1921—Bamvula Nkama Me Luta

Nzozulu ya Nkengi ya Yanuari 1, 1921 yulaka balongoki ya Biblia ngiufula yai: “Inki kele kisalu ya mfunu yina beto fwete sala kukonda kusukinina na 1921?” Mvutu yina Nzozulu ya Nkengi pesaka vandaka na mukanda ya Yezaya 61:1, 2 yina yibusaka bo kisalu na beto ya mfunu ya kulonga nsangu ya mbote. Verse yango ke tuba nde: “Yehowa me tula mono mafuta sambu na kuzabisa nsangu ya mbote na bantu ya kudikulumusa . . . , sambu na kusamuna mvula ya luzolo ya mbote ya Yehowa mpi kilumbu yina Nzambi na beto ta vutula mbi.”

BANSAMUNI YA KIKESA

Yo lombaka nde balongoki ya Biblia kuvanda kikesa mpi bo wa ve boma sambu na kulonga mbote nsangu ya mbote. Yo lombaka nde bo zabisa bantu ya kudikulumusa “nsangu ya mbote” mpi bo zabisa bantu ‘kilumbu yina Nzambi ta vutula mbi’ na bantu ya mbi.

Mpangi John Henry Hoskin na Canada longaka nsangu ya mbote kukonda boma ata bantu teleminaka yandi. Na nsungi ya printemps na 1921, yandi kutanaka ti pastere mosi ya dibundu ya Metodiste. Mpangi Hoskin yantikaka kusolula ti yandi mpi songaka yandi nde: “Beto fwete solula mambu ya Biblia na kiese yonso. Ata beto me wakana ve na mambu ya nkaka beto lenda manisa masolo na beto na ngemba yonso mpi kubikala banduku.” Kansi yo salamaka ve mutindu yina. Mpangi Hoskin ke tuba diaka nde: “Beto solulaka kaka minuta fioti mpi pastere yina bulaka ngolo na porte mpi mono yindulaka nde vitre ya nene yina vandaka na porte ta panzana.”

Pastere yina yulaka mpangi Hoskin na ndinga ya ngolo nde: “Sambu na nki nge me kwenda ve kulonga bantu yina kele ve Bakristu?” Mpangi Hoskin pesaka ve mvutu. Kansi ntangu yandi vandaka kukwenda, yandi kuditubilaka nde, ‘mambu yina pastere yina me sala me monisa nde yandi kele ve Mukristu.’

Ntangu pastere yina vandaka kulonga na nzo-nzambi kilumbu yina landaka, yandi tubaka mambu ya mbi sambu na mpangi Hoskin. Mpangi Hoskin tubaka diaka nde: “Pastere yina songaka bantu nde mono kele kibeni muntu ya luvunu yina bo me monaka ntete ve na mbanza yina mpi nde bo fwete fwa mono.” Ata mpidina, mpangi Hoskin landaka kulonga nsangu ya mbote mpi kusolula ti bantu mingi. Mpangi Hoskin yikaka nde: “Mono sepelaka diaka mingi na kulonga bantu ya mbanza yina nsangu ya mbote. Nkutu bantu ya nkaka tubaka nde: ‘Beto me zaba nde nge kele muntu ya Nzambi’ mpi bo tubaka nde bo ta pesa mono konso kima yina mono ta vanda ti yo mfunu.”

KULONGUKA YA MUNTU YANDI MOSI MPI KULONGUKA YA DIBUTA

Sambu na kusadisa bantu na kubakisa Biblia mbote, balongoki ya Biblia vandaka kubasisa mbala na mbala bangiufula mpi bamvutu na zulunalu yina beto ke bingaka bubu yai Telama! Manaka yina ya kulonguka Biblia sambu na baleke vandaka ti bangiufula yina bibuti vandaka kutadila ti bana. Bibuti vandaka “kuyula bana na bo bangiufula yina mpi bo vandaka kusadisa bo na kuzwa bamvutu na Biblia.” Mu mbandu bangiufula bonso, “Biblia kele ti mikanda ikwa?” vandaka kulonga malongi ya pete ya Biblia. Ngiufula ya nkaka bonso, “Keti bo fwete niokula Bakristu yonso ya kieleka?” vandaka ti malongi yina vandaka kusadisa baleke na kulonga nsangu ya mbote kukonda kuwa boma.

