Binati-Nsangu ya Ngemba ya Nzambi Mebingama Bankwa-Kyese
“Bantu yina ya Mfumu Nzambi me gulusaka . . . [ta] kwisa kuvutuka na Sioni [ti milolo ya kiese]. . . . Kiese ya kukonda nsuka ta vandila bo.”—YEZAYA 35:10.
1. Inki inza kele na yau mfunu mingi kibeni?
BUBU yai, na mutindu yau meyitaka ntete ve kusalama, bantu kele na mfunu ya kinati-nsangu ya kenatilaka bau nsangu ya mbote. Bau kele na mfunu mingi ya muntu yina fwete tuba kyeleka na yina metala Nzambi ti balukanu na yandi, mbangi ya kukonda boma yina takebisa muntu ya mbi sambu na yina metala mbungulu yina kekwisa mpi kusadisa bantu ya ntima ya mbote na kuzwa ngemba ya Nzambi.
2, 3. Na yina metadila Izraele, inki mutindu Yehowa lungisaka lusilu na yandi yina kele na Amosi 3:7?
2 Na bilumbu ya dikanda ya Izraele, Yehowa silaka na kutinda binati-nsangu ya mutindu yina. Na nsuka ya mvu-nkama ya uvwa N.T.B., mbikudi Amosi tubaka nde: “Mfumu Nzambi ke salaka kima ve kana yandi me songa ngindu na yandi ntete ve na bantu na yandi baprofete.” (Amosi 3:7) Na bamvu-nkama yina kulandaka luzayisu yai, Yehowa salaka bisalu mingi ya ngolo. Mu mbandu, na 607 N.T.B., yandi pesaka ndola ya nene na bantu na yandi ya kusolama sambu bau vandaka bankolami mpi bau vandaka na mfuka ya menga. Yandi pesaka mpi ndola na makanda ya nzyunga yina sepelaka sambu na bampasi ya Izraele. (Yeremia, bakapu 46-49) Na nima, na mvu 539 N.T.B., Yehowa bwisaka Babilone, ngolo ya nene ya inza, ye mbutu vandaka nde, na 537 N.T.B., nsadila ya Izraele vutukaka na insi na bau sambu na kutungulula tempelo.—2 Bansangu 36:22, 23.
3 Yai kuvandaka mambu ya kunikisaka ntoto, mpi na kuwakana ti bangogo ya Amosi, Yehowa songaka yau na ntwala na bambikudi yina salaka bonso binati-nsangu, na kukebisaka Izraele sambu na mambu yina vandaka kwisa. Na katikati ya mvu-nkama ya nana N.T.B., yandi basisaka Yezaya. Na katikati ya mvu-nkama ya nsambwadi N.T.B., yandi basisaka Yeremia. Na nima, na nsuka ya mvu-nkama yina, yandi basisaka Ezekiele. Bayai ti bambikudi yankaka ya kwikama pesaka kimbangi ya ngolo sambu na yina metala balukanu ya Yehowa.
Banani Kele Binati-Nsangu ya Nzambi Bubu Yai
4. Inki kemonisa nde bantu kele na mfunu ya binati-nsangu ya ngemba?
4 Ebuna bubu yai? Bamingi na kati ya inza yai kewa mpasi na ntima ntangu bau kemona kubeba ya kimvuka ya bantu. Bayina kezolaka lunungu kemonaka mpasi na ntima, ntangu bau kemona luvunu ti mambi ya ngolo ya Kikristu. Mutindu Yehowa tubaka na ntwala na nzila ya Ezekiele, bau “ke mona mpasi ti kudila sambu na mambu yonso ya nsoni yina ke luta na bwala yai.” (Ezekiele 9:4) Kansi, bamingi kebakisa ve inki kele balukanu ya Yehowa. Yau kelomba kusonga bau.
