Bareferanse ya Mukanda ya Lukutakanu Luzingu mpi Kisalu
© 2023 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
1er-7 JANVIER
BIMVWAMA YA NDINGA YA NZAMBI | YOBI 32-33
Pesa Bantu Yina Kele ti Basusi Kikesa
it-1-F 724
Elihu
Elihu vandaka kupona-pona ve kansi yandi vandaka ve muntu yina vandaka kutuba mambu sambu na kusepedisa bantu. Yandi zabaka mbote nde bonso Yobi, bo salaka yandi mpi ti ntoto mpi nde Nkwa-Ngolo yonso vandaka Ngangi na yandi. Elihu vandaka ve ti ngindu ya kupesa Yobi boma kansi yandi solulaka ti yandi bonso nduku ya kieleka mpi yandi bingaka Yobi na zina na yandi. Kansi Elifazi, Bildadi mpi Sofare salaka ve mutindu yina.—Yob 32:21, 22; 33:1, 6.
Keti Nge Ke Tadilaka Bifu ya Bankaka Mutindu Yehowa Ke Tadilaka Yo?
8 Ntembe kele ve nde, beto ta kuditula na kisika ya bankaka kana beto ke yibuka nde bampangi na beto ya nkaka me lembaka nitu sambu na bampasi—maladi, kukabwana ya dibuta, to kuniokwama na mabanza. Kilumbu ya nkaka, beto mpi lenda kutana ti mambu yina. Na ntwala ya kukota na Ntoto ya Lusilu, bantu ya Izraele vandaka bansukami mpi ya kukonda ngolo na insi Ezipte. Yo yina Yehowa yibusaka bo nde, bo fwete ‘kumisa ve ntima na bo ngolo’ sambu na bampangi na bo yina ke niokwama. Yehowa zolaka nde bo sadisa bansukami yina vandaka kibeni na mfunu ya lusadisu.—Kul. 15:7, 11; Levi 25:35-38.
9 Na kisika ya kutubila bantu ya nkaka mambu ya mbi to kubakila bo bangindu ya mbi, beto fwete pesa bantu yina ke kutana ti bampasi kikesa na kimpeve. (Yobi 33:6, 7; Mat. 7:1) Mu mbandu: Kana bo me nata muntu mosi ya moto yina me sala kisumbula mpi me lwala ngolo na opitale, keti minganga ta sosa ntete kuzaba kana yandi muntu vandaka na kifu to ve? Ata fioti ve, bo ta sansa yandi kukonda kusukinina. Mutindu mosi, kana mpangi-Mukristu mosi me lemba nitu sambu na bampasi yina yandi ke kutana ti yo, lukanu na beto ya ntete fwete vanda ya kusadisa yandi na kimpeve.—Tanga 1 Batesalonika 5:14.
10 Kana beto yindula na dikebi yonso mambu yina bampangi na beto ke kutana ti yo, beto ta kuma kutadila bifu na bo na mutindu ya nkaka. Yindula bampangi-bankento yina me kangaka ntima na mbangika ya dibuta na bo tuka bamvula mingi. Bubu yai, bankaka lenda monana ya kulemba to ya kukonda ngolo, kansi bo me monisaka ve lukwikilu ya ngolo mpi kikesa? Ntangu nge ke tala mama mosi yina ke sansaka bana yandi mosi, ke kwisa mbala na mbala na balukutakanu ti bana na yandi, keti lukwikilu na yandi mpi lukanu na yandi yina ke yitukisaka nge ve? Mpi nki beto lenda tuba sambu na batoko yina ke kangamaka na kieleka ata bo ke kutana ti bupusi ya mbi na nzo-nkanda? Na kudikulumusa yonso, beto fwete ndima nde bampangi yai yonso ya ke monana ngolo ve lenda vanda “bamvwama na lukwikilu” kaka bonso bayina ke kutana ve ti mambu ya mpasi.—Yak. 2:5.
Inki Kele Ntangu ya Mbote ya Kutuba?
17 Muntu ya iya yina kwisaka kutala Yobi vandaka Elihu, yandi widikilaka Yobi mpi banduku na yandi. Yo kele pwelele nde yandi widikilaka na dikebi yonso mambu yina bo vandaka kutuba, yo sadisaka yandi na kuditula na kisika ya Yobi mpi kupesa bandongisila ya mbote yina sadisaka Yobi na kusoba mabanza na yandi. (Yobi 33:1, 6, 17) Lukanu ya Elihu ya ntete-ntete vandaka ve ya kusosa kudikumisa to kukumisa muntu ya nkaka kansi ya kupesa Yehowa lukumu. (Yobi 32:21, 22; 37:23, 24) Mbandu ya Elihu ke longa beto nde kele ti ntangu ya kuvanda pima mpi ya kuwidikila. (Yak. 1:19) Beto me bakisa mpi nde ntangu beto ke pesa muntu bandongisila, lukanu na beto ya ntete fwete vanda ve ya kudikumisa kansi ya kupesa Yehowa lukumu.
18 Kana beto ke sadila bandongisila ya Biblia ya me tala ntangu ya kutuba mpi mutindu ya kutuba, beto ta monisa nde beto ke bakaka na mbalu dikabu ya kutuba yina Yehowa me pesaka beto. Na lutwadisu ya mpeve santu, Salomo ntotila ya mayele sonikaka nde: “Ngogo yina bo me tuba na ntangu ya mbote kele bonso bapome ya wolo na kati ya babolo ya arza.” (Bing. 25:11) Kana beto ke widikila na dikebi yonso mambu yina bantu ke tuba mpi beto ke yindula na ntwala ya kutuba, bangogo na beto ta vanda bonso bapome ya wolo yina kele ntalu mingi mpi kitoko. Mpidina, yo vanda beto ke tubaka mingi to ve, mambu ya beto ta tuba ta sadisa bantu ya nkaka mpi yo ta pesa Yehowa lukumu. (Bing. 23:15; Baef. 4:29) Yai kele mutindu ya mbote ya kumonisa ntonda sambu na dikabu ya kutuba yina Nzambi me pesaka beto.
