Machi

Mũtũmwo Petero nĩ eekĩrire Akristiano ngoro mahũthagĩre iheo iria marĩ nacio gwĩkĩrana hinya mũndũ na ũrĩa ũngĩ. Petero aandĩkire ũũ: “O ta ũrĩa o mũndũ amũkĩrĩte kĩheo, kĩhũthĩrei gũtungatanĩra mũrĩ aramati ega a ũtugi mũnene wa Ngai.” (1 Pet. 4:10) Tũtiagĩrĩirũo kwaga kũhũthĩra iheo citũ biũ tũgĩĩtigĩra atĩ andũ arĩa angĩ nĩ megũtũiguĩra ũiru, kana atĩ nĩ tũgũtũma makue ngoro. No nĩ twagĩrĩirũo gwĩthema gwĩtĩa nĩ ũndũ wacio. (1 Kor. 4:6) Rekei tũririkanage atĩ ũhoti o wothe tũngĩkorũo naguo nĩ kĩheo kuuma kũrĩ Ngai. Twagĩrĩirũo kũhũthĩra iheo icio gwĩkĩrana ngoro kĩũngano-inĩ no ti kwĩgaathĩrĩria. (Afil. 2:3) Rĩrĩa twahũthĩra hinya na ũhoti witũ gwĩka wendi wa Ngai nĩ tũrĩgĩaga na gĩkeno, ti tondũ nĩ tũrahingia maũndũ maingĩ gũkĩra andũ arĩa angĩ, no nĩ tondũ tũrahũthĩra iheo citũ kũgoocithia Jehova. w22.04 11-12 ¶7-9

Jesu nĩ eendete Maandĩko Matheru, na ciugo cia ũrathi iria irĩ thĩinĩ wa Thaburi 40:8 nĩ cionanagia ũrĩa Jesu aaiguaga igũrũ rĩgiĩ Kiugo kĩa Ngai. Ciugo icio ciugaga ũũ: “Niĩ ngenagio nĩ gwĩka wendi waku, wee Ngai wakwa, naguo watho waku ũrikĩrĩte thĩinĩ wakwa biũ.” Ũndũ ũcio nĩ watũmaga agĩe na gĩkeno na agaacĩre agĩtungatĩra Jehova. O na ithuĩ no tũgĩe na gĩkeno na tũgaacĩre angĩkorũo nĩ tũrĩrekaga Kiugo kĩa Ngai gĩtonye ngoro-inĩ citũ. (Thab. 1:1-3) Tũgĩteithio nĩ ciugo cia Jesu na kĩonereria gĩake, rekei twĩrutanĩrie kwagagĩria ũhoti witũ wa gũthoma Bibilia. No twagagĩrie ũhoti witũ wa gũtaũkĩrũo nĩ Bibilia tũngĩhoyaga, tũgathoma tũtegũtengʼera mũno, tũkeyũria ciũria, na tũkandĩka tũmaũndũ rĩrĩa tũrathoma. No tũhũthĩre ũtaũku na njĩra ya gũthuthuria na kinyi maũndũ marĩa tũrathoma, tũgĩteithio nĩ mabuku maitũ marĩa mehocetie harĩ Bibilia. Na no twĩtĩkĩrie Kiugo kĩa Ngai gĩtũgarũre na njĩra ya gũkoragwo na mwerekera ũrĩa wagĩrĩire tũgĩthoma. Tũngĩĩrutanĩria biũ gwĩkaga maũndũ macio, nĩ tũrĩgunĩkaga kuumana na gũthoma Bibilia na tũgakuhĩrĩria Jehova makĩria.—Thab. 119:17; Jak. 4:8. w23.02 13 ¶15-16

Thuura ũndũ mũna ũrĩa ũrenda kwĩruta na woe makinya marĩa marabatarania nĩguo ũkinyĩre muoroto waku. Ũngĩhota atĩa gwĩka ũguo? Ta tua ũrenda kwagagĩria ũhoti waku wa kũrutana. No ũthome broshua ya Wĩrutanĩrie Gũthoma na Kũrutana. Ũngĩgaĩrũo gacunjĩ hĩndĩ ya mũcemanio wa gatagatĩ-inĩ ga kiumia, ũtanaruta gacunjĩ kau no ũrie mũrũ wa Ithe witũ ũrĩ na ũmenyeru agũthikĩrĩrie nĩguo akwĩre nĩ ha ũngĩagagĩria. Ũngĩhaaragĩria tũcunjĩ twaku tene, andũ nĩ marĩonaga atĩ nĩ wĩrutanagĩria, na atĩ ũrĩ mũndũ wa kwĩhokeka. (2 Kor. 8:22) Ũngĩka atĩa angĩkorũo muoroto waku nĩ kwagagĩria ũndũ mũna ũkoragwo ũrĩ mũritũ harĩ we gwĩka? Ndũgakue ngoro! Hihi Timotheo nĩ aatuĩkire mwaria ũrĩ na ũhoti mũnene kana mũrutani mwega? Bibilia ndiugĩte. Ĩndĩ no mũhaka Timotheo akorũo nĩ aahotire kũhingia wega makĩria maũndũ marĩa eehokeirũo tondũ nĩ aarũmĩrĩire ũtaaro wa Paulo.—2 Tim. 3:10. w22.04 24-25 ¶8-11

Nyamũ ya gĩthaka ya ciongo mũgwanja ĩrũgamĩrĩire kĩĩ? Nyamũ ĩyo ĩtaarĩirio atĩ yahaanaga ta ngarĩ no magũrũ mayo maahaanaga ma nduba, yarĩ na kanua ta ka mũrũthi, na yarĩ na hĩa ikũmi. Maũndũ macio mothe ma mũhianĩre wa nyamũ ĩyo nĩ mahaanaine na ma nyamũ inya iria igwetetwo thĩinĩ wa Danieli mũrango wa 7. No thĩinĩ wa ibuku rĩa Kũguũrĩrio, maũndũ macio ma mũhianĩre wa nyamũ ĩyo mothe magwetetwo magĩtaarĩria nyamũ ĩmwe, no ti nyamũ inya ngũrani. Nyamũ ĩyo ya gĩthaka ndĩrũgamĩrĩire o thirikari ĩmwe tu ya thĩ kana ũthamaki ũmwe. Johana aaugire atĩ ĩrĩ na wathani “igũrũ rĩa mĩhĩrĩga yothe na ikundi cia andũ na thiomi na ndũrĩrĩ.” Nĩ ũndũ ũcio, no nginya ĩkorũo ĩrĩ nene gũkĩra thirikari ĩngĩ o yothe. (Kũg. 13:7) Kwoguo, nyamũ ĩyo ya gĩthaka no mũhaka ĩkorũo ĩrũgamĩrĩire thirikari ciothe cia gĩũteti iria ikoretwo igĩatha andũ nginyagia ũmũthĩ. (Koh. 8:9) Ũndũ ũngĩ ũronania ũguo nĩ atĩ thĩinĩ wa Bibilia, namba ikũmi kaingĩ ĩhũthagĩrũo kuonania kĩndũ kĩiyũru. w22.05 9 ¶6

