Kimvuka Mosi ya Kukonda Kuswaswanisa Bantu: Keti Yo Lenda Salama?

JOHN ADAMS, yina kukumaka prezida ya zole ya États-Unis, kuvandaka mosi na kati ya bantu yina kutulaka maboko na lukanu ya Déclaration d’indépendance ya mezabanaka mingi, yina kuvandaka ti nsa yai ya mfunu mingi: “Mambu yonso ya kyeleka yai ya beto kemona kele nzikisa ya kesonga nde bantu yonso kusalamaka kiteso mosi.” Kansi, John Adams vandaka kundima kibeni ve nde bantu yonso kele mpenza kiteso mosi, sambu yandi sonikaka nde: “Nzambi Nkwa-Ngolo Yonso kusalaka Mabanza ti Nitu ya bantu na mutindu mosi ya kuswaswana kibeni na Mutindu yandi Sadilaka Luzingu ya Bantu na mpila nde ata pula to mayele mosi ve lenda sala nde bantu yonso kukuma kiteso mosi.” Kansi, H. G. Wells, muntu ya Grande-Bretagne yina kelongukaka mambu ya melutaka ntama kuyindulaka mambu tatu yina lenda sala nde bantu yonso kuvanda kiteso mosi: Ntoto ya mvimba fwete vanda na dibundu mosi ya kukonda mvindu mpi mambi, bantu yonso fwete longuka malongi ya mutindu mosi, mpi basoda fwete vanda ve.

Tii bubu yai, bantu mebasisaka ntete ve kimvuka ya bantu yina Wells kutubilaka. Bantu yonso kele ve kiteso mosi, mpi kikalulu ya kukabisa bimvuka ya bantu kele kaka ngolo na mambu mingi ya luzingu ya bantu. Keti kukabisa ya mutindu yina menatilaka bantu yonso mambote? Ve. Kusala bimvuka ya mutindu yai kekabisaka bantu, yo kebutaka mpusa ya kuvanda na kisika yina kele ya nge ve, kimpala, mpasi, ti kufwa bantu mingi. Mabanza ya mindele kuvandaka na yo ntete nde bo meluta bantu ndombe na Afrika, na Australie, ti na Amérique du nord kunatilaka bantu yina kuvandaka mindele ve mpasi mingi​—yika mpi bitumba ya bantu ya ntama ya Australie na Ntoto ya Van Diemen (yina bo kebingaka bubu yai nde Tasmanie). Na Eropa, bo fwaka Bayuda mingi sambu bo vandaka kumona bo bonso bantu ya mpamba. Kima kubasisaka Revolisio ya ba Français na mvu-nkama ya 18 ti Revolisio ya Bolchevik na mvu-nkama ya 20 na Russie kuvandaka yai: bantu yina vandaka kuyala vandaka na kimvwama mingi kansi bansukami ti bantu yina bo vandaka kubaka na valere mingi ve kuvandaka na mpasi.

Muntu ya mayele mosi ya ntangu ya ntama kusonikaka nde: “Kisika bantu ya nkaka kele bamfumu ebuna bankaka ke mona mpasi na maboko na bo.” (Longi 8:9) Mambu yina yandi tubaka kele ya kyeleka ata luyalu kele na maboko ya bantu to ya bimvuka ya bantu. Kana kibuka mosi ya bantu mekuditombula na zulu ya bankaka, nsukansuka, bunsukami ti mpasi kebasikaka kaka.

Bantu Yonso Kele Kiteso Mosi na Meso ya Nzambi

Keti bibuka ya bantu yankaka kevandaka dezia ya kuluta bantu yankaka banda na ntangu ya bo kebutukaka? Na meso ya Nzambi yo kele mutindu yina Ve. Biblia ketuba nde: “Na muntu mosi [Nzambi] me basisaka makanda yonso ya bantu, sambu bo kuzinga awa na nsi-ntoto.” (Bisalu 17:26) Dyaka, Ngangi “ke kotilaka bamfumu ve, bamvwama ti bansukami yandi ke talaka bo kiteso mosi sambu yandi muntu salaka bantu yonso.” (Yobi 34:19) Bantu yonso kele bampangi, mpi bo kele kiteso mosi na meso ya Nzambi.

