Februarĩ

Nĩ “wĩra” ũrĩkũ ũkirĩrĩria wagĩrĩirũo nĩ kũhingia? Nĩ ũtũteithagia ‘gũkoragwo tũrĩ akinyanĩru na tũtarĩ ũcuke maũndũ-inĩ mothe, tũtekwaga ũndũ o na ũmwe.’ (Jak. 1:4) Kaingĩ magerio nĩ maguũragia mawathe maitũ, kana kũrĩa tũrabatara kũrutĩra wĩra nĩguo twagagĩrie ũmũndũ witũ. O na kũrĩ ũguo, tũngĩkirĩrĩria magerio macio, ũmũndũ witũ wa Gĩkristiano no wagĩre makĩria. Kwa ngerekano, no tũgĩe na wetereri makĩria, tũtuĩke andũ marĩ ngatho na marĩ tha. Tondũ ũkirĩrĩria no ũtũteithie gũkũria ngumo cia Gĩkristiano-rĩ, tũtiagĩrĩirũo kwagarara watho wa Jehova nĩguo twĩtheme magerio. Kwa ngerekano, angĩkorũo nĩ ũrahiũrania na meciria moru, ndũkerekererie ũingĩre magerio-inĩ. Hoya Jehova agũteithie ũregane na meciria macio moru. Hihi nĩ ũrakarario nĩ mũndũ wa famĩlĩ ũtarĩ Mũira wa Jehova? Ndũgakue ngoro. Tua itua rĩa gũthiĩ na mbere gũtungatĩra Jehova. Weka ũguo, nĩ ũgwĩkĩra wĩtĩkio waku harĩ Jehova hinya. Ririkana atĩ, nĩguo twĩtĩkĩrĩke nĩ Jehova no mũhaka tũkirĩrĩrie.—Rom. 5:3-5; Jak. 1:12. w16.04 2:15, 16

Kaingĩ andũ nĩ merahagĩra rũrĩrĩ rwao, rangi, ũndũire, itũũra, kana bũrũri wao. O na kũrĩ ũguo, Jehova ndonaga mũndũ mũna kana gĩkundi kĩna kĩa andũ kĩrĩ kĩa bata gũkĩra kĩrĩa kĩngĩ. Onaga ithuothe tũrĩ a bata. Ũguo ti kuuga atĩ ndendaga twĩrahĩre ũndũire witũ. Ũrĩa kũrĩ nĩ atĩ Jehova atũũmbĩte tũrĩ na ũndũire ũtiganĩte na nĩ tũkenagĩra ũndũ ũcio. No ningĩ no mũhaka tũririkanage atĩ maitho-inĩ make tũtirĩ a bata gũkĩra andũ arĩa angĩ. (Rom. 10:12) Tũtiagĩrĩire gwĩtĩa nĩ ũndũ wa bũrũri kana rũrĩrĩ rwitũ nginya twĩciragie atĩ nĩ rwa bata kũrĩ iria ingĩ. Tũngĩka ũguo, no ũkorũo ũrĩ ũndũ mũritũ mũno gwĩthema kũnyita mbaru mwena mũna. Ũguo nĩguo gwathiire harĩ Akristiano a tene. Ariũ a Ithe witũ amwe arĩa maaragia Kĩhibirania nĩ maaregaga kũgaĩra irio atumia a ndigwa arĩa maaragia Kĩngiriki. (Atũm. 6:1) Ithuĩ tũngĩmenya atĩa kana nĩ twambĩrĩirie kũgĩa na mwĩtĩo? Ũngĩka atĩa mũrũ kana mwarĩ wa Ithe witũ kuuma bũrũri ũngĩ angĩruta mawoni make ũndũ-inĩ mũna? Hihi ũngĩregana na mawoni macio o na ihenya nĩ ũndũ wa gwĩciria atĩ bũrũri-inĩ wanyu mwĩkaga maũndũ na njĩra njega makĩria? Handũ ha gwĩka ũguo, ithuothe twagĩrĩirũo kũrũmĩrĩra ũtaaro wa rĩandĩko rĩa ũmũthĩ, ũrĩa ũtongoretio nĩ roho. w16.04 4:12, 13

Jesu aahunjagia “ũhoro ũrĩa mwega wa Ũthamaki” na erĩgagĩrĩra arutwo ake meke o ũguo. Hihi nĩ andũ arĩkũ mahunjagia ũhoro ũcio kũrĩ “ndũrĩrĩ ciothe”? (Mat. 28:19) Hatarĩ nganja nĩ Aira a Jehova. Kũrĩ hĩndĩ mũtongoria ũmwe wa ndini mũmishonarĩ eerire Mũira wa Jehova atĩ nĩ aikarĩte mabũrũri-inĩ maingĩ ngũrani na nĩ oragia Aira a Jehova mabũrũri-inĩ macio ndũmĩrĩri ĩrĩa mahunjagia. Nĩ macokio marĩkũ aaheagwo? Mũtongoria ũcio oigire ũũ: “Andũ acio maarĩ akĩgu ũũ atĩ maaheaga macokio mamwe, makoiga ũũ: ‘Ũhoro ũrĩa mwega wa Ũthamaki.’” Aira acio a Jehova ti “gũkĩĩga” maarĩ akĩgu no nĩ kwaria maaragia marĩ na ũrũmwe ta ũrĩa Akristiano a ma magĩrĩire. (1 Kor. 1:10) Moonanirie ũũma wa ndũmĩrĩri ĩrĩa ĩkoragwo thĩinĩ wa Ngathĩti ya Mũrangĩri ĩrĩa Yanagĩrĩra Ũthamaki wa Jehova. Ngathĩti ĩno yonekaga na thiomi 254, na ĩkarutwo kobĩ hakuhĩ milioni 59 harĩ o riuma, na ĩgakorũo nĩyo ngathĩti ĩrĩa ĩkinyagĩra andũ aingĩ mũno thĩinĩ wa thĩ. w16.05 2:6

