Bareferanse ya Mukanda ya Lukutakanu Luzingu mpi Kisalu
© 2023 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
4-10 MARS
BIMVWAMA YA NDINGA YA NZAMBI | BANKUNGA 16–17
“Yehowa, Nto ya Bumbote na Mono”
Baleke, Beno Lenda Vanda ti Luzingu ya Mbote
SALA KINDUKU YA MBOTE
11 Tanga Nkunga 16:3. Davidi zwaka banduku ya mbote. Yandi ponaka banduku yina vandaka kuzola Yehowa mpi yo pesaka yandi “kiese mingi.” Yandi tubaka nde banduku na yandi kele “basantu” sambu bo vandaka kuzitisa minsiku ya bikalulu ya mbote ya Yehowa. Muyimbi-bankunga ya nkaka yindulaka mpi mutindu mosi mpi tubaka nde: “Mono kele nduku ya bantu yonso yina ke waka nge boma, mpi ya bantu yina ke zitisaka bantuma na nge.” (Nkunga 119:63) Mutindu beto tubilaka yo na disolo me luta, nge mpi lenda zwa banduku mingi ya mbote na kati ya bantu yina ke zolaka mpi ke lemfukilaka Yehowa. Ya kieleka banduku na nge fwete vanda kaka ve bantu ya mvula mosi ti nge.
‘Tala Kitoko ya Yehowa’
Davidi yimbaka nde: ‘Yehowa kele dikabu na mono, kitini yina bo me pesaka mono, mpi dikopa na mono. Nge ke taninaka difwa na mono. Bo me tesilaka mono bisika ya mbote.’ (Nk. 16:5, 6) Davidi monisaka ntonda sambu na “dikabu” na yandi, disongidila bangwisana na yandi ya mbote ti Yehowa mpi dibaku ya kusadila yandi. Bonso Davidi, beto lenda kutana ti bampasi, kansi beto ke bakaka balusakumunu mingi ya kimpeve! Bika nde beto landa kusepela na lusambu ya kieleka mpi ‘kutala tempelo ya Yehowa ya kimpeve ti ntonda.’
Tula Yehowa na Ntwala na Nge Ntangu Yonso
2 Beto yonso lenda longuka mambu mingi na mambu yina bantu ya me zabanaka mingi yina Biblia ketubilaka kutanaka na yo—Abrahami, Sara, Moize, Ruti, Davidi, Estere, ntumwa Polo, mpi bankaka. Kansi, masolo ya ke tubilaka bantu yina me zabanaka mingi ve lenda vanda mpi mfunu sambu na beto. Kuyindulula masolo ya Biblia lenda sadisa beto na kusala na kuwakana ti bangogo yai ya muyimbi-bankunga: “Ntangu yonso mono ikele kutula Mfumu na ntwala ya meso ya mono, e, yandi ikele na diboko ya kibakala mono, sambu na yau mono takatulwa ve.” (Nk. 16:8, Luwawanu Yampa) Inki mutindu beto fwete bakisa bangogo yai?
3 Soda vandaka kusadila mbala mingi mbele na yandi na diboko na yandi ya kibakala, mpi yandi vandaka kubika lweka yina ya kukonda kutanina na dibaya ya lutaninu yina yandi vandaka kusimba na diboko na yandi ya kimama. Kansi yandi vandaka kubaka lutaninu kana nduku mosi vandaka kunwana pene-pene ti yandi na diboko na yandi ya kibakala. Kana beto vila ve Yehowa na mabanza na beto mpi kana beto sala luzolo na yandi, yandi ta tanina beto. Yo yina, bika beto tala mutindu kulonguka masolo ya Biblia lenda kumisa lukwikilu na beto ngolo na mpila nde ‘ntangu yonso beto tula Mfumu na ntwala ya meso na beto.’
Bimvwama ya Kimpeve
it-2-F 697
Mbuma ya Disu
Kana bo me sadila ngogo ya Kiebreo ʼi·shohnʹ (Kul 32:10; Bin 7:2) ti ngogo ʽaʹyin (disu), yo ke tendulaka nde “muntu ya fioti ya disu”; mutindu mosi mpi ngogo bath (mwana-nkento) ya bo me sadila na Bidilu 2:18 ke tendula “mwana-nkento ya disu na nge.” Bangogo yina yonso zole ke tubila mbuma ya disu. Bo me sadila bangogo yina zole na Nkunga 17:8 sambu na kubula munsonso (ʼi·shohnʹ bath-ʽaʹyin) mpi yo ke tendula “muntu ya fioti, mwana-nkento ya disu” (“mbuma ya disu” NW). Yo ke tubila kifwanisu ya fioti ya muntu, yina ke monikaka na mbuma ya disu ya muntu ya nkaka.
Disu ke vandaka kibeni pete-pete. Ata kana nsuki ya fioti to dimbuma ya ntoto me kota na disu, muntu ke zabaka mbala mosi. Yo ke lombaka kutanina mbote-mbote kibeni kitini ya disu (la cornée) yina ke fikaka ka-dimbuma ya ndombe ya disu, sambu kana yo me lwala fioti to yo me kuma lubungi sambu na maladi mosi, yo lenda sala nde muntu kumona diaka ve mbote to yandi kuma kifwa-meso. Yo yina Biblia ke sadilaka ngogo “mbuma ya disu” sambu na kutubila kima mosi yina beto fwete tanina mbote-mbote kibeni. Mu mbandu, beto fwete tanina mbote-mbote nsiku ya Nzambi. (Bin 7:2) Kulonga 32:10 ke tubila mutindu Nzambi vandaka kukeba bantu ya Izraele, yo ke tuba nde yandi taninaka bo “bonso ka-dimbuma ya ndombe ya disu na yandi.” Davidi sambaka nde Nzambi kutanina yandi mpi kukeba yandi bonso “mbuma ya disu.” (Nk 17:8) Yandi zolaka nde Yehowa kusadisa yandi na nswalu yonso kana bambeni me nwanisa yandi. (Tala mpi Zek 2:8; kisika yina bo me sadila ngogo ya Kiebreo ba·vathʹ ʽaʹyin, “mbuma ya disu.”)
11-17 MARS
BIMVWAMA YA NDINGA YA NZAMBI | NKUNGA 18
“Yehowa Kele . . . Muntu Yina Ke Gulusaka Mono”
w09-F 1/5 14 § 4-5
Kiese ya Yehowa Kele Kisika na Beto ya Ngolo ya Lutaninu
Biblia ke fwanisaka mpi Yehowa ti bima yina ke pemaka ve. Yo ke tubila yandi bonso “Ditadi ya Izraele,” bonso “ditadi” mpi bonso ‘kisika ya ngolo ya lutaninu.’ (2 Samuele 23:3; Bankunga 18:2; Kulonga 32:4) Yo ke tendula nki? Mutindu ditadi ya nene ke telemaka mpi ke nikanaka ve, Yehowa Nzambi lenda vanda lutaninu ya ngolo sambu na nge.