Bimvwama ya Kimpeve
Landa Kukwenda Pene-pene na Yehowa
10 Mutindu mosi, yo kele mbote na kudiyangisa na yina me tala kitoko na beto ya nganda. Kansi, beto fwete sala ve bikesa sambu na kumanisa bidimbu yonso ya kimununu. Bidimbu yina lenda monisa kuyela, lukumu, mpi kimuntu ya kati. Mu mbandu, Biblia ke tubaka nde: ‘Nsuki ya mpembe kele bonso mpu ya kimfumu.’ (Bing. 16:31) Yo kele mutindu yina Yehowa ke tadilaka beto, mpi beto fwete sala bikesa sambu na kuditadila mutindu yandi ke tadilaka beto. (Tanga 1 Piere 3:3, 4.) Yo yina, keti yo kele mbote na kutula mavimpi mpi luzingu na beto na kigonsa na kundima bankisi to operasio mosi ya kigonsa kaka sambu na kutomisa kitoko na beto? Yo vanda beto kele na bamvula ikwa to ti mavimpi ya nki mutindu, nto ya kitoko ya kieleka ke katukaka na ‘kiese yina Yehowa ke pesaka beto.’ (Neh. 8:10) Beto ta vanda ti mavimpi ya kukuka mpi ta kuma diaka kitoko bonso batoko kaka na nsi-ntoto ya mpa. (Yobi 33:25; Yez. 33:24) Kansi bubu yai, beto fwete sala bansola ya mayele mpi kuvanda ti lukwikilu yina ta sadisa beto na kubikala pene-pene na Yehowa. Mpidina, yo ta sadisa beto na kusepela ti luzingu na beto bubu yai mpi kudiyangisa mingi ve sambu na mavimpi na beto.—1 Tim. 4:8.
8-14 JANVIER
BIMVWAMA YA NDINGA YA NZAMBI | YOBI 34-35
Kana Bantu ya Mbote Ke Kutana ti Bampasi
Nki Kele Bikalulu ya Nzambi?
Nzambi ke salaka ntangu yonso mambu ya mbote. Ya kieleka, Biblia ke tuba nde: “Ngindu lenda kwisila ve ata fioti Nzambi ya kieleka na kusala mambu na nku yonso, ngindu lenda kwisila ve ata fioti Nkwa-Ngolo Yonso na kusala mambu ya mbi!” (Yobi 34:10) Balusambisu na yandi kele ya mbote, mutindu muyimbi-bankunga tubaka ntangu yandi songaka Yehowa nde: “Nge ta sambisa bantu na mutindu ya mbote.” (Nkunga 67:4) Sambu “Yehowa ke monaka na ntima,” bantu lenda kusa yandi ve; yandi ke monaka ntangu yonso kieleka ya mambu mpi ke sambisaka na mutindu ya mbote. (1 Samuele 16:7) Diaka, Nzambi ke monaka mambu yonso ya kukonda lunungu mpi ya mbi yina ke salama na ntoto, mpi yandi ke sila nde ntama ve “bantu ya mbi, bo ta katula bo na ntoto.”—Bingana 2:22.
Inki Ta Salama Ntangu Kimfumu ya Nzambi Ta Kwisa?
5 Inki Yehowa ta sala? Bubu yai, Yehowa ke pesa bantu ya mbi dibaku ya kusoba bikalulu na bo. (Yezaya 55:7) Ata Yehowa ta fwa nsi-ntoto yai ntama mingi ve, yandi me zengila ntete ve bantu ya mbi nkanu ya lufwa. Kansi nki ta kumina bantu yina ke buya kusoba mpi bayina ta landa kudikotisa na mambu ya nsi-ntoto yai? Yehowa ke sila nde yandi ta fwa bantu yonso ya mbi. (Tanga Nkunga 37:10.) Bubu yai, bantu mingi ke salaka mambu ya mbi na kinsweki mpi mbala mingi bo ke bakaka ve ndola. (Yobi 21:7, 9) Biblia ke tuba nde: “Meso ya Nzambi ke vandaka na zulu ya banzila ya muntu, mpi yandi ke monaka bitambi na yandi yonso. Mudidi to mpimpa ya ngolo kele ve kisika bantu ya ke salaka mambu ya mbi lenda bumbana.” (Yobi 34:21, 22) Bantu kele ve ata ti kisika ya kubumbana sambu Yehowa kumona bo ve. Yehowa ke monaka mambu yonso ya mbi yina bantu ke salaka. Na nima ya Armagedoni, beto ta tala kisika yina bantu ya mbi vandaka kansi beto ta mona bo ve. Bo ta vila kimakulu!—Nkunga 37:12-15.
Keti Nge Ta Bula Sakuba Sambu na Yezu?
19 Mambu yina ke salama mpi bubu yai. Bubu yai, bantu mingi ke buyaka kuwa nsangu na beto sambu beto ke buyaka kukota na mambu ya politiki. Bo ke yindulaka nde beto fwete pona bamfumu ya luyalu. Kansi beto ke zabaka mbote nde kana beto ke pona nde muntu mosi kuyala beto, beto ke buya Yehowa. (1 Sam. 8:4-7) Bantu ya nkaka lenda yindula nde beto fwete tunga banzo-nkanda, balupitalu mpi kusala bimvuka sambu na kusadisa bantu. Bo ke ndimaka ve nsangu na beto sambu beto ke salaka ngolo na kisalu ya kusamuna na kisika ya kusosa mutindu ya kumanisa bampasi ya nsi-ntoto yai.
20 Mambu yina lenda sadisa beto na kulanda kuvanda balongoki ya Yezu. (Tanga Matayo 7:21-23.) Lukanu na beto ya ntete fwete vanda ya kusala kisalu yina Yezu pesaka beto. (Mat. 28:19, 20) Beto fwete tula ve dikebi na kusosa kumanisa bampasi ya nsi-ntoto yai. Beto ke zolaka bantu mpi beto ke kudiyangisaka sambu na bampasi na bo kansi beto ke zabaka nde mutindu ya mbote ya kusadisa bo, kele kulonga bo mambu ya me tala Kimfumu ya Nzambi mpi kusadisa bo na kukuma banduku ya Yehowa.