Tũrĩ ahunjia a Ũthamaki no twĩrirĩrie mũno kũingĩra ũtungata-inĩ wa hĩndĩ ciothe wa ũpainia. Nĩguo tũhote gwĩka ũguo, tũkambĩrĩria kũhũthia ũtũũro witũ. Ĩndĩ no tũtangĩke tũgĩĩcũrania kana nĩ tũgũkorũo na gĩkeno tũtarĩ na indo nyingĩ. Nĩ ma, gũtirĩ watho wa Bibilia uugĩte tũtuĩke mapainia, kwoguo no tũthiĩ na mbere gũtungatĩra Jehova tũrĩ o ahunjia ehokeku. No Jesu atũheaga ũũma atĩ arĩa othe meimaga nĩ ũndũ wa Ũthamaki nĩ marĩkoragwo na irathimo nyingĩ. (Luk. 18:29, 30) Makĩria ma ũguo, Maandĩko matuonagia atĩ Jehova nĩ akenaga rĩrĩa twamũrutĩra ‘mahaki ma tũnua twitũ na mwĩendero’ na tũgatwarithia na mbere ũthathaiya wa ma tũkenete. (Thab. 119:108) Na githĩ Maandĩko ta macio hamwe na kũhoya Jehova atũhe ũtongoria to gũtũteithie gũtaũkĩrũo nĩ mwĩcirĩrie wake? Gwĩcũrania maũndũ macio no gũtũteithie gũtua itua rĩega rĩkũrathimwo nĩ Ithe witũ wa igũrũ. w16.05 3:13

Mathĩna maingĩ marĩa maragĩrĩrio thĩinĩ wa mabuku maitũ marĩa marutagĩrũo andũ ethĩ no makoraga nginya andũ angĩ. Ithuothe nĩ tũbataraga kũrũĩrĩra wĩtĩkio witũ, kwĩgirĩrĩria, gwĩthema thiritũ njũru hamwe na maũndũ matarĩ mega ma gwĩkenia. Maũndũ macio na mangĩ maingĩ nĩ maragĩrĩrio thĩinĩ wa indo iria irutagĩrũo andũ ethĩ. Hihi Akristiano arĩa agima nĩ mabatiĩ kwĩigua ta marehũthia rĩrĩa marathoma mabuku marĩa marutagĩrũo andũ ethĩ? Aca. O na gũtuĩka ũhoro ũcio wandĩkagwo na njĩra ĩkũgucĩrĩria andũ ethĩ, ũkoragwo uumanĩte na mootaro ma Kĩĩmaandĩko marĩa matahĩtũkagwo nĩ mahinda, na ithuothe no tũgunĩke kuumana na ũhoro ũcio. Makĩria ma mabuku maitũ gũteithia andũ ethĩ kũhiũrania na mathĩna, nĩ mamateithagia gũkũra kĩĩroho na gũkuhĩrĩria Jehova.—Koh. 12:13. w16.05 5:15, 16

“Jehova Ngai witũ, we wiki nowe Jehova.” Icio nĩ ciugo cia gwĩkĩra ngoro mũno. Nĩ ciekĩrire Aisiraeli hinya mahote kũũmĩrĩria moritũ marĩa maacemanirie namo rĩrĩa maaingĩraga Bũrũri wa Kĩĩranĩro. O na ithuĩ no twĩkĩrũo hinya nĩ ciugo icio nĩguo tũkaahota kũũmĩrĩria hĩndĩ ya thĩna ũrĩa mũnene na tũtũũrie thayũ thĩinĩ wa Paradiso ĩrĩa ĩroka. Rekei tũthiĩ na mbere kũhe Jehova wĩyamũrĩri wa ngoro yothe na njĩra ya kũmwenda na kũmũtungatĩra o hamwe na gwĩkĩra kĩyo gũtũũria ũrũmwe witũ wa Gĩkristiano. Twathiĩ na mbere gwĩka ũguo, nĩ tũgũkorũo na ũũma atĩ nĩ tũkona kĩĩranĩro gĩkĩ kĩa Jesu gĩkĩhingio kĩrĩa eerĩire arĩa magakorũo marĩ mũhaano wa ngʼondu: “Ũkai inyuĩ mũrathimĩtwo nĩ Awa, gayai Ũthamaki ũrĩa wahaarĩirio nĩ ũndũ wanyu kuuma kĩambĩrĩria gĩa thĩ.”—Mat. 25:34. w16.06 3:2, 20

Mwĩtĩo no ũtũme tũtetere ciĩko citũ na tũtuĩke ta rĩũmba rĩũmũ rĩtangĩthondeka kĩndũ. Hihi nĩ ũrĩ warakario nĩ Mũkristiano ũngĩ kana nĩ ũndũ wa kwehererio mĩeke mĩna ya ũtungata? Angĩkorũo nĩguo-rĩ, wekire atĩa? Hihi nĩ wakũririe mwĩtĩo? Kana hihi ũndũ ũrĩa warĩ wa bata mũno harĩ we nĩ gũcokia thayũ na mũrũ kana mwarĩ wa Ithe witũ na gũtũũra ũrĩ mwĩhokeku harĩ Jehova? (Thab. 119:165; Kol. 3:13) Kũmenyera kwĩhagia na nginya kũgeria kũhitha mehia no gũtũme mũndũ age gwĩtĩkĩra ũtaaro wa Jehova. Ũndũ ũcio no ũtũme kwĩhagia gũkoragwo arĩ ũndũ mũhũthũ. (Koh. 8:11) Mũrũ wa Ithe witũ wamenyerete kwĩroragĩra mbica cia ũũra thoni aacokire akiuga ũũ: “Ndaambĩrĩirie gũkũria mawoni moru kwerekera athuri a kĩũngano.” Mũtugo ũcio nĩ wamũthũkagia kĩĩroho. Thutha wa ihinda ũndũ ũcio ũkĩmenyeka na akĩheeo ũteithio ũrĩa wagĩrĩire. Hatarĩ nganja ithuothe tũtirĩ akinyanĩru. No tũngĩambĩrĩria gũkũria mwerekera ũtarĩ mwega kana gũtetera mahĩtia maitũ handũ ha kũhoya Jehova atuohere na tũcarie ũteithio wake, no twambĩrĩrie kũũmia ngoro citũ. w16.06 2:5, 6