5 Mukanda ya Nkunga me fulaka ti bangogo ya mutindu na mutindu sambu na kutubila Yehowa. Mu mbandu, Nkunga 84:11 ke tuba nde Yehowa kele “ntangu mpi kitaninu” sambu yandi kele nto ya nsemo, ya luzingu, ya ngolo mpi ya lutaninu. Diaka Nkunga 121:5 ke tuba nde “Yehowa kele kivudi na diboko na nge ya kitata.” Kaka bonso kisika ya madidi ke taninaka muntu na ntangu ya ngolo, Yehowa lenda tanina bantu yina ke sadilaka yandi na bampasi ya ngolo mpi yandi lenda bumba bo na kivudi ya “diboko” to ya “mapapu” na yandi.—Yezaya 51:16; Bankunga 17:8; 36:7.
it-2-F 1168 § 6
Ndinga
Nzambi ke waka ndinga ya bansadi na yandi. Bantu yina ke sadilaka Nzambi na kieleka mpi na mpeve lenda samba yandi na kundima yonso nde yandi ta wa ndinga na bo, yo vanda bo ke samba na konso ndinga yina. Ata kana muntu ke samba na nsi ya ntima, disongidila kukonda kubasisa ndinga, Nzambi yina ke zabaka bantima ya bantu ke “waka” mpi yandi ke tulaka dikebi na bisambu yina. (Nk. 66:19; 86:6; 116:1; 1 Sam. 1:13; Neh. 2:4) Nzambi ke waka bidilu ya bantu yina ke mona mpasi mpi ke lomba yandi lusadisu. Yandi ke waka mpi ndinga ya bantu yina ke teleminaka yandi mpi bayina ke yindulaka mambu ya mbi sambu na bansadi na yandi. Yandi ke zabaka mpi bangindu na bo.—Kuy. 21:17; Nk. 55:18, 19; 69:33; 94:9-11; Yer. 23:25.
Mambu ya Nge Lenda Sala Sambu na Kukanga Ntima na Basusi
2. Yindula mutindu Yehowa me sadisaka nge. Ntangu nge ke yindula mambu yina nge kutanaka ti yo, nge lenda yindula bampasi yina Yehowa sadisaka nge na kukangila ntima. Ntangu beto ke yindula mutindu Yehowa sadisaka beto mpi mutindu yandi sadisaka bansadi na yandi na bilumbu me luta, beto ke kumaka ti ngemba mingi mpi beto ke kumaka kutudila yandi ntima mingi. (Nk. 18:17-19) Mpangi Joshua yina kele nkuluntu ke tuba nde: “Mono me sonikaka bisambu yina Yehowa me pesaka mono bamvutu na yo. Yo me sadisaka mono na kuyibuka bantangu yina mono lombaka Yehowa na kupesa mono kima mosi yina mono vandaka na yo mfunu mpi Yehowa pesaka mono kaka kima yina mono lombaka.” Ya kieleka, kana beto ke yindula mambu yina Yehowa me sadilaka beto, beto ta zwa ngolo yina beto kele ti yo mfunu sambu na kulanda kukangila basusi na beto ntima.
Bimvwama ya Kimpeve
it-1-F 437 § 2
Sherube
Basherube vandaka kumonisa Yehowa: “Mono ta kudimonisaka na nge kuna mpi mono ta tubilaka nge tuka na zulu ya mufiniku. Tuka na kati-kati ya basherube zole yina kele na zulu ya sanduku ya Kimbangi.” (Kub. 25:22; Kut. 7:89) Yo yina, Biblia ke tubaka nde Yehowa “me vanda na zulu [to na kati-kati] ya basherube.” (1 Sam. 4:4; 2 Sam. 6:2; 2 Bant. 19:15; 1 Bans. 13:6; Nk. 80:1; 99:1; Yez. 37:16) Na mutindu ya kifwani, Basherube vandaka “kifwanisu ya pusu-pusu” ya Yehowa yina yandi vandaka (1 Bans. 28:18), mpi mapupu na bo vandaka lutaninu mpi yo vandaka kusala nde pusu-pusu yango kutambula nswalu. Yo yina na nkunga mosi, Davidi tubilaka mutindu Yehowa kwisaka nswalu sambu na kusadisa yandi. Yandi tubaka nde “yandi mataka na zulu ya sherube mpi yandi kwisaka yandi ke pumbuka.” Yandi tubaka nkutu nde Yehowa kwisaka “na mapapu ya mpeve mosi.”—2 Sam. 22:11; Nk. 18:10.
18-24 MARS
BIMVWAMA YA NDINGA YA NZAMBI | BANKUNGA 19–21
“Zulu Ke Zabisaka Nkembo ya Nzambi”
Bika Beto Yonso Kuzabisa Lukumu ya Yehowa
DAVIDI, mwana ya Yese, yelaka bonso ngungudi pene-pene ya Betelemi. Yo fwete vanda mpenza nde mbala mingi yandi vandaka kutala mutindu zulu me kwendaka mpi mutindu yo ke vandaka ya kufuluka ti bambwetete na mpimpa na ntangu yandi vandaka kutanina mameme ya tata na yandi na banseke yina vandaka na kingenga! Ntembe kele ve nde, yandi vandaka kuyibuka mambu ya nene yina yandi monaka ntangu yandi sonikaka mpi yimbaka na ngolo ya mpeve santu ya Nzambi bangogo ya kitoko ya kele na Nkunga 19: “Zulu ke songaka mbote-mbote lukumu ya Nzambi, bima yonso kele na zulu ke songa nki yandi salaka. Kansi nsangu na yo ke wakanaka na nsi-ntoto ya mvimba, yo ke kuma tii na nsuka ya ntoto.”—Nkunga 19:2, 5.
