Bareferanse ya Mukanda ya Lukutakanu Luzingu mpi Kisalu
© 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
7-13 JUILLET
BIMVWAMA YA NDINGA YA NZAMBI | BINGANA 21
Minsiku ya Mayele Sambu na Kuvanda ti Makwela ya Kiese
Inki Mutindu Beno Lenda Talana Sambu na Makwela mpi Kubaka Lukanu ya Mbote?
13 Kutalana sambu na makwela fwete sala bantangu ikwa? Mbala mingi, balukanu ya ntinu-ntinu ke salaka nde mambu kutambula ve mbote. (Bing. 21:5) Yo yina, beno fwete baka ntangu ya me fwana kibeni sambu na kuzabana mbote-mbote. Kansi yo fwete vanda mpi ve nda mingi kuluta kukonda kikuma ya mfunu. Biblia ke tubaka mpi nde: “Kivuvu yina ke lungana ve nswalu ke salaka nde ntima kubela.” (Bing. 13:12) Diaka, kana beno sala bantangu mingi kibeni kuluta na kutalana sambu na makwela, yo lenda vandila beno mpasi na kuyala banzala na beno ya kuvukisa nitu. (1 Bak. 7:9) Na kisika ya kutula dikebi na ntangu yina beno fwete baka na kutalana sambu na makwela, nge lenda kudiyula nde: ‘Inki kima ya me bikala ya mono fwete zaba sambu na muntu yina beto ke talana ti yandi sambu na makwela na ntwala ya kubaka lukanu?’
Kuyindula Ve nde Nge Kele Mfunu Kuluta
3 Yehowa ke zolaka nde bakala ti nkento kuzinga na kiese na makwela. Kansi sambu bo kele bantu ya kukonda kukuka, bo lenda wakana ve na mambu ya nkaka. Nkutu, Polo sonikaka nde bantu yina ke kwela ta kutana ti bampasi. (1 Bak. 7:28) Bankwelani ya nkaka ke monaka nde sambu mavwanga ke basika ntangu yonso na makwela na bo, yo kele mfunu ve nde bo zinga diaka kisika mosi. Kana bo ke landa mabanza ya nsi-ntoto yai, bo ta baka nswalu lukanu ya kufwa makwela. Konso muntu ta sosa mambote na yandi mosi mpi bo ta yindula nde bo fwete fwa makwela sambu na kuzinga na kiese.
4 Bankwelani fwete yindula ve nde makwela na bo kele diaka ve mfunu. Beto me zaba nde kikuma mosi kaka yina Biblia ke pesa nswa na kufwa makwela kele pite. (Mat. 5:32) Yo yina kana beto ke kutana ti bampasi na makwela mutindu Polo sonikaka yo, beto fwete bika ve nde lulendo kupusa beto na kutuba nde: ‘Nkwelani na mono ke tudila mono ve dikebi. Yandi ke zola mono ve na mutindu ya me fwana. Mbala ya nkaka mono ta vanda na kiese kana mono kwelana ti muntu ya nkaka.’ Kana beto ke yindula mutindu yai, yo ta monisa nde beto ke sosa kaka mambote na beto mosi kansi ya nkwelani na beto ve. Mayele ya nsi-ntoto ta pusa nge na kulanda kaka ntima na nge mpi na kusosa mambote na nge ata yo ta lomba nde nge fwa makwela. Biblia ke tuba nde nge fwete ‘sosa kaka ve mambote na nge mosi, kansi mpi mambote ya bantu ya nkaka.’ (Bafil. 2:4) Yehowa ke zola nde nge landa kutanina makwela na nge kansi nge fwa yo ve. (Mat. 19:6) Yandi ke zola nde nge tula yandi na kisika ya ntete na luzingu na nge na kisika ya kuditula nge mosi na kisika ya ntete.
5 Bankwelani fwete zolana mpi kuzitisana. (Tanga Baefezo 5:33.) Biblia ke longa beto na kukaba na kisika ya kuvingila kaka nde bantu kukabila beto. (Bis. 20:35) Inki kikalulu ta sadisa bankwelani na kuzolana mpi na kuzitisana? Kikalulu ya kudikulumusa. Bakala to nkento ya kudikulumusa ‘ke sosaka ve kaka mambote na yandi mosi’ kansi mpi ya nkwelani na yandi.—1 Bak. 10:24.
“Mona Kiese na Kuzinga na Nkento ya Nge Kwelaka na Kileki”
13 Ebuna inki bankwelani lenda sala kana bampasi ya bo ke kutana ti yo ke katuka na mutindu ya bo ke kudisadila mambu? Sambu na kuyidika mambu yango, yo ke lomba kusala kikesa. Mu mbandu, yo lenda vanda nde kutuba ya mbi me kotaka malembe-malembe na makwela na bo mpi me kumaka kikalulu na bo. (Bingana 12:18) Mutindu beto tubilaka yo na disolo yina me luta, yo lenda vanda ti malanda ya mbi kibeni. Kingana mosi ya Biblia ke tuba nde: “Mbote nkutu na kuzinga na ntoto ya zelo na zelo, kansi mbote ve na kuvanda nzo mosi na nkento yina kele makelele ti makasi-makasi.” (Bingana 21:19) Kana nge kele nkento na makwela ya mutindu yai, kudiyula nde, ‘Keti bikalulu na mono ke sala nde bakala na mono kuzola ve kulutisa ntangu ti mono?’ Biblia ke songa babakala nde bo landa na ‘kuzola bankento na bo, bo wila bo makasi ve.’ (Bakolosai 3:19) Kana nge kele bakala ya me kwelaka, kudiyula nde: ‘Keti bikalulu na mono ya mbi ke pusa nkento na mono na kusosa kuzola bakala ya nkaka?’ Ya kieleka, ata kikuma mosi ve ke pesa muntu nswa ya kusala bizumba. Kansi, sambu diambu yai ya mpasi lenda salama, bankwelani fwete solula diambu yango na masonga yonso.
