Kuvingila Ve na Kubaka Mbotika

1. Tubila mwa bikuma ya mbote yina ke pusaka beto na kubaka mbotika.

KETI nge ke zolaka Yehowa Nzambi yina me pesaka nge luzingu mpi makabu yonso ya mbote? Keti nge ke zolaka kumonisa yandi nde nge ke zolaka yandi? Kudipesa na Yehowa mpi kubaka mbotika kele mutindu ya kuluta mbote ya kumonisa nde nge ke zolaka yandi. Nge ta kota na dibuta ya Yehowa kana nge sala mambu yai. Yo ta sala mpi nde Tata mpi Nduku na nge kutwadisa nge mpi kukeba nge sambu nge ta kuma muntu na yandi. (Nk. 73:24; Yez. 43:1, 2) Diaka, kudipesa na Yehowa mpi kubaka mbotika ta pesa nge kivuvu ya kuzinga mvula na mvula.​—1 Pie. 3:21.

2. Inki beto ta longuka na disolo yai?

² Keti kima mosi ke kanga nge nzila ya kubaka mbotika? Kana mpidina, zaba nde nge kele ve nge mosi. Sambu na bantu mingi kibeni ya me bakaka mbotika, yo lombaka nde bo soba ntete bikalulu na bo mpi mutindu na bo ya kuyindula sambu na kubaka mbotika. Bubu yai, bo ke sadilaka Yehowa na kiese mpi ti kikesa. Mbandu ya bantu yina bakaka mbotika na bilumbu ya Bakristu ya ntete ke longa nge nki? Beto tadila bampasi yina bo kutanaka ti yo mpi malongi yina beto lenda baka na mbandu na bo.

BANTU YA SAMARIA BAKAKA MBOTIKA

3. Mbala ya nkaka nki mambu lendaka kukanga bantu ya nkaka ya Samaria nzila ya kubaka mbotika?

³ Na bilumbu ya Yezu, bantu ya Samaria vandaka ti ka-dibundu mosi. Bo vandaka kuzinga pene-pene ya mbanza Shekemi ya ntama mpi na Samaria na nordi ya Yudea. Yo lombaka nde bantu ya Samaria kubakisa mbote-mbote Ndinga ya Nzambi na ntwala nde bo baka mbotika. Bantu ya Samaria vandaka kutuba nde kaka mikanda 5 ya ntete ya Biblia, disongidila banda na Kuyantika tii na Kulonga mpi mbala ya nkaka mukanda ya Yozue, kele mikanda yina bo sonikaka na ngolo ya mpeve santu. Kansi bo vandaka kuvingila mpi kukwisa ya Mesia mutindu Nzambi silaka yo na Kulonga 18:18, 19. (Yoa. 4:25) Sambu na kubaka mbotika, yo lombaka mpi nde bo ndima nde Yezu kele Mesia yina Nzambi silaka. “Bantu mingi ya Samaria” kwikilaka na Yezu. (Yoa. 4:39) Mbala ya nkaka, yo lombaka nde bantu ya nkaka ya Samaria kuyambula bangindu ya mbi sambu na Bayuda sambu bo vandaka kuwakana ve ti bo.​—Luka 9:52-54.

4. Mutindu Bisalu 8:5, 6, 14 ke monisa yo, nki bantu ya Samaria salaka ntangu Filipo longaka bo nsangu ya mbote?

⁴ Inki sadisaka bantu ya Samaria na kubaka mbotika? Ntangu Filipo yina vandaka nsamuni longaka bantu ya Samaria “mambu ya me tala Kristu,” bankaka na kati na bo “ndimaka ndinga ya Nzambi.” (Tanga Bisalu 8:5, 6, 14.) Ata Filipo vandaka Muyuda, bo ndimaka mambu yina yandi longaka bo. Mbala ya nkaka bo yibukaka baverse ya mikanda ya Pantateki, disongidila mikanda tanu ya ntete ya Biblia, yina ke tubaka nde Nzambi ke pona-ponaka ve. (Kul. 10:17-19) Konso mbala, bo vandaka kutula “dikebi na mambu yina Filipo vandaka kutuba” sambu na Kristu mpi bo vandaka kundima mambu yina vandaka kumonisa pwelele nde Nzambi muntu tindaka Filipo. Yandi salaka mpi mambu mingi ya kuyituka, mu mbandu yandi belulaka bantu mpi basisaka bo bademo.​—Bis. 8:7.

