Kutula Ntima Kele Mfunu Sambu na Kuvanda na Luzingu ya Kyese
MADYA ya mbi kevandaka mbote ve ata fyoti. Kana muntu medya yo mbala mingi, yo kelombaka nde yandi yantika kukeba mpenza na kudya na yandi. Kansi, yo tavanda mayele ve nde muntu yango kutuba nde yandi tadyaka dyaka ve ata kima mosi mbaimbai yandi tadya madya ya mbi. Kana yandi sala mpidina, yandi tavanda na mpasi kibeni, kansi na kyese ve. Kana muntu kedya ve, yandi lenda zinga mingi ve.
Mutindu mosi, yo kesalaka mpenza mpasi kana muntu meteka beto na maboko ya mbeni. Kana dyambu ya mutindu yina mekumina beto mbala mingi, yo lenda nata beto na kuyindula mingi na ntwala ya kupona banduku. Kansi, yo tavanda mbote ve na kutuba nde beto tazingaka dyaka ve ata ti muntu mosi mbaimbai yandi tasala dyambu mosi yina tasala beto mpasi mingi na ntima. Sambu na inki? Sambu kana beto ketudila dyaka ve bantu ntima, beto mosi tazinga dyaka ve na kyese. Sambu na kuzinga na kyese, beto kele ti mfunu ya banduku yina beto lenda tulana na bo ntima.
Mukanda mosi (Jugend 2002) kutubaka nde: “Kutula ntima kele mfunu sambu na kuzinga konso kilumbu mbote ti bantu yankaka.” Zulunalu mosi (Neue Zürcher Zeitung) ketuba nde: “Konso muntu kesosaka kutudila muntu yankaka ntima. Kutudila muntu ntima ketomisaka luzingu” na kiteso mosi ya “kevandaka mfunu sambu na kuzinga mbote mpenza.” Nkutu, zulunalu yai keyika nde, kana kutula ntima kele ve, “muntu lenda nunga ve na kunwana ti mambu ya luzingu.”
Sambu beto kevandaka ti mfunu ya kutudila muntu ntima na luzingu, inki muntu beto lenda tudila ntima kukonda kutita nde kilumbu yankaka yandi lenda sala beto dyambu yina tapesa beto mpasi na ntima?
Tula Ntima na Nge Yonso na Yehowa
Biblia ketubila beto nde: ‘Tula ntima na nge yonso na Yehowa.’ (Bingana 3:5) Ya kyeleka, Ndinga ya Nzambi kepesaka beto kikesa ntangu yonso na kutula ntima na Ngangi na beto, Yehowa Nzambi.
Sambu na nki beto lenda tula ntima na Nzambi? Ntete, sambu Yehowa kele Nzambi ya santu. Profete Yezaya kusonikaka nde: “Santu, santu, Yehowa kele santu.” (Yezaya 6:3, NW) Keti ngindu yai ya busantu kebenda ve dikebi na nge? Na kutuba ya mbote, yo fwete benda dikebi na nge sambu busantu ya Yehowa ketendula nde yandi kele bunkete, yandi kele ve ata ti dyambu mosi ya mbi, yandi mefwana mpenza nde bantu kutudila yandi ntima. Ata nki mutindu, yandi lenda kuma ve muntu ya luvunu to muntu ya mbi, mpi yo lenda salama ve nde beto baka nsoni na mutindu ya beto ketudilaka yandi ntima.
Dyaka, beto lenda tula ntima na Nzambi sambu yandi kele ti ngolo mpi ti mpusa ya kusadisa bantu yina kesadilaka yandi. Mu mbandu, ngolo na yandi ya kuluta nene kesadisaka yandi na kusala. Lunungu ti mayele na yandi ya kukuka ketwadisaka mambu yina yandi kesalaka. Mpi zola na yandi ya kuluta nene kepusaka yandi na kusala. Ntumwa Yoane kusonikaka nde “Nzambi kele zola.” (1 Yoane 4:8, NW) Zola ya Nzambi kepusaka yandi na kusala mambu yonso yina yandi kesalaka. Busantu ya Yehowa ti bikalulu na yandi yankaka ya nene kekumisaka yandi Tata mosi ya kuluta mbote, muntu mosi yina beto lenda tudila ntima na beto yonso. Kele ve ata ti kima mosi to muntu mosi yina beto lenda tudila ntima kuluta Yehowa.