2 Konso kilumbu mpi konso mpimpa, zulu ya Yehowa me salaka mpi ya ke pesaka boma ke zabisaka lukumu na yandi kukonda ndinga, kukonda bangogo, mpi kukonda makelele. Lugangu ke yambulaka ve na kuzabisa lukumu ya Nzambi, mpi yo ke nataka muntu yina ke tala bima yai ya ke tubaka ve ya ke monanaka na “ntoto ya mvimba” sambu bantu yina ke zinga na ntoto kumona yo mpi kubakisa nde yandi kele kima ya mpamba. Ata mpidina, kimbangi yai ya kukonda ndinga ya lugangu me lunga ve. Bo ke siamisa bantu ya kwikama na kuvukana sambu na kuzabisa lukumu ya Nzambi na ndinga ya ngolo. Muyimbi-bankunga mosi yina zina na yandi me zabana ve tubaka bangogo yai ya kupemama na bansambidi ya kwikama: ‘Beno kwisa, beno kumisa kimfumu ti ngolo ya Yehowa! Beno pesa zina ya Yehowa lukumu.’ (Nkunga 96:7, 8) Bantu yina kele ti bangwisana ya ngolo ti Yehowa kele na kiese na kulemfuka na bangogo yai. Kansi, inki yo ke lomba sambu na kupesa Nzambi lukumu?
Lugangu Ke songaka Lukumu ya Nzambi!
8 Na nima Davidi ke tendula kima ya nkaka ya kuyituka ya lugangu ya Yehowa: “Nzambi me tulaka tenta kuna na zulu sambu na ntangu; na suka ntangu ke basika na nzo na yo bonso bakala yina ke kwela, bonso [bakala mosi ya ngolo, NW] yina ke zola kusala nsaka ya kubaka ntinu. Yo ke basika na ndambu ya nkaka ya zulu, yo ke kwenda kudinda na ndambu ya nkaka; ke na kima ve lenda bumbana sambu na tiya na yo.”—Nkunga 19:5-7.
9 Kana beto fwanisa yo ti bambwetete ya nkaka, nene ya ntangu kele ya kati-kati. Kansi, yo kele mbwetete mosi ya ke yitukisaka mpenza, yina ke salaka nde baplanete yonso ya ke balukaka na nziunga na yo kumonana fioti. Mukanda mosi ke tuba nde kilo ya ntangu kele “batone kuluta bamiliare ya bamiliare ya bamiliare zole,” disongidila 99,9 na kati ya nkama ya kilo ya baplanete yonso yina ke balukaka na nziunga na yo! Mutindu yo ke balukaka ke salaka nde ntoto kulanda kaka nzila na yo mpi kuzitisa kitamina ya bamilio ya bakilometre 150 yina ke kabulaka yo ti ntangu kukonda kukwenda ntama to kupusana pene-pene ti ntangu. Kaka kamwa kitini ya fioti ya ngolo ya ntangu ke kumaka na ntoto, kansi yo me fwana na kutanina luzingu.
10 Muyimbi-bankunga ke tubila ntangu na mutindu ya kifwani, yandi ke fwanisa yo ti “bakala mosi ya ngolo” yina ke baka ntinu na ndambu mosi sambu na kukwenda na ndambu ya nkaka na mwini, mpi na mpimpa yandi ke kwenda kupema na “tenta.” Lere mbwetete yai ya ngolo ke kwendaka na kudinda, kana beto ke tadila yo na ntoto, yo ke monanaka bonso nde yo ke kwenda na “tenta” sambu na kupema. Na suka yo ke monanaka bonso nde yo ke basika na kintulumukina, yo ke semaka “bonso bakala yina ke kwela ntangu yandi ke basika na nzo na yandi ya makwela.” Sambu yandi vandaka ngungudi ya mameme, Davidi zabaka mbote madidi ya ngolo yina ke vandaka na mpimpa. (Kuyantika 31:40) Yandi vandaka kuyibuka mutindu ntangu vandaka kupesa yandi tiya nswalu kana yo me basika mpi kukumisa tiya-tiya kitini ya ntoto yina yandi vandaka. Yo kele pwelele nde ntangu vandaka kulemba ve na nima ya kusala “nzietelo” na yo katuka na esti tii na westi, kansi yo vandaka bonso “bakala mosi ya ngolo,” yina kele ya kuyilama sambu na kusala diaka nzietelo na yo.
g95-F 8/11 7 § 2
Bantu Ke Tulaka Ve Dikebi Ata Fioti na Muntu Yina Salaka Bima ya Kuyituka
Kana beto ke tala mbote-mbote bima ya kitoko yina Yehowa me salaka ya kele na lweka na beto, Yo ta sadisa beto na kuzaba yandi mbote-mbote. Kilumbu mosi, Yezu songaka balongoki na yandi na kutala na dikebi yonso bintuntu ya mfinda yina vandaka kuyela na Galilea. Yandi tubaka nde” “Beno baka dilongi na bintuntu ya bilanga, mutindu yo ke yelaka; yo ke salaka ve mpi yo ke tungaka ve bilele; kansi mono ke tubila beno nde ata Salomo, na nkembo na yandi yonso, yandi lwataka ve bonso kintuntu mosi na kati ya bintuntu yai.” (Matayo 6:28, 29) Kitoko ya kintuntu mosi ya mfinda lenda sadisa beto na kubakisa nde Nzambi ta lungisa bampusa ya bantu.
Bimvwama ya Kimpeve
Lukanu ya Yehowa Ta Lungana!
5 Yehowa me tudilaka bigangwa na yandi yonso bandilu na mayele yonso. Yandi me tulaka bansiku na lugangu mpi me tudilaka bantu bansiku yina ta sadisaka bo na kuzinga mbote. Yandi tulaka bansiku sambu bima yonso na lugangu kuvanda na ndonga mpi kusala na bumosi. (Nkunga 19:7-9) Konso kima yina Nzambi me gangaka kele mfunu mpi kele ti kisalu na yo. Mu mbandu, ngolo yina ntoto ke vandaka ti yo ya kubenda bima na zulu na yo ke salaka nde ntoto kubenda mupepe na nziunga na yo mpi mupepe kuvanda ntangu yonso na nziunga ya ntoto; yo ke taninaka mpi banzadi mpi bitembo yina ke nikisaka masa ya banzadi. Kana ntoto vandaka ve ti ngolo yai, bantu mpi bima lendaka ve kuzinga na ntoto. Bansiku yina Yehowa me tulaka na lugangu me sadisaka sambu ndonga kuvanda. Yo ke monisaka nde yandi kele ti lukanu sambu na ntoto mpi sambu na bantu. Ntangu beto ke samuna, beto fwete sadisa bantu na kuzaba Nzambi yina gangaka bima yai ya kitoko.—Kusonga 4:11.
25-31 MARS
BIMVWAMA YA NDINGA YA NZAMBI | NKUNGA 22
Bo Tubilaka na Ntwala Mambu ya Me Tala Lufwa ya Yezu
Bo Monaka Mesia!
