Inki Mutindu Beno Lenda Talana Sambu na Makwela mpi Kubaka Lukanu ya Mbote?

1-2. Bantu ya nkaka ke waka nki mutindu ntangu bo ke talana sambu na makwela?

KUTALANA sambu na makwela lenda vanda ntangu ya mbote mpi ya kiese kibeni. Kana nge ke talana ti muntu mosi sambu na makwela, ntembe kele ve nde nge ke zola nde yo luta mbote. Mpi yo ke lutaka mbote sambu na bantu mingi. Mpangi-nkento Tsiona na Ethiopie ke tuba nde: “Ntangu yina mono ti bakala na mono vandaka kutalana sambu na makwela vandaka ntangu mosi ya kiese kuluta. Beto vandaka kusolula mambu mingi ya mfunu mpi beto vandaka kuseka. Mono vandaka na kiese ntangu mono bakisaka nde mono me zwa muntu yina mono ke zola mpi yina ke zola mono.”

² Kansi mpangi Alessio na Pays-Bas ke tuba nde: “Mono vandaka na kiese ya kulonguka nkento na mono ntangu beto vandaka kutalana sambu na makwela, kansi beto kutanaka mpi ti mwa bampasi.” Na disolo yai, beto ta tubila mwa mambu ya mpasi yina bantu yina ke talana sambu na makwela lenda kutana ti yo mpi minsiku ya Biblia yina lenda sadisa bo na kubaka lukanu ya mbote. Beto ta tadila mpi mutindu bampangi na dibundu lenda sadisa bampangi yina ke talana sambu na makwela.

LUKANU YA KUTALANA SAMBU NA MAKWELA

3. Inki kele lukanu ya kutalana sambu na makwela? (Bingana 20:25)

³ Kana bakala ti nkento ke talana sambu na makwela, yo lenda vanda ntangu ya kiese kibeni. Kansi, bo fwete zaba nde yo kele mpi ntangu ya mfunu mingi sambu yo ta sadisa bo na kutala kana bo fwete kwelana to ve. Na kilumbu ya makwela, bakala ti nkento ke silaka na ntwala ya Yehowa nde bo ta landa kuzolana mpi kuzitisana luzingu na bo ya mvimba. Na ntwala ya kusala konso lusilu yina, beto fwete tadila mambu mbote-mbote. (Tanga Bingana 20:25.) Yo kele mpi mutindu mosi sambu na lusilu ya makwela. Kutalana sambu na makwela ke sadisaka bakala ti nkento na kuzabana mpi na kubaka lukanu ya mbote. Bo lenda baka lukanu ya kukwelana to ve. Kana bo me baka lukanu ya kukwelana ve, yo ke tendula ve nde bo me baka lukanu ya mbi. Sambu kutalana sambu na makwela me lungisa lukanu na yo, yo me sadisa bo na kubaka lukanu ya mbote.

4. Sambu na nki beto fwete vanda ti bangindu ya mbote na yina me tala kutalana sambu na makwela?

⁴ Yo kele mfunu nde bampangi yina me kwelaka ntete ve kuzaba nde kana bantu ke talana sambu na makwela, yo kele sambu na kuzaba kana bo ta kwelana to ve. Kana bo ke zaba mutindu yina, yo ta sadisa bo na kutalana ve sambu na makwela ti muntu yina bo kele ve ti ngindu ya kukwela. Kansi, yo ke tendula ve nde kaka bampangi yina me kwelaka ve bantu fwete zaba mambu yina. Beto yonso fwete zaba yo. Mu mbandu, bantu ya nkaka ke yindulaka nde kana bakala ti nkento ke talana sambu na makwela, bo fwete kwelana kaka. Yo ke salaka nde Bakristu yina me kwela ntete ve kuwa nki mutindu? Mpangi-nkento Melissa ke zingaka na États-Unis mpi yandi me kwelaka ntete ve, yandi ke tuba nde: “Kana mpangi-bakala mosi ti mpangi-nkento mosi ke talana sambu na makwela, bampangi ya nkaka ke yindulaka nde bo fwete kwelana kaka. Yo yina, bankaka ke waka boma ya kuzenga ata yo ke simba ve. Bankaka diaka ke buyaka kutalana sambu na makwela. Yo ke pesaka susi mingi.”