Tula Ntima na Yehowa mpi Vanda na Kyese
Kikuma yankaka ya nene yina fwete pusa beto na kutula ntima na Yehowa kele nde yandi kebakisaka beto kuluta bantu yonso. Yandi mezaba nde konso muntu kevandaka mpenza ti mfunu ya kusala kinduku ya ngolo ti Ngangi na yandi, kinduku mosi ya kutudila ntima yina tazinga mingi. Bantu yina kele ti kinduku ya mutindu yina kekudiwaka na lutaninu mosi ya kuluta ngolo. Ntotila Davidi kutubaka nde: “Kiese na muntu yina ke tulaka ntima na Mfumu Nzambi.” (Nkunga 40:5) Bantu mingi bubu yai kevutukilaka na masonga yonso bangogo yai ya Davidi kutubaka.
Beto tadila mwa bambandu. Doris kuzingaka na République Dominicaine, na Allemagne, na Grèce, mpi na États-Unis. Nkento yai ketuba nde: “Mono kele na kyese mingi kibeni sambu mono ketulaka ntima na mono na Yehowa. Yandi kesungiminaka mono mbote na kinsuni, na kimpeve mpi na mawi. Yandi kele nduku mosi ya kuluta mbote.” Wolfgang, ndongisi mosi ya kesalaka na Leta, ketendula nde: “Yo kele kyese mingi na kutula ntima na muntu mosi yina ketulaka dikebi ya ngolo na mambote na nge, muntu yina lenda sala, to nkutu kesadilaka nge mambu ya kuluta mbote!” Ham, yina kubutukaka na Azia kansi yina mekumaka kuzinga ntangu yai na Eropa, ketuba nde: “Mu ketulaka ntima nde Yehowa kele na kiyeka na mambu yonso, mpi yandi kesalaka ve bifu, yo yina mu kevandaka na kyese na kutudila yandi ntima.”
Ya kyeleka, konso muntu na kati na beto kevandaka na mfunu ya kutula ntima na Ngangi na beto mpamba ve kansi mpi na bantu. Yo yina, Yehowa, yina kele nduku ya mayele mpi ya mezaba mambu mingi, kepesa beto ndongisila na yina metala mutindu ya bantu ya beto fwete tudilaka ntima. Na ntangu beto ketangaka Biblia na dikebi yonso, yo tavanda mbote nde beto tula dikebi na bandongisila yina yandi kepesaka beto na dyambu yango.
Bantu Yina Beto Lenda Tudila Ntima
Muyimbi-bankunga kusonikaka nde: “Beno tula ntima ve na bantu ya nene to na bantu ya nkaka lenda gulusa beno ve.” (Nkunga 146:3) Bangogo yai ya kupemama kesadisa beto na kundima nde kele ti bantu mingi yina mefwana ve nde beto tudila bo ntima. Ata bantu ya lukumu bonso “bantu ya nene” ya inza yai, (mu mbandu bantu ya mayele yina melongukaka mambu mingi to yina mezaba kusala bima mingi) mefwana ve nde beto tudila bo ntima na mbala mosi. Mbala mingi, lutwadisu na bo kebebaka, mpi kutula ntima na “bantu ya nene” ya mutindu yina lenda sala nde beto sukinina ve na kubaka nsoni.
Na kutuba ya mbote, mambu yai lenda nata beto ve na kukonda kutudila bantu yonso ntima. Kansi, yo kemonisa pwelele nde beto fwete ponaka bantu yina beto lenda tudila ntima. Inki mambu beto fwete talaka na ntwala ya kupona bantu ya beto tatudila ntima? Mbandu mosi ya beto kebaka na istware ya bantu ya Izraele lenda sadisa beto. Ntangu yo lombaka nde bo pona bantu yina bo fwete pesa mikumba ya nene na Izraele, Moize kubakaka ndongisila yai: “Sola bantu ya mayele nge tula bo bambuta . . . Bo fweti vanda bantu ke zitisaka Nzambi, bantu ya bo lenda tula ntima; bo fweti vanda mpi bantu ke zolaka kubaka avoka ve.” (Kubasika 18:21) Inki dilongi beto lenda baka na dyambu yai?