Yibuka mpi nde, ntangu muntu kefwaka, lukumu yonso ya kutuba nde yandi meluta bantu yankaka kevandaka dyaka ve. Bantu ya Ezipte ya ntangu ya ntama vandaka kukwikila ve na dyambu yai. Kana Farao mosi mefwa bo vandaka kutula bima mingi ya mfunu na mazyamu na yandi sambu yandi landa na kuvanda kaka na kisika na yandi ya nene na nima ya lufwa. Keti yandi vandaka kulunda kaka kisika na yandi yango? Ve. Miyibi vandaka kuyiba bimvwama mingi yina ya bo vandaka kutula na mazyamu, mpi bima mingi yina miyibi kubikisaka beto lenda mona yo bubu yai na kati ya bisika ya bo kebumbaka bima ya ntama (musée).

Sambu yandi vandaka ya kufwa, Farao kusadilaka ve bima ya ntalu yina bo tudilaka yandi. Na lufwa, bamvwama to bansukami kevandaka ve, kimvwama to kinsukami kevandaka mpi ve. Biblia ketuba nde: “Ata bantu ya mayele ata bazoba bo yonso ke fwa; bo yonso bo ke bikisa kimvwama na bo na bana na bo. Ata zina na bo me zabanaka na nsi-ntoto, kansi maziamu kele banzo na bo; bo ta zingaka muna tii kuna.” (Nkunga 49:11, 12) Ata beto kele bantotila to bampika, bangogo yai ya bo sonikaka na ngolo ya mpeve ya Nzambi kelunganaka na beto yonso: “Bantu yina ke na moyo, bo ke zaba nde bo ta fwa; kansi bantu ya kufwa kuzaba kima ve. Bo ta zwa kima ve na ntwala . . . na nsi ya bafwa kisika ya nge ke kwenda, kisalu kele ve, ngindu kele ve, mayele mpi kele ve.”​—Longi 9:5, 10.

Na ntangu beto kebutukaka, beto yonso kevandaka kiteso mosi na meso ya Nzambi mpi beto kevandaka kiteso mosi na lufwa. Yo yina, yo kele mfunu ve ata fyoti na kumatisa kibuka mosi ya bantu na zulu ya bantu yankaka na ntangu yai ya beto kele na luzingu mosi ya nkufi!

Keti Kimvuka Mosi ya Kukonda Kuswaswanisa Bantu Tasalama?

Kansi, keti kivuvu kele nde kilumbu yankaka bantu tazinga na kimvuka mosi ya bantu yina tasalaka ve luswaswanu ya bimvuka ya bantu? Ee. Yo tasalama. Kiteso ya bamvula penepene na 2 000 meluta banda Yezu kuvandaka na ntoto, yandi tulaka fondasio ya kimvuka ya bantu ya mutindu yina. Yezu kupesaka nkudulu ya kimenga na yandi sambu na bantu yonso ya lukwikilu na mpila nde ‘muntu yina tandima yandi na ntima na yandi, yandi kufwa ve, kansi yandi kuvanda na moyo ya mvula na mvula.’​—Yoane 3:16.

Sambu na kumonisa nde ata longoki na yandi mosi ve lenda sosa kudimatisa na zulu ya bampangi na yandi yankaka, Yezu kutubaka nde: “Muntu lenda binga beno ve ‘Longi,’ sambu beno kele bampangi, beno ke kaka na Longi mosi mpamba. Ebuna awa na nsi-ntoto beno lenda binga ata muntu mosi ve nde ‘Tata,’ sambu beno ke kaka na Tata mosi mpamba yina kele na zulu. Muntu lenda binga beno nde ‘Mfumu’ mpi ve, sambu beno ke kaka na mfumu mosi mpamba, nde Mesia. Muntu yina kele mbuta na kati na beno, yandi fweti sadila beno bankaka. Nzambi ta kulumusa bantu yina yonso ke kudinangulaka, ebuna yandi ta nangula bayina yonso ke kudikulumusaka.” (Matayo 23:8-12) Na meso ya Nzambi, balongoki ya Yezu yonso ya kyeleka kele kiteso mosi na dibundu ya kyeleka.