5. Inki mutindu Yezu monisaka nde na ntangu na beto binati-nsangu tavanda?
5 Keti bubu yai kele ti muntu ya ketubaka ti mpeve ya kukonda boma ya Yezaya, Yeremia ti Ezekiele? Yezu monisaka nde muntu tavanda. Na ntangu yandi yitaka kutubila mambu ya bilumbu na beto, yandi tubaka nde: “Bo ta longaka Nsangu yai ya Mbote ya Kimfumu na nsi-ntoto ya mvimba, na mpila nde bantu ya makanda yonso kuwa yo. Ebuna na nima, nsuka ya ntoto ta kwisa.” (Matayo 24:14) Bubu yai, nani kele na kulungisa mbikudulu yina, na kusalaka bonso kinati-nsangu, nsamuni ya nsangu ya mbote? Mambu ya kufwanana na kati ya bilumbu na beto ti ntangu ya Izraele ya ntama kesadisa beto na kupesa mvutu na ngyufula yina.
6. (a) Tendula mpasi ya “Israele ya Nzambi” monaka na ntangu ya mvita na ntete ya inza. (b) Inki mutindu Ezekiele 11:17 lunganaka na Izraele ya ntama?
6 Na bilumbu ya mpasi ya Mvita ya I ya Inza ya Mvimba, bansadi ya Yehowa ya ntangu na beto, nsadila ya “Israele ya Nzambi” ya kupakulama, kwendaka na kimpika ya kufwanana na yina ya Izraele na Babilone. (Galatia 6:16) Bau nyokwamaka na kimpika ya kimpeve na kati ya Babilone ya Nene, kimvuka ya mabundu ya luvunu ya inza, na kati na yau Kikristu kele ya kuluta lukumu mpi ya kuluta nsoki. Ata mpila yina, bangogo ya Yehowa songaka Ezekiele monisaka nde yandi losaka bau ve. Yandi tubaka nde: “Mono ta baka-baka bo diaka na bantoto ya mono panza-panzaka bo, ebuna ntoto ya Israele mono ta vutudila bo yo.” (Ezekiele 11:17) Sambu na kulungisa lusilu yina ya Izraele ya ntama, Yehowa basisaka Sirusi muntu ya Persia, yina kubwisaka Ngolo ya Inza ya Babilone mpi kukangudilaka nsadila ya Izraele nzila ya kuvutuka na insi na bau. Ebuna bubu yai?
7. Na 1919, inki mambu kumonisaka nde Yezu kusalaka kontre Babilone ya Nene? Tendula.
7 Na luyantiku ya mvu-nkama yai, nzikisa ya ngolo monisaka nde Sirusi ya Nene vandaka kusala. Yandi vandaka nani? Muntu yankaka ve kaka Yezu Kristu, yina yadisamaka na Kimfumu ya mazulu kubanda na mvu 1914. Ntotila yai ya nene monisaka bumbote na bampangi na yandi ya kupakulama na zulu ya ntoto na mvu 1919. Na mvu yai, Bakristu ya kupakulama basisamaka na kimpika ya kimpeve mpi vutukaka na “ntoto” na bau to nkadilu ya kimpeve. (Yezaya 66:8; Kusonga 18:4) Na yau, Ezekiele 11:17 kuzwaka ndungisa na bilumbu na beto. Na ntangu ya ntama, yau lombaka nde Babilone kubwa sambu na kukangudila bantu ya Izraele nzila ya kuvutuka na ntoto na bau. Na ntangu na beto, kuvutuka ya Israele ya Nzambi vandaka nzikisa nde Babilone ya Nene mebwa na maboko ya Sirusi ya Nene. Wanzyo ya zole ya Kusonga kapu 14 muntu zabisaka kubwa yai, ntangu yandi bokaka nde: “Babilone ya Nene mebwa, yandi muntu menwisaka makanda yonso vinu ya makasi ya pite na yandi!” (Kusonga 14:8, NW) Nsoba ya nene mpenza sambu na Babilone ya Nene, mingimingi sambu na Kikristu! Mpi lusakumunu ya inki mutindu sambu na Bakristu ya kyeleka!