5. Mbandu ya bantu ya Samaria ke longa nge nki?

⁵ Bantu ya Samaria vandaka kuwakana ve ti Bayuda mpi bo zabaka ve mambu mingi na Ndinga ya Nzambi. Bo lendaka kubika nde mambu yai kukanga bo nzila ya kubaka mbotika, kansi bo salaka ve mpidina. Bantu ya Samaria vingilaka ve na kubaka mbotika sambu bo ndimaka kibeni nde Filipo longaka bo kieleka. Biblia ke tuba nde: “Ntangu bo kwikilaka Filipo, yina vandaka kuzabisa nsangu ya mbote ya Kimfumu ya Nzambi mpi ya zina ya Yezu Kristu, babakala mpi bankento vandaka kubaka mbotika.” (Bis. 8:12) Keti nge ke ndimaka kibeni nde Ndinga ya Nzambi kele kieleka, nde Bambangi ya Yehowa ke vandaka ve ti bangindu ya mbi sambu na bantu ya nkaka mpi nde bo ke salaka bikesa ya kumonisa zola ya kieleka yina ke songaka nde bo kele Bakristu ya kieleka? (Yoa. 13:35) Kana mpidina, baka mbala mosi lukanu ya kubaka mbotika mpi tula ntima nde Yehowa ta sakumuna nge.

6. Mbandu ya mpangi Ruben ke longa nge nki?

⁶ Mpangi Ruben na Allemagne yelaka na dibuta ya Bambangi ya Yehowa. Kansi na kileke, yandi vandaka kundima ve nde Yehowa kele. Inki sadisaka yandi na kukatula badute yango? Yandi bakisaka nde yandi vandaka kuzaba ve mambu mingi ya Nzambi, yo yina yandi bakaka lukanu ya kulonguka mambu mingi. Yandi ke tuba nde: “Na kulonguka na mono mosi, mono salaka yonso sambu na kukatula badute yina mono vandaka ti yo. Yo yina mono longukaka mbala mingi mambu ya ke tubilaka dilongi ya evolisio.” Yandi tangaka mukanda Y a-t-il un Créateur qui se soucie de vous ? Mukanda yango sadisaka mpangi Ruben mingi. Yandi kuditubilaka nde: ‘Ya kieleka, Yehowa kele mpenza.’ Ntangu yandi kwendaka kutala babiro ya ke twadisaka kisalu ya Bambangi ya Yehowa na ntoto ya mvimba, yandi sepelaka diaka mingi na kumona bumosi ya kuyituka ya ke vandaka na kati ya bampangi na beto na ntoto ya mvimba. Ntangu mpangi Ruben vutukaka na Allemagne, yandi bakaka mbotika ti bamvula 17. Kana nge kele ti badute sambu na mambu yina nge ke longuka, sala bansosa na mikanda na beto sambu na kukatula yo. Nge ta katula badute, kana nge me “zaba mbote-mbote” mambu ya Nzambi. (Baef. 4:13, 14) Ntangu nge ke waka mutindu Bambangi ya Yehowa na bansi ya nkaka ke zolanaka mpi ke zingaka na bumosi mpi ntangu nge ke monaka yo mpi na dibundu na beno, yo ke sadisaka nge na kuzola diaka mingi bampangi na beto na ntoto ya mvimba.

SAULE YA TARSE BAKAKA MBOTIKA

7. Saule vandaka kudikusa na nki?

⁷ Beto tadila mbandu ya Saule ya Tarse. Yandi vandaka kuyela mbote na dibundu ya Bayuda mpi yandi vandaka ti bupusi ya ngolo na kati ya Bayuda. (Bag. 1:13, 14; Bafil. 3:5) Saule vandaka kuniokula Bakristu ngolo kibeni ntangu Bayuda mingi vandaka kutadila bo bonso baaposta. Yandi vandaka kudikusa nde yandi vandaka kusala luzolo ya Nzambi. (Bis. 8:3; 9:1, 2; 26:9-11) Yo yina sambu na kukwikila na Yezu, kubaka mbotika mpi kukuma Mukristu, yo lombaka nde Saule yandi mosi mpi kundima kuniokwama.

8. (a) Inki sadisaka Saule na kubaka mbotika? (b) Mutindu Bisalu 22:12-16 ke monisa yo, nki mutindu Ananiasi sadisaka Saule? (Tala mpi kifwanisu.)

