Keti Nge Ketubaka “Ndinga ya Kukonda Mvindu” Mbote-Mbote?
“Mono tabalula ndinga ya bantu sambu yo kuma ndinga ya kukonda mvindu, na mpila nde bo yonso kusambila na zina ya Yehowa.”—SOF. 3:9, NW.
1. Inki dibaku ya kitoko Yehowa mepesaka beto?
DIKABU ya ndinga kukatukaka ve na bantu, kansi na Ngangi na beto, Yehowa Nzambi. (Kub. 4:11, 12) Yandi pesaka muntu ya ntete, Adami, mayele kaka ya kutuba ve kansi mpi ya kusala bangogo ya mpa, ebuna yo zolaka kusadisa yandi na kukuma ti bangogo mingi. (Kuy. 2:19, 20, 23) Yo kele dikabu mosi ya kitoko mpenza! Yo mesadisaka nkutu bantu na kusolula ti Tata na bo ya zulu mpi na kukumisa zina na yandi ya lukumu.
2. Sambu na nki bantu ketubaka dyaka ve kaka ndinga mosi?
2 Na nsungi ya bamvu-nkama 17 ya ntete ya luzingu ya bantu, bantu yonso vandaka kutuba ndinga mosi, sambu bo vandaka ti bangogo “ya mutindu mosi.” (Kuy. 11:1) Na nima, kukolama ya bilumbu ya Nimrodi kubasikaka. Na kuswaswana ti bantuma ya Yehowa, bankolami yina kuvukanaka na kisika ya bo bingaka na nima nde Babele, ti lukanu ya kubikala na kisika mosi. Bo yantikaka kutunga nzo ya nda mpi ya nene, sambu na “lukumu” na bo mosi, kansi ve sambu na kupesa Yehowa lukumu. Yo yina, Yehowa kukumisaka kisakasaka ndinga ya luyantiku ya bankolami yina mpi yandi salaka nde bo yantika kutuba bandinga ya kuswaswana. Na mutindu yina, bo panzanaka na nsi-ntoto yonso.—Tanga Kuyantika 11:4-8.
3. Inki kusalamaka ntangu Yehowa kukumisaka kisakasaka ndinga ya bankolami na Babele?
3 Bubu yai na nsi-ntoto ya mvimba, bantu ketubaka mafunda ya bandinga, bankaka ketubaka nde bandinga yango kele kiteso ya 6 800. Konso ndinga kelombaka mutindu ya kuswaswana ya kuyindula. Yo kemonana nde Yehowa Nzambi kukumisaka kisakasaka mutindu ya kutuba ya bankolami yina, yandi fwaka kimakulu na mabanza na bo bangindu yonso ya ndinga na bo ya luyantiku. Yandi kotisaka kaka ve bangogo ya mpa na mabanza na bo kansi yandi sobaka mpi mutindu na bo ya kuyindula mpi ya kuyidika bangogo. Yo keyitukisa ve na kumona nde bo kebingaka nzo yina ya nene Babele yina ketendula “Kisakasaka!” (Kuy. 11:9) Yo kele kyese na kumona nde Biblia mpamba kepesa ntendula ya mefwana ya ketadila kisina ya bandinga ya kuswaswana ya beto kemonaka bubu yai.
Ndinga ya Mpa mpi ya Kukonda Mvindu
4. Yehowa kutubaka nde nki tasalama na bilumbu na beto?
4 Ata disolo ya Biblia ya ketubila mutindu Nzambi kukotaka na mambu yina kusalamaka na Babele kele kitoko mpenza, kima mosi ya mbote mpi ya mfunu mingi mesalamaka na bilumbu na beto. Na nzila ya profete Sofonia, Yehowa kutubaka nde: “Ebuna mono tabalula ndinga ya bantu sambu yo kuma ndinga ya kukonda mvindu, na mpila nde bo yonso kusambila na zina ya Yehowa, na mpila nde bo sadila yandi dipeka na dipeka.” (Sof. 3:9, NW) ‘Ndinga yina ya kukonda mvindu’ kele inki, mpi nki mutindu beto lenda longuka na kutuba yo mbote-mbote?