Nĩa makaagunĩka kuumana na irathimo icio cia magegania? A mbere kũgunĩka nĩ andũ kĩrĩndĩ kĩnene arĩa makaahonoka mbaara ya Hari–Magedoni, o hamwe na ciana iria hihi igaaciarũo hĩndĩ ya thĩ njerũ. No mũrango wa 20 wa Kũguũrĩrio ningĩ nĩ wĩranĩire atĩ arĩa akuũ nĩ makaariũkio. (Kũg. 20:11-13) Andũ “athingu” arĩa makuĩte, o hamwe na “arĩa matarĩ athingu” arĩa maakuire matagĩte na mweke wa kwĩruta ũhoro wĩgiĩ Jehova, othe nĩ makaariũkio. (Atũm. 24:15; Joh. 5:28, 29) Hihi ũguo nĩ kuuga atĩ andũ othe nĩ makaariũkio hĩndĩ ya Wathani wa Mĩaka Ngiri? Aca. Arĩa maaremire na makĩrega gũtungatĩra Jehova matanakua matikaariũkio. Nĩ maaheirũo mweke, no makĩonania atĩ matiagĩrĩire gũkaaheo muoyo thĩinĩ wa thĩ njerũ.—Mat. 25:46; 2 Thes. 1:9; Kũg. 17:8; 20:15. w22.05 18 ¶16-17

Kũgerera “ngombo ĩrĩa njĩhokeku na njũgĩ,” Jesu nĩ abangĩte gũkorũo na ithondeka gũkũ thĩ rĩa gũtwarithia na mbere ũthathaiya mũtheru. (Mat. 24:45) Ũiguaga atĩa igũrũ rĩgiĩ ithondeka rĩu? No kũhoteke ũiguaga o ta mũtũmwo Petero ũrĩa werire Jesu ciugo iria irĩ rĩandĩko-inĩ rĩa ũmũthĩ. Tũngĩrĩ kũ korũo tũtiokire ithondeka-inĩ rĩa Jehova? Kũgerera ithondeka rĩu Jesu nĩ atigagĩrĩra atĩ nĩ tũhũnĩtio wega kĩĩroho. Ningĩ nĩ atũmenyeragia ũrĩa tũngĩhingia ũtungata witũ na njĩra njega. Makĩria ma ũguo, nĩ atũteithagia kwĩhumba “ũmũndũ mwerũ” nĩgetha tũhotage gũkenia Jehova. (Ef. 4:24) Jesu nĩ atũheaga ũtaaro wa ũũgĩ wa kũrũmĩrĩra rĩrĩa kwaumĩra mathĩna. Ũguni wa ũtaaro ũcio nĩ woonekire wega rĩrĩa kĩngʼũki gĩa Korona kĩaambĩrĩirie. Hĩndĩ ĩyo, andũ aingĩ thĩinĩ wa thĩ matiamenyaga ũrĩa megwĩka, no Jesu nĩ aatigĩrĩire atĩ nĩ twaheo motaaro mangĩtũteithia kwĩgitĩra. w22.07 12 ¶13-14

Jehova eerĩte aciari Aisiraeli marutage ciana ciao ũhoro ũmwĩgiĩ hingo ciothe. (Gũcok. 6:​6, 7) Aciari acio nĩ maakoragwo na mĩeke mĩingĩ o mũthenya ya kwaria na ciana ciao na gũciteithia kwenda Jehova kuuma ngoro. Kwa ngerekano, tũmwana thĩinĩ wa Isiraeli nĩ tũngĩahũthĩrire mahinda maingĩ hamwe na ithe makĩhanda mĩmera kana makĩgetha. Natuo tũirĩtu nĩ tũngĩahũthĩrire mahinda maingĩ hamwe na nyina magĩtuma kana makĩruta mawĩra mangĩ ma mũciĩ. Hĩndĩ ĩyo aciari maarutithanagia wĩra na ciana ciao, nĩ maangĩarĩrĩirie maũndũ maingĩ ma bata. Kwa ngerekano, nĩ maangĩarĩrĩirie ũhoro wĩgiĩ wega wa Jehova na ũrĩa aateithagia famĩlĩ yao. Mabũrũri-inĩ maingĩ, ti ũndũ mũhũthũ harĩ aciari na ciana ciao kũhũthĩra mahinda hamwe. Aciari no makorũo wĩra-inĩ, nacio ciana irĩ cukuru. Kwoguo aciari no mũhaka mageragie gũcaria mahinda ma kwaria na ciana ciao.—Ef. 5:​15, 16. w22.05 28 ¶10-11

Gwĩka mehia maritũ nĩ gwĩka ũndũ mũũru mũno wa kuuna watho wa Ngai. Mũkristiano angĩka mehia maritũ, no mũhaka ahoe Jehova amuohere, na no mũhaka ere athuri a kĩũngano. (Thab. 32:5; Jak. 5:14) Athuri a kĩũngano makoragwo na itemi rĩrĩkũ? Jehova nowe ũkoragwo na hinya wa kuohera mũndũ mehia biũ, na ekaga ũguo kũgerera mũthingi wa igongona rĩa ũkũũri. O na kũrĩ ũguo, Jehova nĩ ehokeire athuri a kĩũngano wĩra wa gũtua kana mwĩhia nĩ egũikara kĩũngano-inĩ makĩrũmĩrĩra Maandĩko. (1 Kor. 5:12) Ũndũ ũmwe mekaga nĩguo mahote gũtua itua rĩu, nĩ gwetha macokio ma ciũria ta ici: Hihi mũndũ ũcio nĩ arabangĩte kabere gwĩka ũndũ ũcio mũũru? Hihi nĩ arageretie kũhitha andũ arĩa angĩ rĩhia rĩu? Hihi akoretwo agĩka rĩhia rĩu kwa ihinda inene? Na ũndũ wa bata makĩria-rĩ, hihi nĩ aronania atĩ nĩ erirĩte kuuma ngoro? Hihi harĩ na ũira wa kuonania atĩ Jehova nĩ amuoheire?—Atũm. 3:19. w22.06 9 ¶4