BENO SOSA KUZABANA MBOTE

5-6. Inki mambu bakala ti nkento yina ke talana sambu na makwela fwete sosa kuzaba? (1 Piere 3:4)

⁵ Kana beno ke talana sambu na makwela, nki ta sadisa beno na kuzaba kana beno fwete kwelana to ve? Beno sosa kuzabana mbote. Ntembe kele ve nde nge longukaka dezia mwa mambu ya me tala muntu yina na ntwala nde beno yantika kutalana sambu na makwela. Kansi ntangu yai, nge kele ti dibaku ya kuzaba “kimuntu ya kubumbana ya ntima.” (Tanga 1 Piere 3:4.) Yo ke tendula nde nge fwete sosa kuzaba mbote-mbote kimpeve na yandi, kimuntu na yandi mpi mutindu na yandi ya kuyindula. Sambu nsuka-nsuka, yo ta lomba nde nge pesa bamvutu na bangiufula yai: ‘Keti muntu yai ta vanda nkwelani ya mbote sambu na mono?’ (Bing. 31:26, 27, 30; Baef. 5:33; 1 Tim. 5:8) ‘Keti beto ta zolanaka kibeni mpi ta tudilanaka dikebi? Keti mono ta kuka kukanga ntima na bifu na yandi mpi yandi ta sala mutindu mosi?’b (Bar. 3:23) Ntangu beno ke sosa kuzabana mbote, beno vila ve nde kima ya kuluta mfunu kele ve nde beno kukana kansi kima ya kuluta mfunu kele nde konso muntu kuyikama ti muntu ya nkaka ata beno kele ya kuswaswana.

⁶ Inki kele mambu ya nkaka yina nge fwete zaba sambu na muntu yina nge ke talana ti yandi sambu na makwela? Na ntwala nde zola kukuma kibeni ngolo, beno fwete solula ntete mambu ya nkaka ya mfunu. Mu mbandu balukanu ya konso muntu. Ebuna nki beto lenda tuba sambu na mambu ya me tala sante, mambu ya mbongo to mambu ya mpasi yina muntu yina ya nkaka kutanaka ti yo ya ke sala nde yandi yindula to yandi sala mambu mutindu mosi buna? Beno ta solula ve mambu yonso ntangu beno ke yantika kutalana sambu na makwela. (Tala mpi Yoane 16:12.) Kana nge ke mona nde yo ta lomba mwa ntangu na ntwala nde nge pesa bamvutu na bangiufula ya nkaka ya me tala nge, nge lenda songa yandi yo. Ata mpidina, yo ta lomba nde yandi zaba mambu yina sambu yo ta sadisa yandi na kubaka lukanu ya mbote, disongidila lukanu ya kukwelana ti nge to ve. Yo yina na nima ya bantangu, nge fwete songa yandi mambu yina yonso na masonga yonso.

7. Inki mutindu bampangi yina ke talana sambu na makwela lenda zabana mbote? (Tala mpi lupangu “Kana Nge Ke Talana Sambu na Makwela ti Muntu Mosi Yina Ke Zingaka Ntama.”) (Tala mpi bifwanisu ya ke wakana ti paragrafe yai.)