5. Ndinga ya kukonda mvindu kele inki, mpi nsoba yai ya ndinga mesalaka inki?
5 Ndinga ya kukonda mvindu kele kyeleka ya metala Yehowa Nzambi mpi balukanu na yandi ya kele na Ndinga na yandi, Biblia. “Ndinga” yina ketadila kubakisa mbote kyeleka ya metala Kimfumu ya Nzambi mpi mutindu yo tasantisa zina ya Yehowa, tanwanina kimfumu na yandi, mpi tapesa bantu ya kwikama balusakumunu ya mvula na mvula. Nsoba yai ya ndinga kusalaka inki? Biblia kezabisa beto nde bantu ‘tasambila na zina ya Yehowa’ mpi ‘bo tasadila yandi dipeka na dipeka.’ Na kuswaswana ti mambu yina kusalamaka na Babele, nsoba yai ya ndinga ya kukonda mvindu mesalaka nde bantu ya Yehowa kukumisa zina na yandi mpi kuvanda na bumosi.
Kulonguka Ndinga ya Kukonda Mvindu
6, 7. (a) Kulonguka ndinga ya mpa kelombaka inki, mpi nki mutindu yo ketadila kulonguka ndinga ya kukonda mvindu? (b) Inki beto tatadila?
6 Kana muntu kezola kulonguka ndinga yankaka, yandi fwete suka kaka ve na kukanga bangogo ya mpa na mabanza. Kulonguka ndinga ya mpa kelombaka kulonguka mutindu ya mpa ya kuyindula, mutindu ya mpa ya kuyidika bangindu. Mutindu ya kutuba mambu mpi ya kusekisa bantu lenda vanda ya kuswaswana na ndinga yankaka. Sambu na kutuba bangogo ya mpa, yo talomba kusadila binama ya kutubila, mu mbandu ludimi, na mutindu yankaka. Yo kele mutindu mosi ntangu beto kebandaka kulonguka ndinga ya kukonda mvindu ya kyeleka ya Biblia. Yo kelombaka mambu mingi kuluta kulonguka kaka mwa malongi ya luyantiku ya Biblia. Kulonguka ndinga yai ya mpa kelombaka kusoba mutindu na beto ya kuyindula mpi kubalula mabanza na beto.—Tanga Roma 12:2; Efezo 4:23.
7 Inki tasadisa beto na kusuka ve kaka na kubakisa ndinga ya kukonda mvindu kansi mpi na kutuba yo mbote-mbote? Bonso sambu na konso ndinga, kele ti mwa batekiniki ya mfunu yina lenda sadisa beto na kutuba mbote-mbote ndinga ya kyeleka ya Biblia. Bika beto tadila mwa bitambi ya mfunu ya bantu kesadilaka sambu na kulonguka ndinga yankaka mpi beto tala mutindu bitambi yina lenda sadisa beto na kulonguka ndinga yai ya mpa ya kifwani.
Kutuba Ndinga ya Kukonda Mvindu Mbote-Mbote
8, 9. Beto fwete sala nki kana beto kezola kulonguka ndinga ya kukonda mvindu, mpi sambu na nki yo kele mfunu?
8 Widikila na dikebi yonso. Na luyantiku, ndinga ya mpa lenda vanda mpasi mpenza na kubakisa sambu na muntu yina mewaka yo ntete ve. (Yez. 33:19) Kansi ntangu muntu ketula dikebi mingi na mambu ya yandi kewa, yandi tayantika kubakisa bangogo mosi-mosi mpi mitindu ya kutuba. Mutindu mosi, Biblia kelongisila beto nde: “Yo yina beto fweti simba mbote-mbote mambu ya kieleka yina ya beto me waka; kana ve beto ta vila nzila.” (Baeb. 2:1) Mbala na mbala, Yezu vandaka kulongisila balongoki na yandi nde: “Konso muntu yina ke na makutu, yandi wa!” (Mat. 11:15; 13:43; Mar. 4:23; Luka 14:35) Ya kyeleka, beto fwete widikila mpi ‘kubakisa’ mambu ya beto kewa sambu na kutomisa mutindu na beto ya kubakisa ndinga ya kukonda mvindu.—Mat. 15:10; Mar. 7:14.
9 Kuwidikila kelombaka kulanda na dikebi yonso, kansi bikesa yina kele mpenza mfunu. (Luka 8:18) Na balukutakanu ya Bukristu, keti beto ketulaka mpenza dikebi na mambu yina bo ketendulaka, to keti beto ketulaka dikebi na mambu yankaka? Yo kele mfunu mpenza nde beto tula dikebi na mambu yina bo ketuba, kana ve beto lenda kuma ntu-ngolo.—Baeb. 5:11.