Babakala yai vandaka kumonisa bikalulu mingi yina kusongaka nde bo vandaka kukangama na Nzambi na ntwala nde bo pona bo sambu na kupesa bo mikumba ya kutudila ntima. Bantu yango vandaka kumonisa dezia nde bo kebangaka Nzambi; bo vandaka kuzitisa Ngangi na masonga yonso mpi kutita na kupesa yandi mawa. Yo vandaka pwelele nde babakala yai vandaka kusala ngolo sambu na kuzitisa minsiku ya Nzambi. Bo vandaka kumenga kubaka avoka. Kikalulu na bo yai kumonisaka mpenza nde bo vandaka ti bikalulu ya mbote yina zolaka kusala nde kiyeka ya bo pesaka bo kukumisa bo ve bantu ya mbi. Bo zolaka kubebisa ve ntima yina bantu kutudilaka bo na kusalaka mambu sambu na mambote na bo mosi to ya bafami na bo to ya banduku na bo.
Keti yo tavanda mayele ve nde beto mpi kusadila mambu yina bubu yai na ntangu beto kepona bantu yina beto tatudilaka ntima? Keti beto mezaba bantu yina kele ti bikalulu ya kemonisaka nde bo kebangaka Nzambi? Keti bantu yango kele ti lukanu ya kulanda kuzitisa minsiku na yandi? Keti bo kele bantu ya mbote yina kebuyaka kusala mambu ya mbi? Keti bo kele bantu ya masonga yina kevandaka ve ti mayele ya mbi ya kusadila dyambu mosi sambu na mambu na bo mosi to sambu na kuzwa dyambu mosi ya bo kezola? Ya kyeleka, babakala ti bankento yina kemonisaka bikalulu ya mutindu yai mefwana mpenza nde beto tudila bo ntima.
Kulemba Ve Nitu Kana Mambu Yankaka Kepesa Nge Mpasi na Ntima
Na ntangu beto kesosa kupona muntu ya beto lenda tudila ntima, beto fwete kangaka ntima, sambu yo kelombaka mwa ntangu na ntwala ya kutudila muntu ntima. Dyambu ya mayele ya beto fwete sala kele kutudila muntu ntima fyotifyoti, mpi malembemalembe. Inki mutindu? Beto lenda yantika kutala bikalulu ya muntu na nsungi mosi ya mwa nda, mpi kutala mutindu yandi kesalaka mambu yankaka. Keti muntu yango mefwana mpenza nde beto tudila yandi ntima na mambu ya fyotifyoti? Mu mbandu, keti yandi kevutulaka bima yina yandi kedefaka mutindu yandi kesilaka mpi keti yandi kezitisaka ntangu kana yandi mepesa dilaka? Kana yandi kesalaka mutindu yina, beto lenda mona nde kigonsa tavanda ve kana beto tudila yandi ntima na mambu ya kuluta nene. Dyambu yai kewakana ti munsiku yina ketuba nde: “Muntu yina ya bo lenda tula ntima na bima ya fioti, bo lenda tula yandi mpi ntima na bima ya nene.” (Luka 16:10) Kuzaba kupona mpi kukanga ntima lenda sadisa beto na kutina banduku yina lenda pesa beto mpasi ya kuluta mingi na ntima.
Kansi, inki beto tasala kana muntu mosi mesala dyambu yina mepesa beto mpasi na ntima? Bantu yina kelongukaka Biblia tayibuka nde na mpimpa yina ya bo kangaka Yezu Kristu, bantumwa na yandi kupesaka yandi mpenza mpasi na ntima. Yudasi Iskarioti kutekaka yandi, mpi bayina yankaka kutinaka sambu na boma. Nkutu Piere kubuyaka Yezu mbala tatu. Kansi, Yezu kubakisaka nde Yudasi mpamba muntu kusalaka mbi na luzolo yonso. Na nima ya mwa bamposo, susi ya Yezu kuwaka na ntangu yina ya mpasi kukangisaka yandi ve nzila na kutula ntima na bantumwa 11 yina kubikalaka. (Matayo 26:45-47, 56, 69-75; 28:16-20) Mutindu mosi, kana beto mekudiwa nde muntu mosi ya beto tudilaka ntima meteka beto na maboko ya mbeni, yo tavanda mbote nde beto yindula mingi sambu na kuzaba kana dyambu ya muntu yina mesala kemonisa mpenza nde yandi mefwana ve nde beto tudila yandi ntima, to kimuntu ya kukonda kukuka mepusa yandi na kusala yo kaka na mbala yina mosi.