⁷ Inki mutindu nge lenda zaba kimuntu ya kati ya muntu yina beno ke talana ti yandi sambu na makwela? Mutindu mosi ya kuluta mfunu ya kusala yo kele, kuyula bangiufula mpi kuwa na dikebi yonso bamvutu yina yandi ke pesa. Beno fwete solula na pwelele yonso mpi na masonga yonso. (Bing. 20:5; Yak. 1:19) Yo yina, beno lenda sala mambu yina ta pesa beno mabaku ya kusolula. Mu mbandu beno lenda dia beno zole, kutambula beno zole na bisika ya bantu mingi mpi kulonga nsangu ya mbote beno zole. Beno lenda zabana mpi mbote ntangu beno ke lutisa ntangu ti banduku mpi bantu ya dibuta. Diaka, beno sosa kusala mambu yina ta pesa nge dibaku ya kumona mutindu muntu yina nge ke talana ti yandi sambu na makwela ke salaka mambu ntangu yandi ke kutana ti mambu ya kuswaswana mpi mutindu yandi ke sadilaka bantu ya nkaka mambu. Beto tala mambu yina mpangi-bakala Aschwin yina ke zingaka na Pays-Bas salaka. Yandi ke tubila ntangu yina yandi vandaka kutalana ti Alicia sambu na makwela. Yandi ke tuba nde: “Beto vandaka kusosa kusala mambu yina ta sadisa beto na kuzabana mbote. Mbala mingi yo vandaka ve mambu ya ngolo, mu mbandu beto vandaka kulamba to beto vandaka kusala bisalu ya nzo. Ntangu beto vandaka kusala mambu yina, yo vandaka kusadisa beto na kumona bikalulu ya mbote mpi bifu ya konso muntu.”

8. Kana bampangi yina ke talana sambu na makwela ke longuka bo zole, nki mutindu yo lenda sadisa bo?

⁸ Beno lenda zabana mpi mbote kana beno ke longuka mambu ya kimpeve beno zole. Sambu kana beno me kwelana, yo ta lomba nde beno baka ntangu ya kusala lusambu ya dibuta sambu Yehowa kubaka kisika ya ntete na makwela na beno. (Lon. 4:12) Yo yina, beno lenda baka ntangu ya kulonguka beno zole banda bubu yai ntangu beno ke talana sambu na makwela. Ya kieleka, mpangi-bakala ti mpangi-nkento yina ke talana sambu na makwela me kuma ntete ve dibuta mosi mpi mpangi-bakala kele ntete ve mfumu ya mpangi-nkento. Kansi kana beno ke longuka beno zole mbala na mbala, yo ta sadisa beno na kuzaba kimpeve ya konso muntu. Mpangi Max ti nkento na yandi Laysa ke zingaka na États-Unis. Bo bakaka mambote ya nkaka mutindu bo vandaka kulonguka bo zole. Mpangi Max ke tuba nde: “Kaka ntangu beto yantikaka kutalana sambu na makwela, beto yantikaka mpi kulonguka mikanda ya ke tubilaka kutalana sambu na makwela, makwela mpi luzingu ya dibuta. Kulonguka mikanda yina sadisaka beto na kuyantika kutubila mambu ya nkaka ya mfunu yina yo zolaka kuvandila beto mpasi na kuyantika kutubila kaka mpidina.”

MAMBU YA NKAKA YA KUTADILA

9. Inki mambu bampangi yina ke talana sambu na makwela fwete tadila na ntwala ya kupona nani bo ta songa?

⁹ Nani beno fwete songa nde beno ke talana sambu na makwela? Beno mosi fwete pona kana nani beno ta songa. Ntangu beno ke yantika kutalana sambu na makwela, beno lenda songa kaka bantu fioti. (Bing. 17:27) Kana beno sala mpidina, yo ta sala nde bantu kuyula beno ve bangiufula ya mpamba-mpamba to bo pusa beno na kubaka lukanu na kingolo-ngolo. Kansi kana beno songa ve ata muntu mosi, yo lenda sala nde beno vanda na bisika ya kingenga sambu bantu ya nkaka kuzaba ve. Yo lenda vanda kigonsa. Yo yina, yo ta vanda mbote kana beno songa bantu ya nkaka yina lenda pesa beno bandongisila ya mbote mpi yina lenda sadisa beno. (Bing. 15:22) Mu mbandu, beno lenda songa bantu ya nkaka ya dibuta, banduku na beno ya kuyela na kimpeve to bankuluntu.

