Mambu Yina Biblia Ke Tubaka Sambu na Luzingu mpi Lufwa

Kana beto tanga disolo ya lugangu yina kele na mukanda ya Kuyantika, beto ta mona mambu yai ya Nzambi songaka Adami, muntu ya ntete: “Nge lenda dia mbuma ya konso nti ya kilanga mutindu nge me zola. Kansi nge fwete dia ve mbuma ya nti ya kuzaba mambu ya mbote ti ya mbi, sambu kilumbu yina nge ta dia yo, nge ta fwa kibeni.” (Kuyantika 2:16, 17) Mambu yai ke monisa pwelele nde kana Adami lemfukaka na nsiku ya Nzambi, yandi zolaka kufwa ve kansi yandi zolaka kulanda kuzinga na kilanga ya Edeni.

Diambu ya mawa kele nde, na kisika ya kulemfuka mpi kuzinga kimakulu, Adami fwaka nsiku ya Nzambi mpi yandi diaka dimbuma yina Nzambi buyisaka bo na kudia; nkento na yandi Eva muntu pesaka yandi yo. (Kuyantika 3:1-6) Beto ke kutanaka ti malanda ya kukonda bulemfu yina tii bubu yai. Ntumwa Polo tendulaka yo na bangogo yai: “Disumu kotaka na nsi-ntoto na nzila ya muntu mosi mpi lufwa na nzila ya disumu, mutindu mosi mpi lufwa me mwanganaka na bantu yonso sambu bo yonso salaka disumu.” (Baroma 5:12) Ya kieleka, “muntu mosi” yina kele Adami. Kansi, nki disumu yandi salaka, mpi sambu na nki yo ke nataka na lufwa?

Mutindu Adami kolamaka na nsiku ya Nzambi to fwaka yo, yandi salaka disumu. (1 Yoane 3:4) Mpi ndola ya disumu kele lufwa, mutindu Nzambi songaka Adami. Kana Adami ti bana na yandi landaka kulemfuka na nsiku ya Nzambi, bo zolaka kuvanda ve ti disumu mpi bo zolaka ve kufwa ata fioti. Nzambi salaka ve bantu sambu bo fwa kansi yandi salaka bo sambu bo zinga, nkutu mvula na mvula.

Ntembe kele ve nde lufwa “me mwanganaka na bantu yonso,” mutindu Biblia ke tubaka yo. Kansi, keti kitini mosi ya nitu na beto ke landaka kuzinga kana beto me fwa? Bantu mingi ta tuba nde ee, kitini mosi ya nitu na beto, disongidila kima mosi ya bo ke bingaka moyo, ke fwaka ve. Kansi, kutuba mpidina ke tendula nde Nzambi kusaka Adami. Inki mutindu? Sambu, kana kitini mosi ya nitu na beto ke basikaka mpi ke landaka kuzinga na kisika ya nkaka kana beto me fwa, pana yo ke tendula nde lufwa kele ve ndola ya disumu, mutindu Nzambi tubaka. Kansi, Biblia ke tuba nde: “Nzambi lenda kusa ve ata fioti.” (Baebreo 6:18) Na kutuba ya masonga, Satana muntu kusaka ntangu yandi tubilaka Eva nde: “Beno ta fwa ve ata fioti.”—Kuyantika 3:4.

Yo ke basisa ngiufula yai, Kana dilongi yina ke tubaka nde moyo ke fwaka ve kele ya luvunu, ebuna nki ke salamaka kibeni kana beto me fwa?

BIBLIA KE SUNGIKAKA MAMBU

Disolo ya lugangu yina kele na mukanda ya Kuyantika ke tuba nde: “Yehowa Nzambi gangaka muntu na mfututu ya ntoto mpi yandi fulaka mpema ya luzingu na mbombo na yandi, ebuna muntu kumaka muntu ya ke zinga.” Bo me balula bangogo “muntu ya ke zinga” na ngogo ya Kiebreo ne’phesh,a yina ke tendula ntete-ntete “kigangwa yina ke pema.”—Kuyantika 2:7, noti na nsi ya lutiti.

Biblia ke tendula pwelele nde Nzambi salaka ve bantu ti moyo yina lenda fwa ve. Kansi, konso muntu kele “muntu ya ke zinga.” Yo yina, nge lenda sosa mutindu nge me zola, nge ta mona ve ata verse mosi ya Biblia yina ke sadila bangogo “moyo ya ke fwaka ve.”

Sambu Biblia ke tubaka ve nde muntu kele ti kima yina bantu ya nkaka ke bingaka nde moyo ya ke fwaka ve, sambu na nki mabundu mingi ke longaka mambu yina ke wakana ve ti Biblia? Sambu na kubaka mvutu, beto vutuka na Ezipte ya ntama.