Keti Mono Mefwana Mpenza nde Bantu Kutudila Mono Ntima?
Muntu yina kebaka lukanu nde yandi taponaka bantu yina ya yandi tatudilaka ntima fwete vanda na bukatikati mpi kudiyula nde: ‘Keti mu mefwana mpenza nde bantu kutudila mono ntima? Inki minsiku ya bukatikati ya metadila kutudila muntu ntima mu kelungisaka mpi ya mu kezolaka nde bantu yankaka mpi kulungisa?’
Ya kyeleka, muntu yina mefwana nde beto tudila yandi ntima ketaka masonga ntangu yonso. (Efezo 4:25) Yandi keyidikaka ve kutuba na yandi na ntwala ya bantu na mpila nde yandi kubaka mambote na yandi mosi. Nkutu kana muntu yina beto lenda tudila ntima mesala lusilu, yandi kesalaka yonso sambu na kulungisa yo. (Matayo 5:37) Kana muntu mezabisa yandi dyambu ya kinsweki, muntu yina beto lenda tudila ntima kebumbaka kinsweki yango mpi yandi kepanzaka ve nsangu yina na bantu yankaka. Muntu yina beto lenda tudila ntima kekwikamaka na nkwelani na yandi. Yandi ketalaka ve bifwanisu ya kinkonga, yandi kevandaka ve ti mabanza ya mbi na yina metala kuvukisa nitu, mpi yandi kesalaka ve bansaka yina ketedimisaka mpusa ya kuvukisa nitu ti muntu yina yandi kele ve ti ngindu ya kukwela. (Matayo 5:27, 28) Muntu yina beto lenda tudila ntima kesalaka kikesa yandi mosi sambu na kulungisa bampusa na yandi ya kinsuni ti ya dibuta na yandi kansi yandi kesosaka ve kuzingila na poshi ya bantu yankaka. (1 Timoteo 5:8) Kusimba minsiku yai ya bukatikati mpi ya kebasika na Masonuku tasadisa beto na kuzaba bantu ya beto lenda tudila ntima. Dyaka, kulanda mwa minsiku yina kemonisaka bikalulu ya mbote tasadisa konso muntu na kati na beto na kuvanda mpenza muntu yina bantu yankaka lenda tudila ntima.
Yo zolaka kuvanda kyese kibeni kana beto vandaka kuzinga na inza mosi yina bantu yonso kevandaka ya kutudila ntima mpi yina kevandaka dyaka ve ti bantu ya kesalaka mambu ya kepesaka beto mpasi na ntima! Keti dyambu ya mutindu yai kele ndosi? Yo kele ve ndosi sambu na bantu yina kekwikilaka mpenza na balusilu ya Biblia, sambu Ndinga ya Nzambi kutubaka na ntwala nde mambi yonso, luvunu, kunyokula to kuzingila na poshi ya bantu yankaka, mawa, maladi, to nkutu lufwa, tavanda dyaka ve na “ntoto ya mpa” mpi ya kitoko yina takwisa! (2 Piere 3:13; Nkunga 37:11, 29; Kusonga 21:3-5) Keti yo tavanda mbote ve na kusosa kuzaba mambu mingi yina metala lusilu yai? Bambangi ya Yehowa tavanda na kyese na kuzabisa nge bansangu mingi yina metala lusilu yango ti mambu yankaka ya mfunu.
[Kifwanisu ya kele na lutiti 4]
Kukonda kutudila bantu ntima kekatulaka beto kyese
[Kifwanisu ya kele na lutiti 5]
Yehowa mefwana mpenza nde beto tudila yandi ntima
[Bifwanisu ya kele na lutiti 7]
Beto yonso kele na mfunu ya bangwisana yina kekatukaka na ntima yina beto ketulanaka