8. Inki mutindu mukanda ya Ezekiele ketendula kyese ya bantu ya Nzambi na nima ya kukatuka na bau na kimpika na 1919?
8 Na Ezekiele 11:18-20, beto ketanga ntendula ya mbikudi ya kyese ya bantu ya Nzambi na nima ya kuvutuka na bau. Ndungisa ya ntete ya bangogo na yandi vandaka kutendula kugedisama ya Izraele na bilumbu ya Esdrasi ti Nehemia. Ndungisa ya ntangu na beto vandaka kutendula kima ya mutindu mosi. Bika beto tala inki mutindu. Yehowa ketuba nde: “Bo ta vutuka [na bwala na bo], bo fweti katula-katula biteki yonso ti bima yonso yina ke pesaka nsoni.” Kaka mutindu yau bikulamaka, kubanda na 1919, Yehowa gedisaka bantu na yandi mpi pesaka bau dyaka ngolo sambu na kusadila yandi. Bau yantikaka na kukatula na nzyunga na bau ya kimpeve, bisalu ti malongi yonso ya Babilone yina kubebisaka bau na meso na yandi.
9. Inki balusakumunu ya nene Yehowa pesaka na bantu na yandi kubanda na 1919?
9 Na nima, na kutadilaka mvese ya 19, Yehowa kelanda na kutuba nde: “Mono ta pesa bo ntima mosi ti ngindu ya nkaka [“yampa,” NW]. Mono ta katula ntima na bo ya ngolo, ebuna mono ta pesa bo ntima mosi ya mbote.” Na kuwakana ti bangogo yai, na 1919, Yehowa kuvukisaka bansadi na yandi ya kupakulama, kupesaka bau “ntima mosi,” na mpila ya kutuba, na mpila nde bau sadila yandi “dipeka na dipeka.” (Sofonia 3:9, NW) Dyaka, Yehowa pesaka bantu na yandi mpeve santu sambu yau pesa bau kikesa ya kusala kisalu ya kuta kimbangi mpi yau butisa na kati na bau bambuma ya mbote yina metendulama na Galatia 5:22, 23. Ye na kisika ya ntima ya kukonda kundima, ya kufwanana na ditadi, Yehowa pesaka bau ntima ya petepete, ya kudikulumusa, ya bulemfu, ntima yina tandima kusala luzolo na yandi.
10. Sambu na inki kubanda 1919 tii bubu yai Yehowa kesakumunaka bantu na yandi ya kuvutulamaka?
10 Sambu na inki yandi salaka dyambu yai? Yehowa yandi mosi ketendula. Beto ketanga na Ezekiele 11:20 nde: “Mpidina bo ta landa bansiku na mono yonso; bo ta vanda bantu na mono, ebuna mono ta vanda Nzambi na bo.” Israele ya Nzambi longukaka na kulemfukila nsiku ya Yehowa, na kisika ya kulanda ve bangindu na bau mosi. Bau longukaka na kusala luzolo ya Nzambi nkatu boma ya muntu. Mpila yina, bau monanaka ya kuswaswana ti Bakristu ya zina mpamba yina ya Kikristu. Bau vandaka bantu ya Yehowa. Na mutindu yina, Yehowa vandaka ya kuyilama na kusadila bau bonso kinati-nsangu na yandi, “mpika” na yandi “ya kwikama mpi ya mayele.”—Matayo 24:45-47, NW.
Kyese ya Binati-Nsangu ya Nzambi
11. Inki mutindu mukanda ya Yezaya ketendula kyese ya bantu ya Yehowa?
11 Keti nge lenda yindula kyese na bau, ntangu bau bakisaka dibaku ya mbote yina bau vandaka na yau? Bau yonso ndimaka bangogo ya Yezaya 61:10 na ndinga ya ngolo nde: “[Mono] ke mona kiese na kiese sambu na Mfumu Nzambi, ntima na [mono] ke sepela na Nzambi na [mono].” Lusilu ya Yezaya 35:10 lunganaka na bau: “Bantu yina ya Mfumu Nzambi me gulusaka, bayina kele bantu na yandi mpenza, bo bantu ta tambula na nzila yina na kwisa kuvutuka na Sioni [ti milolo ya kiese]. Kiese ya kukonda nsuka ta vandila bo, mawa ti kudila ta vila.” Na ntangu bau yantikaka na kusamuna nsangu ya mbote na bantu yonso, binati-nsangu ya ngemba ya Nzambi, binati-nsangu ya Yehowa, vandaka na kyese ya mutindu yina na 1919. Kubanda ntangu yina tii bubu yai, bau meyambulaka ve na kusala kisalu yai, mpi kyese na bau memataka. Na Disolo na yandi ya zulu ya Ngumba, Yezu tubaka nde: “Kiese na bantu yina ke kotisaka ngemba na kati ya bantu, sambu Nzambi ta binga bo bana na yandi!” (Matayo 5:9) Nsadila ya ‘bana ya Nzambi’ ya kupakulama memonaka bukyeleka ya luzayisu yina kubanda na 1919 tii bubu yai.