Jesu eerire arũmĩrĩri ake mathingatage maũndũ ma ũthingu. (Mat. 5:6) Ũguo nĩ kuuga atĩ mũndũ nĩ agĩrĩirũo gũkorũo na wendi mũnene wa gwĩka ũndũ ũrĩa wagĩrĩire, ũrĩa mwega, na ũrĩa mũtheru maitho-inĩ ma Ngai. Hihi nĩ wendete ũhoro wa ma na ũthingu? Twĩ na ma nĩ wendete. Nĩ ũthũire maheeni na maũndũ mothe moru. (Thab. 119:​128, 163) Mũndũ ũrĩa ũheenanagia akoragwo akĩĩgerekania na Shaitani, mũnene wa thĩ ĩno. (Joh. 8:44; 12:31) Muoroto ũmwe wa Shaitani, nĩ gũcambia rĩĩtwa itheru rĩa Jehova Ngai. Shaitani akoretwo agĩtheremia maheeni megiĩ Ngai witũ kuuma hĩndĩ ya ũremi wa Edeni. Aageririe gũtũma andũ mecirie atĩ Jehova nĩ Mwathani ũrĩ mwĩyendo na ũtarĩ mwĩhokeku ũrĩa ũimaga andũ maũndũ mega. (Kĩam. 3:​1, 4, 5) Maheeni ma Shaitani megiĩ Jehova nĩ mathiĩte na mbere gũthũkia meciria na ngoro cia andũ. Rĩrĩa andũ mathuura kwaga kwenda “ũhoro wa ma,” Shaitani no amatongorie gwĩka maũndũ mothe matarĩ ma ũthingu na maũndũ moru ma mĩthemba yothe.—Rom. 1:​25-31. w23.03 2 ¶3

Ũkĩĩrutanĩria gũtigana na mũtugo mũna mũũru, rĩmwe na rĩmwe no wĩkore ũgĩcokerera mũtugo ũcio. Kana no ũigue ũtarĩ na wetereri na ũkuĩte ngoro nĩ ũndũ wa kuona ta ũtangĩhota gũkinyĩra muoroto waku. Nĩ kĩĩ kĩngĩgũteithia gũkirĩrĩria? Nĩ ngumo ya bata ya kwenda Jehova. Wendo waku harĩ Jehova nĩyo ngumo ĩrĩa ya bata mũno ũngĩkorũo nayo. (Thim. 3:​3-6) Gũkorũo na wendo mũnene harĩ Ngai no gũgũteithie gũkirĩrĩria rĩrĩa wacemania na moritũ. Kaingĩ Bibilia nĩ yaragia ũhoro wa wendo mwĩhokeku wa Jehova kwerekera ndungata ciake. Wendo mwĩhokeku nĩ kuuga atĩ gũtirĩ hĩndĩ Jehova agaatiganĩria ndungata ciake kana atige gũcienda. Ũmbĩtwo na mũhianĩre wa Ngai. (Kĩam. 1:26) Ũngĩonania atĩa wendo ta ũcio? Ambĩrĩria na kuonania ngatho. (1 Thes. 5:18) O mũthenya wĩyũragie, ‘Jehova anyonetie wendo atĩa?’ Ũcoke ũtigĩrĩre atĩ nĩ wacokeria Jehova ngatho kũgerera mahoya, ũkĩgwetaga ĩmwe kwa ĩmwe maũndũ marĩa agwĩkĩire. Onaga ciĩko cia wendo iria Jehova ekaga ta arĩ wee mwene ekagĩra tondũ nĩ akwendete. w23.03 12 ¶17-19

Jesu aarũmbũyanirie na atũmwo othe 12 na njĩra ya ũtugi na wendo. Tũreruta atĩa? Ũndũ ũrĩa wa bata to ũndũ ũrĩa andũ arĩa angĩ mareka, no nĩ nginya ũrĩa ithuĩ tũgwĩka thutha wao kũhĩtia. Rĩrĩa tũraigua tũrakarĩtio nĩ mũrũ kana mwarĩ wa Ithe witũ, no twĩyũrie: ‘Nĩ kĩĩ kĩratũma ũndũ ũrĩa ekĩte ũtũme ndakare ũguo? Hihi ũndũ ũcio ũronania ndĩ na ngumo njũru ndĩrabatara kũrutĩra wĩra? Hihi no kũhoteke mũndũ ũrĩa ũndakarĩtie nĩ arahiũrania na ũndũ mũritũ? O na angĩkorũo nĩ ndĩrona ndĩ na gĩtũmi kĩega gĩa kũrakara-rĩ, hihi no nyonanie wendo na njohere mũndũ ũcio?’ Rĩrĩa tuonania wendo gatagatĩ-inĩ gaitũ, tuonanagia atĩ tũrĩ arũmĩrĩri a ma a Jesu. Ũndũ ũngĩ twĩrutaga kuumana na kĩonereria kĩa Jesu nĩ ũrĩa tũngĩgeria gũtaũkĩrũo nĩ aarĩ na ariũ a Ithe witũ. (Thim. 20:5) Jesu no ahote gũthoma ngoro, no ithuĩ tũtirĩ na ũhoti ũcio. O na kũrĩ ũguo, no tuonie aarĩ na ariũ a Ithe witũ wetereri rĩrĩa matũrakaria. (Ef. 4:​1, 2; 1 Pet. 3:8) No ũkorũo ũrĩ ũndũ mũhũthũ gwĩka ũguo tũngĩmamenya wega makĩria. w23.03 30 ¶14-16