Bimvwama ya Kimpeve
Kudipesa na Nge Lenda Pusa Bantu na Kukumisa Yehowa
3 Elihu, toko mosi ya bakala, widikilaka masolo ya Yobi ti banduku na yandi tatu. Na nsuka ya masolo na bo, Elihu yulaka Yobi nde: “Kana nge kele muntu ya lunungu, inki nge ke pesa yandi? Inki yandi ke baka na nge?” (Yobi 35:7) Keti Elihu zolaka mpi kutuba nde bikesa na beto na kisalu ya Nzambi kele mpamba? Ve. Yehowa nganinaka ve Elihu mutindu yandi nganinaka banduku tatu ya Yobi. Elihu vandaka ti dibanza ya nkaka. Yandi zolaka kutuba nde Yehowa ke pusaka beto ve na ngolo na kusambila yandi sambu yandi kele ya kukuka. Beto lenda sala ve kima mosi yina lenda kumisa Yehowa mvwama to ngolo. Ya kieleka, bikalulu na beto ya mbote me katuka na Nzambi, yandi ke monaka mutindu beto ke sadilaka yo, mpi ke sadisaka beto na kusala mambu ya mbote.
15-21 JANVIER
BIMVWAMA YA NDINGA YA NZAMBI | YOBI 36-37
Sambu na Inki Nge Fwete Tula Ntima na Lusilu ya Nzambi ya Luzingu ya Mvula na Mvula?
Keti Beto Lenda Zaba Nzambi?
NZAMBI KE ZINGAKA KIMAKULU: Biblia ke longaka nde Nzambi ke zingaka ‘tii kuna; na yandi, luyantiku to nsuka kele ve.’ (Nkunga 90:2) Sambu na bantu, “bamvula na yandi mpila ya kutanga yo kele ve.”—Yobi 36:26.
Mambote ya nge lenda baka: Kana nge zaba Nzambi mbote-mbote, yandi ta pesa nge luzingu ya mvula na mvula. (Yoane 17:3) Keti beto lenda tudila lusilu yai ntima kana Nzambi yandi mosi ke zingaka ve mvula na mvula? Kaka “Ntotila ya kukonda nsuka” muntu lenda lungisa lusilu yai.—1 Timoteo 1:17.
Keti Nge Ke Monisaka Ntonda Sambu na Bima Yina Nzambi Ke Pesaka Beto?
6 Masa kele na ntoto sambu Yehowa tulaka ntoto na kitamina ya mbote ti ntangu. Kana ntoto vandaka pene-pene ya ntangu, masa yonso zolaka kuyuma, ntangu zolaka kuvanda mingi na ntoto mpi kima mosi ve lendaka kuzinga na ntoto. Diaka, kana ntoto vandaka ntama mingi ti ntangu, masa yonso na ntoto zolaka kukuma madidi mingi mpi nsuka-nsuka yo zolaka kukuma ditadi mpi ntoto yonso zolaka kukuma dimbuma ya ditadi ya nene (glace). Sambu Yehowa tulaka ntoto na kitamina ya mbote ti ntangu, masa yina kele na ntoto ke sadisaka beto na kuzinga. Ntangu ya ke bulaka na masa ya banzadi-mungwa mpi na ntoto ke kumisaka yo mwa tiya. Masa yina me kuma tiya ke tombukaka na zulu mpi ke kumaka matuti. Konso mvula, masa yina ke tombukaka na zulu ke vandaka mingi kibeni. Masa yango ke salaka bilumbu kiteso ya kumi na zulu na ntwala nde yo noka bonso mvula to malulu. Mpidina, masa yina ke vutukaka diaka na banzadi-mungwa mpi na bamasa ya nkaka. Mambu yai ya Yehowa me salaka sambu na masa ke monisa nde yandi kele mayele mpi ngolo mingi.—Yobi 36:27, 28; Lon. 1:7.
Landa Kukumisa Kivuvu na Nge Ngolo
16 Kivuvu na beto ya luzingu ya mvula na mvula kele dikabu ya mfunu mingi yina Nzambi me pesaka beto. Beto ke vingila na kiese yonso luzingu ya kuluta kitoko yina beto ke ndima kibeni nde yo ta vanda. Kivuvu yina kele bonso longo sambu yo ke sadisaka beto na kukanga ntima na bampasi, na kukanga ntima ntangu bo ke niokula beto mpi na kuwa ve boma ya lufwa. Yo kele bonso mpu sambu yo ke taninaka mabanza na beto sambu beto sala ve mambu ya mbi kansi beto sala mambu ya mbote. Kivuvu yina Biblia ke pesaka beto ke sadisaka beto na kuzaba Nzambi mbote mpi yo ke monisaka beto nde Nzambi ke zolaka beto mingi kibeni. Beto ke bakaka mambote mingi kana beto ke landa kukumisa kivuvu na beto ngolo.
Bimvwama ya Kimpeve
it-1-F 503
Kusolula
Na ntangu ya ntama, bo vandaka kupesana bansangu mpi bangindu na mitindu mingi. Mbala mingi bo vandaka kupesa bansangu ya bisika yina bo vandaka kuzinga mpi ya bisika ya ntama, na munoko. (2Sa 3:17, 19; Yob 37:20) Bantu yina vandaka kusala ba voyage na bapusu-pusu vandaka kupesa bansangu ya bisika ya ntama ntangu bo vandaka kutelama sambu na kusosa madia, masa mpi bima ya nkaka na bambanza yina vandaka na lweka ya banzila yina bo vandaka kuluta ntangu bo vandaka kusala ba voyage. Palestine vandaka na kisika mosi yina bantu yonso vandaka kuluta sambu na kukwenda na Asie, na Afrika mpi na Eropa. Bantu vandaka kuluta pana na bapusu-pusu yina vandaka kukatuka na bisika ya ntama kibeni mpi bo vandaka kukwenda na bisika ya ntama. Yo yina, bantu yina vandaka kuzinga pana lendaka kuzwa na nswalu yonso bansangu ya mambu yina ke salama na bansi ya nkaka. Mbala mingi bantu vandaka kuzwa mpi bansangu ya mbanza to ya bisika ya nkaka na zandu ya mbanza.
22-28 JANVIER
BIMVWAMA YA NDINGA YA NZAMBI | YOBI 38-39
Keti Nge Ke Bakaka Ntangu ya Kutala Bima Yina Yehowa Me Salaka?