Manaka yina vandaka mpi ti bangiufula ya Biblia mpi bamvutu sambu na bantu yina zabaka mambu mingi ya Biblia. Bamvutu na bangiufula yina vandaka na volime ya 1 ya mukanda Études des Écritures. Bantu mingi vandaka kusepela ti manaka yina kansi L’Âge d’Or (bubu yai Telama!) ya Desembri 21, 1921 tubaka nde bo ta basisaka diaka ve manaka yina zole. Sambu na nki?

MUKANDA YA MPA

Mukanda *La Harpe de Dieu*

Karti yina ke monisa bisika yina longoki fwete tanga

Bakarti yina kele ti bangiufula

Bampangi yina vandaka kutwadisa bakisaka nde yo lombaka nde balongoki ya Biblia kulonguka bakieleka ya ntete-ntete ya Biblia na mutindu ya mbote. Yo yina bo basisaka mukanda La Harpe de Dieu na Novembri 1921. Bo sonikaka bazina ya bantu yina sepelaka ti mukanda yina sambu bo longuka yo bo mosi. Yo sadisaka bantu na kuzaba “lukanu ya Nzambi ya kupesa bantu luzingu ya mvula na mvula.” Inki mutindu bantu vandaka kulonguka mukanda yango?

Kana muntu kundima kubaka mukanda yina, bo vandaka kupesa yandi karti mosi ya fioti sambu na kusonga yandi bisika yina yandi fwete tanga. Na mposo yina vandaka kulanda, bo vandaka kupesa yandi karti ya nkaka yina vandaka ti bangiufula mingi sambu na mambu yina yandi tangaka. Na karti yina bo vandaka kusonga yandi mpi bisika yina yandi ta tanga na mposo yina ke landa.

Na nsungi ya bamposo 12, konso mposo dibundu yina vandaka pene-pene ya longoki vandaka kutindila longoki karti ya mpa. Mbala mingi, bantu yina vandaka kutinda bakarti yango vandaka bampangi ya minunu to bayina vandaka kukuka ve kulonga nsangu ya mbote nzo na nzo. Mu mbandu, mpangi Anna Katherine Gardner na Millvale, na provense ya Pennsylvanie na États-Unis tubaka nde: Ntangu bo basisaka mukanda La Harpe de Dieu, yo sadisaka yaya na mono ya nkento Thayle yina vandaka kukuka ve kutambula mbote na kusala mingi. Yandi vandaka kutinda bakarti ya bangiufula konso mposo.” Kana longoki me manisa kulonguka mukanda yina, mpangi mosi na dibundu vandaka kutala yandi sambu na kusadisa yandi na kulonguka mambu mingi ya Biblia

Mpangi Thayle Gardner na kiti na yandi ya bikata

KISALU YINA VANDAKA KUVINGILA BO NA NTWALA

Na nsuka ya 1921, mpangi Joseph Franklin Rutherford sonikilaka bana ya nzo-nkanda yonso mukanda. Yandi sonikaka nde: “Na mvula yai, balongoki ya Biblia me longa nsangu ya mbote mingi kuluta bamvula yina me luta.” Na nima yandi tubaka nde: “Kisalu mingi me bikala. Beto sadisa bantu ya nkaka na kuvukana ti beto na kisalu yai ya mfunu.” Ya kieleka, balongoki ya Biblia sadilaka mambu yina mpangi Rutherford tubaka. Na 1922, bo longaka mingi nsangu ya Kimfumu ti kikesa yonso.

Banduku Yina Waka Ve Boma

Balongoki ya Biblia sadisanaka sambu na kumonisa zola ya kimpangi. Bo vandaka banduku yina waka ve boma, bayina “butukaka sambu na bantangu ya mpasi,” mutindu disolo ya ke landa ke monisa yo.—Bing. 17:17.

Na kizole Mayi 31, 1921, na mbanza Tulsa, na Oklahoma na États-Unis, bo kangaka muntu-ndombe mosi mpi bo tulaka yandi na boloko sambu bo fundaka yandi nde yandi nwanisaka nkento mosi ya mundele. Na nima, mindele kuluta 1 000 nwanisaka kimvuka mosi ya fioti ya bantu-ndombe. Bitumba yina panzanaka nswalu na Greenwood, kartie mosi ya bantu-ndombe. Bo yibaka na banzo mpi na bisika ya mumbongo kuluta 1 400 mpi na nima bo yokaka yo tiya. Bansangu yina bo pesaka tubaka nde bantu 36 fwaka, kansi yo monanaka nde bantu kiteso ya 300 fwaka.

