? Kuvandaka ti mambu yina vandaka kumonisa banda ntama nde yo zolaka kulomba kupesa kimenga. Ntangu muntu ya kwikama ya ntete, Abele, kupesaka Yehowa bimenga ya bambisi, Nzambi kundimaka yandi. Na nima, batata ya mabuta ya ketinaka Nzambi boma bonso Noa, Abrahami, Yakobi, mpi Yobi kupesaka Nzambi bimenga ya mutindu mosi, ebuna yo sepedisaka yandi. (Kuy. 4:4; 8:20, 21; 22:13; 31:54; Yobi 1:5) Bamvu-nkama mingi na nima, Nsiku ya Moize kusadisaka bantu na kubakisa mbote mambu ya metala kimenga.
8. Nganga-Nzambi ya nene vandaka kusala nki na Kilumbu ya Ndolula ya konso mvula?
8 Na kati ya bimenga ya kuluta mfunu yina Nsiku vandaka kulomba, beto lenda tanga bimenga ya bo vandaka kupesa na Kilumbu ya Ndolula ya vandaka kusalama mbala mosi konso mvula. Na kilumbu yina, nganga-Nzambi ya nene vandaka kusala mambu mingi ya vandaka ti ntendula ya kifwani. Yandi vandaka kupesa Yehowa bimenga sambu yandi lolula masumu—ntete sambu na masumu ya banganga-Nzambi, mpi na nima sambu na masumu ya bantu ya vandaka ve na makanda ya banganga-Nzambi. Nganga-Nzambi ya nene vandaka kukota na Kisika ya Kuluta Santu ya tabernakle to ya tempelo, kisika yina yandi mpamba vandaka ti nswa ya kukota mpi yandi vandaka kukota kuna mbala mosi mpamba konso mvula, na kilumbu ya ndolula. Kuna, yandi vandaka kulosa menga ya bimenga na ntwala ya sanduku ya kuwakana. Na zulu ya sanduku yina ya santu, dituti ya kengenga vandaka kumonana bantangu yankaka; dituti yina vandaka kumonisa nde Yehowa Nzambi kele pana.—Kub. 25:22; Levi 16:1-30.
9. (a) Na Kilumbu ya Ndolula, nganga-Nzambi ya nene vandaka kifwani ya nani, mpi bimenga ya yandi vandaka kupesa vandaka kutendula inki? (b) Kukota ya nganga-Nzambi na Kisika ya Kuluta Santu vandaka kumonisa inki?
9 Na nsadisa ya mpeve santu, ntumwa Polo kumonisaka ntendula ya mambu yina ya kifwani. Yandi monisaka nde nganga-Nzambi ya nene vandaka kumonisa Mesia, Yezu Kristu, ebuna kupesa bimenga vandaka kutendula lufwa ya kimenga ya Kristu. (Baeb. 9:11-14) Kimenga yina ya kukuka zolaka kusadisa mpenza sambu na kulolula masumu ya bimvuka zole ya bantu—kimvuka ya banganga-Nzambi ya mesalama na bampangi ya kupakulama ya Kristu 144000 mpi “mameme ya nkaka.” (Yoa. 10:16) Ntangu nganga-Nzambi ya nene vandaka kukota na Kisika ya Kuluta Santu, yandi vandaka kumonisa mutindu Yezu kukotaka na zulu sambu na kupesa na meso ya Yehowa mbalu ya kimenga ya nkudulu.—Baeb. 9:24, 25.
10. Bambikudulu ya Biblia kumonisaka nde Mesia takutana ti nki mambu?
10 Yo ke pwelele nde, luguluku ya bana ya Adami mpi Eva vandaka kulomba bibansa ya nene. Mesia zolaka kutambika luzingu na yandi! Bambikudi ya Masonuku ya Kiebreo kutendulaka dyambu yai na bangogo ya pwelele. Mu mbandu, mbikudi Daniele kutubaka pwelele nde bo ‘tafwa Mesia Ntwadisi’ sambu na “kulolula bifu.” (Dan. 9:24-26, NW) Yezaya kubikulaka nde bo talosa Mesia, bo tamonisa yandi mpasi, mpi bo tafwa yandi, to bo talwadisa yandi, sambu na kunata masumu ya bantu ya kukonda kukuka.—Yez. 53:4, 5, 7.