Vingila nde Yehowa Kusala Mambu
7 Ntangu Biblia ke tubilaka mutindu Yehowa salaka ntoto, yo ke tubaka nde yandi tulaka “bandilu na yo,” yandi tulaka “makunzi na yo” mpi yandi tulaka “ditadi na yo ya kinkonko.” (Yobi 38:5, 6) Yandi bakaka nkutu ntangu ya kutala mbote-mbote kisalu na yandi. (Kuy. 1:10, 12) Bawanzio waka nki mutindu ntangu bo monaka bima yonso yina Yehowa salaka? Bo waka kiese mingi kibeni. Yo yina bo yantikaka “kutula milolo ya kiese.” (Yobi 38:7) Mambu yai ke longa beto nki? Yehowa salaka bamvula mingi kibeni sambu na kusala bima yonso mpi ntangu yandi talaka konso kima yina yandi salaka mbote-mbote, yandi tubaka nde yo vandaka “mbote kibeni.”—Kuy. 1:31.
Lufutumuku Ke Monisa nde Yehowa Kele Zola, Mayele mpi Ntima-Nda
2 Yehowa salaka ntete Mwana na yandi Yezu. Na nima, Mwana na yandi yai ya ntete sadisaka yandi na ‘kuganga bima yonso ya nkaka,’ mpi bamilio ya bawanzio. (Bakol. 1:16) Yezu vandaka na kiese ya kusala ti Tata na yandi. (Bing. 8:30) Bawanzio mpi vandaka na kiese. Bo vandaka pana ntangu Yehowa ti Kapita na yandi ya kisalu, Yezu salaka zulu mpi ntoto. Inki mutindu bawanzio monisaka kiese na bo? Bo “yantikaka kutula milolo ya kiese” ntangu Yehowa salaka ntoto mpi ntembe kele ve nde bo landaka kusepela ti bima yonso yina Yehowa salaka; mingi-mingi bantu yina Yehowa salaka na nsuka ya bima yonso. (Yobi 38:7; Bing. 8:31, noti na nsi ya lutiti.) Bima yonso yina Yehowa me gangaka ke monisaka nde yandi kele zola mpi mayele.—Nk. 104:24; Bar. 1:20.
Longuka Mambu Mingi ya Yehowa na Nzila ya Bima Yina Yandi Me Salaka
8 Yo me fwana nde beto tudila Yehowa ntima. Yehowa sadisaka Yobi na kukuma kutudila yandi diaka ntima mingi. (Yobi 32:2; 40:6-8) Ntangu yandi vandaka kusolula ti Yobi, Yehowa tubilaka bima mingi yina yandi salaka. Mu mbandu, bambwetete, matuti mpi bansemo ya nzasi. Yehowa tubilaka mpi bambisi, mu mbandu ngombe ya mfinda mpi mpunda. (Yobi 38:32-35; 39:9, 19, 20) Bima yina yonso ke monisa nde Yehowa kele ngolo mingi, yandi kele zola mpi yandi kele mayele mingi. Mambu yina bo solulaka sadisaka Yobi na kukuma kutudila diaka Yehowa ntima mingi. (Yobi 42:1-6) Ntangu beto ke talaka bima yina Yehowa me salaka, yo ke yibusaka beto nde Yehowa kele mayele mingi mpi yandi kele ngolo mingi kuluta beto. Yandi ta manisa mpi bampasi na beto yonso. Kuzaba mambu yina ta sadisa beto na kukuma kutudila yandi ntima mingi.
Bimvwama ya Kimpeve
it-2-F 122
Muntu ya Ke Pesaka Nsiku
Yehowa kele Muntu ya Ke Pesaka Nsiku. Yehowa mpamba kele kibeni Muntu ya Ke Pesaka Nsiku na zulu ti na ntoto. Yandi muntu me tulaka bansiku sambu na bima yina ke pemaka ve (Yob 38:4-38; Nk 104:5-19) mpi yandi me tulaka bansiku sambu na luzingu ya bambisi. (Yob 39:1-30) Muntu mpi kele kigangwa ya Yehowa, yandi fwete lemfuka mpi na bansiku ya Yehowa. Mpi sambu muntu ke zabaka mambu ya mbote ti ya mbi mpi yandi kele ti makuki ya kuyindula mpi ya kusala mambu ya kimpeve, yandi fwete lemfuka mpi na bansiku ya Nzambi ya me tala bikalulu ya mbote. (Bar 12:1; 1Bk 2:14-16) Diaka, bansiku ya Yehowa ke twadisaka mpi bigangwa ya kimpeve, bawanzio.—Nk 103:20; 2Pi 2:4, 11.
Beto fwete lemfukila bansiku ya Yehowa. (Yer 33:20, 21) Na nzila ya lugangu yina beto ke monaka, beto ke bakisaka nde bansiku ya Yehowa me fwana na kutudila ntima. Yo yina na bisika yina bantu ya siansi ke zabaka mbote bansiku yina ya lugangu, bo lenda zaba mbote mutindu ngonda ke tambulaka, mutindu baplanete ke tambulaka mpi bo lenda zaba mbote mutindu bima ya nkaka yina kele na zulu ke tambulaka. Muntu yina ke lemfukaka ve na bansiku ya lugangu yina Yehowa me tulaka ke kutanaka mbala mosi ti bampasi. Mutindu mosi mpi, Beto fwete soba ve bansiku ya Nzambi ya me tala mambu ya mbote mpi mambu ya mbi, beto fwete buya ve kulemfukila yo mpi beto fwete yindula ve nde beto ta baka ve ndola kana beto me lemfukila ve bansiku yango. Ata bantu ke bakaka ve ndola kaka na ntangu yina, yo kele mutindu mosi ti bansiku yina yandi me tulaka sambu na lugangu. “Bo ke sekaka Nzambi ve. Sambu konso kima yina muntu ke kuna, yandi ta katula yo mpi.”—Bag 6:7; 1Tm 5:24.
29 JANVIER–4 FÉVRIER
BIMVWAMA YA NDINGA YA NZAMBI | YOBI 40-42
Malongi Yina Beto Ke Baka na Mbandu ya Yobi
‘Nani Zaba Mabanza ya Yehowa?’
4 Ntangu beto ke yindulula bisalu ya Yehowa, beto fwete buya kikalulu ya kusambisa Nzambi na kusadilaka minsiku ya bantu. Bo ke tubila kikalulu yai na bangogo ya Yehowa ya kele na Nkunga 50:21: “Nge ke yindula nde mono [ta kuma, NW] bonso nge.” Yo kele mutindu muntu mosi ya mayele yina ke longukaka Biblia tubaka bamvula 175 me luta: “Bantu ke vandaka ti kikalulu ya kusambisa Nzambi na kutadila bansiku na bo mosi mpi na kuyindulaka nde Nzambi fwete twadisama na bansiku yina bantu fwete landa.”