16 Yo ta monana bonso nde Nzambi me yambula Mesia. (Tanga Nkunga 22:2.) Kaka mutindu mbikudulu tubaka, “na trezere Yesu tubaka na ndinga ya ngolo nde: ‘Eli, Eli, Lama sabakatani?’ disongidila nde: ‘Nzambi na mono, Nzambi na mono, sambu na nki nge me bikisa mono?’” (Mar. 15:34) Yezu yambulaka ve kukwikila na Tata na yandi ya zulu. Nzambi yambulaka Yezu na maboko ya bambeni na yandi na mutindu yandi katulaka lutaninu na yandi sambu kwikama ya Kristu kumekama tii na nsuka. Mpi ntangu Yezu bokaka na ndinga ya ngolo, yandi lungisaka Nkunga 22:2.
Bo Monaka Mesia!
13 Davidi bikulaka nde bo ta finga Mesia. (Tanga Nkunga 22:8, 9.) Bantu fingaka Yezu ntangu yandi vandaka kuniokwama na zulu ya nti ya mpasi, sambu Matayo sonikaka nde: “Bantu vandaka kuluta pana, bo vandaka kunikisa ntu na bo ti kusaula yandi nde: ‘Si nge muntu vandaka kutuba nde nge ta fwa Nzo-Nzambi ebuna nge ta tunga yo diaka na bilumbu tatu! Gulusa moyo na nge kana nge kele Mwana-Nzambi! Katuka na [zulu ya nti], kwisa kutuluka!’” Kiteso mosi, Bambuta ya banganga-Nzambi mpi balongi ya Bansiku vandaka kuseka yandi mpi kutuba nde: “Yandi vandaka kugulusa bantu ya nkaka, kansi yandi lenda kudigulusa ve! Keti yandi kele ntotila ya Israele? Yandi katuka sesepi yai na zulu ya [nti], mpidina beto ta ndima yandi. Yandi tulaka ntima na Nzambi, yandi tubaka mpi nde yandi kele Mwana-Nzambi. Ebuna, Nzambi kugulusa yandi ntangu yai kana yandi ke zolaka yandi!” (Mat. 27:39-43) Yezu niokwamaka, kansi yandi kangilaka bampasi yina yonso ntima na pima yonso. Yo kele mpenza mbandu ya mbote sambu na beto!
Bo Monaka Mesia!
14 Bo ta budila bilele ya Mesia zeke. Muyimbi-bankunga sonikaka nde: “Bo ke kabula bilele na mono, bo ke budila yo zeke.” (Nk. 22:19) Yo salamaka mpenza mutindu yina, sambu Biblia ke tuba nde: “[Basoda ya Roma] tulaka yandi na zulu ya [nti] sambu yandi fwa. Bo budilaka bilele na yandi zeke sambu na kukabisa yo na kati na bo.”—Mat. 27:35; tanga Yoane 19:23, 24.
Bimvwama ya Kimpeve
Monisa Luzitu Sambu na Balukutakanu na Beto ya Santu
7 Beto kele ti mitindu mingi mpenza ya beto lenda monisa luzitu sambu na balukutakanu na beto. Mosi na kati ya mitindu yango kele ya kuvanda pana sambu na kuyimba bankunga ya Kimfumu. Mingi na kati ya bankunga yina ke vandaka bisambu mpi beto fwete yimba yo ti luzitu yonso. Ntumwa Polo kusadilaka bangogo ya Nkunga 22 sambu na kutubila mambu ya me tala Yezu nde: “Nzambi, mono ta tubaka na bampangi na mono sambu na nge, mono ta yimbaka bankunga sambu na kupesa nge lukumu na meso ya bantu mingi.” (Baebreo 2:12) Yo yina, beto fwete baka lukanu ya kuvanda na bisika na beto na ntwala nde ntwadisi ya lukutakanu kulomba bantu na kutelama sambu na kuyimba, mpi ntangu beto ke yimba, beto fwete tula dikebi na ntendula ya bangogo. Bika nde mutindu na beto ya kuyimba kumonisa mawi ya muyimbi-bankunga yina kusonikaka nde: “Mono ke pesa Mfumu Nzambi mersi na ntima na mono yonso, mono ke pesa yandi mersi na meso ya bantu yonso ntangu bo ke kutakana sambu na kusamba yandi.” (Nkunga 111:1) Ee, kukembila Yehowa kele mosi na kati ya bikuma ya mbote yina ke salaka nde beto kuma na ntwala na balukutakanu na beto mpi beto vingila tii na nsuka.
w03-F 1/9 20 § 1
Kumisa Yehowa “na Kati-Kati ya Dibundu”
Mutindu yo vandaka na ntangu ya ntama, bubu yai mpi bo me yidikaka mambu sambu konso Mukristu kumonisa lukwikilu na yandi “na kati-kati ya dibundu.” Dibaku yina konso muntu kele ti yo kele ya kupesa bamvutu na bangiufula yina bo ke yulaka na balukutakanu ya dibundu. Kuvila ve mambote yina bamvutu yango lenda nata. Mu mbandu, bamvutu ya ke monisa mutindu beto lenda nunga diambu mosi to kutina bigonsa ke pesaka bampangi na beto kikesa ya kulanda kulemfukila minsiku ya Nzambi. Bamvutu ya ke tendula verse mosi yina bo me tubila ve kansi ya kele na mukanda to yina ke tubila bangindu yina beto me zwa na bansosa yina beto salaka na lutangu na beto mosi lenda sadisa bantu ya nkaka na kukuma kulonguka mbote-mbote.
1er-7 AVRIL
BIMVWAMA YA NDINGA YA NZAMBI | BANKUNGA 23-25
“Yehowa Kele Ngungudi na Mono”
‘Mfumu Nzambi Kele Ngungudi na Mono’
Yehowa ke twadisaka mameme na yandi. Kana mameme ke tambula kukonda ngungudi, bo lenda vila. Kiteso mosi, beto kele na mfunu ya lusadisu sambu na kumona nzila ya mbote na luzingu. (Yeremia 10:23) Davidi ke tendula nde, Yehowa ke twadisaka bantu na yandi na “kisika ya mbote yina ke na matiti ya mubisu” mpi “na lweka ya mwa-masa yina kele pima ti madidi.” Yandi ke twadisaka bo “na nzila ya mbote.” (Baverse 2, 3) Mbandu yai ya ngungudi ke ndimisa beto nde, beto lenda tula ntima na Nzambi. Kana beto ke landa lutwadisu ya mpeve na yandi mutindu Biblia ke monisa yo, beto lenda vanda na luzingu ya kiese, ngemba, mpi lutaninu.