Athikĩrĩria a Jesu maatangĩkagĩra maũndũ mataabatiĩ gũkorũo magĩtangĩkĩra. Jesu aarĩ na gĩtũmi kĩega akĩmeera matige gũtangĩka. Nĩ aamenyaga atĩ mangĩatangĩkire mũno, nginya nĩ ũndũ wa maũndũ ma o mũhaka, nĩ mangĩariganĩirũo nĩ maũndũ ma kĩĩroho, marĩa ma bata makĩria ũtũũro-inĩ. Jesu nĩ aarũmbũyagia arutwo ake mũno nginya akĩmahe mũkaana wĩgiĩ mwerekera ũcio ũtaarĩ mwega maita mangĩ mana mahunjio-inĩ make ma kĩrĩma-inĩ. (Mat. 6:27, 28, 31, 34) Nĩ aamenyaga wega mabataro ma o mũhaka ma andũ. Ningĩ nĩ aamenyaga atĩ “matukũ-inĩ ma kũrigĩrĩria” arutwo ake nĩ mangĩgakorũo na “mahinda ma ũgwati maritũ kũhiũrania namo.” (2 Tim. 3:1) Mamwe ma maũndũ macio nĩ kwaga mawĩra, indo kũgĩa goro, ũnyihu wa irio, na ũthĩni na nĩmo andũ aingĩ maragerera matukũ-inĩ maya. No ningĩ Jesu nĩ aamenyaga atĩ ‘muoyo ũkĩrĩte irio na mwĩrĩ ũgakĩra nguo.’ w16.07 1:8, 9

Korũo nĩ tũhingagia ithimi cia Jehova na njĩra nginyanĩru, tũngĩkoragwo twagĩrĩire kuonio ũtugi wake. No tũtihotaga gwĩka ũguo. Nĩkĩo Mũthamaki Suleimani aandĩkire ũũ: “Ti-itherũ hatirĩ mũndũ mũthingu gũkũ thĩ wĩkaga o wega mũtheri, na ndehagia.” (Koh. 7:20) Nake mũtũmwo Paulo aandĩkire ũũ: “Nĩ gũkorũo andũ othe nĩ mehĩtie na makanyihĩrũo nĩ riri wa Ngai” na “mũcara wa mehia nĩ gĩkuũ.” (Rom. 3:23; 6:23a) No Jehova nĩ onanirie wendo wake kũrĩ andũ ehia na njĩra ya kũmonia ũtugi mũnene. Nĩ aatũmire “Mũrũ wake wa mũmwe” gũkũ thĩ arĩ we kĩheo kĩrĩa kĩnene mũno nĩguo akue nĩ ũndũ witũ. (Joh. 3:16) Nĩkĩo Paulo aandĩkire ũũ akĩaria ũhoro wa Jesu: “Aheetwo riri na gĩtĩo nĩ ũndũ wa kũnyamarĩka nginya agakua, nĩ getha kũgerera ũtugi mũnene wa Ngai acame gĩkuũ nĩ ũndũ wa andũ othe.” (Ahib. 2:9) “Kĩheo kĩrĩa Ngai aheanaga nĩ muoyo wa tene na tene kũgerera Kristo Jesu Mwathani witũ.”—Rom. 6:23b. w16.07 3:3, 4

Nĩ ũndũ wa ndũire harĩ andũ kũhika na kũhikania. Gũthuthuria kĩhumo na muoroto wa kĩhiko no gũtũteithie gũkorũo na muonere ũrĩa wagĩrĩire kwerekera kĩhiko na tũkenere biũ irathimo iria ciumanaga nakĩo. Thutha wa Jehova kũũmba Adamu, nĩ aamũheire wĩra wa kũhe nyamũ marĩĩtwa. No “ha ũhoro wa mũndũ-rĩ, gũtiakorirũo kwĩ na mũmũteithia maaganĩrĩirũo nake.” Nĩ ũndũ ũcio Jehova agĩtũma Adamu akome toro mũnene mũno, akĩmũruta rũbaru, akĩrũhũthĩra gũthondeka mũtumia na akĩmũtwarĩra Adamu. (Kĩam. 2:20-24) Kwoguo, Jehova nĩwe mwambĩrĩria wa kĩhiko. Jesu nĩ onanirie atĩ nĩ Jehova woigĩte ũũ: “Mũndũrũme nĩ agaatiga ithe na nyina manyitane na mũtumia wake, na acio erĩ matuĩke mwĩrĩ ũmwe.” (Mat. 19:4, 5) Nĩ ũndũ wa Jehova kũhũthĩra rũbaru rwa Adamu kũũmba mũtumia wa mbere, ũndũ ũcio wonanagia atĩ Adamu aarĩ na ũkuruhanu wa hakuhĩ mũno na mũtumia ũcio. Matiarĩ matigane, na mũndũ agĩrĩirũo gũkorũo na mũtumia ũmwe tu. w16.08 1:1, 2