10. Inki bakala ti nkento fwete sala sambu na kusepedisa Yehowa ntangu bo ke talana sambu na makwela? (Bingana 22:3)

¹⁰ Inki mutindu beno lenda sepedisa Yehowa ntangu beno ke talana sambu na makwela? Kana zola na beno ke kuma ngolo, yo ta sala nde beno kangama ngolo. Inki ta sadisa beno na kusala ve kima ya mbi? (1 Bak. 6:18) Beno ta ve masolo ya buzoba, beno vanda ve beno mosi na kisika ya kingenga mpi beno nwa ve malafu ya ngolo. (Baef. 5:3) Mambu yina lenda tedimisa kibeni banzala ya kuvukisa nitu mpi yo lenda vandila beno mpasi kibeni na kusala mambu ya mbote. Yo ta vanda mbote nde beno solulaka mbala na mbala mambu yina beno fwete sala sambu na kuzitisa minsiku ya Yehowa ntangu beno ke talana sambu na makwela. (Tanga Bingana 22:3.) Beto tala mambu yina sadisaka mpangi Dawit ti nkento na yandi Almaz na Éthiopie. Bo ke tuba nde: “Beto vandaka kulutisa ntangu na bisika yina bantu vandaka mingi to ti banduku na beto. Beto vandaka ve kuvanda beto mosi na kati ya kamio to na kati ya nzo. Diaka, beto vandaka kutina mambu yina lenda meka beto.”

11. Inki bakala ti nkento yina ke talana sambu na makwela fwete tadila ntangu bo ke tadila mambu yina bo ta sala sambu na kumonisilana zola?

¹¹ Ebuna nki beto lenda tuba sambu na mambu ya me tala kumonisilana zola? Ntangu zola na beno ke yela, beno lenda baka lukanu ya kusala mambu ya nkaka sambu na kumonisilana zola na mutindu ya me fwana. Kansi kana banzala ya kuvukisa nitu me kuma ngolo, yo ta vandila nge mpasi na kubaka lukanu ya mbote. (Salomo 1:2; 2:6) Diaka, kusala mambu sambu na kumonisilana zola lenda sala nde yo vandila beno mpasi na kudiyala mpi yo lenda sala nde beno sala diambu ya mbi. (Bing. 6:27) Yo yina kaka ntangu yina beno ke yantika kutalana sambu na makwela, beno fwete solula mambu yina beno fwete sala mpi yina beno fwete sala ve sambu na kuzitisa minsiku ya Biblia.c (1 Bate. 4:3-7) Beno lenda kudiyula nde: ‘Inki bantu ya nkaka kisika yina beto ke zingaka, ta yindula kana bo ke mona beto ke sala mambu sambu na kumonisilana zola? Keti mambu yina lenda tedimisa banzala ya kuvukisa nitu na muntu mosi na kati na beto?’