11. Na nki mitindu Mwana ya Yehowa kumonisaka luzolo ya kuditambika sambu na kugulusa beto?
11 Na ntwala ya kukwisa na ntoto, Mwana mosi kaka ya kubutuka ya Nzambi zabaka mambu yina luguluku na beto zolaka kulomba nde yandi sala. Bo zolaka kunyokula yandi ngolo mpi na nima kufwa yandi. Ntangu Tata na yandi kulongaka yandi bakyeleka yai, keti yandi vutukaka nima to kukolamaka? Ve, yandi lemfukaka na luzolo yonso na bantuma ya Tata na yandi. (Yez. 50:4-6) Mutindu mosi, ntangu yandi vandaka na ntoto, Yezu kulungisaka luzolo ya Tata ya yandi na bulemfu yonso. Sambu na nki? Yandi pesaka mvutu mosi na bangogo yai: “Mono ke zolaka Tata.” Yandi pesaka mvutu yankaka na bangogo yai: “Kuzola ya kuluta nene ya muntu lenda vanda na yo na ntima yo yai: kana yandi pesa moyo na yandi sambu na banduku na yandi.” (Yoa. 14:31; 15:13) Yo yina, luguluku na beto mesimbama, na kiteso mosi ya nene, na zola ya Mwana ya Yehowa. Ata yo lombaka nde yandi pesa luzingu na yandi ya kimuntu ya kukuka, yandi vandaka na kyese ya kusala yo sambu na kugulusa beto.
Mambu Yina Yehowa Kutambikaka Sambu na Kugulusa Beto
12. Nkudulu kemonisaka luzolo ya nani, mpi sambu na nki yandi pesaka yo?
12 Yezu kuvandaka ve Muntu yina kele na kisina to yina kubakaka lukanu ya kupesa kimenga ya nkudulu. Kansi, mwaye yai ya luguluku kuvandaka kitini ya mfunu ya luzolo ya Yehowa. Ntumwa Polo kumonisaka nde mesa-kimenga ya vandaka na tempelo, kisika bo vandaka kupesa bimenga, vandaka kumonisa luzolo ya Yehowa. (Baeb. 10:10) Yo yina, luguluku ya beto mebakaka na nzila ya kimenga ya Kristu kele kima ya mekatuka ntetentete na Yehowa. (Luka 1:68) Yo kele mutindu ya kumonisa luzolo na yandi ya kukuka mpi zola na yandi ya nene sambu na bantu.—Tanga Yoane 3:16.
13, 14. Inki mutindu mbandu ya Abrahami lenda sadisa beto na kubakisa mambu yina Yehowa mesalaka sambu na mambote na beto?
13 Inki Yehowa kutambikaka sambu na kumonisila beto zola na mutindu yai? Yo kele mpasi sambu beto bakisa yo. Kansi, kele ti disolo mosi ya Biblia yina lenda sadisa beto na kubakisa dyambu yango mbote-mbote. Yehowa kulombaka muntu ya kwikama Abrahami na kusala dyambu mosi ya kuluta mpasi—kupesa mwana na yandi Izaki bonso kimenga. Abrahami kuvandaka tata mosi ya zola. Yehowa kusongaka Abrahami nde Izaki kele “mwana yai mosi kaka ya nge ke na yandi, ya nge ke zolaka mingi.” (Kuy. 22:2) Kansi, Abrahami kumonaka nde kusala luzolo ya Yehowa kuvandaka nkutu mfunu mingi kuluta zola na yandi sambu na Izaki. Abrahami kukwendaka na ntwala mpi kulemfukaka. Kansi, Yehowa kupesaka yandi ve nzila ya kusala kima yina Yandi mosi zolaka kusala kilumbu mosi. Nzambi kutindaka wanzyo mosi sambu na kukanga Abrahami nzila na ntwala nde yandi tambika mwana na yandi. Abrahami vandaka ti lukanu ya ngolo ya kulemfukila Nzambi na yandi na kumekama yai ya ngolo, yo yina yandi vandaka kundima mpenza nde yandi lendaka kumona dyaka mwana na yandi na luzingu kaka na nzila ya lufutumuku. Kansi yandi vandaka kukwikila mpenza nde Nzambi zolaka kusala lufutumuku ya mutindu yina. Ya kyeleka, Polo kutubaka nde Abrahami “bakaka diaka Izaki bonso nde Izaki me katuka na lufwa.”—Baeb. 11:19.