Jesu kaingĩ nĩ aaragia na mũndũ ũmwe ũmwe ũhoro wa Ũthamaki. Kwa ngerekano, nĩ aagĩire na ndeereti njega mũno na mũtumia wokĩte gũtaha maĩ gĩthima-inĩ kĩa Jakubu hakuhĩ na itũũra rĩa Sukaru. (Joh. 4:5-30) Ningĩ nĩ aaririe na Mathayo, ũrĩa warĩ mwĩtia wa mbeca cia igooti. na agĩtĩkĩra gũtuĩka mũrũmĩrĩri wake. Mathayo marĩ na andũ angĩ nĩ maathikĩrĩirie Jesu hĩndĩ ĩrĩa meetĩtwo iruga kwa Mathayo mũciĩ. (Mat. 9:9; Luk. 5:27-39) Ningĩ hĩndĩ ĩngĩ Jesu nĩ aarĩirie Nathanaeli na njĩra ya ũrata, ũrĩa warĩ na mawoni matarĩ mega kwerekera andũ a Nazarethi. Ũndũ ũcio nĩ watũmire Nathanaeli agarũrĩre mawoni make. Nĩ aatuire itua rĩa kwĩruta makĩrĩa morutani ma Jesu, ũrĩa woimĩte Nazarethi. (Joh. 1:46-51) Kwoguo tũrĩ na gĩtũmi kĩega gĩa kũmenyeria ahunjia erũ mahote kwaranĩria na andũ na njĩra ya ũrata. Arĩa tũgũteithia na njĩra ĩyo kwahoteka makene mona ũrĩa andũ arĩa makoragwo na ngoro njega megwĩtĩkĩra ũhoro nĩ ũndũ wa kuonio wendo na kwarĩrio ciugo njega. w16.08 4:7-9

Rĩrĩa arĩa mahikanĩtie magĩa na mathĩna manene matarathira, ũndũ ũcio no ũtũme ũmwe wao kana erĩ mecirie kweheranĩra kana gũtigana. Kweheranĩra kwa andũ arĩa mahikanĩtie gũtiagĩrĩire kuoywo na njĩra hũthũ. O na gũtuĩka andũ monaga kweheranĩra nĩ ũndũ wa mathĩna manene arĩ guo ũndũ ũrĩa mũhũthũ, kaingĩ kũrehaga mathĩna mangĩ maingĩ. Thutha wa Jesu gũcokera ũrĩa Ngai oigĩte igũrũ rĩgiĩ mũndũ gũtiga ithe na nyina nĩguo manyitane na mũtumia wake, oigire ũũ: “Arĩa Ngai anyitithanĩtie, mũndũ ndakanamatigithanie.” (Mat. 19:3-6; Kĩam. 2:24) Ũguo nĩ kuuga nginya mũthuri kana mũtumia ndagĩrĩirũo ‘gũtigithania kĩrĩa Ngai anyitithanĩtie.’ Jehova onaga kĩhiko kĩrĩ gĩa gũtũũra. (1 Kor. 7:39) Kũririkanaga atĩ ithuothe nĩtũgacirithio mbere ya Ngai kwagĩrĩirũo gũtũma arĩa mahikanĩtie merutanĩrie biũ kũniina mathĩna na ihenya o ũrĩa kwahoteka nĩguo matikanenehe mũno. w16.08 2:10, 11

Thũ citũ no itũtharĩkĩre rĩrĩa tũtarerĩgĩrĩra kana rĩrĩa tũũrĩtwo nĩ hinya, kwoguo nĩ twagĩrĩirũo gũikaraga twĩiguĩte. Ciugo “ndũkanareke ũũru ũgũtoorie” cionanagia atĩ no tũhote gũtooria ũũru. No tũhote gwĩka ũguo angĩkorũo nĩ tũgũthiĩ na mbere kũrũa naguo. No tũngĩaga gũikaraga twĩiguĩte kana tũtige kũrũa, no tũtorio nĩ Shaitani, thĩ yake, na mĩerekera itũ mĩũru. Ndũkanareke Shaitani agwĩkĩre guoya nginya ũtige kũrũa. (1 Pet. 5:9) Nĩguo arĩa mararũa mahootane, matiriganagĩrũo nĩ kĩrĩa kĩratũma marũe. Nĩguo twĩtĩkĩrĩke nĩ Ngai na tuone irathimo ciake, no mũhaka tũikarage tũkĩririkanaga ũndũ ũyũ tũthomaga thĩinĩ wa Ahibirania 11:6: “Mũndũ ũrĩa ũkuhagĩrĩria Ngai no mũhaka etĩkie atĩ arĩ kuo na atĩ nĩ arathimaga arĩa mamũcaragia na kĩyo.” Kiugo gĩa Kĩngiriki kĩrĩa gĩtaũragwo ‘gũcaragia na kĩyo’ kĩonanagia kwĩrutanĩria biũ.—Atũm. 15:17. w16.09 2:4, 5

Kiugo kĩa Ngai nĩ gĩtũheaga ũtongoria mwega ũngĩtũteithia gũtua matua ma ũũgĩ marĩa magoocithagia Ngai. No mũndũ nĩ arĩ wĩyathi wa gũthuura nguo iria ekwĩhumba. Nguo iria twendete nĩ ngũrani na ningĩ ũhoti witũ wa kĩĩmbeca nĩ ngũrani. No hĩndĩ ciothe nguo citũ ciagĩrĩire gũkorũo irĩ theru na njega, na ciagĩrĩire kũringana na harĩa tũrĩ, na iretĩkĩrĩka kũrĩa tũikaraga. No nĩ wega tũririkane atĩ hĩndĩ ciothe ndũkoragwo ũrĩ ũndũ mũhũthũ kuona nguo iria ciagĩrĩire na irĩ na gĩtĩo. Nduka nyingĩ ciendagia nguo iria ciendetwo nĩ andũ aingĩ, kwoguo ithuothe, tũrĩ athuri kana atumia, no tũbatare kũhũthĩra mahinda maingĩ tũgĩetha nguo irĩ na gĩtĩo na itaratũnyita. Ĩndĩ arĩa tũthathayagia nao nĩ marĩonaga na magakenio nĩ kĩyo gitũ gĩa gwetha nguo iria ciagĩrĩire. O na gĩkeno kĩrĩa tũgĩaga nakĩo nĩ ũndũ wa kũgoocithia Ithe witũ wa igũrũ gĩkĩrĩte ũndũ wothe tũngĩima nĩguo twĩhumbe nguo iramũgoocithia. w16.09 3:15, 16