⁸ Inki sadisaka Saule na kubaka mbotika? Ntangu Mfumu Yezu monanaka na nkembo na Saule, meso ya Saule fwaka. (Bis. 9:3-9) Yandi buyaka madia bilumbu tatu mpi ntembe kele ve nde yandi vandaka kuyindula mingi mambu yina yandi katukaka kukutana ti yo. Ya kieleka, Saule kumaka kundima nde Yezu kele Mesia mpi nde balongoki na yandi kele na dibundu ya kieleka. Yo yina mbala ya nkaka yandi waka mpasi mingi mutindu yandi pesaka maboko na lufwa ya Etiene! (Bis. 22:20) Na nsuka ya bilumbu tatu, longoki Ananiasi kwendaka na Saule, yandi kangulaka yandi meso mpi sadisaka yandi na kubaka mbotika kukonda kuvingila. (Tanga Bisalu 22:12-16.) Saule ndimaka ti kudikulumusa mpenza lusadisu yina mpi yandi kumaka Mukristu.​—Bis. 9:17, 18.

9. Mbandu ya Saule ke longa nge nki?

⁹ Kele ti malongi yina beto lenda baka na mbandu ya Saule. Yandi lendaka kubika nde lulendo to boma ya bantu kukanga yandi nzila ya kubaka mbotika. Kansi yandi salaka ve mpidina. Na kudikulumusa yonso, Saule sobaka bikalulu na yandi ntangu yandi ndimaka malongi ya kieleka ya Kristu. (Bis. 26:14, 19) Saule ndimaka kukuma Mukristu ata yandi zabaka nde bo ta niokula yandi. (Bis. 9:15, 16; 20:22, 23) Na nima ya kubaka mbotika, Saule landaka kutula ntima nde Yehowa ta sadisa yandi na kukanga ntima na bampasi ya mutindu na mutindu. (2 Bak. 4:7-10) Kana nge baka mbotika mpi nge kuma Mbangi ya Yehowa, nge lenda kutana ti bampasi to mambu ya lenda meka lukwikilu na nge. Kansi zaba nde nge ta konda ve lusadisu. Nge fwete tula ntima nde Nzambi mpi Kristu ta sadisa nge mpenza.​—Bafil. 4:13.

10. Mbandu ya mpangi Anna ke longa nge nki?

¹⁰ Mpangi Anna yelaka na dibuta mosi ya bantu ya bo ke bingaka nde ba kurde na Esti ya Europe. Na nima ya mbotika ya mama na yandi, papa na yandi pesaka yandi nswa ya kubanda kulonguka Biblia ntangu yandi vandaka ti bamvula 9. Kansi bantu ya nkaka ya dibuta na bo, yina vandaka kuzinga nzo mosi ti bo, teleminaka yandi. Sambu na bo, kukatuka na dibundu ya ba-nkaka na bo mpi kukota na dibundu ya nkaka kele diambu ya nsoni. Ntangu mpangi Anna kumaka ti bamvula 12, yandi lombaka papa na bo nswa ya kubaka mbotika. Papa na bo zolaka kuzaba kana yo vandaka kibeni lukanu na yandi mosi to kana muntu mosi vandaka kupusa yandi. Yandi songaka papa na bo nde: “Mono ke zolaka Yehowa.” Yo yina papa na bo ndimaka nde yandi baka mbotika. Na nima na yo, bantu ya dibuta ya mpangi Anna landaka kuvweza yandi mpi kuniokula yandi. Muntu mosi ya dibuta na bo songaka yandi nde: “Yo zolaka kuvanda mbote sambu na nge na kuvanda ti luzingu ya mansoni mpi kunwa makaya na kisika ya kuvanda Mbangi ya Yehowa.” Inki mpangi Anna salaka? Yandi ke tuba nde: “Yehowa sadisaka mono na kuvanda ngolo mpi mama ti papa sadisaka mono mingi kibeni.” Mpangi Anna ke sonikaka bantangu yonso yina yandi monaka diboko ya Yehowa na luzingu na yandi. Yandi ke talaka yo mbala na mbala sambu na kuyibuka mutindu Yehowa sadisaka yandi. Kana nge ke wa boma nde bantu ta telemina nge, tula ntima nde Yehowa ta sadisa nge mpi.​—Baeb. 13:6.

KORNEYE BAKAKA MBOTIKA

11. Inki lendaka kukanga Korneye nzila ya kubaka mbotika?

¹¹ Biblia ke tubila mpi mbandu ya Korneye. Yandi vandaka “mfumu ya basoda” yina vandaka kutwadisa kimvuka ya basoda 100 ya Roma. (Bis. 10:1, noti na nsi ya lutiti.) Mutindu yandi vandaka mfumu ya basoda, yo ke monana nde yandi vandaka mvwama, muntu ya lukumu mpi bantu vandaka kuzitisa yandi mingi. Yandi “vandaka kupesa bantu makabu mingi ya mawa.” (Bis. 10:2) Yehowa tindaka ntumwa Piere na kulonga yandi nsangu ya mbote. Keti Korneye bikaka nde kiyeka na yandi kukanga yandi nzila ya kubaka mbotika?