14 Keti nge lenda yantika kuyindula mpasi yina Abrahami kuwaka ntangu yandi vandaka kuyilama sambu na kutambika mwana na yandi? Na mutindu mosi buna, mambu yina Abrahami kusalaka kesadisa na kumonisa mambu yina Yehowa kusalaka na mutindu yandi tambikaka muntu yina yandi bingaka nde “Mwana na mono ya mono ke zolaka mingi.” (Mat. 3:17) Kansi, beno vila ve nde yo fwete vanda nde mpasi ya Yehowa kuwaka kuvandaka ngolo kuluta. Yandi ti Mwana na yandi kuvandaka ti bangwisana ya ngolo na nsungi ya bamilio ya bamvula, ziku nkutu bamiliare ya bamvula. Mwana yina kusalaka na kyese yonso ti Tata na yandi bonso “kapita ya kisalu” yina Tata na yandi vandaka kuzola mingi mpi bonso Kinati-Ndinga na yandi, to “Ndinga.” (Bing. 8:22, 30, 31; Yoa. 1:1) Beto lenda kuka ve ata fyoti na kubakisa mambu yina Yehowa kukangilaka ntima ntangu bantu vandaka kunyokula, kuseka, mpi na nima kufwaka Mwana na yandi bonso ngondi. Luguluku na beto kulombaka nde Yehowa kusala kibansa ya nene mpenza! Yo yina, nki mutindu beto lenda monisa nde beto kebakaka luguluku yina na valere?
Inki Mutindu Nge Lenda Monisa nde Nge Kebakaka Luguluku na Valere?
15. Inki mutindu Yezu kulungisaka dyambu ya nene yina kusadisaka na kulolula masumu, mpi yo pesaka nzila na inki?
15 Yezu kulungisaka dyambu ya nene ya kusadisaka na kulolula masumu na nima ya kufutumuka sambu na kukwenda na zulu. Ntangu yandi kumaka kisika ya Tata na yandi ya zola, yandi pesaka Yandi mbalu ya kimenga na yandi. Yo nataka balusakumunu ya nene. Yo pesaka nzila na kulolula masumu na mutindu ya kukuka, ntete sambu na masumu ya bampangi ya kupakulama ya Kristu, na nima sambu na masumu “ya bantu yonso.” Sambu na kimenga yina, bubu yai bantu yonso yina kebalulaka ntima na masonga yonso sambu na masumu na bo mpi kekumaka balongoki ya kyeleka ya Kristu lenda vanda ti bangwisana ya mbote ti Yehowa Nzambi. (1 Yoa. 2:2) Inki mutindu yo ketadila nge?
16. Inki mbandu beto lenda pesa sambu na kumonisa kikuma ya fwete pusa beto na kumonisa ntonda sambu na luguluku yina Yehowa mepesaka beto?