Muoyo witũ ũngĩkorũo ũgwati-inĩ nĩ ũndũ wa ndwari, Shaitani no ahũthĩre ũndũ ũcio akĩgeria gũtũma tũtiganĩrie Jehova. Mandagĩtarĩ na andũ a famĩlĩ no matũtindĩkĩrĩrie twĩtĩkĩre gwĩkĩrũo thakame, ũndũ ũrĩa ũngĩkorũo ũrĩ mũgarũ na watho wa Ngai. Ningĩ mũndũ ũngĩ no agerie gũtũtindĩkĩrĩria twĩtĩkĩre ũrigitani ũngĩ ũrĩa ũtaratwarana na morutani ma Bibilia. O na gũtuĩka tũtiendaga gũkua, nĩ tũĩ atĩ Jehova ndangĩtiga gũtwenda o na tũngĩkua. (Rom. 8:​37-39) Rĩrĩa arata a Jehova makua nĩ amaririkanaga ta marĩ o muoyo. (Luk. 20:37) Nĩ eriragĩria gũkaamariũkia. (Ayub. 14:15) Jehova nĩ aarĩhire thogora mũnene nĩguo ‘tũkaagĩa na muoyo wa tene na tene.’ (Joh. 3:16) Nĩ tũĩ Jehova nĩ atwendete mũno na nĩ atũrũmbũyagia. Kwoguo handũ ha gũtiganĩria Jehova rĩrĩa tũrĩ arwaru kana rĩrĩa muoyo witũ ũrĩ ũgwati-inĩ, twagĩrĩirũo kũmwĩhoka atũũmĩrĩrie, na atũhe ũũgĩ na hinya.—Thab. 41:3. w22.06 18 ¶16-17

Bibilia yugaga ũũ: “Gwĩtigĩra Jehova nĩkuo kĩambĩrĩria kĩa ũũgĩ, na kũmenya Ũrĩa Mũtheru Mũno nĩ ũtaũku.” (Thim. 9:10) Kwoguo rĩrĩa tũrĩ na itua rĩa bata tũrenda gũtua, twagĩrĩirũo kwamba kũmenya mwĩcirĩrie wa Jehova wĩgiĩ ũndũ ũcio. No twĩke ũguo na njĩra ya kwĩruta Bibilia o hamwe na mabuku maitũ. Tweka ũguo nĩ tũrĩonanagia ũũgĩ wa ma. (Thim. 2:​5-7) Jehova nowe tu ũngĩtũhe ũũgĩ wa ma. (Rom. 16:27) Nĩ kĩĩ kĩngĩtũma tuuge atĩ nĩwe Kĩhumo kĩa ũũgĩ? Wa mbere, arĩ we Mũũmbi, arĩ na ũmenyo mũrikĩru mũno na ũtaũku wĩgiĩ ũũmbi wake. (Thab. 104:24) Wa kerĩ, maũndũ marĩa mothe Jehova ekaga nĩ monanagia atĩ nĩ mũũgĩ. (Rom. 11:33) Wa gatatũ, ũtaaro wa Jehova wa ũũgĩ hingo ciothe nĩ ũgunaga arĩa maũrũmĩrĩra. (Thim. 2:​10-12) Nĩguo tũgĩe na ũũgĩ wa ma, no mũhaka twĩtĩkie maũndũ macio na twĩtĩkĩre matũtongorie tũgĩtua matua na maũndũ-inĩ marĩa mothe tũreka. w22.10 19 ¶3-4

Shaitani nĩ aahootirũo mbaara-inĩ ĩrĩa yarathĩtwo thĩinĩ wa Kũguũrĩrio mũrango wa 12 na akĩharũrũkio gũkũ thĩ hamwe na ndaimono ciake. Arĩ na marũrũ, Shaitani nĩ aambĩrĩirie kwerekeria marakara make harĩ andũ, na ũndũ ũcio nĩguo ũtũmĩte ‘thĩ ĩkorũo na haaro.’ (Kũg. 12:9-12) Tũngĩgunĩka atĩa kuumana na morathi macio? Kuona maũndũ marĩa marekĩka thĩinĩ wa thĩ na ũrĩa mĩtugo ya andũ ĩthũkĩte na gĩkĩro kĩnene, nĩ gũtũteithagia kũmenya atĩ Jesu nĩ atuĩkĩte Mũthamaki. Nĩ ũndũ ũcio, handũ ha kũrakara rĩrĩa tuona andũ marĩ na mwĩyendo na matarĩ na tha, twagĩrĩirũo kũririkana atĩ ciĩko ciao nĩ irahingia ũrathi wa Bibilia. Nĩ ũira wa atĩ Ũthamaki wa Ngai nĩ ũrathana! (Thab. 37:1) Na no twĩrĩgĩrĩre atĩ maũndũ thĩinĩ wa thĩ megũthiĩ na mbere gũthũka o ũrĩa mbaara ya Hari–Magedoni ĩrakuhĩrĩria. (Mar. 13:8; 2 Tim. 3:13) Nĩ tũcokagĩria Ithe witũ wa igũrũ ngatho mũno nĩ ũndũ wa gũtũteithia kũmenya kĩrĩa gĩtũmĩte maũndũ mathũke thĩinĩ wa thĩ. w22.07 3-4 ¶7-8

No tũhoe Jehova ateithie aarĩ na ariũ a Ithe witũ gũkirĩrĩria mĩrimũ, icanjama cia ndũire, mbaara, kũnyarirũo, kana moritũ mangĩ. Ningĩ no tũhoere aarĩ na ariũ a Ithe witũ arĩa meimaga magathiĩ gũteithĩrĩria hĩndĩ ya icanjama. No gũkorũo nĩ ũĩ andũ amwe marahĩtũkĩra moritũ ta macio. Na githĩ to ũmahoere ũkĩmagwetaga na marĩĩtwa rĩrĩa ũrahoya ũrĩ wiki? Tuonanagia atĩ nĩ tũmendete kuuma ngoro rĩrĩa twahoya Jehova amateithie gũkirĩrĩria. Arĩa matongoragia maũndũ kĩũngano-inĩ nĩ makenaga mũno rĩrĩa twamagweta mahoya-inĩ maitũ, na mahoya macio nĩ mamateithagia. Mũtũmwo Paulo nĩ aamenyaga ũguo o nake. Aandĩkire ũũ: “Ningĩ hoyagai nĩ ũndũ wakwa, nĩguo heagwo ciugo hĩndĩ ĩrĩa ndatumũra kanua, nĩgetha hotage kwaria na ũcamba ngĩmenyithania hitho ĩrĩa theru ĩgiĩ ũhoro ũrĩa mwega.” (Ef. 6:19) O na ũmũthĩ, nĩ kũrĩ ariũ a Ithe witũ aingĩ marĩ kĩyo matongoragia maũndũ gatagatĩ-inĩ gaitũ. Nĩ tuonanagia nĩ tũmendete na njĩra ya kũũria Jehova arathime wĩra wao. w22.07 23-24 ¶14-16

