Inki Mutindu Bau Ketendulaka Butatu Busantu?

DIBUNDU ya katolika ketuba nde: “Butatu kele ngogo sambu na kubinga dilongi ya nene ya bukristu . . . . Mpidina, na kutadila nsiku ya lukwikilu y’Athanase, ‘Tata kele Nzambi, Mwana kele Nzambi, mpi Mpeve-Santu kele Nzambi, mpi bau kele ve Banzambi tatu kansi Nzambi mosi kaka.’ Na kati ya Butatu yina . . . , bantu yonso kele na luyantiku ve mpi nsuka ve mpi kiteso mosi: bau kele, kiteso mosi, mosi ve megangama na yankaka mpi ngolo kiteso mosi.”​—⁠Ansiklopedi yampa ya katolika (angl.)

Ndambu ya nene ya mabundu ya kikristu kendima dyambu yina. Mpidina, dibundu ya orthodoxe ya greke kemonaka na Butatu “dilongi ya nene ya bukristu”; yau kefula ti na kutuba nde: “bakristu kele bayina kendima nde Kristu kele Nzambi.” Na kati ya mukanda Lukwikilu na beto ya bukristu ya orthodoxe (angl.), dibundu mosi kaka yina ketuba nde: “Nzambi kele butatu. . . . Tata kele mvimba Nzambi. Mwana kele mvimba Nzambi. Mpeve-Santu kele mvimba Nzambi.”

Na kutadila bantu yina kelongaka malongi ya Butatu, “Nzambi kele mosi na bapersona tatu.” Sambu na bau, mosi ve na kati ya bantu yina kele na luyantiku: bau yonso kele ya konda luyantiku mpi ya konda nsuka. Mosi ve na kati na bau kele nansi to kuluta nene na bankaka: bau yonso tatu kele bankwa-ngolo.

Kana ngindu yai kesala nge mpasi na kubakisa, zaba nde bakwikidi ya masonga mingi kemonaka yau ya kulweka mpi yau kewakana ve na ngangu ti yina yonso kelonga mayele ya luzingu. Bantu yina keyufula nde, nki mutindu yau lenda salama nde Tata kuvanda Nzambi, Yezu Nzambi mpi nde Mpeve-Santu Nzambi, kansi dyaka nde Banzambi tatu yina kele kaka Nzambi mosi?

Dilongi yina “meluta ngangu ya bantu”

DILONGI ya Butatu keyangisaka bantu mingi. Na kutadila Ansiklopedi y’Amerika, bau kebakaka yau bonso dilongi yina “meluta ngangu ya bantu.”

Nkutu, ikele mpidina bantu mingi kemonisaka yau kati ya bayina kekwikilaka na yau. Sambu na Eugene Clark, nganga-Nzambi, “Nzambi kele mosi, mpi Nzambi kele tatu. Sambu ata kima mosi ve ya mpidina kele na kati ya bima Nzambi gangaka, beto lenda bakisa ve [ngindu yina]; beto lenda kaka kundima yau.” Kardinalu John O’Connor ketuba nde: “Beto zaba nde yau kele diswekamu ya nene, yina mbakusulu meluta beto ntu.” Papa Jean Paul II ketuba, sambu nandi nde “diswekamu ya nene ya Nzambi mosi na kati ya Butatu busantu Santu.”

Tala yina ketuba sambu na dyambu yina Diksyoner ya nzayilu ya mabundu (angl.): “Bantu kekwikilaka na Butatu kewakanaka ve kati na bau na yina kezola tuba kibeni dilongi yina to na mpila kibeni ya kutendula yau.”

Beto tayituka ve na kutanga na Ansiklopedi yampa ya katolika (angl.) nde: “Beto kemona balongi fyoti ya teyolozi ya Butatu na baseminere ya katolika yina takonda ve kilumbu mosi to yankaka kuyangisama na ngyufula yai: ‘Kansi inki mutindu beto kelongaka Butatu?’ Mpi kana ngyufula kemonisa lubungi na ngangu ya bana nzo-nkanda, yau kemonisa nde bayina kelongaka yau, bau dyaka kebakisaka yau mbote ve.”

Sambu na kuzikisa ngindu yina, yau mefwana na kwenda na biblioteke mpi na kutala mikanda yina kelonga Butatu. Na kati na yau mambu mingi mesonama na balukaya sambu na kuyunsa kutendula dilongi yina! Kansi, ata yandi menunga na kubakisa bangogo na bau ya teyolozi ya kupitakana mpi bantendula ya kupitakana yina yandi kekutana na yau na nzila nandi, mutangi keyangalala ve ata fyoti.