Ciana nĩ ihũũraga mbica meciria-inĩ. Kwoguo aciari, geragiai kũhũthĩra ngerekano kaingĩ mũkĩruta ciana cianyu. Ngerekano njega no ciĩkĩre hinya wĩtĩkio wa mwana harĩ Bibilia. Kwa ngerekano, ta wĩcirie ũhoro wa rĩandĩko rĩa ũmũthĩ. Ũngĩonania atĩa atĩ rĩandĩko rĩrĩ rĩandĩkithirio na roho wa Ngai? Handũ ha kũmwĩra tu atĩ rĩandĩkithirio nĩ Ngai, teithia mwana waku gwĩciria. Mũteithie amenye Ayubu aatũũraga rĩrĩa gũtaarĩ ndurumeni kana roketi. No wĩre mwana waku agerie kuonania ũrĩa ũngĩkorũo ũrĩ ũndũ mũritũ harĩ andũ amwe gwĩtĩkia atĩ kĩndũ kĩnene ũguo ta thĩ no gĩkorũo gĩtanyitĩrĩirũo nĩ kĩndũ. No ahũthĩre mũbira kana ihiga kuonania atĩ kĩndũ kĩritũ gĩtingĩikara rĩera-inĩ gĩtanyitĩrĩirũo. Ũndũ ũcio no ũteithie mwana waku kũmenya Jehova aandĩkithirie maũndũ ta macio Bibilia-inĩ tene, o na mbere ya andũ mamamenyete.—Neh. 9:6. w16.09 5:9, 12

Mũndũ ũrĩ na wĩtĩkio ndakoragwo tu na ũmenyo wĩgiĩ muoroto wa Ngai. Akoragwo arĩ na wendi mũnene mũno wa gwĩka na gũtũũra kũringana na wendi wa Ngai. Ningĩ wĩtĩkio wake harĩ njĩra ya Ngai ya kũhonokania nĩ ũmũtindĩkaga kũhunjĩria arĩa angĩ ũhoro ũrĩa mwega. Nĩguo tũgaakenera muoyo wa tene na tene thĩinĩ wa thĩ njerũ, tũrabatara kũgĩa na wĩtĩkio mũrũmu na tũũtũrie. Gũtũũria wĩtĩkio mũrũmu no kũringithanio na ũrĩa mũmera ũbataraga maĩ. Mũmera ũrakũra ũthiaga ũkĩgarũrũkaga, ũngĩheo maĩ wega ũthiaga ũrurĩte, no ũngĩaga kũheo maĩ wega nĩ kũhoha ũhohaga. Ũguo noguo wĩtĩkio ũtariĩ. Ũngĩaga kũrũmbũiyo no gũkua ũkuaga. (Luk. 22:32; Ahib. 3:12) Mũndũ ũrarũmbũiya wĩtĩkio wake wega, wĩtĩkio ũcio ũkoragwo ũrĩ muoyo na ũkerwo nĩ gũkũra “ũrakũra,” na we mwene agakorũo ‘ehandĩte wega ũhoro-inĩ wa wĩtĩkio.’—2 Thes. 1:3; Tit. 2:2. w16.10 4:4, 5

Rĩrĩa Danieli hamwe na arata ake maatwarĩtwo ithamĩrio Babuloni, andũ a kũu nĩ maageririe kũmaruta ũndũire wa kũu na njĩra ya kũmaruta rũthiomi rwa Akalidei. Ningĩ mũndũ ũrĩa wehokeirũo wĩra wa kũmaruta maũndũ macio, nĩ aamaheire marĩĩtwa mangĩ ma kũu Babuloni. (Dan. 1:3-7) Danieli eetirũo Beliteshazaru rĩĩtwa rĩrĩa rĩakuruhanĩtio na ngai ĩrĩa nene ya Babuloni. No kũhoteke atĩ Mũthamaki Nebukadinezaru eendaga Danieli eecirie atĩ Jehova nĩ aahotetwo nĩ ngai cia Babuloni. (Dan. 4:8) O na gũtuĩka Danieli nĩ aaheirũo irio cia mũthamaki, nĩ ‘aatuire na ngoro yake’ atĩ ndagetĩkĩra “gwĩthahia.” (Dan. 1:8) Tondũ nĩ eerutaga ũhoro wa Jehova “maandĩko-inĩ matheru” na rũthiomi rwake, nĩ aatũririe ũrata mwega na Jehova o na arĩ bũrũri-inĩ ũngĩ. (Dan. 9:2, Holy Bible in Gĩkũyũ) Nĩ ũndũ ũcio, o na thutha wa gũikara Babuloni mĩaka 70 no oĩkaine na rĩĩtwa rĩake rĩa Kĩhibirania.—Dan. 5:13. w16.10 2:7, 8

