Machi

Nĩ ũndũ wa ũiru na rũmena, ariũ a ithe na Jefitha nĩ maamũingatĩte magatũma orũo nĩ igai rĩake arĩ mwana wa irigithathi. (Atiir. 11:1-3) Ĩndĩ, rĩrĩa maamwĩtire akamateithie, ndaarĩire marĩĩgu. (Atiir. 11:4-11) Kũrũĩrĩra rĩĩtwa rĩa Jehova kwarĩ kwa bata mũno harĩ Jefitha gũkĩra ngucanio ciake na andũ angĩ. Nĩ aatuĩte itua rĩa gũtũũra arĩ mwĩhokeku harĩ Jehova, na ũndũ ũcio ũkĩmũrehera na ũkĩrehera Aisiraeli irathimo. (Ahib. 11:32, 33) Hihi ithuĩ nĩ tũkwĩruta kuumana na kĩonereria kĩa Jefitha? Tũngĩka atĩa mũrũ kana mwarĩ wa Ithe witũ angĩtwĩka ũndũ ũtarĩ mwega? Tũtiagĩrĩirũo kũreka moritũ ta macio matũme tũtige gũthiĩ mĩcemanio ya Gĩkristiano na kũnyitanĩra biũ na kĩũngano gũtungatĩra Jehova. O na ithuĩ no twĩgerekanie na Jefitha na njĩra ya kũreka kiugo kĩa Ngai gĩtũteithagie gũtooria moritũ na tũthiĩ na mbere gwĩka ũrĩa kwagĩrĩire.—Rom. 12:20, 21; Kol. 3:13. w16.04 1:7, 9, 10

Tũtiagĩrĩirũo gũkirĩrĩria o ihinda inini, ĩndĩ twagĩrĩirũo gũkirĩrĩria nginya mũico. Kwa ngerekano: Ta hũũra mbica ya meri ĩrarikĩra maĩ-inĩ. Nĩguo andũ mahonoke no mũhaka matubĩre nginya rũteere-inĩ rwa iria. Mũndũ angĩtiga gũtubĩra o hĩndĩ ambĩrĩria, nake ũngĩ atige gũtubĩra arĩ hakuhĩ gũkinya rũteere-inĩ o erĩ nĩ megũkua. O ũndũ ũmwe na ũcio, twagĩrĩirũo nĩ gũkirĩrĩria nginya tũkinye thĩ njerũ. Muoyo witũ wĩhocetie harĩ gũkirĩrĩria. Rekei tũkoragwo na mwerekera ta wa mũtũmwo Paulo, ũrĩa woigire ũũ: “Tũtikuaga ngoro.” (2 Kor. 4:16) O ta mũtũmwo Paulo tũrĩ na ma biũ atĩ Jehova nĩ egũtũteithia gũkirĩrĩria nginya mũico. Aandĩkire ũũ thĩinĩ wa Aroma 8:37-39: “Nĩ tũtooragia biũ kũgerera ũrĩa watwendire. Nĩ gũkorũo ndĩ na ũũma atĩ o na gĩkuũ kana muoyo kana araika kana thirikari kana maũndũ marĩa marĩ kuo rĩu kana marĩa magooka kana mahinya kana ũraihu kana ũriku kana ũũmbi ũngĩ o wothe, gũtirĩ kĩndũ kĩngĩhota gũtũtigithũkania na wendo wa Ngai ũrĩa ũrĩ thĩinĩ wa Kristo Jesu Mwathani witũ.” w16.04 2:17, 18

Hoya Jehova akũhe ũũgĩ nĩguo ũhote kũmenya na kũhiũrania na maũndũ marĩa mangĩtũma ũnyite mbaru mwena mũna. Angĩkorũo nĩ wohetwo kana nĩ ũranyarirũo nĩ ũndũ wa gũkorũo ũrĩ mwĩhokeku harĩ Jehova, mũhoe akũhe hinya wa gũtetera wĩtĩkio waku ũrĩ na ũmĩrĩru na ũhote gũkirĩrĩria mĩnyamaro o yothe. (Atũm. 4:27-31) Jehova no agwĩkĩre hinya kũgerera Kiugo gĩake. Wĩcũranie ũhoro wa maandĩko marĩa mangĩgũteithia gũtũũra ũtekũnyita mbaru maũndũ ma ũteti. Maige meciria-inĩ, nĩguo magwĩkagĩre hinya hĩndĩ ĩrĩa ũngĩkorũo ũtarĩ na Bibilia. Ningĩ Kiugo kĩa Ngai no gĩkĩre hinya kĩĩrĩgĩrĩro gĩaku gĩa gũgaakenera irathimo cia Ũthamaki. Kĩĩrĩgĩrĩro kĩu nĩ kĩa bata nĩguo tũhote gũkirĩrĩria mĩnyamaro. (Rom. 8:25) Thuura maandĩko marĩa monanagia irathimo iria wĩriragĩria mũno gũgaakenera thĩinĩ wa thĩ njerũ, ũcoke ũhũũre mbica ũrĩ kuo ũgĩcikenera. w16.04 4:14, 15

Atongoria a ndini iria ciĩĩtaga cia Gĩkristiano matihunjagia ũhoro wĩgiĩ Ũthamaki wa Ngai. Mangĩtua kwaria ũhoro waguo, aingĩ ao moigaga atĩ Ũthamaki nĩ ũndũ ũkoragwo ngoro-inĩ ya Mũkristiano. (Luk. 17:21) Matiteithagia andũ mataũkĩrũo atĩ Ũthamaki wa Ngai nĩ thirikari ya igũrũ na Jesu Kristo nĩwe Mũthamaki wayo, na atĩ nĩyo ĩkehereria andũ mathĩna mothe na ica ikuhĩ nĩ ĩkweheria waganu wothe thĩinĩ wa thĩ. (Kũg. 19:11-21) Handũ ha ũguo, maririkanaga Jesu hĩndĩ ya Krismasi na ya Ista. Matikoragwo makĩmenya maũndũ marĩa Jesu akaahingia agĩathana gũkũ thĩ. Matitaũkagĩrũo nĩ muoroto wa wĩra wa kũhunjia. Ndwagĩrĩire gũkorũo ũrĩ kũngania mbeca na gwaka manyũmba manene. Tũtiagĩrĩirũo kũhũũra biacara na Kiugo kĩa Ngai. (2 Kor. 2:17) Arĩa mahunjagia ndũmĩrĩri ĩyo matiagĩrĩire gũcaria ũrĩa mangĩĩguna na wĩra ũcio.—Atũm. 20:33-35. w16.05 2:7, 8