Mũthigari ekagĩra ngũbia nĩguo agitĩre mũtwe wake. Mbaara-inĩ itũ ya kĩĩroho, nĩ tũbataraga kũgitĩra meciria maitũ kuumana na tharĩkĩro cia Shaitani. Ahũthagĩra magerio ma mĩthemba mĩingĩ kũgeria gũthũkia mwĩcirĩrie witũ. O ta ũrĩa ngũbia ĩgitagĩra mũtwe wa mũthigari, no taguo kĩĩrĩgĩrĩro gitũ kĩgitagĩra mwĩcirĩrie witũ nĩguo tũtũũrie wĩhokeku witũ harĩ Jehova. Kĩĩrĩgĩrĩro gitũ kĩngĩkorũo gĩtarĩ na hinya na twambĩrĩrie gwĩciria ũhoro wĩgiĩ merirĩria maitũ, ũndũ ũcio no ũtũme tweherie meciria maitũ harĩ kĩĩrĩgĩrĩro gitũ kĩa muoyo wa tene na tene. Ta wĩcirie ũhoro wa Akristiano amwe maatũũraga itũũra-inĩ rĩa tene rĩa Korintho. Nĩ maatigĩte gwĩtĩkia kĩĩranĩro kĩa bata kĩa Ngai kĩgiĩ kũriũka. (1 Kor. 15:12) Paulo aandĩkire atĩ andũ ta acio arĩa matetĩkĩtie ũhoro wĩgiĩ kũriũka, matũũraga nogetha mahingie merirĩria mao ene. (1 Kor. 15:32) Andũ aingĩ ũmũthĩ arĩa matarĩ na kĩĩrĩgĩrĩro harĩ ciĩranĩro cia Ngai, mekaga ũrĩa wothe mangĩhota nĩguo makorũo na gĩkeno ihinda-inĩ rĩrĩ. Ngũrani nao, ithuĩ nĩ twĩhokaga ciĩranĩro cia Ngai ciĩgiĩ mahinda mokĩte. w22.10 25-26 ¶8-9

Jehova endaga ũmũhoe. Jehova nĩ onaga moritũ marĩa ũragerera na akwĩrĩte atĩ nĩ arĩthikagĩrĩria rĩrĩa rĩothe ũramũhoya. Nĩ akenaga gũthikĩrĩria athathaiya ake. (Thim. 15:8) Nĩ maũndũ marĩkũ ũngĩhoya igũrũ rĩamo rĩrĩa ũraigua ũrĩ na ihooru? Itũrũragĩra Jehova ngoro yaku. (Thab. 62:8) Mwĩre maũndũ marĩa maragũtanga na ũrĩa maratũma ũigue. Mwĩre agũteithie kũmenya ũrĩa ũngĩka rĩrĩa waigua ũguo na akũhe ũmĩrĩru wa gwĩka ũguo. O na no ũmũhoe akũhe ũũgĩ wa gũtaarĩria wĩtĩkio waku na njĩra njega. (Luk. 21:​14, 15) Angĩkorũo nĩ ũiguaga ũkuĩte ngoro, hoya Jehova agũteithie kwaranĩria na Mũkristiano mũgimaru kĩĩroho ũndũ ũcio. Hoya Jehova ateithie Mũkristiano ũcio agũthikĩrĩrie na ataũkĩrũo nĩwe. Nĩ ũrĩnyihagĩrũo nĩ ihooru wona ũrĩa acokagia mahoya maku, na wetĩkĩra ũteithio wa arĩa angĩ. w22.08 10 ¶6

Kĩũngano kĩerũ gĩa Thesalonike nĩ gĩacemanirie na ũkararia mũnene. Gĩkundi kĩa akararia nĩ gĩakururirie “ariũ amwe a Ithe witũ [gĩkĩmatwara] kũrĩ anene a itũũra.” (Atũm. 17:6) No ũgerie kũhũũra mbica ũrĩa Akristiano acio erũ maamakire! Nĩ mangĩanyihanyihirie kĩyo kĩao gĩa gũtungatĩra Jehova, no mũtũmwo Paulo ndangĩendire ũndũ ũcio ũhaanĩke. Nĩ aatigĩrĩire atĩ kĩũngano kĩu kĩerũ nĩ kĩrarũmbũiyo wega. Paulo aaririkanirie Athesalonike ũũ: “[Twatũmire] mũrũ wa Ithe witũ Timotheo, . . . nĩguo amwĩkĩre hinya na amũũmĩrĩrie wĩtĩkio-inĩ wanyu, nĩguo gũtikagĩe mũndũ ũkwenyenyio nĩ mĩnyamaro ĩyo.” (1 Thes. 3:​2, 3) Timotheo nĩ oonete ũrĩa Paulo eekĩrire hinya aarĩ na ariũ a Ithe witũ itũũra-inĩ rĩa Listra. Nĩ ũndũ wa Timotheo kuona ũrĩa Jehova aamateithirie, nĩ aangĩahotire kũhe ũũma aarĩ na ariũ a Ithe witũ acio erũ atĩ Jehova nĩ angĩamateithirie o nao.—Atũm. 14:​8, 19-22; Ahib. 12:2. w22.08 21 ¶4

Mũthia-inĩ wa karine ya 19, gakundi ka arutwo a Bibilia gagĩtongorio nĩ Charles Taze Russell nĩ kaambĩrĩirie gũthuthuria Maandĩko na kinyi. Meendaga kũmenya ma ĩgiĩ bata wa igongona rĩa Jesu, na ũrĩa gĩkuũ gĩake kĩagĩrĩire kũririkanwo. Ũmũthĩ nĩ tũgunĩkaga kuumana na ũthuthuria wao. Na njĩra ĩrĩkũ? Nĩ tũhotete kũmenya ũguni wa igongona rĩa Jesu na maũndũ marĩa rĩkaahingia. (1 Joh. 2:​1, 2) Ningĩ nĩ twĩrutĩte atĩ Bibilia nĩ ĩranĩire ciĩranĩro ici igĩrĩ harĩ andũ arĩa makenagia Ngai: muoyo ũtangĩkua harĩ arĩa magaathiĩ kũrĩa igũrũ na muoyo wa tene na tene harĩ andũ arĩa magaatũũra gũkũ thĩ. Nĩ tũkuhagĩrĩria Jehova rĩrĩa twecũrania ũrĩa atwendete na njĩra nene na ũrĩa tũgunĩkaga tũrĩ mũndũ ũmwe ũmwe kuumana na igongona rĩa Jesu. (1 Pet. 3:18) Kwoguo o ta ariũ a Ithe witũ acio ehokeku mahinda-inĩ ma tene, nĩ tũnyitaga andũ arĩa angĩ ũgeni moke tũkũngũĩre Kĩririkano hamwe kũringana na kĩonereria kĩrĩa Jesu aatũigĩire. w23.01 21 ¶6-7