Jesu nĩ athurĩte “ngombo ĩrĩa njĩhokeku” ĩheanage irio cia kĩĩroho. (Mat. 24:45-47) Kuuma mwaka wa 1919, Jesu Kristo akoretwo akĩhũthĩra ngombo ĩyo gũteithĩrĩria arũmĩrĩri ake mataũkĩrũo nĩ Kiugo kĩa Ngai na magĩathĩkĩre. Tũngĩrũmagĩrĩra motaaro marĩa makoragwo Bibilia-inĩ, no tũteithie kĩũngano gĩkoragwo kĩrĩ gĩtheru, kĩrĩ na thayũ, na kĩrĩ na ũrũmwe. Kwoguo o mũndũ agĩrĩire kwĩyũria ũũ: ‘Hihi niĩ nĩ njathĩkagĩra ũtongoria wa ngombo ĩrĩa njĩhokeku?’ Bibilia nĩ ĩtũteithagia kũmenya ũhoro wĩgiĩ gĩcunjĩ kĩa igũrũ kĩa ithondeka rĩa Jehova. Kwa ngerekano, mũnabii Ezekieli nĩ onirio kĩoneki kĩgiĩ ngaari nene ĩrĩa ĩrũgamĩrĩire gĩcunjĩ kĩa igũrũ kĩa ithondeka rĩa Jehova. (Ezek. 1:4-28) Ihinda rĩtarĩ kũraihu, Kristo na araika nĩ mekũnina mũtabarĩre ũyũ mũru, ũndũ ũrĩa ũgũtũma ũnene wa Jehova ũteterũo na rĩĩtwa rĩake rĩtherio. w16.11 3:9, 10

O ta arũmĩrĩri a tene a Jesu, tũcemanagia nĩguo twĩrute na twĩkĩrũo ngoro. (1 Kor. 14:31) O na ndungata cia Ngai iria irĩ na ũmenyeru nĩ ibataraga gwĩkĩrũo ngoro. Ta wĩcirie ũhoro wa Joshua. Aatungatĩire Ngai arĩ mwĩhokeku kwa ihinda rĩa mĩaka mĩingĩ. O na kũrĩ ũguo, Jehova eerire Musa amwĩkĩre ngoro. Aamwĩrire ũũ: “Taara Joshua, na ũmũũmĩrĩrie, o na ũmwĩkĩre hinya; nĩ gũkorũo nĩwe ũkaringa mũrĩmo ũcio, atongoretie andũ aya, na nĩwe ũgatũma magae bũrũri ũcio ũrĩona.” (Gũcok. 3:27, 28) Joshua aarĩ oerere wĩra warĩ mũritũ wa gũtongoria Aisiraeli megwatĩre Bũrũri wa Kĩĩranĩro. Nĩ angĩacemanirie na mĩhĩnga, o na gũtoorio mbara-inĩ. (Josh. 7:1-9) Nĩkĩo Joshua aabataraga gwĩkĩrũo ngoro. Kwoguo rekei o na ithuĩ twĩkagĩre athuri a kĩũngano ngoro o hamwe na arori a mũthiũrũrũko, arĩa merutanagĩria kũrũmbũiya rũũru rwa Ngai.—1 Thes. 5:12, 13. w16.11 1:12, 13

Arutwo a Bibilia nĩ moonire atĩ kwĩra andũ ao, arata, na arũmĩrĩri arĩa angĩ a kanitha atĩ matingĩathire na mbere kũnyita mbaru ndini cia maheeni, gũtiarĩ kũiganu. Nĩ maabataraga kũmenyithia andũ othe atĩ Babuloni Ũrĩa Mũnene nĩ mũmaraya. Na nĩkĩo kuuma Dicemba mwaka wa 1917 nginya kĩambĩrĩria-inĩ kĩa mwaka wa 1918, Arutwo a Bibilia ngiri cigana ũna nĩ meerutanĩirie kũheana kobĩ 10,000,000 cia trakti yaragĩrĩria “Kũgwa kwa Babuloni” ĩrĩa yaumbũranĩtie ndini iria cieĩtaga cia Gĩkristiano. Atongoria a ndini nĩ maarakarire mũno, no Arutwo a Bibilia maathire na mbere na wĩra wao. Maatuĩte itua rĩa gwathĩkĩra “Ngai arĩ we mũtongoria, no ti andũ.” (Atũm. 5:29) Ũndũ ũcio ũratuonia atĩa? Ũratuonia atĩ handũ ha Arutwo a Bibilia gũtuĩka ngombo cia Babuloni Ũrĩa Mũnene hĩndĩ ya Mbaara ya Mbere ya Thĩ, nĩ kuuma moimaga na nĩ maateithagia arĩa angĩ kuuma. w16.11 5:2, 4

Mũndũ no ecirie arĩa mararingithanio nĩ arĩa marĩ thĩinĩ wa ũhoro wa ma na arĩa matarĩ, kana Akristiano na arĩa matarĩ Akristiano. O na kũrĩ ũguo, Paulo aandĩkagĩra ‘arĩa othe maarĩ Roma mendetwo nĩ Ngai, arĩa metĩtwo matuĩke aamũre.’ (Rom. 1:7) Kwoguo Paulo aaringithanagia Akristiano arĩa maatũũraga kũringana na merirĩria ma mwĩrĩ, na Akristiano arĩa maatũũraga kũringana na roho. Aakuruhithanirie ‘gũtũũra kũringana na merirĩria ma mwĩrĩ,’ na “merirĩria ma mehia” marĩa “maarutaga wĩra mĩĩrĩ-inĩ [yao].” (Rom. 7:5) Kwoguo Paulo akĩaria ũhoro wa andũ arĩa “meciragia maũndũ ma mwĩrĩ,” aaragia ũhoro wa andũ arĩa matongoragio nĩ merirĩria mao na mĩerekera yao ya kwaga gũkinyanĩra. Acio nĩ andũ arĩa marũmagĩrĩra merirĩria mao na kũhingia thuti ciao maũndũ-inĩ megiĩ ngomanio kana maũndũ mangĩ. w16.12 2:5, 7