5 Beto fwete keba sambu beto bika ve nde minsiku mpi bampusa na beto mosi kuyala mutindu na beto ya kutadila Yehowa. Sambu na nki yo kele mfunu? Ya kieleka, ntangu beto ke longuka Masonuku, mabanza na beto ya nkufi mpi ya kukonda kukuka lenda mona nde mambu ya nkaka ya Yehowa me salaka kele ve mbote. Bantu ya Izraele ya ntama kumaka kuyindula mutindu yina mpi bo bakaka bangindu ya mbi na yina me tala bangwisana na bo ti Yehowa. Tala mambu yai ya Yehowa zabisaka bo: “Beno ke tuba nde: ‘Mambu ya Mfumu Nzambi ke sala kele mbote ve.’ Beno bantu ya Israele, beno wa mono. Beno ke yindula nde mambu ya mono ke sala kele mbote ve? Beno bantu ke sala mbote ve.”—Ezek. 18:25.
6 Diambu ya mfunu sambu na kutina mutambu ya kusambisa Yehowa na kusadilaka bansiku na beto mosi kele kundima nde mabanza na beto kele ti bandilu mpi bantangu ya nkaka yo ke vandaka ya kubeba mpenza. Yo lombaka nde Yobi kulonguka diambu yai. Ntangu yandi vandaka kumona mpasi, Yobi nwanaka ti kukonda kivuvu mpi yandi kumaka kuditudila dikebi mingi na kiteso mosi buna. Yandi vilaka bantembe ya kuluta mfunu. Kansi Yehowa sadisaka yandi na zola yonso na kubakisa mambu mbote-mbote. Ntangu Yehowa yulaka Yobi bangiufula kuluta 70, yina Yobi kukaka ve na kupesa ata mvutu mosi, yandi monisaka nde nzayilu ya Yobi vandaka ti bandilu. Yobi salaka mambu na kudikulumusa yonso, mpi yandi sobaka bangindu na yandi.—Tanga Yobi 42:1-6.
Tula Meso na Nge na Mambu ya Kuluta Mfunu
12 Yehowa sungikaka Yobi na nsungi yina Yobi vandaka na mpasi, keti yo ke tendula nde Yehowa vandaka ve mawete? Ve. Nkutu Yobi yandi mosi yindulaka mpidina ve ata fioti. Yandi bakisaka bandongisila ya Yehowa mpi ndimaka yo. Yobi tubaka nkutu nde: “Mono me wa mawa sambu na mambu yina mono tubaka, mpi mono me vanda na mfututu mpi na putulu ya tiya sambu na kumonisa nde mono me balula ntima.” (Yobi 42:1-6) Na ntwala nde Yehowa kusadisa Yobi, Elihu, leke mosi ya bakala, sadisaka dezia Yobi na kusoba mabanza. (Yobi 32:5-10) Na nima ya kuwidikila bandongisila ya zola ya Yehowa, Yobi sobaka mabanza. Yehowa zabisaka banduku ya Yobi nde yandi sepelaka na mutindu Yobi kangamaka na yandi.—Yobi 42:7, 8.
“Tula Kivuvu na Yehowa”
17 Yobi kele na kati ya bansadi ya Yehowa yina landaka kuvanda kikesa mpi ngolo ntangu bo vandaka kukutana ti bampasi ya ngolo. Ntangu ntumwa Polo sonikilaka Bakristu ya Baebreo mukanda, yandi bingaka bansadi mingi ya Yehowa ‘dituti ya nene ya bambangi.’ (Baeb. 12:1) Bo yonso kutanaka ti bampasi ya ngolo kansi bo landaka kukangama na Yehowa luzingu na bo ya mvimba. (Baeb. 11:36-40) Keti kukanga ntima na bo mpi kisalu ya ngolo yina bo vandaka kusala vandaka ya mpamba? Ata fioti ve! Ata bo monaka ve kulungana ya mambu yonso ya Nzambi silaka ntangu bo vandaka na luzingu, bo landaka kutula kivuvu na bo na Yehowa. Sambu bo zabaka kibeni nde Yehowa vandaka kundima bo, bo ndimaka nde mambu yonso yina Yehowa me silaka ta lungana mpi bo ta mona yo. (Baeb. 11:4, 5) Mbandu na bo ke pesa beto kikesa ya kulanda kutula kivuvu na beto na Yehowa.
18 Bubu yai, beto ke zinga na nsi-ntoto yina ke landa kaka kubeba. (2 Tim. 3:13) Satana ke landa kaka kumeka bansadi ya Nzambi. Yo vanda beto ta kutana ti bampasi ya nki mutindu na bilumbu ke kwisa, beto fwete kangama kaka na Yehowa mpi kundima kibeni nde “beto me tulaka kivuvu na beto na Nzambi ya moyo.” (1 Tim. 4:10) Mambu ya mbote yina Nzambi sadilaka Yobi na nima ke monisa kibeni nde “Yehowa kele kibeni ti lutondo mpi yandi ke wilaka bantu mawa.” (Yak. 5:11) Beto mpi fwete landa kukangama kaka na Yehowa mpi kundima kibeni nde yandi ta sakumuna “bantu yina ke sosaka yandi na masonga yonso.”—Tanga Baebreo 11:6.