Ta tua atĩ nĩ ũkenagio nĩ mwĩhumbĩre mũna ĩndĩ ũkorũo ndũrakenia andũ amwe thĩinĩ wa kĩũngano, na no ũkorũo hatirĩ watho ũĩ ũgirĩtie mwĩhumbĩre ta ũcio. No rĩrĩ, Jehova onaga ũndũ ũcio atĩa? Mũtũmwo Paulo aaheanire ũtaaro ũyũ atongoretio nĩ roho: “Atumia magĩrĩirũo nĩ kwĩgemagia na njĩra ya kwĩhumba nguo njega, itakĩrĩtie njano, na ironania meciria mega, no ti na mĩthemba ĩtiganĩte ya kũrama njuĩrĩ na thahabu kana ruru kana nguo cia goro mũno, no nĩ na njĩra ĩrĩa yagĩrĩire harĩ atumia arĩa meyamũrĩire Ngai.” (1 Tim. 2:9, 10) Ũtaaro ũcio no ũhũthĩkaga harĩ athuri Akristiano. Tũrĩ ndungata cia Jehova, tũtiĩciragia o maũndũ marĩa matũkenagia no nĩ twĩciragia ũrĩa arĩa angĩ mekũhutio nĩ mwĩhumbĩre witũ. Gũkorũo tũrĩ na ũigananĩru na wendo nĩ kũrĩtũmaga twĩciragie mawoni ma Akristiano arĩa angĩ nĩguo twĩtheme gwĩka ũndũ ũtaramakenia.—1 Kor. 10:23; Afil. 3:17. w16.05 3:14

Adamu nĩ aatigire gũtuĩka mũrũ wa Ngai rĩrĩa aaremeire Mũũmbi wake. No nĩ gũkoretwo na “aira aingĩ” arĩa nĩ rũciaro rwa Adamu, na nĩ mathuurĩte kũnyita mbaru ũnene wa Ngai. (Ahib. 12:1) Nĩ ũndũ wa kwĩnyihĩria Mũũmbi wao nĩ monanĩtie atĩ mendaga Jehova akorũo arĩ we Ithe wao na Mũmathondeki, no ti Shaitani. (Joh. 8:44) Wĩhokeku wao ũtũririkanagia ciugo cia rĩandĩko rĩa ũmũthĩ. Arĩa othe mathathayagia Jehova na roho na ma mahinda-inĩ maya nĩ merutanagĩria gũkorũo na mwerekera ta ũcio wa wĩnyihia. Monaga arĩ gĩtĩo Jehova gũkorũo arĩ Ithe wao na kũmwĩnyihĩria arĩ we Mũmathondeki. Hihi we nĩ wĩyonaga ũrĩ rĩũmba rĩororo moko-inĩ ma Ngai wĩhaarĩirie agũthondeke ũtuĩke kĩndũ gĩa kwendeka maitho-inĩ make? Hihi nĩ wonaga aarĩ na ariũ a Ithe witũ o nao magĩthiĩ o na mbere gũthondekwo nĩ Ngai? w16.06 1:2, 3

O ũrĩa tũrakuhĩrĩria thĩ njerũ, wĩtĩkio witũ nĩ ũragerio. Nĩkĩo twagĩrĩirũo gwĩthuthuria ũrĩa wĩtĩkio witũ ũtariĩ. Kwa ngerekano, no tũthuthurie ũrĩa muonere witũ ũhaana kwerekera ciugo cia Jesu thĩinĩ wa Mathayo 6:33. Wĩyũrie ũũ: ‘Hihi maũndũ marĩa njigaga mbere na matua marĩa nduaga nĩ monanagia atĩ nĩ njĩtĩkĩtie biũ ciugo icio cia Jesu? Hihi nĩ njagaga gũthiĩ mĩcemanio kana ũtungata nĩguo njarie mbeca makĩria? Ingĩka atĩa angĩkorũo wĩra wakwa nĩ ũroya mahinda maingĩ na hinya mũingĩ? Hihi nĩ ngwĩtĩkĩria maũndũ ma thĩ ĩno maahatĩke nginya ndige gũtungatĩra Jehova?’ Ta wĩcirie ngerekano ĩngĩ ya ndungata ya Jehova ĩtararũmĩrĩra ithimi cia Bibilia, maũndũ-inĩ megiĩ thiritũ njũru, kũnyitanĩra na arĩa meheretio kĩũngano-inĩ, na maũndũ ma gwĩkenia. Wĩyũrie ũũ: ‘Hihi niĩ nĩguo njĩkaga?’ Tũngĩona tũrĩ na mwerekera ta ũcio wa kũũmia ngoro, twagĩrĩirũo gũthuthuria wĩtĩkio witũ tũtekũrĩa marĩĩgu. Twagĩrĩirũo gwĩthuthuragia hĩndĩ ciothe tũkĩhũthĩra Kiugo kĩa Ngai nĩguo tũrũnge mwĩcirĩrie witũ. w16.06 2:8, 9