Keti Bakristu ya ntete vandaka kudibaka kiteso mosi? Bayina kubakisaka mbotembote malongi ya Yezu kusalaka mutindu yina. Na kati ya dibundu, bo vandaka kumona bankaka nde bo kele kiteso mosi mpi yo vandaka kumonana na mutindu bo vandaka kubingana nde “mpangi.” (Filemoni 1, 7, 20) Yo vandaka mbote ve nde muntu kudimona nde yandi meluta bankaka. Mu mbandu, tala bangogo ya kudikulumusa yina Piere kusadilaka na mukanda na yandi ya zole sambu na kutuba mambu yina metala yandi mosi: “Mono Simoni Piere, muntu yina ke sadilaka Yesu Kristo, yina kele ntumwa na yandi, mono ke tindila beno mbote beno bantu yina me bakaka lukwikilu yina kele mfunu bonso ya beto.” (2 Piere 1:1) Yezu yandi mosi kibeni kulongaka Piere, mpi sambu yandi vandaka ntumwa, yandi vandaka na mukumba mosi ya nene na dibundu. Kansi, yandi vandaka kudimona mpika mpi yandi ndimaka nde Bakristu yankaka vandaka na lukwikilu ya mfunu bonso yina ya yandi.

Bantu yankaka lenda tuba nde ngindu ya kutuba nde bantu yonso kele kiteso mosi kewakana ve ti mpila Nzambi kuponaka bantu ya Izraele sambu bo kuma bantu na yandi kibeni na ntwala ya ntangu ya Bukristu. (Kubasika 19:5, 6) Bo lenda tuba nde yai kele mbandu mosi ya kemonisa nde bampusu ya nitu ya bantu mingi meluta ya bantu yankaka, kansi yo kele mutindu yina ve. Yo kele ya kyeleka nde bantu ya Izraele, yina kele bana ya Abrahami, kuvandaka na bangwisana ya ngolo ti Nzambi mpi yandi sadilaka bo sambu na kusonga bantu mambu yina vandaka kukatuka na yandi. (Roma 3:1, 2) Yandi salaka ve dyambu yai sambu na kumatisa bo na zulu ya bantu yankaka. Kansi, yo vandaka sambu ‘bantu yonso ya nsi-ntoto kubaka lusakumunu.’​—Kuyantika 22:18; Galatia 3:8.

Yo monanaka na nima nde bantu ya Izraele mingi kulandaka ve lukwikilu ya nkaka na bo Abrahami. Bo kolamaka mpi bo buyaka Yezu nde yandi kele Mesia ve. Yo yina, Nzambi kubuyaka bo. (Matayo 21:43) Kansi, bantu ya kudikulumusa kubakaka mpenza balusakumunu yina Nzambi kusilaka. Dibundu ya Bukristu kubutukaka na Pantekoti ya mvu 33 ya T.B. Bo kumaka kubinga organizasio yai ya Bakristu yina bo pakulaka mpeve santu nde “Israele ya Nzambi,” mpi yo monanaka nde yo vandaka nzila ya Nzambi tasadila sambu na kusakumuna bantu na bilumbu kekwisa.​—Galatia 6:16.

Yo vandaka mfunu na kulonga kikalulu yai ya mfunu na bantu yankaka na kati ya dibundu. Mu mbandu, longoki Yakobo kupesaka ndongisila na bantu yina vandaka kubaka Bakristu ya kuvandaka na mbongo na valere mingi kuluta bayina kuvandaka bansukami. (Yakobo 2:1-4) Dyambu yai kuvandaka mbote ve. Ntumwa Polo kumonisaka nde Bakristu ya Makanda kuvandaka ve ata fyoti na nsi ya Bakristu yina kuvandaka Bayuda, mpi Bakristu yina kuvandaka bankento kuvandaka ve na nsi ya babakala. Yandi sonikaka nde: “Beno yonso kele bana ya Nzambi na kimvuka ti Yesu Kristo, sambu na lukwikilu na beno. Sambu beno me bakaka mbotika na kimvuka ti Kristo, beno me lwataka Kristo bonso lele. Diswaswanu kele ve na kati ya Bayuda ti bantu yina kele Bayuda ve, na kati ya bampika ti bantu yina kele bampika ve, na kati ya babakala ti bankento: beno yonso beno kele bonso muntu mosi, sambu beno kele na kimvuka ti Yesu Kristo.”​—Galatia 3:26-28.