Bimvwama ya Kimpeve
it-2-F 344
Kuvweza
Yobi vandaka muntu ya lunungu yina taninaka kwikama na yandi ata bantu sekaka yandi mingi. Kansi yandi kumaka ti bangindu ya mbi mpi yandi salaka kifu yina salaka nde bo sungika yandi. Elihu tubaka sambu na yandi nde: “Inki muntu ya nkaka kele bonso Yobi, yina ke nwaka kuvweza bonso masa?” (Yob 34:7) Yobi tulaka dikebi mingi na mambu yina vandaka kupusa yandi na kudinungisa kansi ve kunungisa Nzambi mpi yandi vandaka kuyindula nde yandi kele mbote mingi kuluta Nzambi. (Yob 35:2; 36:24) Ntangu “banduku” na yandi ya mbi tubaka mambu ya mbi mpi sekaka Yobi, Yobi yindulaka nde mambu yina ya mbi tadilaka kaka yandi kansi ve Nzambi. Kusala mpidina vandaka kumonisa bonso nde yandi ke kudimona mpamba mpi yandi ke sepela mingi ti mambu yina bo vandaka kutuba. Yo vandaka bonso nde yandi ke nwa masa ti kiese. Na nima, Nzambi songaka Yobi nde banduku na yandi yina ya mbi vandaka kutuba mambu ya luvunu sambu na Nzambi. (Yob 42:7) Mutindu mosi, ntangu bantu ya Izraele lombaka ntotila, Yehowa songaka profete Samuele nde: “Nge ve muntu bo me buya, kansi mono muntu bo me buya sambu mono vanda ve ntotila na bo.” (1Sa 8:7) Yezu mpi songaka Balongoki na yandi nde: “Makanda yonso ta menga beno [sambu na beno mosi ve, kansi] sambu na zina na mono.” (Mat 24:9) Kuzaba mambu yina ta sadisa Mukristu na kukanga ntima ti kiese ntangu bantu ke seka yandi mpi yo ta sadisa yandi na kubaka lufutu ya kukanga ntima na yandi.—Luk 6:22, 23.
5-11 FÉVRIER
BIMVWAMA YA NDINGA YA NZAMBI | NKUNGA 1-4
Kotila Kimfumu ya Nzambi
“Mono Ta Nikisa Makanda Yonso”
8 Bantu mingi ke buya nsangu yina ya mbote. (Tanga Nkunga 2:1-3.) Makanda ke nikana. Bo ke buya Mfumu yina Yehowa me tulaka. Bo ke yindula nde nsangu ya Kimfumu yina beto ke longaka kele ve ‘nsangu ya mbote.’ Nkutu, bamfumu ya nkaka ya luyalu me buyisaka kisalu ya kulonga nsangu ya mbote. Ata bamfumu mingi ya nsi-ntoto yai ke tubaka nde bo ke sambilaka Nzambi, bo ke zolaka ve kuyambula Kimfumu na bo. Kaka mutindu bamfumu ya luyalu vandaka kusala na bilumbu ya Yezu, bubu yai mpi bamfumu ya luyalu ke telemina Mfumu yina Yehowa me tulaka ntangu bo ke nwanisa balongoki na yandi.—Bis. 4:25-28.
Kukota Ve na Mambu ya Nsi-Ntoto Yai ya Kukabwana
11 Mpusa ya bima mingi ya kinsuni. Kana beto ke baka na mbalu mingi mbongo mpi bima na beto ya nkaka, yo lenda vanda mpasi na kubuya kukota na mambu ya nsi-ntoto. Na nima ya 1970, yo lombaka nde Bambangi ya Yehowa mingi ya Malawi kuyambula bima na bo yonso sambu bo buyaka kukota na kimvuka mosi ya politiki. Kansi bampangi ya nkaka buyaka kuyambula bima na bo ya mbalu. Mpangi Ruth ke yibuka nde, “Bampangi ya nkaka yina tinaka ti beto vutukaka na bwala mpi bo kotaka na kimvuka yina ya politiki sambu bo kukaka ve luzingu ya mpasi yina vandaka na kisika yina beto tinaka.” Kansi bansadi ya Nzambi mingi ke salaka ve mpidina. Bo ke buyaka kukota na mambu ya nsi-ntoto, ata yo lenda sala nde bo konda mbongo to bo vidisa bima na bo ya nkaka.—Baebreo 10:34.
Bimvwama ya Kimpeve
it-1-F 261
Mpusu
Amvelope mosi ya fioti ya ke fikaka bankeni ya sereale, mu mbandu orze mpi ble. Ata Biblia ke tubilaka mpusu na mutindu ya kifwani, yo ke monisaka mutindu bo vandaka kukatula bambuma na ntangu ya ntama. Sambu bo vandaka ve kudia mpusa yango, na nima ya kukatula bambuma, mpusu yai ya vandaka kufika nkeni ya mfunu mingi vandaka diaka ve mfunu mpi yo vandaka kidimbu ya kima mosi ya kukonda mfunu ya bantu vandaka kuzola ve, kima yina bantu vandaka kukatula na bima ya mbote mpi kulosa yo.
Ntete, bo vandaka kukatula mpusu na bambuma. Na nima, mupepe vandaka kulosa mpusu bonso mfututu. Yo ke monisa mbote-mbote mutindu Yehowa ke katulaka baaposta na kati ya bansadi na yandi mpi yo ke monisa mutindu yandi ke yambulaka bantu ya mbi mpi makanda yina ke teleminaka yandi. (Yob 21:18; Nk 1:4; 35:5; Yez 17:13; 29:5; 41:15; Oze 13:3) Kimfumu ya Nzambi ta niata bambeni na yo mpi ta kumisa bo mfututu mpi na nima mupepe ta nata bo mutindu mupepe ke nataka mpusu.—Dan 2:35.
Bo vandaka kuvukisa mpusu sambu yo vandaka diaka ve mfunu mpi bo vandaka kuyoka yo na tiya sambu yo basika diaka ve mpi yo bebisa diaka ve bankeni. Mutindu mosi, Yoane Mbotiki tubilaka na ntwala lufwa ya mabundu ya luvunu. Yezu ta vukisa ble “kansi yandi ta yoka bampusu na tiya yina lenda fwa ve.”—Mat 3:7-12; Luk 3:17.
12-18 FÉVRIER
BIMVWAMA YA NDINGA YA NZAMBI | NKUNGA 5-7
Bikala ya Kwikama Ata Bantu ya Nkaka Ke Sala Mambu ya Mbi
Mutindu ya Kubaka Kikesa na Masonuku
7 Keti nduku to muntu mosi ya dibuta me sadila nge diambu mosi ya mbi? Kana yo kele mpidina, nge lenda baka malongi na mambu yina ntotila Davidi salaka ntangu mwana na yandi Absalomi sadilaka yandi mambu ya mbi mpi sosaka kubotula yandi kimfumu.—2 Sam. 15:5-14, 31; 18:6-14.
8 (1) Kisambu. Mutindu nge me zaba disolo ya Davidi, songa Yehowa mutindu nge ke kudiwa sambu na mambu ya mbi yina bo me sadila nge. (Nk. 6:6-9) Songa yandi kibeni diambu yina ke yangisa nge. Na nima, songa Yehowa na kusadisa nge na kuzwa minsiku yina ta sadisa nge na kununga diambu yina ya mpasi.