Ndungata njĩhokeku cia Jehova thĩinĩ wa thĩ ikoragwo irĩ ithondeka rĩa mwanya mũno. Ithondeka rĩu rĩkoragwo na andũ matarĩ akinyanĩru na kwoguo nĩ mahĩtagia. O na kũrĩ ũguo, roho mũtheru wa Ngai ũkoretwo ũgĩtongoria ithondeka rĩu na rĩgathiĩ na mbere gũkũra na gũtherema. Matukũ ma mũico rĩrĩa maambĩrĩirie mwaka-inĩ wa 1914, ndungata cia Ngai thĩinĩ wa thĩ itiarĩ nyingĩ. No Jehova nĩ aarathimire wĩra wao wa kũhunjia. Mĩaka-inĩ ĩrĩa yarũmĩrĩire, andũ milioni nyingĩ nĩ meerutire Bibilia na magĩtuĩka Aira a Jehova. Jehova nĩ oonanĩtie ũndũ ũcio nĩ ũngĩgekĩka rĩrĩa oigire ciugo cia rĩandĩko rĩa ũmũthĩ na akĩongerera ũũ: “Niĩ Jehova nĩ niĩ ngeka ũndũ ũcio narua ihinda rĩaguo rĩakinya.” Ũrathi ũcio nĩ ũhingĩte matukũ-inĩ maya ma mũico. Nĩ ũndũ ũcio, Aira a Jehova thĩinĩ wa thĩ nĩ aingĩ gũkĩra mũigana wa andũ mabũrũri-inĩ maingĩ. w16.06 4:1, 2

Jesu ndaarĩ na nganja atĩ angĩkorũo Ithe nĩ arũmbũyagia nyoni, o na andũ no mũhaka akorũo nĩ amarũmbũyagia. (1 Pet. 5:6, 7) Ndangĩtũrehera irio harĩa tũrĩ, ĩndĩ no arathime kĩyo gitũ rĩrĩa twahanda irio iria tũrabatara kana gĩa gwetha mbeca nĩguo tuone mabataro maitũ ma o mũthenya. Rĩmwe o na no ahũthĩre andũ angĩ gũtũhe mabataro maitũ. O na gũtuĩka Jesu ndaagwetire atĩ Jehova nĩ aheaga nyoni ũikaro, nĩ aciheete ũũgĩ, ũhoti na indo iria ibataraga nĩguo ithondeke itara ciacio. O na ithuĩ Jehova no atũteithie tũgĩe na handũ hega ha gũikara na famĩlĩ citũ. Hatarĩ nganja Jesu nĩ aamenyaga atĩ thutha wa kahinda kanini nĩ angĩarutire muoyo wake nĩ ũndũ wa andũ. (Ringithania Luka 12:6, 7) Ndakuire nĩ ũndũ wa nyoni cia rĩera-inĩ, no aakuire nĩguo tũkona muoyo wa tene na tene.—Mat. 20:28. w16.07 1:11-13

Nĩ kĩĩ gĩtũmaga twĩhie na tũkue? Bibilia yugaga ũũ: “Nĩ ũndũ wa kwĩhia kwa mũndũ ũmwe [Adamu] gĩkuũ gĩaathanire o ta mũthamaki” harĩ njiarũa cia Adamu. (Rom. 5:12, 14, 17) No ũndũ ũrĩa mwega nĩ atĩ rĩu no tũthuure kwaga gũthamakĩrũo nĩ mehia. Rĩrĩa tuonania wĩtĩkio harĩ igongona rĩa ũkũũri rĩa Kristo, nĩ tũgunĩkaga nĩ ũtugi mũnene wa Jehova. (Rom. 5:20, 21) O na gũtuĩka tũrĩ o ehia, tũtiagĩrĩirũo gwĩtĩkĩria mehia matũtongoragie. Nĩ ũndũ ũcio rĩrĩa twahĩtia, twagĩrĩirũo kũhoya Jehova atuohere. Kwoguo, tũtongoragio nĩ ũtugi mũnene. Moimĩrĩro makoragwo marĩ marĩkũ? Paulo aatarĩirie ũũ: “Ũtugi mũnene wa Ngai nĩ . . . ũtũrutaga kũrega maũndũ marĩa matakenagia Ngai, na kũrega merirĩria ma thĩ, na gũtũũra tũrĩ na meciria mega na ũthingu na wĩyamũrĩri Ngai mũtabarĩre-inĩ ũyũ wa maũndũ.”—Tit. 2:11, 12. w16.07 3:5, 6

Kĩhiko kĩa mbere nĩ kĩagĩire na mathĩna tondũ Adamu na Hawa nĩ maahũthĩrire wĩyathi wao wa gwĩthuurĩra na njĩra njũru, makĩaga gwathĩkĩra Jehova. Shaitani ũrĩa Mũcukani, nĩwe “nyoka ĩrĩa ya tene,” nĩ aaheenirie Hawa atĩ angĩarĩire matunda ma “mũtĩ ũrĩa wa kũmenyithania wega o na ũũru,” nĩ angĩagĩire na ũũgĩ wa mwanya ũrĩa ũngĩamũteithirie gwĩthuuragĩra wega na ũũru. Ndatĩire ũnene wa mũthuri wake na njĩra ya kwamba kũmũũria mawoni make megiĩ ũndũ ũcio. Nake Adamu handũ ha gwathĩkĩra Jehova, nĩ eetĩkĩrire itunda rĩrĩa aaheirũo nĩ Hawa. (Kũg. 12:9; Kĩam. 2:9, 16, 17; 3:1-6) Rĩrĩa Adamu oririo nĩ Jehova ũguo eekĩte, aacokereirie mũtumia wake mahĩtia. Nake Hawa akiuga nĩ nyoka ĩmũheenirie. (Kĩam. 3:12, 13) Adamu na Hawa maarutire ciĩgwatio itarĩ na kũrĩa irĩ cia kwaga gwathĩka, na nĩ ũndũ ũcio Jehova akĩmatuĩra. Ũcio nĩ mũkaana harĩ ithuĩ. Nĩguo kĩhiko kĩgaacĩre, o mũndũ agĩrĩire gwĩtĩkĩra mahĩtia make na athĩkĩre Jehova. w16.08 1:1, 4, 5

Kwĩrĩgĩrĩra maũndũ manene no gũkorũo nĩkuo kĩhumo kĩa mathĩna thĩinĩ wa kĩhiko. Rĩrĩa matanya megiĩ gũkorũo na kĩhiko kĩrĩ na gĩkeno maaga kũhinga, mũndũ no age kũigua aiganĩire, aigue ahenekete, kana arĩ na marũrũ. Gũkorũo marĩ ngũrani harĩ ũrĩa monaga maũndũ na ũrĩa mareretwo no kũrehe mathĩna, kana kwaga kũiguana maũndũ-inĩ megiĩ mbeca, aciari ao, na kũrera ciana. Akristiano arĩa marĩ na mathĩna manene ma famĩlĩ magĩrĩirũo gũcaria ũteithio kũrĩ athuri. Athuri acio no mamateithie kũhũthĩra motaaro ma Kiugo kĩa Ngai tondũ marĩ na ũmenyeru. Ningĩ nĩ twagĩrĩirũo kũhoyaga Jehova rĩrĩa tũrĩ na mathĩna thĩinĩ wa kĩhiko nĩguo atũteithie na roho wake na atũteithie kũhũthĩra motaaro ma Bibilia na kuonanagia maciaro ma roho mũtheru.—Gal. 5:22, 23. w16.08 2:11-13