‘Mfumu Nzambi Kele Ngungudi na Mono’
Yehowa ke taninaka mameme na yandi. Kana mameme ke tambula kukonda ngungudi, bo lenda wa boma mpi kukonda lusadisu. Yehowa ke songaka bantu na yandi nde, bo fwete wa boma ve, ata bo ke tambula “na nzila ya mpimpa mingi bonso lufwa” disongidila, bantangu ya mpasi na luzingu na bo. (Verse 4) Yehowa ke langidilaka bo, mpi ke vandaka ya kuyilama sambu na kusadisa bo. Yandi lenda pesa bansambidi na yandi mayele mpi ngolo yina bo kele na yo mfunu sambu na kununga bampasi.—Filipi 4:13; Yakobo 1:2-5.
‘Mfumu Nzambi Kele Ngungudi na Mono’
Yehowa ke disaka mameme na yandi. Mameme ke vandaka na mfunu ya ngungudi na bo sambu na kuzwa madia. Beto ke vandaka ti mpusa ya madya ya kimpeve, mpusa yina lenda lungana kaka ti lusadisu ya Nzambi. (Matayo 5:3) Diambu ya kiese kele nde, Yehowa kele Mupesi-Bima, mpi yandi ke pesaka bansadi na yandi madia mingi ya kimpeve. (Verse 5) Biblia mpi bisadilu ya kulongukila Biblia, mu mbandu zulunalu yai ya nge ke tanga, kele madia ya kimpeve yina ke lungisaka mpusa na beto ya kuzaba ntendula ya luzingu mpi lukanu ya Nzambi sambu na beto.
Bimvwama ya Kimpeve
Zola Lunungu na Ntima na Nge ya Mvimba
NA NSADISA ya Ndinga mpi ya mpeve santu na yandi, Yehowa ke twadisaka bantu na yandi na ‘banzila’ ya lunungu. (Nk. 23:3) Kansi, sambu beto kele bantu ya kukonda kukuka, beto ke vandaka ti kikalulu ya kusosa kuyambula banzila yina. Sambu na kusala mambu ya mbote yo ke lomba kikesa. Inki ta sadisa beto na kununga? Bonso Yezu, beto fwete zola kusala mambu ya mbote.—Tanga Nkunga 45:8.
2 ‘Banzila’ ya lunungu kele inki? Beto lenda fwanisa yo ti kamwa nzila ya makulu. Na mutindu ya kifwani, ‘banzila’ yai ke tadila bikalulu mpi bisalu yina me simbamaka na minsiku ya lunungu ya Yehowa. Na Kiebreo mpi na Kigreki, “lunungu” ke tendula mambu yina kele ya “mbote,” yina ke lombaka kukangama ngolo na minsiku ya bikalulu ya mbote. Sambu Yehowa kele kisika yina lunungu ke vandaka, bantu ya ke sambilaka yandi ke sosaka na kiese yonso nde yandi songa bo nzila ya bikalulu ya mbote yina bo fwete landa.
3 Beto ta sepedisa mpenza Nzambi kaka kana beto ke sala ngolo sambu na kuzitisa minsiku na yandi ya lunungu na ntima na beto ya mvimba. (Kul. 32:4) Beto ke salaka mutindu yai ntangu beto ke yantikaka na kulonguka mambu yonso yina ke tadila Yehowa Nzambi na nzila ya Ndinga na yandi Biblia. Kana beto longuka mambu mingi ya me tala yandi mpi kupusana pene-pene na yandi konso kilumbu, beto ta zola lunungu na yandi. (Yak. 4:8) Beto fwete ndima mpi lutwadisu ya Ndinga ya kupemama ya Nzambi ntangu yo ke lomba nde beto baka balukanu ya mfunu na luzingu.
8-14 AVRIL
BIMVWAMA YA NDINGA YA NZAMBI | BANKUNGA 26-28
Mambu Yina Davidi Salaka Sambu na Kukangama Kaka na Yehowa
Tambula na Nzila ya Kwikama
8 Davidi sambaka nde: “Tala mono mbote-mbote, Mfumu; meka mono, [yobisa bapiku na mono ti, NW] ntima na mono.” (Nkunga 26:2) Bapiku ke vandaka na kati ya nitu mpenza. Na mutindu mosi ya kifwani, bapiku kele mabanza mpi mawi yina me bumbanaka mpenza na kati ya muntu. Ebuna, ntima ya kifwani kele kimuntu yonso ya kati ya muntu, disongidila, bikuma ya ke tindaka yandi na kusala mambu, mawi, mpi mayele na yandi. Ntangu Davidi sambaka nde Yehowa kutala yandi mbote-mbote, yandi lombaka nde Nzambi kusosa mpi kufimpa mabanza ti mawi na yandi ya me bumbanaka.
9 Davidi lombaka nde Nzambi kuyobisa bapiku na yandi ti ntima na yandi. Inki mutindu Yehowa ke yobisaka kimuntu na beto ya kati? Davidi yimbaka nde: “Lukumu na Mfumu Nzambi sambu yandi ke pesaka mono bandongisila, [bapiku, NW] na mono ke songaka mono yo ata na mpimpa.” (Nkunga 16:7) Verse yai ke tendula inki? Yo ke tendula nde bandongisila ya Nzambi kumaka tii na kimuntu ya kati ya Davidi mpi yo bikalaka kuna sambu na kusungika mabanza na yandi ti mawi na yandi ya kubumbana. Bandongisila ya beto ke bakaka na nzila ya Ndinga ya Nzambi, ya bantu yina yandi me pesaka kiyeka, ti ya organizasio na yandi lenda sungika mpi mabanza ti mawi na beto kana beto ke yindulula yo na ntonda yonso mpi ke pesa yo nzila nde yo bikala mpenza na kimuntu na beto ya kati. Kulomba Yehowa mbala na mbala na kisambu nde yandi yobisa beto mutindu yai ta sadisa beto na kutambula na kwikama.
Tambula na Nzila ya Kwikama
12 Davidi tubilaka diambu ya nkaka yina kumisaka kwikama na yandi ngolo. Yandi tubaka nde: “Mono ke vandaka ve ti bantu ya [kukonda masonga, NW], mono ke taka kinduku ve ti bantu ya luvunu. Mono ke zolaka ve kimvuka ya babandi ata fioti, mono ke tinaka bantu yina ke buyaka nge.” (Nkunga 26:4, 5) Davidi vandaka kubuya kuvanda ti bantu yina vandaka kubuya Nzambi. Yandi yinaka banduku ya mbi.