Bimvwama ya Kimpeve
Lukumu ya Kimfumu ya Nzambi Yina Kumonanaka na Kiteso ya Fioti Me Lungana
9 Ntangu yai Yezu kele Ntotila mosi ya ngolo, yandi kele diaka ve bonso muntu ya mpamba ya me mata na zulu ya mpunda. Bo ke monisa yandi ke tambula na zulu ya mpunda, kidimbu ya Biblia ke sadilaka sambu na kutubila bitumba. (Bingana 21:31) Kusonga 6:2 ke tuba nde: “Mono monaka mpunda mosi ya mpembe. Muntu yina me vanda na zulu na yo yandi vandaka me simba munduki ya tolo-tolo, ebuna bo pesaka yandi mpu ya kimfumu. . . . Yandi vandaka ntete me nunga mingi na bitumba; yandi kwendaka sambu na kununga [tii na nsuka].” Diaka, sambu na yina me tala Yezu, muyimbi-bankunga Davidi sonikaka nde: “Mfumu Nzambi me tula nge ntotila kuna na Sioni; ko kuna ngolo ya kimfumu na nge ta panzana na bisika yonso. Nzambi ke tuba nde: ‘Yala bambeni na nge.’”—Nkunga 110:2.
14-20 JUILLET
BIMVWAMA YA NDINGA YA NZAMBI | BINGANA 22
Minsiku ya Mayele Yina Lenda Sadisa Beno na Kusansa Bana
Keti Bana na Nge Ta Sadila Yehowa Ntangu Bo Ta Yela?
7 Kana nge me kwela mpi nge ke zola kubuta, kudiyula nde: ‘Keti beto kele bantu ya kudikulumusa mpi ya kimpeve yina ke zolaka Yehowa mpi Ndinga na yandi, yina Yehowa lenda pona sambu na kusansa mwana mosi ya mfunu?’ (Nk. 127:3, 4) Kana nge kele ti bana, kudiyula nde: ‘Keti mono ke longaka bana na mono na kusala kisalu ya ngolo?’ (Lon. 3:12, 13) ‘Keti mono ke taninaka bana na mono na bigonsa yina bo lenda kutana ti yo na nsi-ntoto yai ya Satana?’ (Bing. 22:3) Nge ta kuka ve ata fioti kutanina bana na nge na bampasi yonso yina bo lenda kutana ti yo. Kansi kana nge ke sadisa bo na kusadila bandongisila ya Ndinga ya Nzambi, malembe-malembe nge ta sadisa bo na kununga bampasi ya luzingu. (Tanga Bingana 2:1-6.) Mu mbandu, kana muntu mosi ya dibuta me yambula kieleka, sadila Biblia sambu na kusadisa bana na kubakisa nde yo kele mfunu na kubikala ya kwikama na Yehowa. (Nk. 31:23) To kana muntu mosi ya dibuta me fwa, monisa bana na nge mutindu Ndinga ya Nzambi lenda sadisa bo na kununga mpasi yina mpi na kuzwa diaka kiese.—2 Bak. 1:3, 4; 2 Tim. 3:16.
Bibuti: Beno Longa Bana na Beno na Kuzola Yehowa
17 Beno yantika kulonga bana ntangu bo kele bana-fioti. Yo ke vandaka mbote na kulonga bana ntangu bo kele bana-fioti. (Bing. 22:6) Mbandu ya Timoteo yina vandaka kutambula ti ntumwa Polo ke ndimisa yo. Enise, mama ya Timoteo ti nkaka na yandi Loisi longaka yandi “yantika bumwana.”—2 Tim. 1:5; 3:15.
18 Mpangi Jean-Claude ti nkento na yandi Peace na Côte d’Ivoire, sadisaka bana na bo sambanu na kuzola Yehowa mpi kusadila yandi. Nki sadisaka bo? Bo landaka mbandu ya Enise ti Loisi. Bo ke tuba nde: “Beto yantikaka kukotisa Ndinga ya Nzambi na bana na beto banda bo vandaka babebe.”—Kul. 6:6, 7.
19 “Kukotisa” Ndinga ya Yehowa na bana ke tendula nki? “Kukotisa” ke tendula “kulonga mpi kuyibusa mbala na mbala.” Sambu na kusala yo, bibuti fwete lutisaka ntangu mbala na mbala ti bana na bo. Bantangu ya nkaka, kuvutukila malongi mbala na mbala lenda lembisa bibuti. Kansi, bibuti fwete zaba nde yo kele mutindu ya mbote ya kusadisa bana na kuzaba Ndinga ya Nzambi mpi na kusadila yo.
Longa Mwana na Nge ya Fioti na Kusadila Yehowa
6 Sambu nge ke zolaka bana na nge, nge ke bakisaka nde nge fwete pesa bo disipline. Bantangu ya nkaka, yo me fwana na kutendudila bana sambu na nki diambu mosi buna kele mbote to mbi. Kansi, inki nge ta sala kana bo ke lemfuka kaka ve? (Bingana 22:15) Baka malongi na mbandu ya Yezu. Landa kupesa bo disipline, disongidila, kutwadisa bo, kupesa bo formasio mpi kusungika bo ti ntima-nda yonso. Pona ntangu mpi kisika ya mbote sambu na kupesa bo disipline, mpi sala yo ti mawete. Elaine, mpangi-nkento mosi na Afrique du Sud ke yibuka mutindu bibuti na yandi vandaka kupesa yandi disipline. Ntangu yonso, bo vandaka kutendudila yandi mambu yina bo vandaka kuzola nde yandi sala. Kana bo me zabisa yandi nde bo ta pesa yandi ndola sambu yandi me lemfuka ve na diambu mosi, bo vandaka kusala kaka mutindu bo me tuba. Kansi Elaine ke tuba nde: “Bo vandaka ve ata fioti kupesa mono disipline ntangu bo kele na makasi to kukonda kutendudila mono kikuma.” Yo yina, Elaine ke bakisaka nde bibuti na yandi vandaka kuzola yandi.