Jesu ndaarĩ na ihinda iraihu rĩa kũhunjia. O na kũrĩ ũguo, nĩ aahũthagĩra mahinda nĩguo akũrie wendi harĩ andũ arĩa maakenagio nĩ ũhoro ũrĩa mwega. Kwa ngerekano, nĩ aahunjĩirie kĩrĩndĩ kĩa andũ aikarĩte gatarũ-inĩ. Hĩndĩ ĩyo nĩ aateithirie Petero gũtega thamaki nyingĩ na njĩra ya kĩama na akĩgweta ciugo cia rĩandĩko rĩa ũmũthĩ. Ciugo na ciĩko cia Jesu ciarĩ na moimĩrĩro marĩkũ? Petero na arĩa maarĩ nao “makĩruta tũtarũ tũu maĩ-inĩ na magĩtiga indo ciothe makĩmũrũmĩrĩra [Jesu].” (Luk. 5:1-11) Nikodemo, ũrĩa warĩ wa kĩama kĩa Sanhedrini, nĩ aakenirio nĩ morutani ma Jesu. Nĩ eendaga kwĩruta makĩria no nĩ eetigagĩra ũrĩa andũ mangĩoigire mamuona akĩaria na Jesu. Jesu nĩ aakoragwo ehaarĩirie kwaria na andũ hĩndĩ o yothe, kwoguo Nikodemo agĩthiĩ kũrĩ Jesu ũtukũ nĩguo andũ matikamone makĩaria. (Joh. 3:1, 2) Jesu nĩ aahũthagĩra mahinda nĩguo ekĩre hinya wĩtĩkio wa andũ arĩa angĩ. Na githĩ tũtiagĩrĩirũo gũkorũo na kĩyo gĩa gũcokera andũ na kwĩruta Bibilia na arĩa marakenio nĩ ũhoro? w16.08 4:10, 11

Gũkorũo na ũigananĩru nĩ hamwe na gwĩthuthuria tũrĩ na wĩnyihia tũrore kana nĩ tũrarũmĩrĩra ithimi cia Jehova cia ũtheru tondũ nowe ũngĩtũhe ũtongoria ũrĩa mwega. Ningĩ ũigananĩru nĩ ũhutĩtie gũtĩa mawoni ma andũ arĩa angĩ. Kwoguo ‘tũthiaga na mĩthiĩre ya kwĩnyihĩria Ngai’ rĩrĩa twarũmĩrĩra ithimi ciake cia ũthingu na tũgatĩa andũ arĩa angĩ na njĩra ya kwaga gwĩka ũndũ ũngĩmaiguithia ũũru. Mwĩhumbĩre witũ wagĩrĩirũo gũtũma andũ mamenye atĩ tũrĩ athathaiya a Jehova. Aarĩ na ariũ a Ithe witũ hamwe na andũ angĩ nĩ magĩrĩirũo kuona atĩ nĩ tũtĩĩte Ngai witũ. Akoragwo na ithimi cia igũrũ na nĩ tũkenaga kwĩrutanĩria gũcirũmĩrĩra. Aarĩ na ariũ a Ithe witũ arĩa mwĩhumbĩre na mĩtugo yao ĩgucagĩrĩria arĩa marĩ na ngoro njega kwĩruta ma cia Bibilia, makagoocithia na magakenia Jehova, nĩ magĩrĩire kũgathagĩrĩrio. w16.09 3:18-20

Jakubu nĩ aatuĩte itua rĩa kũrũa na akĩonania atĩ nĩ angĩerutanĩirie nĩguo agĩe na kĩrathimo. (Kĩam. 32:24-26) Na nĩ ũndũ wa ũkirĩrĩria wake nĩ aagĩire nakĩo. Nĩ aaheirũo rĩĩtwa Isiraeli (rĩrĩa riugĩte ‘kũgiana kana kũrũa na Ngai’). Jakubu nĩ aagĩire na kĩrathimo kĩnene kĩrĩa o na ithuĩ tũcaragia gĩa gwĩtĩkĩrĩka nĩ Jehova na kũrathimwo nĩwe. Rakeli mũtumia wa Jakubu nĩ aatanyaga mũno kuona ũrĩa Jehova angĩkaahingia kĩĩranĩro gĩake gĩa kũrathima rũciaro rwa mũthuriwe. No ndaagĩaga ciana. Matukũ-inĩ macio, mũndũ gũkorũo atarĩ na mwana kuonagwo kũrĩ ũndũ mũru mũno. Rakeli aahotire atĩa kũhiũrania na ũndũ ũcio wakĩrĩte ũhoti wake na wamũragaga ngoro? Ndaigana gũte mwĩhoko. No aathire na mbere kũrũa na ũndũ ũcio na njĩra ya kũhoya mũno. Jehova nĩ aaiguire mahoya macio ma kuuma ngoro ma Rakeli na akĩmũhe ciana.—Kĩam. 30:8, 20-24. w16.09 2:6, 7