12. Inki bakala ti nkento yina ke talana sambu na makwela fwete tadila ntangu bo ke wakana ve na mambu ya nkaka?

¹² Inki beno lenda sala kana mavwanga me basika to kana beno ke wakana ve na diambu mosi? Kana beno ke wakana ve mbala na mbala, keti yo ke tendula nde beno me fwana ve na kukwelana? Yo ke tendula kaka ve mpidina, sambu bankwelani yonso ke wakanaka mpi ve na mambu ya nkaka. Makwela ya ngolo kele makwela yina bakala ti nkento ke zitisanaka mpi ke ndimaka kuyidika mambu kana bo ke wakana ve na diambu mosi. Yo yina, mutindu beno ke yidika mambu bubu yai ta monisa kana beno ta vanda ti makwela ya kiese to ve. Beno lenda kudiyula nde: “Keti beto ke solulaka mambu na pima yonso mpi na luzitu yonso? Keti konso muntu ke ndimaka bifu na yandi mpi ke sosaka kuyidika yo? Keti konso muntu ke dindamanaka ve, ke lombaka pardo mpi ke lolulaka nswalu?’ (Baef. 4:31, 32) Kansi, beno vila ve nde kana beno ke wakana ve ntangu yonso to beno ke swana ntangu yonso ntangu beno ke talana sambu na makwela, ntembe kele ve nde beno ta salaka mpi mutindu mosi ntangu beno ta kwelana. Kana nge me bakisa nde muntu yina nge ke talana ti yandi sambu na makwela ta vanda ve nkwelani ya mbote sambu na nge, kima ya kuluta mbote sambu na beno zoled ta vanda kuzenga.

13. Inki mambu bakala ti nkento fwete tadila ntangu bo ke tubila ntangu yina bo fwete sala na kutalana sambu na makwela?

¹³ Kutalana sambu na makwela fwete sala bantangu ikwa? Mbala mingi, balukanu ya ntinu-ntinu ke salaka nde mambu kutambula ve mbote. (Bing. 21:5) Yo yina, beno fwete baka ntangu ya me fwana kibeni sambu na kuzabana mbote-mbote. Kansi yo fwete vanda mpi ve nda mingi kuluta kukonda kikuma ya mfunu. Biblia ke tubaka mpi nde: “Kivuvu yina ke lungana ve nswalu ke salaka nde ntima kubela.” (Bing. 13:12) Diaka, kana beno sala bantangu mingi kibeni kuluta na kutalana sambu na makwela, yo lenda vandila beno mpasi na kuyala banzala na beno ya kuvukisa nitu. (1 Bak. 7:9) Na kisika ya kutula dikebi na ntangu yina beno fwete baka na kutalana sambu na makwela, nge lenda kudiyula nde: ‘Inki kima ya me bikala ya mono fwete zaba sambu na muntu yina beto ke talana ti yandi sambu na makwela na ntwala ya kubaka lukanu?’

INKI MUTINDU BAMPANGI YA NKAKA LENDA SADISA BAMPANGI YINA KE TALANA SAMBU NA MAKWELA?

14. Inki mutindu bampangi lenda sadisa bampangi yina ke talana sambu na makwela? (Tala mpi kifwanisu ya ke wakana ti paragrafe yai.)

¹⁴ Kana beto me zaba bampangi yina ke talana sambu na makwela, nki mutindu beto lenda sadisa bo? Beto lenda bingisa bo sambu na kudia ti beto, na lusambu ya dibuta to sambu na kulutisa mwa ntangu. (Bar. 12:13) Yo ta sadisa bo na kuzabana diaka mbote-mbote. Keti bo kele ti mfunu ya muntu mosi yina lenda basika ti bo, yina lenda vanda ti bo na kamio to bo kele ti mfunu ya kisika mosi yina bo lenda solula bo zole? Kana mpidina, nge lenda sadisa bo. (Bag. 6:10) Mpangi Alicia yina beto me tubila dezia, ke tubila mambu yina sepedisaka yandi ti mpangi Aschwin. Yandi ke tuba nde: “Beto vandaka kusepela mingi kibeni kana mpangi mosi kusonga beto nde beto lenda kwenda kutala bo na nzo na bo kana beto kele ti mfunu ya kisika mosi yina beto lenda solula beto zole kansi yo vanda ve kisika ya kingenga.” Kana bampangi yina ke talana sambu na makwela me bingisa nge na kuvanda ti bo kisika yina bo kele kaka bo zole, yo kele kibeni dibaku ya nene ya kusadisa bo. Kana nge me bakisa nde bo kele ti mfunu ya kusolula bo zole, nge lenda bikila bo ntangu. Kansi, nge fwete vanda ve kisika yina nge ke mona bo ve.​—Bafil. 2:4.