13 Ebuna beto? Keti beto ke buyaka kuvanda ti bantu ya kukonda masonga na nzila ya televizio, ya bavideo, ya bafilme, ya Internet, to ya bisadilu ya nkaka? Keti beto ke buyaka kuvanda ti bantu ya luvunu yina ke bumbaka kimuntu na bo? Bantu ya nkaka ya beto ke vandaka ti bo na nzo-nkanda to na kisalu lenda sala kinduku ya luvunu ti beto sambu na kulungisa balukanu na bo ya mbi. Keti beto ke zola mpenza kuyedisa kinduku ya ngolo ti bantu yina ke tambulaka ve na kieleka ya Nzambi? Ata bo ke tubaka nde bo ke taka masonga, ba aposta lenda bumba mpi balukanu ya bo ke vandaka na yo ya kukatula beto na nzila sambu beto sadila diaka ve Yehowa. Inki beto lenda tuba sambu na bantu yina kele na dibundu ya Bukristu kansi bo ke vandaka ti luzingu ya mitindu zole? Bo mpi ke bumbaka kimuntu na bo ya kieleka. Jayson, yina me kumaka nsadi ya kisalu, vandaka ti banduku ya mutindu yina na kileke. Yandi ke tuba mutindu yai sambu na banduku yango: “Kilumbu mosi, mosi na kati na bo songaka mono nde: ‘Mambu ya beto ke sala ntangu yai kele na mfunu ve, sambu ntangu ngidika ya mpa ta kwisa, beto ta vanda dezia ya kufwa. Beto ta zaba kwa beto ve nde beto kondaka kumona kima mosi.’ Kutuba ya mutindu yai kukangulaka mono meso. Mono ke zola ve kufwa ntangu ngidika ya mpa ta kwisa.” Na mayele yonso, Jayson zengaka kinduku na yandi ti baleke yina. Ntumwa Polo kebisaka nde: “Bantu kukusa beno ve, sambu: ‘Banduku ya mbi ke bebisaka bikalulu ya mbote.’” (1 Korinto 15:33) Yo kele mfunu mpenza nde beto buya banduku ya mbi!
Tambula na Nzila ya Kwikama
17 Nzo-ntenta, ti mesa-kimenga na yo yina bo vandaka kutambikila bimenga, vandaka kisika lusambu ya Yehowa vandaka kusalama na Izraele. Sambu na kumonisa kiese na yandi na kisika yina, Davidi sambaka nde: “Mfumu, mono ke zolaka nzo ya nge ke zingaka, kisika kele lukumu na nge.”—Nkunga 26:8.
18 Keti beto ke zolaka kuvukana na bisika yina beto ke longukaka mambu ya me tala Yehowa? Konso Nzo ya Kimfumu ti baprograme na yo ya malongi ya kimpeve yina ke longamaka mbala na mbala kele kisika yina lusambu ya kieleka ke salamaka na kisika ya beto ke zingaka. Diaka, konso mvula, beto ke vandaka ti balukutakanu ya distrike, ya nziunga, mpi ya sipesiali ya kilumbu mosi. Na balukutakanu yai, beto ke tadilaka “bangibusa” (NW) ya Yehowa. Kana beto longuka na ‘kuzola yo mingi,’ beto ta vanda na kiese mingi na kukwenda na balukutakanu yango mpi beto ta landa yo na dikebi. (Nkunga 119:167) Kuvanda ti bampangi na beto Bakristu yina ke kudibanzaka sambu na beto mpi ke sadisaka beto na kulanda kutambula na nzila ya kwikama ke pesaka kikesa mpenza!—Baebreo 10:24, 25.
Bimvwama ya Kimpeve
Yehowa Ke Gulusaka Bantu ya Ke Mona Mpasi
15 Davidi yimbaka nde: “Tata na mono ti mama na mono bo lenda buya mono, kansi nge Mfumu Nzambi, nge ta baka mono.” (Nkunga 27:10) Yo ke pesa kikesa mpenza na kuzaba nde zola ya Yehowa me luta zola yina konso kibuti lenda vanda na yo sambu na mwana na yandi! Kana bibuti na nge me losa nge, ke niokula nge to me yambula nge, yo lenda pesa nge mpasi mingi. Kansi, yo ke kulumusa ve zola ya Yehowa ke vandaka na yo sambu na nge. (Roma 8:38, 39) Kuvila ve nde Nzambi ke bendaka bantu yina yandi ke zolaka. (Yoane 3:16; 6:44) Ata bantu me sadilaka nge mambu ya konso mutindu yina, Tata na nge ya zulu ke zolaka nge kaka!
15-21 AVRIL
BIMVWAMA YA NDINGA YA NZAMBI | BANKUNGA 29-31
Ndola Ke Monisaka Zola ya Yehowa
it-1-F 863 § 10
Luse
Bangogo ‘kubumba luse’ ke tendula mambu mingi. Kana Yehowa me bumba luse na yandi, yo ke tendulaka mbala mingi nde yandi ke ndima diaka ve muntu mosi to ke sadisa yandi diaka ve. Yo lenda vanda sambu muntu yango to kimvuka mosi ya bantu ke lemfukila yandi diaka ve, mu mbandu bantu ya Izraele. (Yobi 34:29; Nk. 30:5-8; Yez. 54:8; 59:2) Bantangu ya nkaka, yo lenda tendula nde Yehowa ke sala ve kima mosi to yandi ke pesa ve mvutu tii na ntangu yina yandi mosi me tulaka. (Nk. 13:1-3) Ntangu Davidi sambaka Yehowa nde: “Katula luse na nge na masumu na mono,” Yandi vandaka kulomba Nzambi na kulolula yandi to na kukatula bifu na yandi.—Nk. 51:9; Tala mpi Nk. 10:11.
w07-F 1/3 19 § 1
Beto Ke Vingila Yehowa na Kiese Yonso
Beto lenda fwanisa mutindu beto ke bakaka mambote na ndola yina Yehowa ke pesaka beto ti mutindu mbuma ke yelaka. Biblia ke tubaka sambu na ndola yango nde: “Yo ke butaka lunungu, yina kele mbuma ya ngemba, na bantu yina yo ke longaka.” (Baebreo 12:11) Mutindu yo ke lombaka ntangu sambu mbuma kuyela, yo ke lombaka mpi ntangu sambu beto soba bikalulu na beto na kuwakana ti mambu yina Yehowa ke longaka beto. Mu mbandu, kana beto me sala kima mosi yina me sala nde beto vidisa mikumba na beto na dibundu, beto fwete landa kuvingila Yehowa sambu beto lemba ve nitu mpi beto yambula ve. Kana beto ke kutana ti diambu ya mutindu yina, mambu yai ya Davidi sonikaka na nsadisa ya mpeve santu ke pesa kikesa: “Sambu yandi ke wilaka muntu makasi kaka sambu na ntangu fioti, Kansi yandi ke monisilaka muntu ntima ya mbote luzingu ya mvimba. Kudila lenda kwisa na nkokila, kansi milolo ya kiese ta vanda na suka.” (Nkunga 30:5) Kana beto ke landa kuvingila Yehowa mpi ke sadila bandongisila yina yandi ke pesa beto na Ndinga na yandi mpi na organizasio na yandi, kele ti ntangu yina beto ta tula “milolo ya kiese.”