DILONGI YA MIMPANI KE YALUMUKA

Hérodote, Mugreki mosi ya ke longukaka mambu ya ntama ya mvu-nkama ya tanu na ntwala ya ntangu na beto, tubaka nde bantu ya Ezipte “vandaka bantu ya ntete yina nwaninaka dilongi ya ke tubaka nde moyo ke fwaka ve.” Bantu ya Babilone ya ntama mpi vandaka kundima dilongi yina ke tubaka nde moyo ke fwaka ve. Ntangu Alesandre ya Nene nungaka Moyen-Orient na mvu 332 na ntwala ya ntangu na beto, bantu ya filozofi ya Grese yalumunaka dilongi yina, mpi kukonda kusukinina yo mwanganaka na kimfumu ya Grese ya mvimba.

Na mvu-nkama ya ntete ya ntangu na beto, tumabundu zole ya Bayuda, disongidila Baesene mpi Bafarize, vandaka kulonga nde moyo ke landaka kuzinga kana muntu me fwa. Mukanda mosi (The Jewish Encyclopedia) ke tuba nde: “Bayuda yantikaka kukwikila nde moyo ke fwaka ve ntangu bo kumaka kundima bangindu ya Bagreki mpi mingi-mingi na nzila ya filozofi ya Platon.” Mutindu mosi, Josèphe, Muyuda mosi ya mvu-nkama ya ntete yina vandaka kulonguka mambu ya ntama, tubaka ve nde dilongi yina katukaka na Masonuku ya Santu, kansi na “lukwikilu ya bana ya Grese,” yina yandi vandaka kumona bonso kimvuka ya masolo yina bantu na bo ya ke sonikaka masolo ya luvunu sonikaka.

Mutindu bupusi ya bikalulu ya bantu ya Grese vandaka kuyalumuka, Bakristu ya zina ndimaka mpi dilongi yai ya mimpani. Jona Lendering, muntu ya ke longukaka mambu ya ntama, ke tuba nde: “Dilongi ya Platon ya ke tuba nde moyo na beto vandaka ntete na kisika ya mbote mpi ntangu yai yo ke zinga na nsi-ntoto ya kubeba sadisaka na kuwakanisa filozofi ya Platon ti Bukristu.” Na mutindu yina, dibundu ya “Bukristu” ndimaka dilongi ya mimpani yina ke tubaka nde moyo ke fwaka ve mpi yo me kumaka kitini ya mfunu ya balukwikilu na yo.

“KIELEKA TA KATULA BENO NA KIMPIKA”

Na mvu-nkama ya ntete, ntumwa Polo pesaka lukebisu yai: “Ndinga ya Nzambi ke tuba pwelele nde na bilumbu ya nsuka, bantu ya nkaka ta yambula lukwikilu, mpi bo ta tula dikebi na mambu ya kupemama ya ke kusaka mpi na malongi ya bademo.” (1 Timoteo 4:1) Mambu yai kele kibeni ya kieleka! Dilongi ya ke tubaka nde moyo ke fwaka ve kele kaka mbandu mosi ya “malongi ya bademo.” Biblia ke ndimaka yo ve, mpi yo me katukaka na mabundu ya ntama ya mimpani mpi na bafilozofi.

Kansi, beto kele na kiese sambu Yezu tubaka nde: “Beno ta zaba kieleka, ebuna kieleka ta katula beno na kimpika.” (Yoane 8:32) Sambu beto me zabaka kieleka ya Biblia mbote-mbote, beto me katukaka na kimpika ya malongi mpi mambu yina ke vwezaka Nzambi mpi yina mabundu mingi ya nsi-ntoto ke longaka. Diaka, kieleka ya kele na Ndinga ya Nzambi me katulaka beto na kimpika ya binkulu mpi ya balukwikilu ya luvunu ya me tala lufwa.—Tala lupangu “Bafwa Kele na Wapi?”

Lukanu ya Ngangi vandaka ve nde bantu kuzinga na ntoto kaka bamvula 70 to 80 mpi na nima bo landa kuzinga kimakulu na kisika ya nkaka. Lukanu na yandi ya kisina vandaka nde bantu kuzinga mvula na mvula awa na ntoto mpi bo lemfukila yandi. Lukanu yai ya nene kele mutindu mosi ya Nzambi ke monisilaka bantu zola na yandi, mpi bo ta bebisa yo ve. (Malaki 3:6) Yo ke bwisa ntima sambu muyimbi-bankunga tubaka nde: “Bantu ya lunungu ta baka ntoto, mpi bo ta zinga kimakulu na zulu na yo.”—Nkunga 37:29.