Nĩ ũndũ wa bata gũteithia ciana ciaku kuona bata wa motaaro ma Bibilia. (Thab. 1:1-3) Nĩ harĩ njĩra nyingĩ cia gwĩka ũguo. Kwa ngerekano, no wĩre ciana ciaku ihũũre mbica igĩthiĩ gũikara gĩcigĩrĩra-inĩ na nĩ ikũbatara gũthuura andũ aigana ũna a gũikarania nacio kũu. Ũcoke ũmorie, “Nĩ ngumo irĩkũ o mũndũ ekũbatara gũkorũo nacio nĩguo mũhote gũikarania na thayũ?” Ningĩ no mwarĩrĩrie nao ũtongoria wa ũũgĩ ũrĩa ũkoragwo thĩinĩ wa Agalatia 5:19-23. Ũndũ ũcio no ũmarute maũndũ merĩ ma bata. Wa mbere, ithimi cia Ngai nĩ itũmaga andũ makorũo na thayũ na ũrũmwe. Wa kerĩ, Jehova agĩtũruta mahinda-inĩ maya, aratũhaarĩrĩria nĩ ũndũ wa ũtũũro thĩinĩ wa thĩ njerũ. (Isa. 54:13; Joh. 17:3) No ũtĩtĩrithie ũndũ ũcio ũkĩhũthĩra ũndũ wonetwo thĩinĩ wa mabuku maitũ. No ũhũthĩre icunjĩ cia “Bibilia nĩ Ĩgarũraga Mĩtũũrĩre ya Andũ,” ngathĩti-inĩ ya Mũrangĩri. w16.09 5:13, 14

O na gũtuĩka nĩ tũkoragwo na mĩhangʼo mĩingĩ mũno, ithuothe no mũhaka twethe mahinda ma kwĩrutaga Bibilia na ma ũthathaiya wa famĩlĩ. (Ef. 5:15) Muoroto witũ ndwagĩrĩirũo gũkorũo ũrĩ o gũthoma nĩguo tũrĩkie icunjĩ iria tũkwendete gũthoma kana kũhaarĩria no getha tu tũgaacokia mĩcemanio-inĩ. Twagĩrĩirũo kũreka Kiugo kĩa Ngai gĩtũhutie ngoro na gĩĩkĩre wĩtĩkio witũ hinya. Nĩ twagĩrĩirũo gũkorũo na ũigananĩru. Rĩrĩa tũreruta, tũtiagĩrĩirũo o gwĩciria ũhoro wa mabataro ma andũ arĩa angĩ tu, ĩndĩ twagĩrĩirũo gwĩciria nginya mabataro maitũ ene. (Afil. 1:9, 10) No mũhaka tũmenye atĩ rĩrĩa tũrahaarĩria mĩcemanio, mĩario, kana ũrĩa tũgũthiĩ kuuga ũtungata-inĩ, ti kuuga atĩ nĩ Bibilia tũreruta. Kwa ngerekano: O na gũtuĩka mũrugi njorua nĩ acamaga irio atanaihũrĩra andũ-rĩ, ndangĩtũũrio nĩ tũirio tũu acamaga. No mũhaka o nake arĩage wega nĩguo akorũo na ũgima mwega wa mwĩrĩ. Ũndũ ũmwe na ũcio, no mũhaka twĩrutanĩrie kũrĩaga irio cia kĩĩroho iria irahingia mabataro maitũ ma kĩĩroho. w16.10 2:10, 11

Wĩtĩkio nĩ ũtaarĩirio wega thĩinĩ wa rĩandĩko rĩa Ahibirania 11:1. Wĩtĩkio ũkoragwo ũkuuĩte maũndũ merĩ matangĩoneka na maitho: (1) “Maũndũ marĩa matanyĩtwo.” Maya nĩ maũndũ marĩa twĩrĩirũo ĩndĩ matirĩ marekĩka. Kwa ngerekano, mũico wa mũtabarĩre ũyũ mũru na gũka gwa thĩ njerũ ya Ngai. (2) “Maũndũ marĩa mataroneka o na gũtuĩka marĩ ho.” Ciugo icio nacio ciugĩte “ũira mũrũmu” wa maũndũ marĩa mataroneka o na gũtuĩka marĩ ho, ta gũkorũo kuo kwa Jehova Ngai, Jesu Kristo, araika na maũndũ mothe marĩa mekĩkaga kũrĩa igũrũ Ũthamaki-inĩ wa Ngai. Tũngĩonania atĩa atĩ wĩtĩkio witũ ũrĩ muoyo na atĩ nĩ twĩtĩkĩtie maũndũ marĩa matonekaga marĩa marĩ Kiugo-inĩ kĩa Ngai? Tũngĩonania ũguo kũgerera ciugo na ciĩko citũ. w16.10 4:6

Jehova na Jesu nĩ monaga maũndũ marĩa mothe twĩkaga nĩguo tũnyite mbaru Ũthamaki marĩ ma bata mũno, o na angĩkorũo tũtihotaga kũhingia maũndũ maingĩ kana tũtirĩ na ũhoti mũnene wa kĩĩmbeca. (Luk. 21:1-4; 2 Kor. 8:12) Kwa ngerekano, aarĩ na ariũ a Ithe witũ amwe akũrũ nĩ merutanagĩria mũno makinye mĩcemanio-inĩ na manyitanĩre na arĩa angĩ, o hamwe na kũhunjia mategũtĩrĩria. Na githĩ tũtiagĩrĩire kũmacokagĩria ngatho na kũmekĩra ngoro? Etha mĩeke ya gwĩkĩra arĩa angĩ ngoro. Mũndũ angĩka ũndũ mwega-rĩ, na githĩ ti wega tũmũcokerie ngatho? Ta wĩcirie ũrĩa kwahanĩkire rĩrĩa Paulo na Baranaba marĩ Antiokia thĩinĩ wa Pisidia. Arũgamĩrĩri a thunagogi maamerire ũũ: “Athuri aya, ariũ a Ithe witũ, angĩkorũo nĩ harĩ kiugo mũrĩ nakĩo gĩa kũũmĩrĩria andũ nakĩo, merei.” Paulo akĩrũgama akĩmarutĩra mĩario. (Atũm. 13:13-16, 42-44) Angĩkorũo nĩ harĩ ũndũ ũngiuga wĩkĩre arĩa angĩ ngoro-rĩ, na githĩ ti wega kũuga? Kwahoteka wone atĩ ũngĩmenyera gwĩkĩraga arĩa angĩ ngoro, nao nĩ marĩgwĩkĩraga ngoro.—Luk. 6:38. w16.11 1:3, 15, 16