Jesu nĩ aarutire andũ igũrũ rĩgiĩ irathimo iria Ũthamaki wa Ngai ũngĩkaarehe. Nĩ tũcokagia ngatho nĩ ũndũ wa ũkũũri, tondũ nĩ ũtũhingũragĩra njĩra ya gũkenera ũrata wa hakuhĩ hamwe na Jehova na Jesu. Arĩa makũragia wĩtĩkio harĩ Jesu ningĩ nĩ marĩ na kĩĩrĩgĩrĩro gĩa gũgaatũũra tene na tene na gũkaanona endwa ao arĩa makuĩte. (Joh. 5:​28, 29; Rom. 6:23) Hatirĩ ũndũ twĩkĩte wa gũtũma twagĩrĩre kwamũkĩra irathimo icio, na o na tũtingĩhota kũrĩha Jehova na Jesu nĩ ũndũ wa maũndũ marĩa matwĩkĩire. (Rom. 5:​8, 20, 21) No no tũmonie ngatho citũ. Na njĩra ĩrĩkũ? Na njĩra ya kũhũthĩra indo citũ harĩ gũtungatĩra Jehova. Kwa ngerekano, no twĩrutĩre gũteithĩrĩria gwaka na kũmenyerera nyũmba iria tũthathayagĩria. w23.01 26 ¶3; 28 ¶5

Arĩa magaathana Ũthamaki-inĩ wa Ngai magaakorũo makĩrũmbũiya andũ bilioni nyingĩ thĩinĩ wa thĩ yothe. O ta Jesu, arĩa 144,000 magaatungata marĩ athamaki na athĩnjĩri-Ngai. (Kũg. 5:10) Hĩndĩ ya Watho wa Musa, athĩnjĩri-Ngai nĩo maarĩ na itemi rĩa gũtigĩrĩra atĩ andũ marĩ na ũgima mwega wa mwĩrĩ na wa kĩĩroho. Watho ũcio warĩ ‘kĩĩruru kĩa maũndũ mega marĩa magooka,’ kwoguo no tuuge atĩ arĩa magaathana na Jesu nĩ magaakorũo na mweke wa mwanya wa kũrũmbũiya mabataro ma kĩĩroho na ma kĩĩmwĩrĩ ma andũ a Ngai. (Ahib. 10:1) Tũtiũĩ ũrĩa athamaki acio na athĩnjĩri-Ngai makaaranagĩria na arĩa magaakorũo rungu rwa Ũthamaki wao gũkũ thĩ, no nĩ tũkoona hĩndĩ ĩyo. No tũkorũo na ma atĩ thĩinĩ wa Paradiso ĩrĩa ĩroka, arĩa magaakorũo thĩinĩ wa thĩ nĩ makaaheo ũtongoria ũrĩa makaabatara.—Kũg. 21:​3, 4. w22.12 11 ¶11-13

Gĩtũmi kĩmwe kĩrĩa gĩtũmaga twĩte andũ arĩa angĩ moke Kĩririkano nĩ atĩ nĩ twendaga arĩa moka riita rĩa mbere merute igũrũ rĩgiĩ maũndũ marĩa Jehova na Jesu matwĩkĩire ithuothe. (Joh. 3:16) Twĩrĩgagĩrĩra atĩ maũndũ marĩa mekuona na maigue hĩndĩ ya Kĩririkano nĩ megũtũma mende kwĩruta makĩria na matuĩke ndungata cia Jehova. Nĩ tũnyitaga ũgeni nginya andũ arĩa mahwererekeire kĩĩroho. Twĩkaga ũguo nĩguo tũmaririkanie atĩ Ngai no amendete. Aingĩ nĩ metĩkagĩra gũka na nĩ tũkenaga mũno twamona. Gũka Kĩririkano nĩ gũtũmaga maririkane maũndũ maingĩ maakenagĩra rĩrĩa maatungatagĩra Jehova. (Thab. 103:​1-4) Gũtekũmakania kana andũ nĩ magooka kana matigooka, nĩ twĩrutanagĩria gwĩta andũ arĩa angĩ Kĩririkano tũkĩmenyaga atĩ Jehova nĩ akenagio nĩ andũ marĩ mũndũ ũmwe ũmwe.—Luk. 15:7; 1 Tim. 2:​3, 4. w23.01 20 ¶1; 22-23 ¶9-11

Ũtukũ wa mũico Jesu atanakua, nĩ aahoire ihoya rĩa mwanya kũrĩ Ithe witũ wa igũrũ. Aahoire Jehova agitagĩre arũmĩrĩri ake. (Joh. 17:​15, 20) Jehova nĩ akoretwo akĩgitĩra na akarũmbũiya andũ ake. O na kũrĩ ũguo, Jesu nĩ aamenyaga atĩ arũmĩrĩri ake nĩ mangĩgacemania na ũkararia mũnene kuuma kũrĩ Shaitani. Jesu ningĩ nĩ aamenyaga atĩ nĩ mangĩabatarire ũteithio wa Jehova nĩguo mahote gwĩtiiria tharĩkĩro cia Mũcukani. Thĩinĩ wa thĩ ĩno ĩratongorio nĩ Shaitani, Akristiano a ma nĩ macemanagia na mathĩna maingĩ. Mathĩna macio no matũme tũkue ngoro, o na kana magerie wĩhokeku witũ harĩ Jehova. No tũtiagĩrĩire gwĩtigĩra. Jehova nĩ atũrũmbũyagia na nĩ onaga mathĩna marĩa tũragerera, na hingo ciothe nĩ akoragwo ehaarĩirie gũtũteithia kũhiũrania namo. Hatarĩ nganja Jehova “nĩ [aroraga] arĩa mamwĩtigĩrĩte . . . nĩguo amahonokie.”—Thab. 33:​18-20. w22.08 8 ¶1-2