Andũ amwe nĩ matangĩkaga nĩ ũndũ wa mahĩtia mekire tene. Rĩmwe Mũthamaki Daudi nĩ aiguaga ‘mawaganu make mamũkunĩkĩirie nginya o kĩongo.’ Oigire ũũ: “Kũrarama ndaramaga nĩ ũrĩa ngoro yakwa ĩtangĩkĩte.” (Thab. 38:3, 4, 8, 18) Daudi aagĩrĩirũo nĩ gwĩka atĩa? Eekire atĩa? Eehokire Jehova amuonie tha na amuohere. (Thab. 32:2, 3, 5) Mahinda mangĩ, no ũkorũo ũgĩtangĩka nĩ ũndũ wa mathĩna marĩa ũrĩ namo. Kwa ngerekano, rĩrĩa Daudi aandĩkire Thaburi 55 nĩ eetigagĩra tondũ muoyo wake warĩ ũgwati-inĩ. (Thab. 55:2-5) O na kũrĩ ũguo, ndetĩkĩririe mĩtangĩko yake ĩtũme age gũthiĩ na mbere kwĩhoka Jehova. Daudi aamenyithagia Jehova mathĩna make, na o hĩndĩ ĩyo nĩ aamenyaga atĩ nĩ ũndũ wa ũũgĩ kuoya makinya marĩa magĩrĩire nĩguo ahote kũhiũrania na maũndũ marĩa maatũmaga atangĩke. (2 Sam. 15:30-34) No wĩrute kuumana na Daudi. Handũ ha gwĩtĩkĩria mĩtangĩko ĩkũhinyĩrĩrie, oya makinya marĩa ũngĩhota nĩguo ũhiũranie na ũndũ ũrĩa ũragũtanga ũcoke wĩhoke Jehova na ũmũrekererie ũndũ ũcio. w16.12 3:14, 15

Daudi nĩ etĩkĩrire kũrũngwo nĩ Jehova kũgerera mũnabii wetagwo Nathani. Daudi ningĩ nĩ aahoire Jehova, akiumbũra mehia make na akĩonania wendi wa gũkorũo na ũrata mwega hamwe na Jehova rĩngĩ. (Thab. 51:1-17) Daudi ndetĩkĩririe gũthumbũrũo nĩ mehia make kũmũgirie athiĩ na mbere, handũ ha ũguo, eerutire kuumana na mehia macio. O na ndacokerire mehia macio maritũ rĩngĩ. Mĩaka mĩingĩ thutha ũcio aakuire arĩ mwĩhokeku na Jehova egũtũũra aririkanaga wĩkindĩru wake. (Ahib. 11:32-34) Tũngĩĩruta atĩa kuumana na kĩonereria kĩa Daudi? Tũngĩgwa mehia-inĩ maritũ, twagĩrĩirũo kwĩrira kuuma ngoro na tũhoe Jehova atuohere. No mũhaka tumbũrĩre Jehova mehia maitũ. (1 Joh. 1:9) Ningĩ nĩ twagĩrĩirũo kwaria na athuri a kĩũngano nĩguo matũhe ũteithio wa kĩĩroho. (Jak. 5:14-16) Twetĩkĩra kũhũthĩra mĩtaratara ĩrĩa Jehova aigĩte, tuonanagia atĩ nĩ twĩhokete kĩĩranĩro gĩake gĩa gũtũteithia kĩĩroho na gũtuohera. Thutha ũcio, twagĩrĩirũo nĩ kwĩruta kuumana na mahĩtia maitũ, tũthiĩ na mbere gũtungatĩra Jehova, na tũige meciria maitũ harĩ mahinda mega marĩa marĩ mbere.—Ahib. 12:12, 13. w17.01 1:13, 14

“Mehia ma mwĩĩro” nĩ kĩĩ? Rĩrĩa mũndũ ahiũha gwĩka ũndũ atarĩ na rũtha rwa kũwĩka, ũcio nĩ mwĩĩro. Nĩ ũndũ wa mehia marĩa twagaire, rĩmwe nĩ twĩkaga maũndũ na mwĩĩro. No o ta ũrĩa kĩonereria kĩa mũthamaki Saulu kĩonanagia, tũngĩmenyera gwĩkaga maũndũ na mwĩĩro, hĩndĩ ĩmwe tũrĩĩkora tũhĩtanĩtie na Jehova. Thaburi 119:21 yugaga ũũ: “Arĩa egereri-rĩ, nĩ gũkũma [Jehova] ũmakũmĩte.” Nĩkĩ? Mehia ma mwĩĩro nĩ maritũ gũkĩra mũndũ gwĩka ũndũ atekũmenya. Ũndũ wa mbere, rĩrĩa tweka maũndũ na mwĩĩkĩrĩro nĩ twagaga gũtĩithia Jehova arĩ we Mũnene witũ. Ũndũ wa kerĩ, rĩrĩa twakĩra mĩhaka itũ maũndũ-inĩ, nĩ ũhũthũ kũhĩtania na andũ arĩa angĩ. (Thim. 13:10) Na ũndũ wa gatatũ, rĩrĩa kwamenyeka atĩ tũrekĩte ũndũ na mwĩgerero, no tũconorithio kana twĩigue tũconokete. (Luk. 14:8, 9) Ciĩko cia mwĩĩro itirĩkagĩrĩria wega. O ta ũrĩa Maandĩko maronania, kwaga kwĩĩkĩrĩra nĩguo ũndũ ũrĩa wagĩrĩire. w17.01 3:4, 5