Nĩ gĩtĩo kĩnene mũno gũkorũo ithondeka-inĩ rĩa Jehova. Tondũ nĩ tũmenyete wendi wa Ngai na ithimi ciake, twagĩrĩirũo gwĩka ũrĩa endaga na tũnyite mbaru ũnene wake. O ũrĩa ũmaramari ũrathiĩ ũingĩhĩte thĩinĩ wa thĩ, noguo tũrabatara ‘gũthũũra ũũru,’ o ta ũrĩa Jehova aũthũire. (Thab. 97:10) Twĩthemaga mwerekera wa andũ arĩa matuaga “maũndũ moru mega, . . . namo marĩa mega makamatua moru.” (Isa. 5:20) Tondũ nĩ twendaga gũkenia Ngai, twĩrutanagĩria gũkorũo tũrĩ atheru kĩĩmwĩrĩ, kĩĩmĩtugo, na kĩĩroho. (1 Kor. 6:9-11) Kwenda Jehova na kũmwĩhoka gũtũmaga tũkorũo tũrĩ ehokeku harĩ we na tuonanagia ũguo na njĩra ya gũikara kũringana na ithimi ciake iria irĩ Bibilia-inĩ. Na nĩ twĩrutanagĩria gwĩka ũguo tũrĩ mĩciĩ-inĩ itũ, kĩũngano-inĩ, wĩra-inĩ, cukuru, kana handũ hangĩ o hothe. w16.11 3:13

Arutwo a Bibilia matiarĩ na ũhinga. Ĩndĩ maũndũ mamwe meekaga mĩaka-inĩ ya 1914 nginya 1919 nĩ monanagia atĩ matiataũkagĩrũo wega nĩ ũtaaro wĩgiĩ gwathĩkĩra thirikari. Kwoguo, rĩmwe nĩ meingĩranagia na maũndũ megiĩ mbaara. Kwa ngerekano, rĩrĩa mũtongoria wa Amerika (US) oigire atĩ Mĩĩ 30, 1918 ũtuĩke mũthenya wa kũhoera bũrũri ũgĩe na thayũ, ngathĩti ya The Watch Tower nĩ yekĩrire ngoro Arutwo a Bibilia manyitanĩre mahoya-inĩ macio. Aarĩ na ariũ a Ithe witũ amwe nĩ maaheaga thirikari ũteithio wa kĩĩmbeca nĩguo ĩhote kũrũa, o na angĩ nĩ maathire kũrũa. O na kũrĩ ũguo ti wega gũtua atĩ Arutwo a Bibilia maatwarirũo ithamĩrio thĩinĩ wa Babuloni Ũrĩa Mũnene tondũ atĩ nĩ maabataraga kũrũngwo na kũrũithio. Ũrĩa kũrĩ nĩ atĩ Arutwo a Bibilia nĩ maamenyete atĩ nĩ maagĩrĩirũo kwĩyeherania na ndini cia maheeni na nĩ meerutanĩirie biũ gwĩka ũguo hĩndĩ ya Mbaara ya Mbere ya Thĩ.—Luk. 12:47, 48. w16.11 5:9

No wĩyũrie kĩrĩa gĩatũmire Paulo atĩtĩrithĩrie Akristiano aitĩrĩrie maguta ũgwati wa gũtũũra “kũringana na merirĩria ma mwĩrĩ.” Hihi ũmũthĩ Akristiano arĩa Ngai etĩkĩrĩte matuĩke arata ake na akamona marĩ athingu no makorũo ũgwati-inĩ ta ũcio? Ma nĩ atĩ, Mũkristiano o wothe no ambĩrĩrie gũtũũra kũringana na merirĩria ma mehia ma mwĩrĩ. Kwa ngerekano, Paulo nĩ aandĩkire atĩ ariũ a Ithe witũ amwe a Roma maatuĩkĩte ngombo cia “merirĩria mao ene.” No gũkorũo maarĩ merirĩria ma ngomanio, kana ma irio, njohi, kana indo ingĩ. Amwe ao nĩ “mahĩtithagia ngoro cia andũ arĩa matarĩ ũũru.” (Rom. 16:17, 18; Afil. 3:18, 19; Jud. 4, 8, 12) O na kũrĩ mũrũ wa Ithe witũ kuuma Korintho ‘woete mũtumia wa ithe.’ (1 Kor. 5:1) Kwoguo no tũtaũkĩrũo nĩ kĩrĩa gĩatũmire Ngai ahũthĩre Paulo kũhe Akristiano mũkaana wĩgiĩ “gwĩciragia maũndũ ma mwĩrĩ.” (Rom. 8:5, 6) Mũkaana ũcio nĩ wa bata nginya mahinda-inĩ maya. w16.12 2:5, 8, 9

Gũitũrũrĩra mũrata wĩhokete ngoro yaku no gũgũteithie kũhiũrania na mĩtangĩko. Mũndũ ũrĩa mũhikanĩtie nake, mũrata wa hakuhĩ, kana mũthuri wa kĩũngano, no agũteithie gũkorũo na muonere ũrĩa wagĩrĩire wĩgiĩ mĩtangĩko yaku. Kwĩyaria kuuma ngoro na ũtekũhithĩrĩra no gũgũteithie ũtaũkĩrũo nĩ mĩtangĩko yaku na ũhote kũhiũrania nayo. Bibilia ĩtwĩraga ũũ: “Kũndũ gũtarĩagwo kĩrĩra, mathondeko makuo nĩ gũthata mathataga, no kũrĩa kwĩ na aheani aingĩ a kĩrĩra nĩ kũrũma marũmaga.” (Thim. 15:22) Ningĩ Jehova nĩ ateithagia Akristiano kũgerera mĩcemanio ya kĩũngano o kiumia nĩguo mahote kũhiũrania na mĩtangĩko. Mĩcemanio-inĩ nĩ ũrĩnyitanagĩra na Akristiano angĩ, arĩa makũrũmbũyagia na meharĩirie gwĩkĩrana ngoro. (Ahib. 10:24, 25) ‘Gwĩkĩrana hinya’ na njĩra ĩyo, nĩ gũgũgũteithia kĩĩroho na gũkũhotithie kũhiũrania na mĩtangĩko o yothe.—Rom. 1:12. w16.12 3:17, 18