Bantu Yina Kele na Luswaswanu Ve Bubu Yai

Bubu yai, Bambangi ya Yehowa kesalaka ngolo na kuzitisa minsiku ya Masonuku na luzingu na bo. Bo mezabaka nde luswaswanu na kati ya bimvuka ya bantu kele na mfunu ve na meso ya Nzambi. Yo yina, bo kekabisaka ve bantu nde bayai bamfumu bayina bantu ya mpamba, mpi bo kekabulaka ve bantu na kulandaka mpusu ya nitu to kimvwama na bo. Ata bamingi na kati na bo lenda vanda bamvwama, bo ketulaka ve dikebi na bo yonso na ‘bima yina bantu ketulaka lulendo sambu na yo,’ sambu bo mezaba nde bima ya mutindu yina kele ya ntangu fyoti. (1 Yoane 2:15-17) Kansi, bo yonso kevandaka ya kuvukana na lusambu ya Yehowa Nzambi, Nkwa-Kimfumu.

Bambangi yonso kendimaka mukumba ya kusala kisalu ya kusamuna nsangu ya mbote ya Kimfumu na bantu yankaka. Bonso Yezu, bo kepesaka lukumu na bantu yina kele na mpasi ti bayina bantu yankaka kemonaka bonso bantu ya mpamba. Yo yina, bo kekwendaka kutala bo na banzo na bo, sambu na kulonga bo Ndinga ya Nzambi. Bayina kevandaka na mbongo mingi ve kesalaka kumosi ti bayina bantu mingi lenda mona nde bo kele bantu ya nene. Kima ya mfunu kele bikalulu ya kimpeve, kansi bimvuka ya bantu ve. Bonso na mvu-nkama ya ntete, bo yonso kele bampangi ya babakala mpi ya bankento na kati ya dibundu.

Ata Bantu Kele Kiteso Mosi Bo Lenda Swaswana na Mambu Mingi

Ya kyeleka, kuvanda kiteso mosi kezola kutuba ve nde mambu ya bantu yonso kele mutindu mosi. Babakala ti bankento, minunu ti baleke, bo yonso kele na kati ya organizasio ya Bukristu yai kele ti bantu ya mekatukaka na bantu ya bampusu ya nitu, bandinga, bansi, mpi na luzingu ya mitindu mingi. Muntu na muntu na kati na bo kele na mabanza mpi na ngolo yina kele ya kuswaswana na yina ya bankaka. Ata mpidina, luswaswanu yina kesalaka ve nde bantu yankaka kukuma na zulu bankaka na nsi. Kansi, luswaswanu ya mutindu yina kekumisaka luzingu kitoko. Bakristu yango kendimaka nde mayele yina bo kele na yo kele makabu ya kekatukaka na Nzambi mpi bo kele ve na kikuma ya kuyindula nde bo meluta bantu yankaka.

Kikalulu ya kukabula bantu mekatukaka na mayele yina muntu kevandaka na yo ya kusosa kudiyala na kisika ya kulanda lutwadisu ya Nzambi. Kubika fyoti, Kimfumu ya Nzambi takatula luyalu yina kele bubu yai na zulu ya ntoto, mpi yo tasukisa luswaswanu yina kemonanaka na bimvuka ya bantu, kumosi ti mambu yankaka yonso yina kesalaka nde luswaswanu kuvanda bamvula yai yonso. Na nima, na mutindu mosi ya kyeleka kibeni, ‘bantu yina ke kudikulumusaka ta zinga na ntoto.’ (Nkunga 37:11) Bikuma yonso ya kepusaka bantu na kudimona nde bo meluta bankaka tavanda dyaka ve. Luswaswanu ya bimvuka ya bantu yina kekabisaka bantu na ntoto ya mvimba tavanda dyaka mpi ve.

[Bangogo ya Kifwanisu ya Lutiti 5]

Kima ya mfunu sambu na Bakristu ya kyeleka kevandaka bikalulu ya kimpeve