Kubalula Ntima na Masonga Yonso Ke Tendula Nki?
18 Muntu yina bo me basisa na dibundu fwete kwisa na balukutakanu mbala na mbala mpi yandi fwete sadila bandongisila ya bankuluntu, ya kusamba mbala na mbala mpi ya kulonguka Biblia mbala na mbala sambu na kumonisa kibeni nde yandi me balula ntima na masonga yonso. Yandi fwete sala mpi yonso sambu na kutina mambu yina lenda pusa yandi na kusala diaka disumu yango. Kana yandi sala yonso sambu na kuvutukila kinduku na yandi ti Yehowa, yandi ta lolula yandi na ntima ya mvimba mpi bankuluntu ta sadisa yandi na kuvutuka na dibundu. Ya kieleka, ntangu bankuluntu ke solulaka ti muntu yina me sala disumu mpi ke sosaka kumona mambu yina ke ndimisa bo kibeni nde muntu yina me balula ntima na masonga yonso, bo ke zabaka nde bo fwete tadila konso diambu na mutindu na yo. Bo ke tadilaka konso diambu mbote-mbote mpi bo ke sambisaka ve na nku.
Bimvwama ya Kimpeve
Bangindu ya Mfunu ya Kitini ya Ntete ya Mukanda ya Bankunga
31:23—Inki mutindu bantu ya lulendo ke bakaka matabisi mingi? Matabisi yango kele ndola. Muntu ya lunungu ke bakaka matabisi na yandi sambu na bifu na yandi ya kukonda kukana ntangu yandi ke bakaka disipline ya ke katukaka na Yehowa. Sambu muntu ya lulendo ke katukaka ve na nzila na yandi ya mbi, yandi ta baka matabisi ya mingi ntangu yandi ta baka ndola ya nene.—Bingana 11:31; 1 Piere 4:18.
22-28 AVRIL
BIMVWAMA YA NDINGA YA NZAMBI | BANKUNGA 32-33
Sambu na Nki yo Kele Mfunu na Kutuba Disumu ya Nene Yina Nge Me Sala?
w93-F 15/3 9 § 7
Kikalulu ya Kulolula ya Yehowa Ke Salaka nde Beto Konda Ve Kivuvu
7 Kana beto me sala disumu mosi ya nene, beto lenda kuka ve kusonga yo ata Yehowa. Inki lenda salama na ntangu yina? Na Nkunga 32, Davidi tubaka nde: “Ntangu mono vandaka pima [na kisika ya kutuba disumu na mono], mikwa na mono lembaka sambu mono vandaka kudila kilumbu ya mvimba. Sambu mpimpa ti mwini diboko na nge vandaka kizitu na zulu na mono. Ngolo na mono yumaka mutindu masa ke yumaka na mwini ya musibu.” (baverse 3, 4) Davidi lembaka kibeni sambu yandi sosaka kubumba disumu na yandi mpi kuwila ve kansansa na yandi. Boma yina yandi vandaka kuwa manisaka yandi ngolo mpi yandi kumaka bonso nti yina me yuma na musibu mpi yina kele diaka ve ti masa na kati. Yo lenda vanda nde Davidi belaka na nitu mpi na mabanza. Yo vanda mpidina to ve, yandi vidisaka kiese na yandi. Kana muntu mosi na kati na beto me kutana ti diambu ya mutindu yai, nki yandi fwete sala?
Nzambi Yina Kele ya “Kuyilama na Kulolula”
8 Na nima ya kubalula ntima, Davidi tubaka nde: “Na nima mono ndimaka masumu na mono na meso na nge, mono bumbilaka nge ata kima mosi ve ya mbi; . . . ebuna nge lolulaka mono sambu na mbi yina yonso.” (Nkunga 32:5) Ngogo ya Kiebreo ya bo me balula nde “lolulaka” ke tendulaka ntete-ntete “kunangula” to “kunata.” Na verse yai yo ke tendula, kukatula “mambi, disumu, mpi mawa yina yo ke nataka.” Ya kieleka, Yehowa nangulaka disumu ya Davidi mpi nataka yo ntama. Ntembe kele ve nde, yo katulaka Davidi mawa yina yandi vandaka na yo sambu na disumu yina yandi salaka. (Nkunga 32:3) Beto lenda tula mpi ntima ya mvimba na Nzambi yina ke nataka ntama masumu ya bantu yina ke sosaka ndolula na yandi, na nzila ya lukwikilu na bo na kimenga ya nkudulu ya Yezu.—Matayo 20:28.
w01-F 1/6 30 § 1
Kutuba Disumu Yina Beto Me Sala Ta Sadisa Beto Na Kubeluka
Na nima ya kutuba masumu yina yandi salaka, Davidi landaka ve kudimona mpamba. Mambu yina yandi tubaka na bankunga yina yandi sonikaka na yina me tala kutuba masumu, ke monisa kiese yina yandi waka mpi lukanu na yandi ya kusadila Yehowa na mutindu ya mbote. Mu mbandu, tala Nkunga 32. Verse ya ntete ke tuba nde: “Kiese na muntu yina bo me lolula mbi na yandi, yina bo me fika disumu na yandi.” Ata kana muntu me sala disumu ya nene nki mutindu, yandi lenda kuma diaka na kiese kana yandi me balula ntima na masonga yonso. Bonso Davidi, mutindu mosi ya kumonisa nde beto me balula ntima na masonga yonso, kele kundima mambu yonso yina beto salaka. (2 Samuele 12:13) Yandi sosaka ve kudinungisa na ntwala ya Yehowa to kupesa bantu ya nkaka foti. Verse 5 ke tuba nde: “Nsuka-nsuka mono fungunaka disumu na mono na nge; Mono fikaka ve kifu na mono. Mono tubaka nde: ‘Mono ta funguna mambi na mono na Yehowa.’ Mpi nge lolulaka kifu ya masumu na mono.” Kana muntu me tuba masumu na yandi na masonga yonso, yo ta sala nde yandi kuma diaka na kiese mpi kansansa na yandi ta yangisa yandi diaka ve sambu na masumu yina yandi salaka.