Bimvwama ya Kimpeve
Sepela ti Mambu Yina Nge Lenda Sala Sambu na Yehowa
11 Mutindu mosi, beto lenda kuma ti kiese mingi kana beto ke sala bikesa sambu na kusala mbote konso kisalu yina bo ke pesa beto na kisalu ya Yehowa. “Kudipesa ya mvimba” na kisalu ya kulonga nsangu ya mbote mpi na kusala bisalu ya dibundu. (Bis. 18:5; Baeb. 10:24, 25) Yidika mbote balukutakanu sambu nge pesa bamvutu mpi bakomantere ya ke pesa kikesa. Kubaka ve na nsaka konso disolo yina bo ke pesa nge na lukutakanu ya kati-kati ya mposo. Kana bo me lomba nge na kulungisa mukumba mosi na dibundu, sala yo na ntangu ya mbote mpi monisa nde nge kele muntu yina bo lenda tudila ntima. Kuyindula ve nde kisalu yina bo me pesa nge na dibundu kele ve mfunu mpi nde nge kele ve ti mfunu ya kulutisa ntangu na nge na kusala yo. Sala ngolo sambu nge kuma kusala kisalu na nge mbote. (Bing. 22:29) Kana nge ke kudipesa ya mvimba na mambu ya kimpeve mpi na mikumba na nge, nge ta yela nswalu mpi nge ta kuma ti kiese mingi. (Bag. 6:4) Yo ta vandila nge ve mpasi na kusepela ti bampangi yina ke baka mukumba yina nge ke zolaka.—Bar. 12:15; Bag. 5:26.
21-27 JUILLET
BIMVWAMA YA NDINGA YA NZAMBI | BINGANA 23
Minsiku ya Mayele Yina Lenda Sadisa Nge na Kusadila Mbote Malafu
Vanda na Dibanza ya Bukati-Kati na Yina Me Tala Kunwa Malafu
5 Inki beto lenda tuba kana muntu kele ti kikalulu ya kunwa malafu kansi yandi ke salaka yonso sambu bantu kumona ve nde yandi me lawuka malafu? Bantu ya nkaka ke monisaka tu-bidimbu ya kulawuka malafu fioti kibeni, ata bo me nwa malafu mingi. Kansi, kuyindula nde kikalulu ya mutindu yai kele kigonsa ve kele kudikusa kibeni. (Yeremia 17:9) Malembe-malembe, fioti-fioti, kikalulu ya kunwa malafu lenda kotila yandi ngolo mpi nsuka-nsuka yandi kukuma ‘mpika ya malafu.’ (Tito 2:3) Nsoniki Caroline Knapp ke tuba mutindu yai sambu na yina me tala bitambi ya ke kumisaka muntu mpika ya malafu: “Yo ke kwisaka fioti-fioti, malembe-malembe, na mutindu mosi ya nge lenda bakisa ve, to kuzaba.” Kulutisa kiteso na kunwa malafu kele mpenza mutambu mosi ya ke nataka lufwa!
6 Beto tadila mpi lukebisu ya Yezu pesaka: “Beno keba! Beno lenda yindula ve na kusala bafete konso ntangu to na kulawuka malafu, beno lenda yindula bampasi ya luzingu yai ve; kana ve, kilumbu yina ta kwisila beno na kintulumukina. Sambu yo ta kwisila bantu yonso yina kele na nsi-ntoto ya mvimba bonso mutambu.” (Luka 21:34, 35) Sambu malafu kukumisa muntu nitu kilo-kilo mpi bumolo na kinsuni mpi na kimpeve, yo ke lombaka kaka ve nde yandi lawuka. Inki ta kumina yandi kana kilumbu ya Yehowa me kuta yandi ti kikalulu ya mutindu yina?
Sadila Minsiku ya Nzambi na Yina Me Tala Malafu
Kansi Nzambi ya zola ke pesaka Bakristu bandongisila ya mbote. Mu mbandu, yandi me songaka beto nde kulutisa ndilu na kunwa malafu ke nataka bampasi. Mbala ya nkaka nge me tangaka Bingana 23:29-35, kisika yina bo ke tubilaka muntu yina ke lawukaka malafu mpi bampasi yina yo ke natilaka yandi. Mpangi Daniel kele nkuluntu na Eropa mpi yandi ke yindula mutindu luzingu na yandi vandaka na ntwala nde yandi kuma Mukristu ya kieleka. Yandi ke tuba nde: “Mono vandaka kunwa malafu mingi mpi yo salaka nde mono baka balukanu ya mbi yina natilaka mono bampasi mingi. Mono ke waka makasi kana mono yibuka yo.”
Bimvwama ya Kimpeve
Bangiufula ya Batangi
Mu mbandu, nene ya kuluta kiteso lenda vanda kidimbu ya ke monisa nde muntu kele ti kikalulu ya kudia mbiki, kansi yo ke vandaka ve mutindu yina sambu na bantu yonso. Nene ya kuluta kiteso lenda vanda maladi. Nene ya fami lenda kumisa mpi muntu nene ya kuluta kiteso. Beto fwete vila mpi ve nde nene ya kuluta kiteso ke vandaka na nitu, kansi kikalulu ya kudia mbiki ke vandaka na mabanza ya muntu. Nene ya kuluta kiteso ke monanaka na mutindu nitu ke vimbaka na kiteso mosi ya kuluta ndilu, kansi kikalulu ya kudia mbiki kele bwimi to kusosa kufuluka na kiteso ya kuluta ndilu. Yo yina, sambu na kuzaba muntu yina kele ti kikalulu ya kudia mbiki, yo ke lombaka ve kutala nene na yandi, kansi kikalulu ya yandi ke vandaka ti yo na ntwala ya madia. Muntu lenda vanda ti kikalulu ya kudia mbiki kansi yandi ke monana nene ya kufwana to nkutu nitu fioti kibeni. Diaka, bantu ya konso insi ke vandaka ti mutindu na bo ya kutadila bakilo to nene yina me fwana na muntu.