12, 13. (a) Banani vukanaka ti bantu ya Israele ya Nzambi sambu na kusadila Yehowa, mpi bau kekudipesaka na inki kisalu? (b) Inki kyese ya nene bansadi ya Yehowa ya kupakulama memonaka?
12 Mutindu bamvula vandaka kuluta, ntalu ya Israele ya Nzambi kuyelaka tii na bamvu 1930 ntangu kuvukisama ya bapakulami finamaka na kusuka. Keti kuyela ya ntalu ya bansamuni ya nsangu ya mbote kusukaka na ntangu yina? Ata fyoti ve. Kibuka ya nene ya Bakristu yina kele na kivuvu ya ntoto vandaka meyita kuyantika na kumonana, mpi bau vandaka kuvukana ti bampangi na bau ya kupakulama na kati ya kisalu ya kusamuna. Ntumwa Yoane kumonaka kibuka yai ya nene na mbonameso, mpi mutindu yandi tendulaka yau kebenda dikebi mingi: “Bo me telama na ntwala ya kiti ya kimfumu ya Nzambi, bo ke sadilaka Nzambi [“kisalu ya santu,” NW] mpimpa ti mwini.” (Kusonga 7:15) Ee, kibuka ya nene kotaka na kisalu ya kusadila Nzambi. Yau yina, ntangu ntalu ya bapakulami yantikaka na kukita, na nima ya mvu 1935, bankundi ya kisalu yai ya kwikama landaka na kunata na ntwala kisalu ya kuta kimbangi na kuyedisaka yau ngolo.
13 Na mutindu yai, Yezaya 60:3, 4 kulunganaka: “Bantu yonso ya nsi-ntoto ta kwisa kutala mwini na nge, bantotila ta zola kumona nsemo na nge. Lutisa meso na nge ndambu na ndambu, nge tala! Bantu na nge yonso ke kutana kisika mosi, bo ke kwisa kuvutuka na nge! Bana na nge ya babakala me katuka ntama, bo ke kwisa; bana na nge ya bankento, bo ke kwisa kunata bo na maboko bonso bana-fioti.” Kuyela yai natilaka Israele ya Nzambi kyese ya metendulama na mutindu mosi ya kitoko na Yezaya 60:5, kisika ya beto ketanga nde: “Na kumona mpidina, nge ta vanda na kiese ya kuluta! Ntima na nge ta fuluka mpenza na kiese! Bantu yonso ya nsi-ntoto ta kwisa kunatila nge kimvwama na bo, mbongo ya bansi ya ntama ta sabuka nzadi-mungwa na kwisila nge.”
Organizasio ya Yehowa Kekwenda Kaka na Ntwala
14. (a) Inki mbonameso ya mambu ya zulu Ezekiele kumonaka mpi inki ntuma yandi bakaka? (b) Inki bantu ya Yehowa na ntangu na beto keswasukisaka, mpi bau kekudiwa ya kutumama na kusala inki?