Bimvwama ya Kimpeve
w06-F 15/5 19 § 13
Bangindu ya Mfunu ya Kitini ya Ntete ya Mukanda ya Bankunga
33:6; noti na nsi ya lutiti—“Mpeve” to “mpema” ya munoko ya Yehowa ke tendula nki? Mpeve yango ke tendula ngolo yina Yehowa ke sadilaka kisalu to mpeve santu, yina yandi sadilaka sambu na kusala bima yina kele na zulu ya beto lenda mona. (Kuyantika 1:1, 2) Bo ke bingaka yo mpeve ya munoko na yandi sambu bonso mpema ya ngolo, yandi lenda tinda yo ntama sambu na kusala kima mosi.
29 AVRIL–5 MAI
BIMVWAMA YA NDINGA YA NZAMBI | BANKUNGA 34-35
“Kumisa Yehowa Ntangu Yonso”
Beto Kumiseno Zina ya Yehowa
11 “Mono fwete pesa mersi na Mfumu Nzambi ntangu yonso, mono fwete kumisaka yandi konso ntangu.” (Nkunga 34:2) Sambu yandi vandaka kuyungana, yo fwete vanda nde Davidi vandaka ti basusi sambu na bima ya kuzingila, kansi bangogo yai ke monisa nde yandi pesaka ve nzila nde basusi ya konso kilumbu kubebisa lukanu na yandi ya kukumisa Yehowa. Yai mbandu mosi ya mbote kibeni sambu na beto kana beto ke kutana ti bampasi! Yo vanda beto kele na nzo-nkanda, na kisalu, ti bampangi Bakristu, to na kisalu ya kusamuna, mpusa na beto ya ntete-ntete fwete vanda ya kukumisa Yehowa. Yindula ntete bikuma mingi yina beto kele na yo ya kusala yo! Mu mbandu, beto ta landa kaka na kumona bima ya mpa mpi kusepela na bima ya kitoko ya Yehowa me gangaka. Tadila mpi mambu yina yandi me salaka na nzila ya kitini ya organizasio na yandi yina kele na ntoto! Ata bo kele bantu ya kukonda kukuka, Yehowa me sadilaka bantu ya kwikama na kiteso mosi ya nene na ntangu na beto. Kana beto fwanisa mambu ya Nzambi me salaka ti mambu yina bantu ya bo ke monaka bonso banzambi na inza me salaka, beto ta mona inki? Keti nge ke ndima ve Davidi yina kusonikaka mpi nde: “Mfumu Nzambi, ke na nzambi ya nkaka ve bonso nge, ke na muntu ve lenda sala mambu ya nge ke salaka”?—Nkunga 86:8.
Beto Kumiseno Zina ya Yehowa
13 “Mono ke bula ntulu sambu na yandi; beno bantu yina ya bo ke monisaka mpasi, beno wa mono, beno vanda kiese!” (Nkunga 34:3) Na verse yai, Davidi vandaka kubula ve ntulu sambu na mambu yina yandi salaka. Mu mbandu, yandi bulaka ve ntulu sambu na mutindu yandi kusaka ntotila ya Gati. Yandi bakisaka nde Yehowa kutaninaka yandi ntangu yandi vandaka na Gati mpi nde yandi nungaka na kutina sambu Yehowa kusadisaka yandi. (Bingana 21:1) Yo yina, Davidi kubulaka ve ntulu sambu na yandi mosi, kansi sambu na Yehowa. Sambu Davidi kupesaka lukumu na Yehowa, yo bendaka bantu ya kudikulumusa na Yehowa. Yezu mpi vandaka ntangu yonso kupesa zina ya Yehowa lukumu, mpi yo vandaka kubenda bantu ya kudikulumusa, disongidila bantu yina kundimaka malongi na yandi, na Nzambi. Bubu yai, bantu ya kudikulumusa ya makanda yonso ke kwisa na dibundu ya Bakristu ya kupakulama ya inza ya mvimba, yina Yezu kele Ntu na yo. (Kolosai 1:18) Ntangu bantu yai ya kudikulumusa ke waka bansadi ya kudikulumusa ya Nzambi ke kumisa zina na yandi mpi ntangu bo ke waka nsangu ya Biblia, yina mpeve santu ya Nzambi ke sadisaka bo na kubakisa, yo ke simbaka ntima na bo.—Yoane 6:44; Bisalu 16:14.
Beto Kumiseno Zina ya Yehowa
15 “Mono sambaka Mfumu Nzambi, yandi wilaka mono; yandi katulaka mono boma yonso.” (Nkunga 34:5) Mambu yai kuvandaka mfunu sambu na Davidi. Yo yina, yandi landaka na kutuba nde: “Sambu Mfumu Nzambi ke wilaka bantu yina ke lombaka yandi na kusadisa bo, yandi ke katulaka bo na mpasi.” (Nkunga 34:7) Ntangu beto ke vukanaka ti bampangi Bakristu, beto ke vandaka ti mabaku mingi ya kuta masolo ya mbote ya ke monisaka mutindu Yehowa me sadisaka beto na kunwana ti mambu ya mpasi. Masolo yai ke kumisaka lukwikilu ya bampangi-Bakristu ngolo, kaka mutindu bangogo ya Davidi kukumisaka lukwikilu ya bantu na yandi ngolo. Ntangu Davidi kutanaka ti bampasi, banduku na yandi talaka Yehowa ‘mpi bo monaka kiese, bo monaka nsoni ve ata fioti.’ (Nkunga 34:6) Ata bo vandaka kutina Ntotila Saule, bo vandaka kuwa ve nsoni. Bo vandaka kutula ntima nde Nzambi vandaka kusadisa Davidi, yo yina bo monaka kiese. Mutindu mosi, bantu ya mpa ti bayina mekumaka Bakristu ya kieleka banda bamvula mingi, bo yonso ke tulaka kivuvu nde Yehowa ta sadisa bo. Sambu bo mosi me monaka dezia mutindu Yehowa me sadisaka bo, bilungi na bo ya kiese ke monisaka lukanu na bo ya kubikala ya kwikama.
Bimvwama ya Kimpeve
Bangindu ya Mfunu ya Kitini ya Ntete ya Mukanda ya Bankunga
35:19—Inki Davidi zolaka kutuba ntangu yandi lombaka Yehowa nde yandi bika ve nde bantu yina vandaka kumenga yandi “kubweta meso na bo”? Kumona kiese sambu na mpasi na yandi ke monisa nde bambeni ya Davidi vandaka kusepela na mutindu bapula na bo ya mbi ya bo vandaka kusadila yandi kunungaka. Yo yina, Davidi lombaka nde yo salama ve.