28 JUILLET–3 AOÛT
BIMVWAMA YA NDINGA YA NZAMBI | BINGANA 24
Mambu ya Nge Lenda Sala Sambu na Kuvanda Ngolo na Bantangu ya Mpasi
“Beno Kangama Ngolo, Beno Nikana Ve”
15 Longuka Ndinga ya Nzambi mpi yindula yo mingi. Kaka mutindu nti ke telemaka ngolo kana misisa na yo me simbama ngolo, beto mpi ta kangama ngolo kana lukwikilu na beto me simbama ngolo na Ndinga ya Nzambi. Kana nti ke yela, misisa na yo ke landaka kudinda na ntoto mpi yo ke panzanaka kibeni. Kana beto ke longuka mpi ke yindula mingi mambu yina beto ke longuka, beto ta kumisa lukwikilu na beto ngolo mpi beto ta ndima kibeni nde bansiku ya Nzambi kele mbote kuluta. (Bakol. 2:6, 7) Yindula mutindu bansiku ya Yehowa, bandongisila na yandi mpi lutaninu na yandi me sadisaka bansadi na yandi na ntangu ya ntama. Mu mbandu, Ezekiele tulaka dikebi ya mingi kibeni ntangu wanzio mosi vandaka kubaka mbote-mbote bamezire ya tempelo yina yandi monaka na mbona-meso. Mbona-meso yina kumisaka lukwikilu ya Ezekiele ngolo mpi yo ke pesa beto malongi ya mfunu ya me tala mutindu ya kuzitisa bansiku ya Yehowa sambu na kusambila yandi mbote. (Ezek. 40:1-4; 43:10-12) Beto mpi ta baka mambote kana beto ke baka ntangu ya kulonguka mpi ya kuyindula mambu ya mudindu yina kele na Ndinga ya Nzambi.
Tanina Kiese na Bantangu ya Mpasi
12 Bingana 24:10 ke tuba nde: “Kana nge kele kikesa ve na ntangu ya mpasi, [ngolo na nge ta vanda fioti].” Kingana ya nkaka ke tuba nde: “Kana kiese kele ve, yandi ke vanda mawa-mawa.” (Bing. 15:13) Bakristu ya nkaka ke lembaka nitu mpi ke yambulaka kusala lutangu na bo ya Biblia mpi ke yindululaka diaka ve Ndinga ya Nzambi. Bisambu na bo ke kumaka ya zulu-zulu, mpi bo ke zolaka diaka ve kuvanda kisika mosi ti bampangi Bakristu. Yo kele pwelele nde kubikala ti mawa ntangu mingi lenda vanda mbi.—Bing. 18:1, 14.
13 Kansi, kuvanda ti mabanza ya mbote ta sadisa beto na kutula dikebi na mambu ya luzingu yina lenda pesa beto kiese. Davidi kusonikaka nde: “Nzambi na mono, mono ke zolaka mingi kusala mambu ya nge zola.” (Nk. 40:9) Ntangu mambu ke tambula ve mbote na luzingu na beto, beto fwete yambula ve bikalulu na beto ya mbote ya lusambu. Ya kieleka, nkisi ya mawa kele kusala bisalu yina ke pesaka kiese. Yehowa ke songa beto nde beto lenda baka kiese kana beto ke tanga Ndinga na yandi mpi ke tala na kati na yo mbala na mbala. (Nk. 1:1, 2; Yak. 1:25) Yo vanda na Masonuku ya Santu mpi na balukutakanu ya Bukristu, beto ke bakaka “mambu ya mbote” yina lenda pesa beto kikesa mpi kusepedisa bantima na beto.—Bing. 12:25; 16:24.
Bangiufula ya Batangi
Bingana 24:16 ke tuba nde: “Muntu ya lunungu lenda bwa mbala nsambwadi, mpi yandi ta telama diaka.” Keti verse yai ke tubila muntu yina ke sala masumu mbala na mbala kansi Nzambi ke lolula yandi?
Ya kieleka, verse yai ke tendula ve mpidina. Kansi yo ke tubila muntu yina ke kutana ti bampasi mingi kansi yandi ke kangila yo ntima.
Ya kieleka, ngogo “kubwa” yina bo me sadila na Bingana 24:16 ke tendula ve kusala disumu kansi yo ke tendula kukutana ti mambu ya mpasi mbala na mbala. Na nsi-ntoto yai ya mbi, muntu ya lunungu lenda bela to kukutana ti bampasi. Nkutu bamfumu ya luyalu lenda niokula yandi ngolo. Kansi yandi fwete tula ntima nde Nzambi ta sadisa yandi na kukanga ntima na bampasi yina to na kununga yo. Mbala mingi mambu ke kwendilaka mbote sambu na bansadi ya Nzambi. Sambu na nki? Sambu Biblia ke ndimisa beto nde “Yehowa ke sadisaka bantu yonso yina ke bwa mpi yandi ke tedimisaka bantu yonso yina me fumbama.”—Nk. 41:1-3; 145:14-19.