10, 11. (a) Katula kuwidikila na dikebi yonso, beto fwete sala inki? (b) Kutuba ndinga ya kukonda mvindu kelombaka dyaka inki?
10 Landa mbandu ya mitubi ya mbote. Bo kesyamisaka balongoki ya ndinga ya mpa kaka ve na kuwidikila na dikebi yonso kansi mpi na kumeka kulanda mutindu mitubi ya mbote ketubaka bangogo mpi mambu. Yo kesadisaka balongoki sambu bo yedisa ve mutindu ya mbi ya kutuba mambu yina lenda sala nde bantu kubakisa bo ve mbote na bilumbu kekwisa. Na mutindu mosi, beto fwete longuka na bantu yina melongukaka “mayele ya kulonga” (NW) ndinga ya mpa. (2 Tim. 4:2) Lomba lusadisu. Vanda na luzolo ya kundima nde bo sungika nge ntangu nge kesala bifu.—Tanga Baebreo 12:5, 6, 11.
11 Kutuba ndinga ya kukonda mvindu kelombaka kaka ve kukwikila na kyeleka mpi kulonga yo na bantu yankaka kansi mpi kuwakanisa bikalulu na beto ti bansiku mpi minsiku ya Nzambi. Kulanda mbandu ya bankaka lenda sadisa beto na kusala dyambu yai. Yo ketadila kulanda mbandu ya lukwikilu mpi ya kikesa na bo. Yo ketadila dyaka kulanda mbandu ya mvimba ya luzingu ya Yezu. (1 Kor. 11:1; Baeb. 12:2; 13:7) Kana beto kwamina na kusala yo, yo takotisa bumosi na kati ya bantu ya Nzambi, mpi yo tasadisa bo na kutuba ndinga ya kukonda mvindu na mutindu mosi.—1 Kor. 4:16, 17.
12. Inki mutindu kukanga mambu na ntu kesadisaka na kulonguka ndinga ya mpa?
12 Kukanga mambu na ntu. Yo kelombaka nde balongoki ya ndinga kukanga mambu mingi na ntu. Yo ketadila kukanga bangogo ya mpa. Sambu na Bakristu, kukanga mambu na ntu lenda sadisa mingi mpenza na kulonguka ndinga ya kukonda mvindu. Ya kyeleka, yo kele mbote na kukanga na ntu bazina ya mikanda ya Biblia na ndonga. Bankaka kebakaka lukanu ya kukanga na ntu mwa ndambu ya baverse ya Biblia. Bankaka dyaka kemonaka nde yo kele mfunu na kukanga na ntu bankunga ya Kimfumu, bazina ya bikanda ya Izraele mpi ya bantumwa 12, mpi bikalulu yina kesalaka mbuma ya mpeve. Na ntangu ya ntama, bantu ya Izraele mingi vandaka kukanga bankunga na ntu. Na ntangu na beto, leke mosi ya bakala kukangaka baverse ya Biblia kuluta 80 ngogo mosi-mosi ntangu yandi vandaka ti bamvula sambanu. Keti beto lenda sadila mbote tekiniki yai ya mfunu?
13. Sambu na nki kuvutukila kele mfunu?
13 Kuvutukila kesadisaka na kukanga mambu, mpi bangibusa ya mbala na mbala kele kitini ya mfunu ya malongi na beto ya Bukristu. Ntumwa Piere kutubaka nde: “Mono ta songaka beno konso ntangu na kuyibuka mambu yai, ata beno zaba yo ntama, ata beno ke landaka mbote-mbote mambu ya kieleka yina ya beno me bakaka.” (2 Pie. 1:12) Sambu na nki beto kele ti mfunu ya bangibusa? Sambu yo kesadisaka beto na kubakisa mbote, na kuyedisa bangindu na beto, mpi na kukumisa ngolo lukanu na beto ya kulemfukila Yehowa. (Nk. 119:129) Kuvutukila mbala na mbala bansiku ti minsiku ya Nzambi kesadisaka beto na kuditadila mpi na kuvanda ve bantu yina ‘kewaka kaka na kuwa.’ (Yak. 1:22-25) Kana beto kelanda ve na kudiyibusa kyeleka, mambu yankaka takuma kutwadisa ntima na beto mpi mbala yankaka beto tatuba dyaka ve ndinga ya kukonda mvindu mbote-mbote.