12. Inki sadisaka Korneye na kubaka mbotika?

¹² Inki sadisaka Korneye na kubaka mbotika? Biblia ke tuba nde yandi “ti bantu yonso ya nzo na yandi vandaka kuwa Nzambi boma.” Diaka, yandi vandaka kubondila Nzambi ntangu yonso. (Bis. 10:2) Ntangu Piere longaka Korneye nsangu ya mbote, Korneye ti bantu ya dibuta na yandi yonso kumaka kukwikila na Kristu mpi na mbala mosi bo bakaka mbotika. (Bis. 10:47, 48) Ntembe kele ve nde Korneye ndimaka na luzolo yonso kusala bansoba yina yo lombaka nde yandi sala sambu na kusambila Yehowa ti dibuta na yandi.​—Yoz. 24:15; Bis. 10:24, 33.

13. Mbandu ya Korneye ke longa nge nki?

¹³ Bonso Saule, Korneye bikaka ve nde kiyeka na yandi kukanga yandi nzila ya kukuma Mukristu. Keti yo ke lomba nde nge sala bansoba ya nene na luzingu na nge sambu na kubaka mbotika? Kana mpidina, tula ntima nde Yehowa ta sadisa nge. Yandi ta sakumuna lukanu na nge ya kulanda kusadila yandi na kuwakana ti minsiku ya Biblia.

14. Mbandu ya mpangi Tsuyoshi ke longa nge nki?

¹⁴ Yo lombaka nde mpangi Tsuyoshi na Japon kusala nsoba mosi na kisika ya kisalu sambu na kubaka mbotika. Yandi vandaka kilandi ya préfet ya Ikenobo, nzo-nkanda mosi ya bo ke longaka bantu mutindu ya kuyidika bintuntu. Kana kima mosi me kanga préfet nzila ya kukwenda na mafwa mosi, mbala mingi mpangi Tsuyoshi muntu vandaka kukwenda na kisika na yandi mpi kuna bo vandaka kusala baseremoni to mambu ya bantu ya dibundu ya Buda. Kansi ntangu mpangi Tsuyoshi zabaka kieleka sambu na bafwa, yandi bakisaka nde yandi lenda baka ve mbotika kana yandi ke landa kusala mambu yai. Yo yina, yandi bakaka lukanu ya kusala diaka ve baseremoni yina ya dibundu ya Buda. (2 Bak. 6:15, 16) Yandi solulaka ti préfet sambu na diambu yango. Inki salamaka? Bo pesaka mpangi Tsuyoshi nswa ya kulanda kusala kisalu na yandi ata yandi ta salaka diaka ve mambu yina. Yandi bakaka mbotika na nima ya kulonguka Biblia kiteso ya mvula mosi.a Kana yo ke lomba nde nge soba kisalu na nge sambu na kusepedisa Yehowa, tula ntima nde yandi ta pesa nge bima yina nge ti dibuta na nge ta vanda ti yo mfunu.​—Nk. 127:2; Mat. 6:33.

BANTU YA KORINTO BAKAKA MBOTIKA

15. Inki lendaka kukanga bantu ya Korinto nzila ya kubaka mbotika?

¹⁵ Na mbanza Korinto ya ntama, bantu vandaka kudipesa mingi na kusosa bima mingi ya kinsuni mpi bo vandaka ti luzingu ya mansoni. Bantu mingi kuna vandaka kusala mambu yina vandaka kusepedisa ve Nzambi. Ya kieleka, mambu yai lendaka kusala mpenza nde bantu ya mbanza yai kundima nsangu ya mbote na mpasi. Kansi ntangu ntumwa Polo kwisaka na mbanza Korinto mpi longaka nsangu ya mbote ya Kristu, “bantu mingi ya Korinto yina waka yantikaka kukwikila mpi bo bakaka mbotika.” (Bis. 18:7-11) Na nima, Mfumu Yezu Kristu monanaka na Polo na mutindu ya kuyituka mpi songaka yandi nde: “Mono kele ti bantu mingi na mbanza yai.” Yo yina, Polo landaka kulonga nsangu ya mbote na mbanza yina mvula mosi ti ndambu.