Rĩrĩa tũrahiũrania na mathĩna ma mwĩrĩ, kana moritũ mangĩ makĩrĩte ũhoti witũ, twagĩrĩirũo gũikagĩria Jehova mĩtangĩko itũ tũrĩ na ma atĩ nĩ atũrũmbũyagia. (1 Pet. 5:6, 7) Ningĩ nĩ twagĩrĩirũo gwĩka ũrĩa wothe tũngĩhota nĩguo tũgunĩke nĩ mĩcemanio ya Gĩkristiano na irio ingĩ iria tũheagwo cia kĩĩroho. (Ahib. 10:24, 25) Ĩ nao aciari arĩa ciana ciao itigĩte Jehova o na gũtuĩka o nĩ ehokeku? Samueli ndangĩahotire gũtindĩkĩrĩria ariũ ake matũũre marĩ ehokeku harĩ ithimi cia Jehova cia ũthingu iria aamarutĩte. (1 Sam. 8:1-3) Aabataraga gũtigĩra Jehova ũndũ ũcio. O na kũrĩ ũguo Samueli nĩ angĩahotire gũtũũria wĩkindĩru wake na akenie Jehova, Ithe wake wa igũrũ. (Thim. 27:11) Mahinda-inĩ maya, aciari aingĩ Akristiano nĩ mekoraga ũndũ-inĩ ta ũcio wa Samueli. Makoragwo na ma atĩ Jehova akoragwo eharĩirie kwamũkĩra rĩngĩ ehia arĩa merirĩte. (Luk. 15:20) O hĩndĩ ĩyo, aciari ta acio nĩ merutanagĩria mũno gũtũũria wĩhokeku wao harĩ Jehova marĩ na mwĩhoko atĩ kĩonereria kĩao nĩ kĩrĩhutia ciana ciao na icoke rũũru-inĩ. w17.01 1:15, 16

Mũndũ mwĩnyihia ndeĩkagĩrĩra, nĩ ahotaga gũthima maũndũ marĩa angĩhota gwĩka na akamenya ũhoti wake, nĩ etĩkagĩra mahĩtia make, na nĩ etĩkagĩra mawoni ma andũ arĩa angĩ. Jehova nĩ akenagio mũno nĩ andũ enyihia. Thĩinĩ wa Bibilia, kwaga kwĩĩkĩrĩra o nakuo nĩ kũhutanĩtie na mũndũ kwĩyona na njĩra ĩrĩa yagĩrĩire na kũmenya nĩ harĩ maũndũ atangĩhota kana atetĩkĩrĩtio gwĩka. Kũringana na rũthiomi rwa tene rwa Kĩngiriki, kuonekaga ũndũ ũrĩa ũtĩtĩrithagio nĩ ũrĩa kũmenya mĩhaka itũ kwagĩrĩirũo kũhutia maũndũ marĩa twĩkagĩra arĩa angĩ. Nĩ ta hĩndĩ ĩrĩkũ tũngĩambĩrĩria gwĩciria kana gwĩka maũndũ na njĩra ya kwĩĩkĩrĩra? Ta wĩcirie maũndũ mamwe mangĩonania atĩ nĩ tũreka ũguo. No tũkorũo tũkĩyona tũrĩ a bata mũno kana tũkona mawĩra marĩa twĩhokeirũo marĩ ma igũrũ mũno. (Rom. 12:16) No tũkorũo tũkĩĩgaathĩrĩria na njĩra itagĩrĩire. (1 Tim. 2:9, 10) Kana tũkorũo tũkĩgaathĩrĩria mawoni maitũ no ũndũ tu wa wĩra ũrĩa twĩhokeirũo, andũ arĩa tũyaine nao, kana mwĩcirĩrie witũ, tũkorũo tũtiramenya atĩ nĩ tũkĩrire mĩhaka na twambĩrĩria kwĩĩkĩrĩra.—1 Kor. 4:6. w17.01 3:6-8

Matukũ-inĩ ma ica ikuhĩ, wĩra wa andũ a Jehova nĩ ũingĩhĩte na ũgakũra na gĩkĩro kĩnene. O ũrĩa tũragĩa na mawĩra merũ ma kũruta, noguo tũragĩa njĩra njerũ cia gwĩka maũndũ, na makĩria njĩra ihutanĩtie na kũhũthĩra tekinolonjĩ ĩrĩa ĩthiaga ĩkĩgarũrũkaga. Andũ amwe akũrũ no maritũhĩrũo nĩ gũtwarana na mogarũrũku macio. (Luk. 5:39) O na arĩa akũrũ mangĩaga kũritũhĩrũo, andũ arĩa ethĩ nĩ makoragwo na hinya kũmakĩra. Kwoguo, nĩ ũndũ mwagĩrĩru na wa wendo harĩ arĩa akũrũ kũhaarĩrĩria arĩa ethĩ kũmakĩra nĩ getha mehokerũo mawĩra manene. (Thab. 71:18) Arĩa maratongoria no mone arĩ ũndũ mũritũ kwĩhokera arĩa ethĩ kũmakĩra mawĩra. Amwe metigĩraga kũũrũo nĩ wĩra mendete kana makona atĩ arĩa ethĩ kũmakĩra matingĩruta wĩra wega tao. Angĩ no moige atĩ matirĩ na mahinda ma kũmenyeria mũndũ ũngĩ. O na kũrĩ ũguo, arĩa matarĩ akũrũ nĩ magĩrĩire kwĩmenyerera matikage wetereri mangĩaga kwĩhokerũo mawĩra maingĩ. w17.01 5:3, 4