14 Na mvu 613 N.T.B., Ezekiele monaka na mbonameso organizasio ya Yehowa ya zulu, ya kufwanana na shario, ketambula. (Ezekiele 1:4-28) Na nima, Yehowa tubilaka yandi nde: “Nge, [“mwana ya,” NW] muntu, telama, kwenda kutuba na bantu ya Israele mambu ya mono ke songa nge.” (Ezekiele 3:4) Na mvu yai ya 1997, beto keswasukisa nde organizasio ya zulu ya Yehowa kele kaka na kukwenda na ntwala sambu na kulungisa balukanu ya Nzambi. Yau yina, beto kekudiwa kaka ya kupusama na kutubila bankaka mambu yina metala balukanu yango. Na bilumbu na yandi, Ezekiele tubaka bangogo yina vandaka ya kupemama mbala mosi na Yehowa. Bubu yai, beto ketuba bangogo yina kekatuka na Ndinga ya kupemama ya Yehowa, Biblia. Mpi mukanda yango kele ti nsangu ya kitoko kibeni sambu na bantu! Na ntangu bantu kekuditungisa sambu na makwisa, Biblia kemonisa nde mambu kele kuluta mbi—mpi yau kele na mbala mosi kuluta mbote—kuluta yina ya bau keyindula.
15. Sambu na inki mvwandilu ya ntoto kele mbi kuluta kiteso ya bantu mingi keyindulaka bubu yai?
15 Mambu kele kuluta mbi sambu, mutindu beto longukaka na masolo yina meyita, kubika fyoti Kikristu ti mabundu yina yankaka ya luvunu tafwa kimakulu mutindu Yeruzalemi kufwaka na mvu 607 N.T.B. Dyaka, kimvuka yonso ya politiki, yina memonisama na mukanda ya Kusonga bonso mbisi ya mfinda yina kele ti ba-ntu nsambwadi mpi bibongo kumi, mebika fyoti bau kefwa yau, mutindu bampani yina vandaka na nzyunga ya Yeruzalemi kufwaka. (Kusonga 13:1, 2; 19:19-21) Na bilumbu ya Ezekiele, Yehowa tendulaka na masonga yonso boma yina kuyalaka, ntangu mbungulu ya Yeruzalemi kufinamaka. Kansi, bangogo na yandi tavanda na ntendula ya kuluta mingi, kana bantu kuswasukisa nde mbungulu ya inza yai mefinama. Yehowa tubilaka Ezekiele nde: “ ‘Nge, [mwana] muntu, dila ngolo bonso nde ngindu na nge mebeba. Tatula ngolo na meso ya bantu. Kana bo yula nge nde sambu na nki nge ke dila, songa bo nde mono ke dila sambu na mambu yina ke kwisa, disongidila nde ntima ya bantu ta fuluka na boma, maboko ta kuma petepete, kikesa ta mana, mabolongo ta tekita. Ntangu me lunga, yo me lunga.’ Mfumu Nzambi muntu me tuba.” (Ezekiele 21:11, 12 [21:6, 7, NW]; Matayo 24:30) Mambu ya boma mefinama. Kudibanza na beto ya mudindu sambu na bampangi na beto bantu kepusa beto na kupesa lukebisu, na kutuba “mambu” ya kukwisa ya makasi ya Yehowa.
16. Sambu na bantu ya kudikulumusa, sambu na inki mambu kele mbote kuluta yina bantu mingi keyindulaka?
16 Mambu kele na mbala mosi kuluta mbote sambu na bantu ya kudikulumusa, kuluta yina bamingi keyindulaka. Na inki mutindu? Na mpila nde Yezu Kristu mefwaka sambu na masumu na beto, ebuna ntangu yai, yandi keyala bonso Ntotila ya Kimfumu ya Nzambi. (1 Timoteo 1:15; Kusonga 11:15) Bampasi ya bantu yina kemonanaka bonso yau tasukaka ve, kubika fyoti yau tamana na nzila ya Kimfumu yina ya zulu. Lufwa, maladi, mbebisa, nzala, mpi kufwa bantu takuma mambu ya ntama, ebuna Kimfumu ya Nzambi tayala paladisu ya ntoto nkatu luteleminu. (Kusonga 21:3, 4) Bantu tasepela na ngemba ya Nzambi—ngwisana mosi ya ngemba ti Yehowa Nzambi mpi bau na bau.—Nkunga 72:7.