Bimvwama ya Kimpeve
Bangiufula ya Batangi
Na ntangu ya ntama, kana muntu ke zola ‘kutunga nzo na yandi,’ to kukwela sambu na kusala dibuta, yo vandaka kulomba nde yandi kudiyula, ‘Keti mu ke ya kuyilama na kukeba mpi kulungisa bampusa ya nkento ti bana yina beto lenda buta na nima?’ Na ntwala ya kusala dibuta, yandi vandaka ti kisalu ya kusala, kukeba bilanga na yandi to bimenina. Yo yina, mbalula mosi (Today’s English Version) ke balulaka verse yai pwelele nde: “Kutunga ve nzo na nge mpi kusala ve dibuta tii kuna nge ta kuma pene-pene ya kukatula bambuma na bilanga na nge, mpi nge ta mona nde nge lenda zwa bima ya kuzingila.” Keti munsiku yai ke tadila beto mpi bubu yai?
Ee. Bakala yina ke zola kukwela fwete kudibongisa mbote-mbote sambu na mukumba yina. Kana nitu na yandi ke pesa yandi nzila, yo ta lomba nde yandi sala kisalu. Ya kieleka, kisalu ya ngolo yina bakala ke sala sambu na kukeba dibuta na yandi fwete suka kaka ve na mambu ya kinsuni. Ndinga ya Nzambi ke monisa nde bakala yina ke lungisa ve bampusa ya kinsuni, ya mawi, mpi ya kimpeve ya dibuta na yandi me luta nkutu mumpani na mbi! (1 Tim. 5:8) Yo yina, ntangu yandi ke yilama sambu na kukwela mpi sambu na luzingu ya dibuta, leke ya bakala fwete kudiyula bangiufula ya mutindu yai: ‘Keti mu ke ya kuyilama mbote sambu na kulungisa bampusa ya kinsuni ya dibuta? Keti mu ke ya kuyilama sambu na kuvanda mfumu ya kimpeve ya nzo na mono? Keti mu ta lungisa mukumba ya kutwadisa mbala na mbala kulonguka ya Biblia ti nkento mpi bana na mono?’ Ndinga ya Nzambi ke benda mpenza dikebi na mikumba yina ya mfunu.—Kul. 6:6-8; Ef. 6:4.
Yo yina, leke ya bakala yina ke sosa nkento fwete yindula mbote-mbote na yina me tala munsiku yina kele na Bingana 24:27. Mutindu mosi, leke ya nkento fwete kudiyula kana yandi kele ya kuyilama sambu na mikumba ya kuvanda nkento ya makwela mpi mama. Bantu ya me kwelana ntama mingi ve lenda kudiyula bangiufula ya mutindu mosi kana bo ke zola kubuta bana. (Luka 14:28) Kuzinga na kuwakana ti lutwadisu ya kupemama ya mutindu yai lenda sadisa bantu ya Nzambi na kubuya bampasi mpi kuvanda ti luzingu ya dibuta ya kiese.
4-10 AOÛT
BIMVWAMA YA NDINGA YA NZAMBI | BINGANA 25
Minsiku ya Mayele Yina Ke Sadisaka Beto na Kutuba Mambu ya Mbote
Sadila Ludimi na Nge na Mutindu ya Mbote
6 Sambu na nki beto fwete pona ntangu ya mbote ya kutuba? Bingana 25:11 ke tuba nde: “Ngogo yina bo me tuba na ntangu ya mbote kele bonso bapome ya wolo na kati ya babolo ya arza.” Wolo yina bo me sala bonso mbuma ya pome ke vandaka kitoko, kansi yo ta vanda diaka kitoko mingi kana bo tula yo na dilonga ya arza. Mutindu mosi, beto lenda vanda ti diambu ya kuzabisa muntu; kansi, kana beto pona ntangu ya mbote ya kutuba yo, beto lenda sadisa yandi diaka mingi. Inki mutindu beto lenda sala yo?
7 Kana beto ke tuba na ntangu ya mbi, bantu lenda bakisa ve to kundima ve mambu ya beto ke tuba. (Tanga Bingana 15:23.) Mu mbandu, na Marsi 2011 ntoto nikanaka ngolo na esti ya Japon mpi masa fulukaka na babwala; yo fwaka bambanza mingi. Bantu kuluta 15 000 fwaka. Ata Bambangi ya Yehowa mingi fwilaka bantu ya mabuta mpi banduku na bo, bo sadilaka Biblia sambu na kusadisa bantu ya nkaka yina kutanaka mpi ti bampasi. Kansi bampangi zabaka nde mingi na kati ya bantu yango vandaka ya dibundu ya Buda mpi bo zabaka kibeni ve Biblia. Yo yina, na kisika ya kuzabisa bo kivuvu ya lufutumuku na ntangu yina ya mpasi, bampangi lembikaka bo ntima mpi tendudilaka bo sambu na nki bampasi ya mutindu yina ke bwilaka bantu ya mbote.
Sadila Ludimi na Nge na Mutindu ya Mbote
15 Mambu ya beto ke tuba mpi mutindu ya kutubila yo kele mfunu mingi. Bantu vandaka kusepela kuwidikila Yezu sambu yandi vandaka kusadila bangogo ya “kitoko” mpi kutuba ti mawete. (Luka 4:22) Kana beto ke tuba ti mawete, bantu ta sepela mingi kuwidikila beto mpi bo ta ndima mambu yina beto ke tuba. (Bingana 25:15) Kana beto ke zitisa bantu mpi ke tula dikebi na mawi na bo, beto ta tubilaka bo ti mawete. Yezu salaka mutindu yina. Mu mbandu, ntangu yandi monaka bantu ke sala bikesa na kuwidikila yandi, yandi sepelaka kuvanda ti bo sambu na kulonga bo. (Marko 6:34) Ata ntangu bantu fingaka yandi, Yezu vutulaka ve mafingu.—1 Piere 2:23.