16 Bika beto tadila dyaka mbandu yina beto tubilaka na luyantiku. Yindula nde doktere yina kumonaka nkisi ya maladi yango mekwisa na suku na beno mpi mezabisa bambefo yonso nde: Konso mbefo yina tandima lusansu mpi bantuma ya metala madya mpi mambu yankaka taguluka mpenza. Ebuna nki tasalama kana bambefo mingi kubuya na kulanda bantuma ya doktere, na kutubaka nde yo tavanda mpasi mingi na kunwa nkisi to kulanda bantuma ya metala madya mpi mambu yankaka? Keti nge talanda bo, ata nge kele ti banzikisa ya kendimisa nge nde nkisi yina tasadisa mpenza? Ata fyoti ve! Ntembe kele ve nde nge tamonisa ntonda sambu na nkisi yina mpi na nima nge talanda na dikebi yonso bantuma ya doktere, ziku nge tasongaka nkutu bantu yankaka mpi nsola na nge. Na mutindu mosi ya kuluta nene, konso muntu na kati na beto fwete vanda na mpusa ya ngolo ya kumonisa Yehowa nde yandi ketonda yandi mpenza sambu na luguluku yina yandi mepesaka na nzila ya kimenga ya nkudulu ya Mwana na yandi.—Tanga Roma 6:17, 18.
17. Na nki mitindu beto lenda monisa ntonda na beto sambu na mambu yina Yehowa mesalaka sambu na kugulusa beto?
17 Kana beto ketonda Yehowa mpi Mwana na yandi sambu na mambu yina bo mesalaka sambu na kugulusa beto na masumu mpi na lufwa, beto tamonisa yo. (1 Yoa. 5:3) Beto tanwana ti kikalulu na beto ya kusala masumu. Beto takudipesa ve ata fyoti na kikalulu ya kusala masumu mpi kuvanda na luzingu ya mitindu zole; yina kekwendaka mbala mingi nzila mosi ti kikalulu yina. Luzingu ya mutindu yina tamonisa nde beto kebaka ve nkudulu na valere to nde beto kemonisa ve ntonda sambu na yo. Kansi, beto tamonisa ntonda na beto na kusalaka ngolo sambu na kubikala bunkete na meso ya Nzambi. (2 Pie. 3:14) Beto tamonisa yo na kuzabisaka bankaka kivuvu na beto ya kitoko ya luguluku, na mpila nde bo mpi lenda vanda ti bangwisana ya mbote ti Yehowa mpi kivuvu ya makwisa ya mvula na mvula. (1 Tim. 4:16) Ntembe kele ve nde, Yehowa mpi Mwana na yandi mefwana na kubaka ntangu mpi kikesa yonso yina beto lenda pesa sambu na kukumisa bo! (Mar. 12:28-30) Yindula fyoti! Beto lenda vingila ntangu yina beto tabeluka ya mvimba na masumu. Beto lenda zinga mutindu Nzambi kukanaka yo, luzingu ya kukuka mpi ya mvula na mvula—beto tabaka mambu yai yonso sambu na mambu yina Yehowa mesalaka sambu na kugulusa beto!—Roma 8:21.
[Noti na nsi ya lutiti]
a Bantu ketubaka nde grippe espagnole kufwaka bantu banda na 20 tii na 50 na kati ya nkama ya bantu ya vandaka na nsi-ntoto na ntangu yina. Ziku na bisika yankaka maladi yina kufwaka bantu na kati ya 1 ti 10 na kati ya nkama ya bantu yina kubakaka yo. Kansi, virisi ya Ebola kemonanaka ve mingi, kansi bantangu yankaka ya yo memonanaka, yo mefwaka bantu kiteso ya 90 na kati ya nkama ya bantu yina kubakaka yo.
Inki Mvutu Nge Tapesa?
• Sambu na nki nge kele na mfunu ya ngolo ya luguluku?
• Inki mutindu dyambu ya kuditambika yina Yezu kusalaka kele na bupusi na luzingu na nge?
• Inki mutindu nge kekudiwa na yina metala dikabu ya nkudulu ya Yehowa mepesaka?
• Nge kele ti lukanu ya kusala nki sambu na bangidika ya Yehowa mebakaka sambu na kugulusa nge?
[Kifwanisu ya kele na lutiti 30]
Na Kilumbu ya Ndolula, nganga-Nzambi ya nene ya Izraele kukumaka kifwani ya mbote ya Mesia
[Kifwanisu ya kele na lutiti 31]
Luzolo ya Abrahami ya kutambika mwana na yandi kelonga beto mambu mingi na yina metala kibansa ya nene mpenza yina Yehowa kusalaka