O mwaka hĩndĩ ya Kĩririkano, nĩ tuonanagia ngatho citũ nĩ ũndũ wa maũndũ marĩa Jesu ekĩte na njĩra ya kũhũthĩra mahinda gwĩcũrania na njĩra ya mahoya ũrĩa gĩkuũ gĩake kĩgunaga andũ. Ningĩ nĩ twĩkĩraga ngoro andũ aingĩ o ũrĩa kũngĩhoteka manyitanĩre na ithuĩ igongona-inĩ rĩu rĩa bata. Na nĩ tũkoragwo twĩhotorete kwaga kũreka ũndũ o na ũrĩkũ ũtũgirĩrĩrie gũthiĩ Kĩririkano. Hĩndĩ ya Kĩririkano, nĩ twĩrutaga kĩrĩa gĩtũmaga tũbatare ũkũũri, na ũrĩa gĩkuũ kĩa mũndũ ũmwe kĩrĩhagĩra mehia ma andũ aingĩ. Nĩ tũririkanagio kĩrĩa mũgate na ndibei irũgamĩrĩire, na arĩa magĩrĩire kũrĩa mũgate na kũnyua ndibei. (Luk. 22:​19, 20) Ningĩ nĩ twĩcũranagia ũhoro wa ciĩranĩro iria igaakenerũo nĩ arĩa marĩ na kĩĩrĩgĩrĩro gĩa gũgaatũũra gũkũ thĩ. (Isa. 35:​5, 6; 65:​17, 21-23) Nĩ twagĩrĩirũo kuoya na ũritũ morutani macio ma Bibilia. w23.01 20 ¶2; 21 ¶4

Rĩrĩa Ngai aarutire Mũrũ wake arĩ ũkũũri nĩ ũndũ wa mehia maitũ, nĩ aatũhotithirie kũgĩa na mweke wa gũtũũra tene na tene. (Mat. 20:28) Mũtũmwo Paulo aandĩkire ũũ: “Tondũ gĩkuũ gĩokire kũgerera harĩ mũndũ, kũriũkio kwa arĩa akuũ o nakuo gũũkaga kũgerera harĩ mũndũ. Nĩ gũkorũo o ta ũrĩa othe makuaga nĩ ũndũ wa Adamu, noguo othe magaacokio muoyo nĩ ũndũ wa Kristo.” (1 Kor. 15:​21, 22) Jesu aarutire arũmĩrĩri ake mahoyage Ũthamaki wa Ngai ũũke na atĩ wendi wa Ngai wĩkĩke gũkũ thĩ. (Mat. 6:​9, 10) Muoroto ũmwe wa Ngai nĩ andũ matũũre gũkũ thĩ tene na tene. Nĩguo ahingie ũndũ ũcio, Jehova nĩ amũrĩte Mũrũ wake arĩ Mũthamaki wa Ũthamaki wa Kĩĩmesia. Ngai nĩ akoretwo agĩcokanĩrĩria andũ 144,000 kuuma gũkũ thĩ, nĩguo makaanyitanĩra na Jesu harĩ kũhingia wendi wa Ngai.—Kũg. 5:​9, 10. w22.12 5 ¶11-12

Rĩrĩa mũndũ twendete akua nĩ tũiguaga ihooru mũno. Kĩambĩrĩria-inĩ no tũigue ruo rũingĩ rwa ngoro, makĩria angĩkorũo atanakua nĩ aanyarirĩkire. O na kũrĩ ũguo, thutha wa ihinda no tũcokererũo nĩ gĩkeno rĩrĩa tweciria kaũndũ aatũrutire kana agĩtwĩkĩra kana akiuga gagĩtũũmĩrĩria kana gagĩtũma tũkene. Ũndũ ũmwe na ũcio, nĩ tũiguaga kĩeha twathoma igũrũ rĩgiĩ kũnyarirĩka na gũkua kwa Jesu. Ihinda-inĩ rĩa Kĩririkano, nĩ tuoyaga ihinda gwĩcũrania bata wa igongona rĩa Jesu. (1 Kor. 11:​24, 25) O na kũrĩ ũguo, nĩ tũgĩaga na gĩkeno kĩnene rĩrĩa twecũrania maũndũ mothe marĩa Jesu aaugire na agĩka rĩrĩa aarĩ gũkũ thĩ. Ningĩ nĩ twĩkĩragwo ngoro rĩrĩa tweciria igũrũ rĩgiĩ maũndũ marĩa areka rĩu, na marĩa agaatwĩkĩra mahinda mokĩte. w23.01 26 ¶1-2

Rĩrĩa Jesu aakuire, arutwo ake nĩ maarĩ na kĩeha kĩingĩ. To mũrata wa hakuhĩ moorĩtwo nĩwe, no ningĩ nĩ maaiguaga matarĩ na mwĩhoko. (Luk. 24:​17-21) O na kũrĩ ũguo, rĩrĩa Jesu aamaumĩrĩire, nĩ ooire ihinda kũmateithia gũtaũkĩrũo nĩ ũrĩa aahingirie morathi ma Bibilia. Ningĩ nĩ aamaheire wĩra wa bata wa kũruta. (Luk. 24:​26, 27, 45-48) Na gũkinyĩria rĩrĩa Jesu aambataga igũrũ, kĩeha kĩrĩa arutwo maarĩ nakĩo gĩacenjetie gĩgatuĩka gĩkeno. Nĩ maakenire mũno kũmenya atĩ Jesu aarĩ muoyo na nĩ angĩamateithirie kũruta wĩra ũrĩa aamahete. Gĩkeno kĩao kĩamatindĩkire kũgooca Jehova mategũtigithĩria. (Luk. 24:​52, 53; Atũm. 5:42) No twĩgerekanie na arutwo a Jesu na njĩra ya kũiga Ũthamaki wa Ngai mbere ũtũũro-inĩ witũ. O na gũtuĩka nĩ tũbataraga ũkirĩrĩria nĩguo tũthiĩ na mbere gũtungatĩra Jehova, atwĩrĩire nĩ arĩtũrathimaga mũno tweka ũguo.—Thim. 10:22. w23.01 30-31 ¶15-16