Jesu aarĩ mũndũ mũkinyanĩru o ta ũrĩa Adamu aarĩ. (Joh. 1:14) No ngũrani na Adamu, Jesu aatũũrire kũringana na ithimi iria Jehova eerĩgagĩrĩra kuuma kũrĩ mũndũ mũkinyanĩru. Jesu ndehirie kana akiuna watho o na ũmwe wa Ngai nginya o na rĩrĩa aarĩ rungu rwa magerio maritũ. Tondũ Jesu aarĩ mũkinyanĩru, nĩ angĩakũũrire andũ kuuma kũrĩ mehia na gĩkuũ, angĩakuire nĩ ũndũ wao. Aaringaine biũ na ũrĩa Adamu aagĩrĩire gũkorũo arĩ; mũndũ mũkinyanĩru, mwĩhokeku biũ, na mwathĩki harĩ Ngai. (1 Tim. 2:6) Jesu aatuĩkire igongona rĩa ũkũũri rĩrĩa rĩahingũrĩire “andũ aingĩ,” njĩra ya muoyo wa tene na tene. (Mat. 20:28) Ũkũũri nĩguo ũteithagia muoroto wa Ngai wa kĩambĩrĩria kũhinga. (2 Kor. 1:19, 20) Ũkũũri ũheaga andũ othe ehokeku kĩĩrĩgĩrĩro kĩa muoyo wa tene na tene. w17.02 1:15, 16

Ta tua atĩ ũrĩ thĩinĩ wa muungu mũraihu ũrĩ na nduma. Hihi no ũrigwo kana nĩ ũkuona ũtheri rĩngĩ. Ũtũũro no ũringithanio na rũgendo ta rũu. Wahota gũcemania na maũndũ maritũ mũno nginya ũigue ta megũkũrũnda. No kũhoteke o na Jesu nĩ aaiguire ũguo. Nĩ aaconorithirio mũno na akĩigua ruo rũnene rĩrĩa ooragagwo. No mũhaka akorũo rĩu nĩrĩo rĩarĩ ihinda iritũ mũno ũtũũro-inĩ wa Jesu. (Ahib. 12: 3) No Jesu nĩ aakirĩrĩirie maũndũ macio mothe. Aaigire meciria make harĩ kĩheo kĩrĩa kĩngĩoimanire na gũkirĩrĩria, na makĩria harĩ itemi rĩrĩa angĩakorirũo narĩo harĩ gũtheria rĩĩtwa rĩa Ngai na gũtetera ũnene wa Ngai. Nĩ aamenyaga atĩ igerio rĩu rĩarĩ rĩa kahinda o kanini tu, no kĩheo kĩrĩa angĩamũkĩrire matu-inĩ nĩ gĩa tene na tene. Ũmũthĩ magerio marĩa ũracemania namo no makorũo marĩ maritũ na ma ruo, no ririkana atĩ nĩ ma kahinda kanini tu. w16.04 2:10

Andũ aingĩ ũmũthĩ matithumbũkaga rĩrĩa mehia, na kwoguo mationaga bata wa ũkũũri. Matitaũkagĩrũo kwĩhia nĩ kuuga atĩa, ũrĩa kũmahutagia, na ũrĩa tũrabatara gwĩka nĩguo tũkũũrũo kuuma ũkombo-inĩ wa mehia. Arĩa makoragwo na ngoro njega nĩ makenaga mamenya atĩ Jehova aatũmire Mũrũ wake gũkũ thĩ nĩguo atũkũũre kuumana na mehia na gĩkuũ, nĩ ũndũ wa wendo wake na ũtugi mũnene. (1 Joh. 4:9, 10) Igongona rĩa ũkũũri rĩa Kristo rĩonanagia wendo mũnene wa Ngai gũtwerekera na ũtugi wake mũnene. Na githĩ tũtikenaga twamenya atĩ tuonania wĩtĩkio harĩ igongona rĩrĩa Jesu aarutire nĩ tuohagĩrũo mehia na tũgakorũo na thamiri theru? (Ahib. 9:14) Hatarĩ nganja ũcio nĩ ũhoro mwega wa kwĩra arĩa angĩ. w16.07 4:6, 7

Rĩrĩa tuonania wĩtĩkio harĩ ũkũũri nĩ tũgĩaga na mweke wa kuoherũo mehia biũ. Kiugo kĩa Ngai gĩtũheaga ũũma atĩ mehia maitũ no “marihũrũo.” (Atũm. 3:19-21) Akĩhũthĩra mũthingi wa ũkũũri, Jehova nĩ agũraga arĩa aitĩrĩrie maguta magatuĩka ciana ciake. (Rom. 8:15-17) Kũrĩ arĩa a “ngʼondu ingĩ” Jehova nĩ ta ahaarĩirie maratathi mothe mangĩbatarania ma kũmagũra. Thutha wa gũtuĩka akinyanĩru na kũhĩtũka igerio rĩa mũico, Jehova nĩ agakena gwĩkĩra thaĩri maratathi macio na njĩra ya ngerekano na atuoe tũtuĩke ciana ciake endete cia gũkũ thĩ. (Rom. 8:20, 21; Kũg. 20:7-9) Wendo wa Jehova kũrĩ ciana ciake cia bata nĩ wa tene na tene. Ũguni wa ũkũũri ũgũtũũra tene na tene. Ũkũũri nĩ kĩheo gĩtarĩ hingo gĩgaate bata wakĩo. Gũtirĩ mũndũ kana hinya o wothe ũngĩtũtunya kĩheo kĩu. w17.02 2:15, 16

Rĩrĩa Jehova aatũgucĩrĩirie harĩ we, nĩ aamenyaga atĩ rĩmwe na rĩmwe nĩ tũrĩhĩtagia. Tondũ Ngai nĩ atũĩ na nĩ amenyaga kĩrĩa kĩrĩ ngoro-inĩ citũ, nĩ oĩ nĩ mĩerekera ĩrĩkũ ĩngĩtũthumbũra na atĩ rĩmwe na rĩmwe nĩ tũrĩhĩtagia. No ũndũ ũcio ndwatũmire Jehova age gwĩtĩkĩra tũtuĩke arata ake. Wendo nĩ watũmire Ngai atũhe kĩheo kĩa goro mũno, igongona rĩa ũkũũri rĩa Mũrũ wake endete. (Joh. 3:16) Tũngĩthiĩ na mbere kwĩrira rĩrĩa twahĩtia na kũhoya Jehova atuohere kũgerera mũthingi wa igongona rĩu, nĩ tũrĩkoragwo na ma atĩ ũrata witũ hamwe nake no ũgũthiĩ na mbere o na tũtarĩ akinyanĩru.—1 Tim. 1:15. w16.05 4:6, 7