16 Ata beto ke zolaka bantu ya dibuta mpi banduku na beto, beto lenda tubila bo mambu kukonda mawete kaka sambu beto me zaba bo mbote. Beto lenda yindula nde, beto fwete tubila bo na mutindu yonso yina beto me zola. Kansi Yezu vandaka ntangu yonso kutubila banduku na yandi ti mawete. Ntangu balongoki ya nkaka tulanaka ntembe sambu na kuzaba muntu ya kuluta nene na kati na bo, yandi sungikaka bo na mawete mpi sadilaka mbandu ya mwana-fioti sambu na kusadisa bo na kusoba mabanza na bo. (Marko 9:33-37) Bankuluntu ke landaka mbandu ya Yezu ntangu bo ke longisilaka bankaka na mawete yonso.—Bagalatia 6:1.
Inki Mutindu Kupusana na Zola mpi na Bisalu ya Mbote?
8 Na ntangu beto ke sadila Nzambi na beto, beto yonso lenda pusana bamosi ti bankaka na nsadisa ya mbandu na beto. Ntembe kele ve nde Yezu pusaka bawi na yandi. Yandi zolaka kisalu ya Bukristu mpi yandi pesaka yo lukumu. Yandi tubaka nde yo vandaka bonso madia sambu na yandi. (Yoane 4:34; Roma 11:13) Tiya ya mutindu yina lenda sambukila bantu ya nkaka. Keti nge mpi lenda sala nde kiese na nge na kati ya kisalu kumonisama na bankaka? Na kusalaka yonso sambu na kulosa nkadilu ya lulendo, kabula baeksperiansi na nge ya mbote ti bankaka na kati ya dibundu. Na ntangu nge me binga bankaka na kusala ti nge, tala kana nge lenda kusadisa bo na kubaka kiese ya kieleka na kusolulaka ti bankaka na yina me tala Yehowa, Ngangi na beto ya Nene.—Bingana 25:25.
Bimvwama ya Kimpeve
it-1-F 670
Mawete
Muntu ya mawete ke vandaka ti lukwikilu mpi kisika yina yandi ke bakaka ngolo. Yandi ke waka ve makasi mpamba-mpamba mpi yandi ke kumaka ve kisaka-saka kukonda mpasi. Kana muntu ke kudiwa ve na lutaninu, yandi me nunga ve na kusala kima mosi, yandi kele ve ti lukwikilu mpi kivuvu, yo ke salaka nde yandi vanda ve mawete. Mukanda ya Bingana ke tuba mambu yai sambu na muntu yina ke vandaka ve mawete: “Muntu yina lenda yala ve makasi na yandi kele bonso mbanza yina bo me panza, yina me konda kibaka.” (Bin 25:28) Bangindu ya mbi ya mutindu na mutindu lenda yala yandi kukonda mpasi mpi kupusa yandi na kusala mambu ya mbi.
11-17 AOÛT
BIMVWAMA YA NDINGA YA NZAMBI | BINGANA 26
Kukangama Ve ti “Zoba”
it-2-F 602 § 1
Mvula
Bansungi. Na Ntoto ya Lusilu, bansungi zole ya nene kele nsungi ya ntangu (été) mpi nsungi ya madidi (hiver). Beto lenda fwanisa yo ti nsungi ya musipu mpi ya mvula. (Tala mpi Nk 32:4; Sal 2:11, noti na nsi ya lutiti.) Banda na kati-kati ya avril tii na kati-kati ya octobre, mvula ke nokaka ve mingi. Mvula ke vandaka ve mingi na ntangu yai ya bo ke katulaka bima na bilanga. Bingana 26:1 ke monisa nde bantu vandaka kuyituka mingi kana mvula me noka na nsungi ya kukatula bima na bilanga. (Tala mpi 1Sa 12:17-19) Na nsungi ya mvula, mvula ke nokaka ve konso kilumbu mpi bilumbu ya nkaka zulu ke vandaka ve ti matuti ya mvula. Kana mvula me nokila muntu na nsungi yai, yandi fwete tekita mingi sambu madidi ke vandaka mpi mingi na nsungi yango. (Esd 10:9, 13) Yo yina, yo ke vandaka mfunu na kuvanda ti kisika ya mbote ya kubumbana mvula na nsungi yai.—Yez 4:6; 25:4; 32:2; Yob 24:8.
w87-F 1/10 19 § 12
Disipline Ke Butaka Mbuma ya Ngemba
12 Mutindu Bingana 26:3 ke monisa yo, yo ke lombaka kupesa bantu ya nkaka disipline ya ngolo: “Fimbu kele sambu na mpunda ya bitumba, nsinga ya bo ke tulaka na munoko ya mpunda kele sambu na mpunda, mpi fimbu kele sambu na mukongo ya bazoba.” Bantangu ya nkaka, Yehowa vandaka kubika nde bantu ya Izraele kukutana ti bampasi yina bo mosi vandaka kudisosila: “Bo kolamaka na ndinga ya Nzambi; bo zitisaka ve ndongisila ya Muntu ya Kuluta Zulu. Yo yina, yandi kulumusaka bantima na bo na nzila ya bampasi; bo bulaka sakuba, mpi muntu ya kusadisa bo vandaka ve. Bo bingaka Yehowa sambu yandi sadisa bo na bampasi na bo, yandi gulusaka bo na bampasi na bo.” (Bankunga 107:11-13) Kansi, bazoba ya nkaka ke buyaka mpenza kusoba ata bo me pesa bo konso disipline yina sambu na kuvutula bo na nzila: “Muntu yina bo me nganina mbala mingi kansi yandi ke kumisa kaka nkingu na yandi ngolo, yandi ta bukana na kintulumukina, mpila ya kubeluka ta vanda ve.”—Bingana 29:1.
it-1-F 357 § 3
Muntu ya Makulu-Kifu
Na bingana. Salomo, ntotila ya mayele, tubaka nde: “Muntu yina ke pesa mambu na maboko ya zoba, kele bonso muntu yina ke kudizenga makulu [sambu yo ta kumisa yandi makulu-kifu] mpi ke kudipesa mpasi.” Ya kieleka, muntu yina ke pesa kisalu na yandi na maboko ya zoba, ke kudisala mbi mpi ke kudipesa mpasi. Yandi fwete ndima kibeni nde kisalu na yandi ta tambula ve mbote mpi yandi ke kudikota nsoki.—Bingana 26:6.