14. Inki tasadisa beto ntangu beto kelonguka ndinga ya kukonda mvindu?
14 Tanga na ndinga ya ngolo. (Kus. 1:3, NW) Balongoki yankaka kemekaka kulonguka bo mosi ndinga ya mpa na nsi ya ntima. Metode yai kebutaka ve mbuma ya kuluta mbote. Ntangu beto kelonguka ndinga ya kukonda mvindu, bantangu yankaka beto lenda vanda na mfunu ya ‘kuyindula, [to kutanga “na ndinga ya nsi-nsi,” NW]’ sambu na kukuka kukanga mambu. (Tanga Nkunga 1:1, 2.) Kusala mpidina kekotisaka mpenza na mabanza na beto mambu ya beto ketanga. Na Kiebreo, bangogo “kutanga na ndinga ya nsi-nsi” kele na kuwakana ya ngolo ti kuyindulula. Kaka mutindu yo kelombaka nde divumu kututa madya kana beto kezola kubaka mpenza mambote ya bima ya beto kedya, kuyindulula kele mfunu kana beto kezola kubakisa mambu ya beto ketanga. Keti beto kebakaka ntangu ya kufwana sambu na kuyindulula mambu ya beto kelonguka? Na nima ya kutanga Biblia, beto fwete yindula na mudindu mambu ya beto mekatuka kutanga.
15. Inki mutindu beto lenda longuka “gramere” ya ndinga ya kukonda mvindu?
15 Kutadila gramere. Bantangu yankaka, yo kele mfunu na kulonguka gramere, to mutindu ya kuvukisa bangogo sambu na kusala bansa, mpi bansiku ya ndinga ya mpa ya beto kelonguka. Yo kesadisaka beto na kubakisa mutindu ya kuyidika bangindu na ndinga yina mpi kutuba yo na mutindu ya mbote. Kaka mutindu ndinga kevandaka ti mutindu ya kuyidika bangindu, ndinga ya kukonda mvindu ya Masonuku ya kyeleka kevandaka ti “mbandu ya mambu ya kieleka.” (2 Tim. 1:13) Beto fwete landa “mbandu” yina.
16. Inki kifu beto fwete nunga, mpi nki mutindu beto lenda sala yo?
16 Landa na kuyela. Muntu lenda longuka mambu mingi ya ndinga mosi mpi kukuka na kusolula mwa fyoti ti bantu kansi na nima kuyambula na kuyela. Dyambu ya mutindu mosi lenda salama na bantu yina ketubaka ndinga ya kukonda mvindu. (Tanga Baebreo 5:11-14.) Inki lenda sadisa beto na kununga kifu yai? Kuvanda ti luzolo ya kusala kikesa ya kulonguka ndinga yai. “Beto kwenda na ntwala, beto longuka malongi ya kimbuta, beto bika mambu ya ntete-ntete yina kele na nsangu ya kikristo. Beto lenda vutuka diaka ve na luyantiku ya nsangu yina: malongi sambu na mfunu ya kubikisa mambu ya mpamba, malongi sambu na kutula ntima na Nzambi, malongi sambu na bambotika ya mutindu na mutindu, malongi sambu na bisambu yina ya bo ke sambaka ntangu bo ke tulaka bakristo maboko, malongi ya bo ke longaka sambu na kutelama yina ya bantu ta telema na lufwa, ti malongi sambu na kusambisa yina ya Nzambi ta sambisa bantu sambu na kuzenga nki mutindu konso muntu ta zingaka mvula na mvula.”—Baeb. 6:1, 2.
17. Sambu na nki kuvanda ti kikalulu ya kulonguka mbala na mbala kele mfunu? Pesa mbandu.
17 Pona bantangu ya sikisiki ya kulonguka. Kulonguka mbala na mbala na bansungi ya nkufi kele mbote mingi kuluta kulonguka mbala mosi na bansungi ya nda. Longuka na bantangu yina nge kele meso ya kukangula mpi yina mambu yankaka lenda vwalangasa ve mabanza na nge. Kulonguka ndinga ya mpa kele bonso kusala nzila na mfinda. Kana bantu kesadila nzila yina mingi, yo takuma pete mpenza na kuluta. Kana bantu kesadila ve nzila yina na konso nsungi yina ya ntangu, mfinda tayela na zulu na yo. Yo yina, kukwamina mpi kusadila yo mbala na mbala kele mfunu! (Dan. 6:17, 21) Beto fwete landa na kusamba mpi ‘kukangula meso’ kukonda kulemba sambu na yina metala kutuba ndinga ya kukonda mvindu ya kyeleka ya Biblia.—Ef. 6:18.