16. Inki sadisaka bantu ya nkaka ya Korinto na kuyambula mambu ya mbi yina lendaka kukanga bo nzila ya kubaka mbotika? (2 Bakorinto 10:4, 5)

¹⁶ Inki sadisaka bantu ya Korinto na kubaka mbotika? (Tanga 2 Bakorinto 10:4, 5.) Ndinga ya Nzambi mpi mpeve santu na yandi sadisaka bo na kusala bansoba ya nene na luzingu na bo. (Baeb. 4:12) Bantu ya Korinto yina ndimaka nsangu ya mbote ya me tala Kristu yambulaka bikalulu ya mbi, mu mbandu kulawuka malafu, kuyiba mpi kuvukisa nitu babakala ti babakala mpi bankento ti bankento.​—1 Bak. 6:9-11.b

17. Mbandu ya bantu ya Korinto ke longa nge nki?

¹⁷ Ata bantu ya nkaka na Korinto kudikotisaka kibeni na mambu ya mbi yina yo lombaka nde bo yambula, bo yindulaka ve nde yo ta vandila bo mpasi mingi kibeni na kukuma Bakristu. Bo salaka bikesa mingi ya kukota na nzila ya kinkakama ya ke nataka na luzingu ya mvula na mvula. (Mat. 7:13, 14) Keti nge ke nwana sambu na kuyambula kikalulu mosi ya mbi sambu nge baka mbotika? Kuyambula ve na kusala bikesa! Lomba Yehowa mpeve santu na yandi sambu yo sadisa nge na kutelemina nzala ya kusala mambu ya mbi.

18. Mbandu ya mpangi Monika ke longa nge nki?

¹⁸ Mpangi Monika na insi Géorgie, salaka ngolo sambu na kuyambula kutuba, kuwidikila mpi kutala mambu ya mbi sambu na kubaka mbotika. Yandi ke tuba nde: “Ntangu mono vandaka leke, kisambu vandaka kusadisa mono na kuvanda ngolo. Yehowa zabaka nde mono vandaka ti nzala ya kusala mambu ya mbote, yo yina yandi vandaka ntangu yonso kusadisa mono mpi kutwadisa mono.” Yandi bakaka mbotika ti bamvula 16. Keti kele ti mambu yina nge fwete yambula sambu na kusadila Yehowa na mutindu ya ke sepedisaka yandi? Landa kulomba yandi ngolo yina ta sadisa nge na kusoba. Yehowa ke kabaka mpenza na luzolo yonso mpeve santu na yandi.​—Yoa. 3:34.

LUKWIKILU NA NGE LENDA KATULA BANGUMBA

19. Inki lenda sadisa nge na kununga mambu ya mpasi yina kele bonso bangumba? (Tala mpi kifwanisu.)

¹⁹ Tula ntima nde Yehowa ke zolaka nge mpi yandi ke zolaka nde nge kota na dibuta na yandi. Ya kieleka, nge lenda baka mbotika ata nge ke kutana ti mambu ya mpasi ya nki mutindu. Yezu songaka kimvuka mosi ya balongoki na yandi nde: “Kana beno kele ti lukwikilu ata ya fioti bonso nkeni ya mutarde, beno ta tuba na ngumba yai nde, ‘Katuka awa, kwenda kuna,’ mpi yo ta kwenda, ebuna yo ta vanda ve ti kima mosi yina beno ta kuka ve kusala.” (Mat. 17:20) Bantu yina Yezu songaka mambu yai vandaka ti yandi kaka bamvula fioti mpamba, yo yina bo vandaka kaka ti mfunu ya kulanda kukumisa lukwikilu na bo ngolo. Kansi Yezu ndimisaka bo nde kana bo kumisa lukwikilu na bo ngolo, Yehowa ta sadisa bo na kununga mambu ya mpasi ya kele bonso bangumba. Yehowa ta sadisa nge mpi na kusala mutindu mosi!

20. Mbandu ya Bakristu ya ntete mpi ya bubu yai, ya beto me tubila na disolo yai ke pusa nge na kusala nki?

²⁰ Kana nge me bakisa mambu yina ke kanga nge nzila ya kubaka mbotika, sala yonso sambu na kukatula yo nswalu. Mbandu ya Bakristu ya ntete mpi ya bilumbu na beto lenda pesa nge ngolo mpi kikesa. Bika nde mbandu na bo kupesa nge kikesa mpi yo pusa nge na kudipesa na Yehowa mpi na kubaka mbotika. Yo kele lukanu ya kuluta mbote yina nge lenda baka!