Mpangi Richard Joseph Hill vandaka longoki ya Biblia. Yandi vandaka muntu-ndombe mpi yandi vandaka kuzinga na Greenwood. Yandi tubaka mutindu mambu salamaka. Yandi tubaka nde: “Na mpimpa yina bantu vandaka kunwana, beto vandaka kulonguka Biblia mutindu beto vandaka kusala yo. Ntangu beto manisaka, beto waka masasi ke bula na kisika ya mumbongo. Masasi landaka kubula tii na mpimpa.” Na Kitatu na suka na Yuni 1, bitumba yina kumaka diaka ngolo. Bantu ya nkaka tubaka nde: “Kana beto ke zola kuvanda na lutaninu, beto fwete kwenda na nzo mosi ya nene ya leta.” Yo yina, mpangi Hill, nkento na yandi ti bana na bo tanu kwendaka kubumbana na nzo yango na mbanza Tulsa. Na nzo yina, basoda yina bamfumu ya luyalu tindaka sambu na kutula ngemba taninaka bantu-ndombe ya babakala mpi ya bankento kiteso ya 3 000.

Na ntangu yina mpangi Arthur Claus yina vandaka mundele bakaka lukanu yina monisaka nde yandi vandaka kikesa. Yandi ke tuba nde: “Ntangu mono waka nde bantu vandaka kuyiba mpi kuyoka banzo tiya na Greenwood, mono bakaka lukanu ya kukwenda kuna sambu na kutala kana nduku na mono mpangi Hill vandaka mbote.”

Mpangi Arthur Claus longaka bana ya nzo-nkanda 14 mukanda La Harpe de Dieu

Ntangu yandi kumaka na nzo ya mpangi Hill, yandi kutanaka ti mundele mosi yina vandaka kuzinga pene-pene ti mpangi Hill mpi yandi vandaka ti munduki. Muntu yina vandaka mpi nduku ya mpangi Hill mpi yandi yindulaka nde mpangi Arthur vandaka na kati ya bantu yina vandaka kunwana. Yandi yulaka mpangi Arthur na ndinga ya ngolo nde: “Inki nge ke sala awa?”

Mpangi Arthur tubaka nde: “Kana mono tendudilaka yandi ve mbote-mbote sambu na nki mono kwendaka kuna, yandi zolaka kubula mono masasi. Mono songaka yandi nde mono kele nduku ya mpangi Hill mpi nde mono ke kwisaka mbala mingi na nzo na yandi.” Mpangi Arthur ti muntu yina taninaka nzo ya mpangi Hill mbote sambu bo yiba ve.

Na nima, mpangi Arthur bakisaka nde mpangi Hill ti dibuta na yandi vandaka na nzo yina ya nene. Bo songaka mpangi Arthur nde na ntwala nde bantu-ndombe kukatuka kuna, bo fwete vanda ti mukanda yina ke monisa nde mfumu ya basoda Barrett me pesa nswa. Mpangi Arthur tubaka nde: “Yo vandaka ve kibeni pete na kusolula ti mfumu yina ya basoda. Ntangu mono songaka yandi nde mono ke zola kukatula dibuta yina na nzo yina ya nene, yandi yulaka mono nde: ‘Keti nge ta tanina dibuta yina mpi nge ta lungisa bampusa na bo?’ Ya kieleka mono ndimaka na kiese yonso.”

Mpangi Arthur bakaka mukanda yina mfumu ya basoda pesaka yandi mpi yandi kwendaka ntinu na nzo yina. Yandi songaka soda mosi mukanda yina mpi soda yango tubaka nde: “Mfumu ya basoda, yandi mosi muntu me tula diboko na mukanda yai. Keti nge ke zaba nde nge kele muntu ya ntete ya ke basisa muntu awa?” Na mbala mosi, mpangi Arthur ti soda yina monaka mpangi Hill ti dibuta na yandi. Bo yonso kotaka na kamio ya mpangi Arthur mpi bo kwendaka na nzo ya mpangi Hill.

Mpangi Claus salaka yonso sambu na kutanina mpangi Hill ti dibuta na yandi. Ntangu bantu ya nkaka monaka kikesa ya mpangi Claus mpi mutindu yandi monisilaka nduku na yandi zola ya kimpangi, yo sepedisaka bo mingi kibeni. Mpangi Arthur tubaka nde: “Muntu yina bo taninaka nzo ya mpangi Hill ti yandi kumaka kusepela mingi ti kieleka. Bantu mingi kumaka kusepela ti kieleka sambu bo bakisaka nde bansadi ya Yehowa ke vandaka na bumosi ata bo kele ve mpusu mosi mpi nde bo yonso kele kiteso mosi.”