18. Sambu na nki beto fwete tuba ndinga ya kukonda mvindu na konso dibaku?
18 Tuba! Tuba! Tuba! Bantu yankaka yina kelongukaka ndinga ya mpa lenda buya kutuba yo sambu bo kewa nsongi to boma ya kusala bifu. Yo takanga bo nzila na kuyela. Sambu na yina metala kulonguka ndinga, kusadila mambu ya beto kelonguka kesadisaka mingi mpenza. Kana longoki ketuba mingi ndinga ya mpa, yandi takuma kusadila yo mbote. Mutindu mosi, beto fwete tuba ndinga ya kukonda mvindu na konso dibaku. “Ti ntima muntu ketulaka lukwikilu sambu na lunungu, kansi ti munoko yandi ketubaka na meso ya bantu sambu na luguluku.” (Roma 10:10, NW) Beto “ketubaka na meso ya bantu yonso” (NW) kaka na ntangu ya mbotika na beto mpamba ve kansi mpi na ntangu beto ketubaka mambu ya metala Yehowa na konso dibaku, yika mpi na ntangu beto kesamunaka. (Mat. 28:19, 20; Baeb. 13:15) Balukutakanu na beto ya Bukristu kesadisaka beto na kusala bangogo ya pwelele mpi ya sikisiki na ndinga ya kukonda mvindu.—Tanga Baebreo 10:23-25.
Beto Sadila Ndinga ya Kukonda Mvindu na Kimvuka Sambu na Kukumisa Yehowa
19, 20. (a) Inki dyambu ya kuyituka Bambangi ya Yehowa ke na kulungisa bubu yai? (b) Lukanu na nge kele inki?
19 Yo zolaka kuvanda kyese mpenza na kuvanda na Yeruzalemi na suka ya Lumingu, Sivani 6, na mvu 33 T.B.! Na menemene mpenza, na ntwala ya ngunga ya uvwa na menemene, bantu yina kuvukanaka na suku mosi ya nzo ya etaze “yantikaka kutuba na bandinga ya nkaka” na mutindu ya kuyituka. (Bis. 2:4) Bubu yai, bansadi ya Nzambi kele dyaka ve ti dikabu ya kutuba na bandinga. (1 Kor. 13:8) Kansi, Bambangi ya Yehowa kezabisaka nsangu ya mbote ya Kimfumu na bandinga kuluta 430.
20 Beto kepesa mpenza ntonda sambu ata beto ketubaka konso ndinga yina, beto ketubaka ndinga ya kukonda mvindu ya kyeleka ya Biblia na kimvuka! Na mutindu mosi buna, yai kele kubaluka ya mambu yina kusalamaka na Babele. Bonso nde bo ketuba ndinga mosi, bansadi ya Yehowa kepesaka zina na yandi lukumu. (1 Kor. 1:10) Bika nde lukanu na beto kuvanda ya kusala “dipeka na dipeka” ti bampangi na beto ya babakala ti ya bankento na ntoto ya mvimba na ntangu beto kelonguka na kutuba mbote-mbote mpenza ndinga yina mosi, sambu na lukumu ya Tata na beto ya zulu, Yehowa.—Tanga Nkunga 150:1-6.
Inki Mvutu Nge Tapesa?
• Ndinga ya kukonda mvindu kele inki?
• Kutuba ndinga ya kukonda mvindu kelombaka inki?
• Inki tasadisa beto na kutuba ndinga ya kukonda mvindu mbote-mbote?
[Lupangu ya kele na lutiti 28]
Tomisa Mutindu na Nge ya Kutuba Ndinga ya Kukonda Mvindu na
◆ kuwidikilaka na dikebi yonso.
◆ kulandaka mbandu ya mitubi ya mbote.
◆ kukangaka mambu na ntu mpi kuvutukilaka yo.
◆ kutangaka na ndinga ya ngolo.
◆ kutadilaka “gramere.”
◆ kulandaka na kuyela.
◆ kuponaka bantangu ya sikisiki ya kulonguka.
◆ kutubaka yo.