Tũtingĩenda gwĩka mahĩtia ta marĩa Adamu na Hawa meekire. No twĩtheme gwĩka ũguo na njĩra ya gũthiĩ na mbere kwĩruta igũrũ rĩgiĩ Jehova, gũkenagio nĩ ngumo ciake, na kwĩrutanagĩria gũtaũkĩrũo nĩ mwĩcirĩrie wake. Tweka ũguo, wendo witũ harĩ Jehova nĩ ũrĩongererekaga. Ta wĩcirie ũhoro wa Iburahimu. Nĩ eendete Jehova mũno. O na hĩndĩ ĩrĩa ũtaarĩ ũndũ mũhũthũ harĩ we gũtaũkĩrũo nĩ matua ma Jehova, Iburahimu ndaaremeire Jehova. Handũ ha ũguo, nĩ eerutanĩirie kũmenya Jehova wega makĩria. Kwa ngerekano, rĩrĩa Iburahimu aamenyire atĩ Jehova nĩ aatuĩte itua rĩa kwananga Sodomu na Gomora, kĩambĩrĩria-inĩ nĩ aarigagwo kana “Mũtuanĩri Ciira wa thĩ yothe” nĩ angĩaniinanĩirie mũndũ mũthingu hamwe na mũndũ mwaganu. Iburahimu oonaga atĩ ũndũ ta ũcio ndũngĩhoteka na kwoguo akĩũria Jehova ciũria arĩ na wĩnyihia. Jehova nĩ aamũcokeirie ciũria ciake arĩ na wetereri. Mũthia-inĩ, Iburahimu nĩ aataũkĩirũo atĩ Jehova nĩ athuthuragia ngoro cia andũ othe, na gũtirĩ hĩndĩ angĩherithanĩria mũndũ ũrĩa mũthingu hamwe na ũrĩa wĩhĩtie.—Kĩam. 18:​20-32. w22.08 28 ¶9-10

Mwaka-inĩ wa 455 Mbere ya Mahinda Maitũ, thutha wa Ngavana Nehemia gwaka rĩngĩ thingo cia Jerusalemu, nĩ aacaririe arũme mangĩĩhokwo arĩa mangĩarũgamĩrĩire itũũra rĩu. Gatagatĩ-inĩ ka andũ arĩa Nehemia aathuurire, nĩ haarĩ na Hanania, ũrĩa warĩ mũnene wa Nyũmba Njirigĩre. Bibilia yugaga atĩ Hanania aarĩ “mũndũ mwĩhokeku mũno na nĩ eetigĩrĩte Ngai ũrĩa wa ma gũkĩra andũ angĩ aingĩ.” (Neh. 7:2) Kwenda Jehova na gwĩtigĩra kũmũrakaria nĩ gwateithagia Hanania oe na ũritũ wĩra o wothe aaheagwo. Ngumo icio o na ithuĩ no itũteithie gũtuĩka andũ mangĩĩhokwo ũtungata-inĩ wa Jehova. Ta wĩcirie ũhoro wa Tikiko, ũrĩa warĩ mũrata mwĩhokeku wa mũtũmwo Paulo. Paulo nĩ eehokete Tikiko, o na aamwĩtire “ndungata njĩhokeku.” (Ef. 6:​21, 22) Makĩria ma Paulo kũmwĩhokera gũtwarĩra aarĩ na ariũ a Ithe witũ a Efeso na Kolosai marũa, nĩ eehokete atĩ nĩ angĩamekĩrire ngoro na amomĩrĩrie. Tikiko atũririkanagia ũhoro wa arũme ehokeku arĩa marũmbũyagia mabataro maitũ ma kĩĩroho ũmũthĩ.—Kol. 4:​7-9. w22.09 9-10 ¶5-6

Jusufu nĩ aacemanirie na moritũ manene ihinda-inĩ rĩa mĩaka ta 13. Jusufu nĩ angĩeciririe atĩ Jehova ndaamwendete. Ningĩ nĩ angĩeyũririe kaĩ Jehova amũtiganĩirie hĩndĩ ĩrĩa arabatara ũteithio. No Jusufu ndaigire marakara ngoro. Handũ ha ũguo, nĩ aatũũririe ũhoti wake wa gwĩciria na njĩra ya gũikara ahooreire. Rĩrĩa aagĩire na mweke wa kwĩrĩhĩria harĩ ariũ a ithe ndeekire ũguo, no nĩ aamonirie wendo na akĩmohera. (Kĩam. 45:​4, 5) Jusufu aahotire gwĩka ũguo tondũ nĩ eeciragia na njĩra ĩrĩa yagĩrĩire. Handũ ha kũiga meciria harĩ mathĩna make, eeciririe igũrũ rĩgiĩ wendi wa Jehova. (Kĩam. 50:​19-21) Tũreruta atĩa? Ũngĩkwo ũndũ mũũru, ndũkarakarĩre Jehova kana wambĩrĩrie kuona ta agũtiganĩirie. Handũ ha ũguo, wĩcũranie ũrĩa aragũteithia gũkirĩrĩria igerio rĩu. Makĩria ma ũguo, rĩrĩa arĩa angĩ magwĩka maũndũ moru, mohagĩre na ũkaririkanaga atĩ wendo nĩ ũhumbagĩra mehia maingĩ. w22.11 21 ¶4

Mũnabii Danieli nĩ oonire cioneki cioonanirie wega atĩ Jehova akoragwo na ũnene makĩria gũkĩra athani arĩa angĩ othe. Aambire akĩona nyamũ inya nene, iria irũgamĩrĩire thirikari nene cia thĩ iria ciarĩkĩtie kũhĩtũka, nĩcio Babuloni, Media-na-Perisia, Ngiriki, Roma, na thirikari nene ya thĩ ĩrĩa ĩrathana rĩu, nĩyo Ngeretha na Amerika. (Dan. 7:​1-3, 17) Danieli agĩcoka akĩona Jehova Ngai aikarĩire gĩtĩ gĩake kĩa ũnene igooti-inĩ rĩa kũrĩa igũrũ. (Dan. 7:​9, 10) Ngai aatunyire athani othe a gũkũ thĩ wathani na akĩũheana kũrĩ andũ angĩ maarĩ na hinya makĩria na maragĩrĩra makĩria. Nĩa acio? Nĩ “mũndũ wahaanaga ta mũrũ wa mũndũ,” nĩwe Jesu Kristo, na andũ “arĩa aamũre a Ũrĩa Mũnene Makĩria,” nĩo arĩa 144,000 arĩa magaathana “tene na tene.” (Dan. 7:​13, 14, 18) Hatarĩ nganja Jehova nĩwe “Ũrĩa Mũnene Makĩria.” Ũndũ ũcio Danieli oonire kĩoneki-inĩ nĩ ũratwarana na ũndũ ũngĩ aaugĩte mbere ĩyo. Danieli aaugĩte ũũ: “Ngai wa igũrũ . . . [nĩ eheragia] athamaki na akahanda athamaki.”—Dan. 2:​19-21 w22.10 14-15 ¶9-11