Tondũ Adamu nĩ aateire ũkinyanĩru, ndangĩahotire kuonanagia ngumo cia Jehova na njĩra nginyanĩru. Ndateire tu o kĩĩrĩgĩrĩro gĩake kĩega kĩa mahinda mokĩte, no nĩ aagaĩire ciana ciake kwaga gũkinyanĩra, mehia, na gĩkuũ. (Rom. 5:12) Aatũmire njiarũa ciake ciage gũkorũo na kĩĩrĩgĩrĩro gĩa gũtũũra tene na tene. Makĩria ma ũguo, Adamu na Hawa matingĩagĩire mwana mũkinyanĩru, na o na ciana ciao itingĩagĩire ciana nginyanĩru. Thutha wa Shaitani ũrĩa Mũcukani kũhĩtithia Adamu na Hawa maremere Ngai, no athiĩte na mbere kũhĩtithia andũ nginya ũmũthĩ. (Joh. 8:44) Wendo wa Ngai harĩ andũ nĩ wa gũtũũra. O na gũtuĩka Adamu na Hawa nĩ maaremire, Jehova endaga andũ makorũo na ũrata mwega hamwe nake. Ndendaga mũndũ o na ũmwe agaakua. (2 Pet. 3:9) Nĩ ũndũ ũcio, o hĩndĩ ĩyo ũremi ũcio woimĩrire, Ngai nĩ aabangire maũndũ nĩguo acokie ũrata wake hamwe na andũ, o atekũregeria ithimi ciake cia ũthingu.—Joh. 3:16. w17.02 1:12-14

Tũngĩĩgerekania na Jehova harĩ kũrora ngumo njega cia andũ arĩa angĩ, nĩ tũkuonania ngatho makĩria harĩ itemi ritũ ũtungata-inĩ wake. Handũ ha kwenda gwĩthondekera rĩĩtwa, kana kũhiũhaga kuoya wĩra wene, tũrĩethaga ũtaaro wa arĩa angĩ na tũgetĩkĩra mawoni mao tũrĩ na wĩnyihia. Nĩ tũrĩkenaga hamwe nao rĩrĩa maheo mĩeke ya gũtungata. Nĩ tũrĩgoocaga Jehova tuona ũrĩa ararathima “ariũ a Ithe witũ othe . . . thĩ yothe.” (1 Pet. 5:9) Ningĩ nĩ tũrĩhotaga gũtua matua ma ũũgĩ tũngĩĩruta kuonaga maũndũ ta ũrĩa Jehova amonaga tũrĩ na wĩnyihia. Kũgerera wĩruti witũ kĩũmbe, mahoya, na kũhũthĩra maũndũ marĩa tũreruta, thamiri itũ ĩgũthiĩ o ĩkĩgĩaga na hinya makĩria. (1 Tim. 1:5) Nĩ tũkwĩruta kũheaga arĩa angĩ mweke wa mbere. Twahingia itemi ritũ, Jehova atwĩrĩire atĩ nĩ ‘egũtũmenyeria biũ’ na atũteithie gũkũria wĩnyihia na ngumo ingĩ iria onaga irĩ njega.—1 Pet. 5:10. w17.01 4:17, 18

Aarĩ na ariũ a Ithe witũ nĩ magĩrĩire kũheo gĩtĩo. O na makĩria athuri a kĩũngano arĩa matongoragia. Tũtĩaga ariũ a Ithe witũ acio gũtekũmakania ũhoti wao wa kĩĩmbeca, ũrĩa andũ arĩa angĩ mamonaga, bũrũri ũrĩa moimĩte, kana gĩthomo kĩrĩa marĩ nakĩo. Bibilia yugaga atĩ arũme acio nĩ “iheo” na makoragwo na itemi inene harĩ mũbango wa Ngai wa kũrũmbũiya mabataro ma andũ ake. (Ef. 4:8) Wĩcirie ũhoro wa arĩa makoragwo Kamĩtĩ-inĩ ya Wabici ya Rũhonge, arĩa marĩ thĩinĩ wa Kĩama Kĩrĩa Gĩtongoragia, athuri a kĩũngano, na arori a mũthiũrũrũko. Aarĩ na ariũ a Ithe witũ a karine ya mbere nĩ maatĩaga mũno arĩa maatongoragia na o na ithuĩ noguo twĩkaga. Tũtithathayagia andũ arĩa marũgamĩrĩire kĩũngano gĩa Gĩkristiano na moĩkaine mũno kana tũgeka maũndũ ta arĩ araika marĩ mbere itũ. O na kũrĩ ũguo, nĩ tũtĩaga ariũ a Ithe witũ acio nĩ ũndũ wa wĩnyihia wao na kĩyo kĩao.—2 Kor. 1:24; Kũg. 19:10. w17.03 1:13

Jesu aarĩ ngũrani mũno na Herode Agiripa I ũrĩa watuĩkire mũthamaki wa Judea. Hĩndĩ ĩmwe Herode arĩ mũcemanio-inĩ na anene a kuuma mabũrũri mangĩ, nĩ ehumbire “nguo cia ũnene.” Athikĩrĩria ake arĩa maamwendete maanĩrĩire makiuga, “Ũcio nĩ mũgambo wa ngai, ti wa mũndũ!” No mũhaka gũkorũo Herode nĩ etũũgĩririe nĩ ũndũ wa kũgaathĩrĩrio. No “O hĩndĩ ĩyo mũraika wa Jehova akĩhũũra Herode na mũrimũ tondũ ndaagoocithirie Ngai, akĩrĩo nĩ igunyũ na agĩkua.” (Atũm. 12:21-23) Gũtirĩ mũndũ warĩ ho hĩndĩ ĩyo ũngĩoigire atĩ Herode aathuurĩtwo nĩ Jehova atuĩke mũtongoria. No Jesu onanirie biũ atĩ aathuurĩtwo nĩ Ngai na hĩndĩ ciothe aagoocithagia Jehova, ũrĩa Mũtongoria Mũnene wa andũ ake. Ũtongoria wa Jesu ndwarĩ ũkorũo ũrĩ wa o mĩaka mĩnini tu. Oigire ũũ thutha wa kũriũkio: “Nĩ heetwo wathani wothe kũrĩa igũrũ o na gũkũ thĩ . . . . Na rĩrĩ, niĩ ndĩkoragwo hamwe na inyuĩ mĩthenya yothe nginya ithirĩro rĩa mũtabarĩre ũyũ wa maũndũ.”— Mat. 28:18-20. w17.02 3:20, 21