Ndima nde Nge Kele na Kieleka
3 Sambu na kuvanda ti lukwikilu ya ngolo, beto fwete suka kaka ve na kutula dikebi na zola yina kele na kati ya bansadi ya Nzambi. Sambu na nki? Yindula nde mpangi mosi, yo lenda vanda nkuluntu to mupasudi-nzila me sala disumu ya nene. To mpangi mosi me sala mambu yina me pesa beto mpasi. To mpangi mosi me kuma aposta mpi ke tuba nde beto kele ve na kieleka. Kana mambu ya mutindu yai me salama, keti yo ta budisa nge dibaku mpi kupusa nge na kuyambula kusadila Yehowa? Dilongi kele nde: Kana nge ke monisa lukwikilu kaka sambu na mambu yina bansadi ya Yehowa ke salaka kansi ve sambu na kinduku na nge ti Yehowa, lukwikilu na nge ta vanda ve ngolo. Zola yina bansadi ya Yehowa ke vandaka na yo lenda sadisa nge na kukuma ti lukwikilu. Kansi sambu na kukuma ti lukwikilu ya ngolo, nge fwete longuka Biblia mbote-mbote, kubakisa mambu yina nge ke longuka, kusala bansosa sambu nge ndima kibeni nde mambu yango kele kieleka ya me tala Yehowa.—Bar. 12:2.
4 Yezu tubaka nde bantu ya nkaka ta ndima kieleka “na kiese” kansi ntangu bo ta kutana ti bampasi, lukwikilu na bo ta lemba. (Tanga Matayo 13:3-6, 20, 21.) Mbala ya nkaka bo bakisaka ve nde ntangu bo ke kuma balongoki ya Yezu, bo ta kutana ti mambu ya mpasi. (Mat. 16:24) To bo yindulaka nde ntangu bo ke kuma balongoki ya Yezu, bo ta kutana diaka ve ti mambu ya mpasi; bo ta kutanaka kaka ti mambu ya kiese. Kansi bo ke vila nde na nsi-ntoto yai ya mbi, beto yonso ke kutana ti bampasi. Luzingu na beto lenda soba, yo lenda sala nde bantangu ya nkaka beto vanda mpi ve na kiese.—Nk. 6:6; Lon. 9:11.
Bimvwama ya Kimpeve
it-1-F 776
Maziamu
Na Baroma 3:13, ntumwa Polo ke vutukila mambu yina kele na Nkunga 5:9 mpi yandi ke fwanisa mungungu ya bantu ya mbi mpi ya bantu yina ke kusaka bantu ya nkaka ti “maziamu ya kukanguka.” Mutindu bo ke fulusaka maziamu ya kukanguka ti bantu ya kufwa mpi ti bima ya mbi, mungungu na bo ke tubaka mambu ya ke nataka na lufwa mpi mambu ya mbi.—Tala mpi Mat 15:18-20.
19-25 FÉVRIER
BIMVWAMA YA NDINGA YA NZAMBI | NKUNGA 8-10
“Mono Ta Kumisa Nge, O Yehowa”!
Baka na Valere Kisika na Nge na Dibuta ya Yehowa
6 Yehowa yidikilaka beto kisika ya kitoko ya kuzinga. Bamvula mingi na ntwala nde Yehowa kusala muntu ya ntete, yandi yidikaka ntoto sambu bantu kuzinga. (Yobi 38:4-6; Yer. 10:12) Yehowa kele ntima-mbote mpi yandi ke kabaka. Yo yina yandi me pesaka beto bima mingi ya mbote sambu beto vanda na kiese. (Nk. 104:14, 15, 24) Yandi bakaka ntangu ya kutala bima yina yandi salaka mpi yandi ‘monaka nde yo vandaka mbote.’ (Kuy. 1:10, 12, 31) Yandi pesaka bantu “kiyeka na zulu” ya bima ya kitoko yina yandi salaka sambu na kumonisa nde bo kele mfunu mingi na meso na yandi. (Nk. 8:6) Nzambi ke zola nde bantu ya kukuka kutanina mvula na mvula bima ya kitoko yina yandi me salaka. Keti nge ke pesaka Yehowa mersi mbala na mbala sambu na dikabu yina ya kitoko?
Keti Nge Ke Monisaka Ntonda Sambu na Bima Yina Nzambi Ke Pesaka Beto?
10 Mutindu mosi yina beto lenda monisa ntonda sambu na dikabu ya kutuba yina Nzambi me pesaka beto kele, kutendudila bantu yina ke kwikilaka na dilongi ya evolisio (dilongi ya ke tubaka nde bima kudibasikilaka) bikuma yina ke pusaka beto na kukwikila na Nzambi. (Nk. 9:1; 1 Pie. 3:15) Bantu yina ke ndimaka nde bima kudibasikilaka yo mosi ke zolaka nde beto ndima nde ntoto mpi luzingu kudibasikilaka. Kana beto sadila Biblia mpi mambu yina beto me longuka na disolo yai, beto lenda kotila Tata na beto ya zulu mpi kutendudila bayina kele na mpusa ya kuwidikila beto bikuma yina ke pusaka beto na kundima nde Yehowa gangaka zulu mpi ntoto.—Nk. 102:25; Yez. 40:25, 26.
Keti Mutindu na Nge ya Kutuba Ke Pesaka Bantu ya Nkaka Mbandu ya Mbote?
13 Yimba na ntima ya mvimba. Beto ke yimbaka na balukutakanu sambu na kukumisa Yehowa. Yo kele kikuma ya kuluta mfunu. Mpangi Sara ke yindulaka nde yandi ke yimbaka ve mbote. Kansi yandi ke zolaka kuyimba sambu na kukumisa Yehowa. Yo yina, yandi ke yidikaka bankunga yina bo ta yimba na balukutakanu na nzo kaka mutindu yandi ke yidikaka masolo ya balukutakanu mpi yo ke sadisaka yandi mingi. Yandi ke salaka barepetisio ya bankunga mpi yandi ke sosaka kuwakanisa mambu yina bankunga yango ke tuba ti mambu yina bo ta longuka na balukutakanu. Yandi ke tuba nde: “Yo ke sadisaka mono na kutula dikebi mingi na mambu yina bankunga yango ke tuba na kisika ya kutula dikebi na mutindu mono ke yimbaka.”