15. Inki diaka bampangi lenda sala sambu na kusadisa bampangi yina ke talana sambu na makwela? (Bingana 12:18)

¹⁵ Diaka, sambu na kusadisa bampangi yina ke talana sambu na makwela, kele ti mambu yina beto fwete tuba mpi yina beto fwete tuba ve. Bantangu ya nkaka, yo lenda lomba nde beto kudiyala mpi beto tuba ve ata kima mosi. (Tanga Bingana 12:18.) Mu mbandu, beto lenda wa nzala ya ngolo ya kusonga bantu ya nkaka nde mpangi-bakala mosi ti mpangi-nkento mosi me yantika kutalana sambu na makwela. Kansi mbala ya nkaka, mpangi-bakala yina ti mpangi-nkento yina ke zola nde bo mosi kusonga bantu ya nkaka. Beto fwete tonga ve mpangi-bakala ti mpangi-nkento yina ke talana sambu na makwela to kutuba mambu ya mbi sambu na mambu na bo. (Bing. 20:19; Bar. 14:10; 1 Bate. 4:11) Diaka, beto fwete tuba ve mambu to kuyula bo ve bangiufula yina lenda pusa bo na kuyindula nde bo fwete kwelana kaka. Mpangi-nkento Elise ti bakala na yandi ke tuba nde: “Yo vandaka kuyangisa beto kibeni ntangu bampangi ya nkaka vandaka kuyula beto mambu ya me tala makwela na beto ata beto mosi tubilaka yo ntete ve.”

16. Inki beto fwete sala kana mpangi-bakala ti mpangi-nkento yina vandaka kutalana sambu na makwela me zenga?

¹⁶ Ebuna nki beto fwete sala kana mpangi-bakala ti mpangi-nkento yina ke talana sambu na makwela me baka lukanu ya kuzenga? Beto fwete yula bo ve bangiufula ya me tala mambu na bo to kupesa muntu mosi foti mutindu bo me zenga. (1 Pie. 4:15) Mpangi Lea ke tuba nde: “Mono waka nde bampangi ya nkaka vandaka kutuba mambu yina bo vandaka kuyindula nde yo lenda vanda mambu yina salaka nde mono ti mpangi-bakala mosi yina beto vandaka kutalana ti yandi sambu na makwela kubuyana. Yo salaka mono mpasi kibeni.” Mutindu beto me mona yo, kana mpangi-bakala ti mpangi-nkento mosi me buyana, yo ke tendula ve nde bo me baka lukanu mosi ya mbi. Yo ke tendula kaka nde kutalana sambu na makwela me lungisa lukanu na yo, disongidila yo me sadisa bo na kubaka lukanu ya mbote. Kansi, lukanu yina lenda sala bo mpasi kibeni mpi yo lenda sala nde bo kudiwa bo mosi. Yo yina, beto fwete sosa mpila ya kusadisa bo.​—Bing. 17:17.

17. Inki bampangi yina ke talana sambu na makwela fwete landa kusala?

¹⁷ Mutindu beto me mona yo, kutalana sambu na makwela lenda vanda mpi ti mambu ya mpasi, kansi yo ke vandaka mpi ntangu ya kiese. Mpangi Jessica ke tuba nde: “Na masonga yonso, kutalana sambu na makwela lombaka beto mambu mingi. Kansi, mono vandaka na kiese sambu beto bakaka ntangu mpi beto salaka bikesa sambu na kuzabana mbote.” Kana beno ke talana sambu na makwela, beno landa kusala bikesa ya kuzabana mbote-mbote. Kana beno sala mutindu yina, kutalana na beno sambu na makwela ta luta mbote mpi yo ta sadisa beno na kubaka lukanu ya mbote.