17. Inki kuyela kenata kyese na ntima ya binati-nsangu ya ngemba ya Nzambi?
17 Na bandambu yankaka ya inza, bibuka ya nene kibeni ya bantu ya kudikulumusa kele na kundima nsangu yai ya ngemba ya Nzambi. Sambu na kupesa kaka mwa bambandu, na mvula ya meluta, Ukraine pesaka lapolo ya kuyela ya bansamuni 17 na kati ya nkama. Mozambique pesaka lapolo ya kuyela ya 17 na kati ya nkama, Lituanie 29 na kati ya nkama. Russie vandaka ti kuyela ya 31 na kati ya nkama, ebuna Albanie pesaka lapolo ya kuyela ya bansamuni 52 na kati ya nkama. Kuyela yai kemonisa makumi ya mafunda ya bantu ya masonga yina kezola kubaka ngemba ya Nzambi mpi bayina mebakaka pozisio na bau sambu na lunungu. Kuyela ya ntinuntinu ya mutindu yina kenata kyese na kimvuka yonso ya bampangi Bakristu.
18. Ata bantu kundima to ve, beto fwete sala inki?
18 Keti bantu kendimaka nkatu mpasi na kisika nge kezingaka? Kana yau kele mpila yina, beto keyangalala ti nge. Kansi, na bateritware yankaka, yau kelombaka bantangu mingi mpenza ya kisalu ya ngolo na ntwala ya kuzwa ata muntu mosi yina kemonisa mpusa. Keti bayina kesalaka na bateritware ya mutindu yina, kekangaka maboko na bau to kekatulaka ntima? Ve. Bambangi ya Yehowa keyibukaka bangogo ya Nzambi songaka Ezekiele ntangu Yandi tindaka ntete mbikudi yina ya leke na kusamuna na bampangi na yandi Bayuda: “Ata bo wa nge to bo wa nge ve sambu bo kele bantu ya mubulu, bo fweti zaba nde profete kele na kati na bo.” (Ezekiele 2:5) Bonso Ezekiele, beto kelanda na kutubila bantu mambu yina metala ngemba ya Nzambi ata bau ndima to ve. Kana bau kewa, beto keyangalala. Kansi, kana bau kepesa beto mukongo, keseka beto, to nkutu kenyokula beto, beto kekwaminaka. Beto kezolaka Yehowa, mpi Biblia ketuba nde: “Zola . . . kevibidilaka mambu yonso.” (1 Korinto 13:4, 7; NW) Sambu beto kesamunaka na kuvibidila, bantu kezaba Bambangi ya Yehowa kele banani. Bau kezaba nsangu na beto. Ntangu nsuka takwisa, bau tazaba nde Bambangi ya Yehowa mekaka na kusadisa bau na kubaka ngemba ya Nzambi.
19. Inki dibaku ya nene beto kele na yau, beto bansadi ya Nzambi ya kyeleka?
19 Keti kele ti dibaku ya nene yina meluta kusadila Yehowa? Ve! Kyese na beto ya kuluta mingi kekatukaka na ngwisana na beto ti Nzambi mpi na kuzaba nde beto kesala luzolo na yandi. “Kyese kele na bantu yina kezabaka milolo ya kyese. O Yehowa, bau kelandaka na kutambula na nsemo ya luse na nge.” (Nkunga 89:15; NW) Bika beto bumba mbotembote ntangu yonso kyese yina ya kuvanda binati-nsangu ya ngemba ya Nzambi na bantu. Bika beto sala dikabu na beto na kisalu yai ti kikesa yonso tii kuna Yehowa tatuba nde yau mesalama.
Keti Nge Keyibuka?
◻ Banani kele binati-nsangu ya ngemba bubu yai?
◻ Inki mutindu beto kezaba nde Babilone ya Nene kubwaka na 1919?
◻ Inki kele kisalu ya ntete ya “kibuka ya nene”?
◻ Sambu na inki makwisa kele ya kukonda kivuvu kuluta kiteso ya bantu mingi keyindulaka bubu yai?
◻ Sambu na bantu ya ntima ya mbote, sambu na inki makwisa lenda vanda mbote kuluta mutindu bau keyindulaka?
[Bifwanisu ya kele na lutiti 29]
Bamingi kewa ntima mpasi ntangu bau kemona kubeba ya kimvuka ya bantu
[Bifwanisu ya kele na lutiti 31]
Binati-nsangu ya ngemba ya Nzambi kele bantu ya kuluta kyese na zulu ya ntoto bubu yai