Bimvwama ya Kimpeve
it-1-F 663
Musapi
Na mutindu ya kifwani, Nzambi ke tuba nde yandi ke salaka bisalu ti “musapi” na yandi. Mu mbandu, kusonika Bansiku Kumi na zulu ya matadi (Kub 31:18; Kul 9:10), kusala mambu ya kuyituka (Kub 8:18, 19) mpi kusala zulu (Nk 8:3). “Misapi” ya Nzambi yina bo ke tubila ntangu yandi vandaka kuganga bima ke tendula mpeve santu na yandi to ngolo na yandi ya kisalu. Yo kele pwelele na mukanda ya Kuyantika ya ke tubila disolo ya lugangu. Mukanda yango ke monisa nde ngolo ya kisalu ya Nzambi (ruʹach, “mpeve”) vandaka kutambula na zulu ya masa. (Kuy 1:2) Ata mpidina, Masonuku ya Kigreki ya Bukristu ke tuba kima mosi ya mfunu sambu na kubakisa mbote ntendula ya ngogo yina ya kifwani. Mukanda ya Matayo ke monisa nde Yezu basisaka bademo na nsadisa ya ‘mpeve santu ya Nzambi’ mpi Luka ke tuba nde yandi salaka yo na nsadisa ya “musapi ya Nzambi.”—Mat 12:28; Luk 11:20.
26 FÉVRIER–3 MARS
BIMVWAMA YA NDINGA YA NZAMBI | NKUNGA 11-15
Kudimona na Nsi-Ntoto ya Mpa ya Ngemba
Bangindu ya Mfunu ya Kitini ya Ntete ya Mukanda ya Bankunga
11:3—Inki mambu yina me beba? Mambu yango kele fondasio yina me simba mpenza bimvuka ya bantu: bansiku, bantuma, mpi lunungu. Kana mambu yai kele kisaka-saka, mavwanga ke vandaka mingi mpi lunungu ke vandaka ve. Na ntangu mambu ya mutindu yai ke salama, “bantu ya mbote” fwete tula ntima ya mvimba na Nzambi.—Nkunga 11:4-7.
Keti Mubulu Ta Mana Na Nsi-ntoto?
Biblia ke sila nde kubika fioti Nzambi ta manisa mubulu na ntoto. Nsi-ntoto yai ya mubulu ke zinga “na kilumbu [ya Nzambi] ya kusambisa mpi ya lufwa ya bantu yina ke vwezaka Nzambi.” (2 Piere 3:5-7) Bantu ya mubulu ta niokula diaka ve bantu ya nkaka. Inki mutindu beto lenda ndima nde Nzambi ke zola kumanisa mubulu?
Biblia ke tuba nde Nzambi “ke mengaka konso muntu yina ke zolaka mubulu.” (Nkunga 11:5) Ngangi ke zolaka ngemba mpi lunungu. (Nkunga 33:5; 37:28) Yo yina yandi ta pesa ve nzila nde bantu ya mubulu kuzinga kimakulu.
Keti Nge Ta Vingila ti Ntima-Nda?
15 Sambu na nki Davidi vandaka kuvingila na kiese? Yandi mosi ke pesa mvutu na nkunga yina yandi yulaka mbala iya nde: “Tii nki ntangu?” Yandi ke tuba nde: “Kansi mono, mono ke tula ntima na zola na nge ya kwikama; ntima na mono ta wa kiese sambu nge ke gulusaka. Mono ta yimbila Yehowa, sambu yandi me pesa mono matabisi mingi kibeni.” (Nkunga 13:5, 6) Davidi zabaka nde Yehowa ke zolaka yandi mpi ta landa kumonisila yandi zola ya kwikama. Yandi yindulaka mutindu Yehowa sadisaka yandi ntete, yo yina yandi vingilaka tii ntangu Yehowa manisaka bampasi na yandi. Davidi zabaka nde yo kele mfunu nde yandi vingila balusakumunu ya Yehowa.
Kimfumu Ke Lungisa Luzolo ya Nzambi na Ntoto
16 Lutaninu. Nsuka-nsuka, mambu ya kitoko yina Yezaya 11:6-9 ke tubila ta lungana kibeni na mutindu ya kieleka. Babakala, bankento, mpi bana ta vanda na lutaninu bisika yonso awa na ntoto. Ata kigangwa mosi ve, yo vanda muntu to mbisi, ta pesa bankaka mpasi. Yindula kilumbu yina nge ta yantika kumona nde ntoto ya mvimba me kuma nzo na nge, kisika nge lenda sakana na banzadi ya fioti ti ya nene; kutambula na bangumba mpi na bamfinda na ngemba yonso. Diaka, nge ta wa ve boma ata na mpimpa. Mambu yina kele na Ezekiele 34:25 ta lungana, sambu bansadi ya Nzambi ‘ta zinga na ngemba na nseke mpi ta lala na mfinda.’
Bimvwama ya Kimpeve
Keti Beno Me Sobaka Kimuntu na Beno?
12 Diambu ya mawa, bantu yina beto ke zinga ti bo me fwanana ti yina Polo tubilaka. Bo ke yindulaka nde kuzitisa bansiku kele mambu ya ntama mpi ata muntu mosi ve fwete pusa bankaka na kulemfukila minsiku. Balongi mpi bibuti mingi ke bikaka nde bana na bo kusala mambu yonso yina bo me zola mpi bo ke tubaka nde konso muntu kele ti nswa ya kuyindula mambu yina yandi me zola. Sambu na bo, muntu kele ve ti makuki ya kuzaba mambu yina kele mbote mpi yina kele ya mbi. Ata bantu yina ke tubaka nde bo ke sambilaka ke monaka nde, bo kele ti kimpwanza ya kusala mambu yina bo ke yindula nde yo kele mbote, bo ke monaka ve nde bo fwete lemfukila Nzambi mpi bantuma na yandi. (Nk. 14:1) Nkadilu ya mutindu yina lenda vanda kigonsa sambu na Bakristu ya kieleka. Bantu yina ke tula ve dikebi lenda kuma ti mabanza ya mutindu mosi sambu na organizasio ya Nzambi. Bo lenda yambula kuzitisa bangidika ya dibundu mpi nkutu kubokuta sambu na mambu yonso yina ke sepedisa bo ve. To bo lenda yantika kutula ntembe na bandongisila ya Biblia ya me tala bansaka, kusadila Internet mpi banzo-nkanda ya nda.