Bimvwama ya Kimpeve
it-2-F 1006
Zoba
Kana muntu ke pesa zoba mvutu “na kulanda buzoba na yandi,” disongidila yandi ke landa bangindu ya mbi ya zoba yango, yandi mpi ta kuma kaka bonso zoba yina. Yo yina sambu na kukuma ve bonso zoba yina, beto fwete sadila ndongisila yai ya Bingana: “Kupesa ve zoba mvutu na kulanda buzoba na yandi.” Bingana 26:4, 5 ke monisa mpi nde yo lenda vanda mfunu na kupesa zoba mvutu “na kulanda buzoba na yandi,” disongidila kutadila mbote-mbote mambu yina yandi ke tuba, kumonisa yandi pwelele nde yo kele buzoba mpi nde bangindu na yandi ke wakana ve ata fioti ti mambu yina yandi mosi ke tuba.
18-24 AOÛT
BIMVWAMA YA NDINGA YA NZAMBI | BINGANA 27
Mambote Yina Kuvanda ti Banduku ya Mbote Ke Natilaka Beto
Yehowa Ke Bakaka na Mbalu Bansadi na Yandi ya Kudikulumusa
12 Muntu ya kudikulumusa ke ndimaka ndongisila. Mu mbandu, yindula nde na nima ya lukutakanu, nge me solula ti bampangi, na nima mpangi mosi me binga nge na lweka mpi me songa nge nde madia me kangama nge na meno. Ntembe kele ve nde nge ta wa nsoni. Keti nge ta tonda yandi ve? Nkutu, nge lenda tuba nde yo zolaka kuvanda mbote kana muntu ya nkaka songaka nge yo na ntwala. Mutindu mosi, beto fwete ndima na kudikulumusa yonso ntangu mpangi me sala bikesa ya kupesa beto ndongisila yina beto kele na yo mfunu. Beto fwete mona nde mpangi yina ke zolaka beto kansi yandi kele ve mbeni.—Tanga Bingana 27:5, 6; Bag. 4:16.
it-2-F 669 § 7
Nkweno
Kansi, mukanda ya Bingana ke lomba beto na kutudila nkweno na beto ntima mpi na kukangama ti yandi. Diaka, yo ke songa beto mpi na kulomba yandi lusadisu na ntangu ya mpasi: “Kuyambula ve nduku na nge to nduku ya tata na nge, mpi kukota ve na nzo ya mpangi na nge na kilumbu yina nge kele na mpasi; nkweno [shakhén] yina kele pene-pene kele mbote kuluta mpangi yina kele ntama.” (Bin 27:10) Na verse yai, yo ke monana nde beto fwete baka na valere nduku mosi ya ngolo mpi kulomba yandi lusadisu na kisika ya kulomba mpangi na beto ya dibuta yina ke zingaka ntama, sambu mbala ya nkaka mpangi na beto lenda sadisa beto ve mbote kuluta nduku na beto to nkutu yandi lenda vanda ve ya kuyilama na kusadisa beto.
Baleke—Inki Mutindu Luzingu na Beno Ta Vanda?
7 Dilongi mosi ya mfunu yina beto lenda baka na lukanu ya mbi yina Yehoashi bakaka kele nde, beto fwete pona banduku yina fwete pusa beto na kusala mambu ya mbote, disongidila banduku yina ke zolaka Yehowa mpi ke sosaka kusepedisa yandi. Beto fwete baka ve kaka banduku yina kele mvula mosi ti beto. Kuvila ve nde Yehoashi vandaka mwana-fioti kansi Yehoyada vandaka mbuta mingi. Sambu na banduku yina nge ke ponaka, kudiyula nde: ‘Keti bo ke sadisaka mono na kukumisa lukwikilu na mono ngolo? Keti bo ke sadisaka mono na kulemfukila bansiku ya Nzambi? Keti bo ke tubilaka mambu ya Yehowa mpi bakieleka ya mfunu? Keti bo ke zitisaka bansiku ya Nzambi? Keti bo ke songaka mono kaka mambu yina ta sepedisa mono to bo ke vandaka ti kikesa ya kuvutula mono na nzila kana mono me kwenda na lweka?’ (Bing. 27:5, 6, 17) Ya kieleka, kana banduku na nge ke zolaka ve Yehowa, nge kele ve ti mfunu na bo. Kansi kana bo ke zolaka Yehowa, kangama ti bo, bo ta sadisa nge mingi.—Bing. 13:20.
Bimvwama ya Kimpeve
Bangindu ya Mfunu ya Mukanda ya Bingana
27:21. Kimuntu na beto lenda monana ntangu bo ke sikisa beto. Beto ke monisaka nde beto kele ya kudikulumusa kana ntangu bo me sikisa beto, kusikisa yina ke pusa beto na kupesa Yehowa lukumu mpi kana yo ke siamisa beto na kulanda kusadila yandi. Kansi kukonda kudikulumusa ke monanaka kana yo ke pusa beto na kuyindula nde beto me luta bankaka.
25-31 AOÛT
BIMVWAMA YA NDINGA YA NZAMBI | BINGANA 28
Luswaswanu na Kati ya Muntu ya Mbi mpi Muntu ya Lunungu
w93-F 15/5 26 § 2
Keti Nge Ke Landaka Yehowa na Ntima ya Mvimba?