Sambu na yau, Joseph Bracken yina kele jésuite kemonisa na mukanda nandi Inki bau ketubaka sambu na Butatu? (angl.): “Banganga-Nzambi yina, na bamvula na bau ya kulonguka na seminere, salaka bikesa ya mingi sambu na kubaka nzayilu . . . ya dilongi yina kele na ketiketi na ntima, ata na lumingu ya Butatu, na kutubila yau nantwala. . . . Sambu na nki kuyangisa bantu na dyambu yina nde, na mpila yonso, bau tabakisa kaka ndambu?” Yandi keyika na mwa nsi nde: “Butatu kele kaka dyambu ya malongi. Yau kele kaka na mwa [ngolo] fyoti to ve na luzingu ya konso kilumbu mpi na lusambu ya mukristu.” Kansi, yau kele “dilongi ya nene” ya mabundu!

Na mukanda Bukristu mpi mabundu yansi, teyolozye ya katolika Hans Küng kemona nde kana Mabundu salaka ve dyambu mosi ya nene na kati ya makanda yina bakristu kele ve, mbi mekatuka na ndambu ya nene na dilongi ya Butatu. Na kutadila yandi, “ba musulmans kibeni bayina melonguka mingi kebakisaka ve kibeni​—⁠ata mpi Bayuda tii bubu yai​—⁠inki mutindu beto lenda ndima bantu tatu na Nzambi mosi. . . . Baluswaswanu na kati ya mosi mpi tatu yina dilongi ya Butatu ya bukristu ketubila lenda ve kibeni kuyangidika musulman​—⁠bangindu yina mekatuka na bantu ya Siri, Greke mpi ya Latini tavidisa yandi nzila na sika ya kutemuna yandi. Dibuki ya bangogo mpi ya bangindu. . . . Sambu na nki kusosa kuyika konso inki na bumosi mpi [na] ngwakana [ya Nzambi], yina lenda kaka kusulumuna to kubebisa ngindu ya bumosi mpi ya ngwakana ya Nzambi?”

“Nzambi ya kisakasaka ve”

WAPI sika mekatuka dilongi yai ya kulweka? Na kutadila Ansiklopedi yampa ya katolika (angl.), “dilongi yina kele diswekamu kemonikisa nzayikusu ya bunzambi.” Dyaka bakomantatere zole ya katolika, Karl Rahner mpi Herbert Vorgrimler, kesonika na Diksyoner ya teyolozi na bau (angl.) nde: “Butatu kele . . . na nsansa yantete . . . diswekamu, yina beto lenda bakisa ve kukonda nzayikusu, mpi nde, ata nanima ya nzayikusu yina, beto lenda bakisa yau mbote ve.”

Bu Butatu kele diswekamu ya mpitakana yau kesonga, mpila bau ketuba, nde yau mekatuka na nzayikusu ya Nzambi. Ngindu yina kebasisa dyambu yankaka ya mfunu, sambu nzayikusu ya Nzambi kepesaka ve na Nzambi luse ya mpidina: “Nzambi kele ve Nzambi ya kisakasaka.”​—⁠1 Korinte 14:​33, Jé.

Na yau, inki mutindu Nzambi lenda vanda na kisina ya dilongi yina kele na kikuma ya kuzabikisa yandi, kansi yina meluta mpasi na mpila nde ata bantu ya kuluta ngangu yina kelongukaka kiebeleo, kigreke mpi kilate nansi-ntoto kelenda ve na kutendula yau pwelele?

Na ndambu yankaka, sambu ‘na kuzaba Nzambi mosi kaka ya kyeleka mpi yina yandi tindaka, Yezu Kristu,’ keti yau kelomba kaka kuvanda teyolozye? (Yoane 17:​3, Jé) Kana yau vandaka mpidina, inki mutindu kutendula nde ntalu fyoti ya bamfumu ya mabundu ya bayuda, yina vandaka ya kulonguka mingi kundimaka Yezu bonso Mesi, kansi mingi kati ya balongoki nandi ya kwikama vandaka badimi, balobi, bafutisi ya kitadi mpi bankento, ti bansukami? Bantu yina ya mpamba kwikilaka ngolo yina Yezu vandaka longa sambu na Nzambi, yau yina na ndambu na bau, bau vandaka longa na bankaka; bau vandaka nkutu mfinama na kufwa sambu na balukwikilu na bau.​—⁠Matai 15:​1-9; 21:​23-32, 43; 23:​13-36; Yoane 7:​45-49; Bisalu 4:⁠13.

[Kifwanisu ya kele na lutiti 4]

Ikele bankwa dikulumusa, bantu ya mpamba, kansi bamfumu ya mabundu ve, yina kitukaka balongoki ya Yezu