“BANTU ya lunungu kele kikesa bonso ntambu.” (Bingana 28:1) Bo ke kwikilaka na Yehowa, ke tulaka ntima na Ndinga ya Nzambi mpi ke landaka kudipesa na kisalu ya Yehowa ata bo me kutana ti konso kigonsa yina.
it-1-F 1197 § 6
Mayele
Bantu yina ke pesaka Nto ya mayele mukongo. Muntu yina ke sala mambu ya mbi ke sosaka diaka ve kuzaba bangindu ya Nzambi sambu na balukanu yina yandi ke baka mpi na mambu yina yandi ke kana kusala. (Yob 34:27) Muntu yango ke bikaka nde ntima na yandi kukanga yandi meso sambu na kubakisa ve nde mambu yina yandi ke sala kele mbi, mpi yandi ke vandaka diaka ve mayele. (Nk 36:1-4) Ata yandi ke tuba nde yandi ke sambilaka Nzambi, yandi ke bakaka bangindu ya bantu na valere mingi kuluta ya Nzambi mpi yandi ke sepelaka ti yo. (Yez 29:13, 14) Yandi ke tubaka nde mambu yina yandi ke sala kele mbi ve mpi nde yo kele kaka “nsaka.” (Bin 10:23) Yandi ke kumaka kusala mambu ya mbi mingi kuluta, ke kumaka nku mingi, ke kumaka ti bangindu ya buzoba kibeni sambu yandi ke tubaka nde Nzambi ke monaka ve mambu ya mbi yina yandi ke sala, yandi ke monaka bonso nde meso ya Nzambi me fwaka. (Nk 94:4-10; Yez 29:15, 16; Yer 10:21) Na mambu yina yandi ke sala, yo kele bonso yandi ke tuba nde: “Yehowa kele ve.” (Nk 14:1-3) Mpi yandi ke tudilaka ve Yehowa dikebi ata fioti. Mutindu yandi ke sadilaka ve minsiku ya Biblia, yandi lenda bakisa ve mambu mbote-mbote, kutadila mambu yonso mbote-mbote, kubakisa mambu yina yandi fwete sala mpi kubaka balukanu ya mbote.—Bin 28:5.
it-1-F 1195 § 4
Kwikama
Sambu na kulanda kukangama kaka na Yehowa, beto fwete kwikila na yandi, kutudila yandi ntima mingi mpi kutula ntima nde yandi kele ti ngolo ya kugulusa beto. Kansi beto fwete tula ve ntima na ngolo to na mayele na beto mosi. (Nk 25:21) Nzambi ke sila beto nde yandi ta vanda “kitaninu” mpi “kisika ya ngolo ya lutaninu” sambu na kutanina bansadi na yandi yina ke kangamaka kaka na yandi. (Bin 2:6-8; 10:29; Nk 41:12) Bikesa yina bo ke landaka kusala sambu Yehowa kundima bo, ke salaka nde bo vanda ti luzingu ya kiese mpi yo ke sadisaka bo na kulungisa lukanu na bo ya kusadila yandi. (Nk 26:1-3; Bin 11:5; 28:18) Ya kieleka, mutindu Yobi tubaka yo, bantangu ya nkaka muntu ya kwikama lenda mona mpasi sambu muntu ya mbi ke yala mpi yandi lenda fwa kaka bonso muntu ya mbi, kansi Yehowa ke ndimisa beto nde yandi ke zabaka mbote luzingu ya bantu ya kwikama mpi yandi ke tuba nde dikabu na bo ta wumela, bo ta vanda na ngemba mpi bo ta baka mambu mingi ya mbote. (Yob 9:20-22; Nk 37:18, 19, 37; 84:11; Bin 28:10) Mbandu ya Yobi ke monisa nde kana muntu kele ya kwikama, yandi ke vandaka ti valere mingi mpi bantu ya nkaka ke zitisaka yandi. Kansi kimvwama lenda natila ve muntu mambote yai. (Bin 19:1; 28:6) Bana yina kele ti kibuti yina ke sadilaka Yehowa na kwikama, ke vandaka na kiese (Bin 20:7), sambu yandi ke bikilaka bo dikabu ya mbote, disongidila mbandu ya mbote, lukumu ya mbote mpi luzitu yina bantu ke pesaka yandi.
Bimvwama ya Kimpeve
w01-F 1/12 12 § 1
Mambu ya Kusala Sambu na Kutanina Ntima na Nge ya Kimpeve
Kuditudila ve ntima kuluta ndilu. Bantu mingi yina me belaka maladi ya ntima (crise cardiaque) vandaka kuyindula nde bo vandaka na sante ya mbote tii ntangu maladi ya ntima bwisaka bo. Mbala mingi, bo vandaka kuyindula nde yo vandaka ve mfunu na kusadisa baekzame sambu na kuzaba kana bo vandaka na sante ya mbote. Mutindu mosi mpi, bantu ya nkaka lenda yindula nde ata kima mosi ve ya mbi lenda kumina bo sambu bo ke sadilaka Yehowa banda ntama. Bo lenda mona mpamba ngindu ya kusala ekzame ya kimpeve, disongidila kuditadila mbote-mbote sambu na kuzaba kana kimpeve na bo kele kaka mbote to ve. Bo lenda sala yo ve tii ntangu yina bo lenda bwa na disumu. Sambu na kubuya mpeve ya kuditudila ntima kuluta ndilu, yo kele mfunu na kulanda ndongisila yai ya Polo: “Muntu yina ke yindula nde yandi kele ya kutelama, yandi keba sambu yandi bwa ve.” Yo yina, muntu ya mayele ke zabaka nde yandi kele muntu ya kukonda kukuka mpi yandi ke salaka bikesa ya kuditadila mbala na mbala sambu na kuzaba kana kimpeve na yandi kele mbote to ve.—1Bk 10:12; Bin 28:14.