Ĩpuro

Ta wĩyũrie ũũ: ‘Hihi nyamũkagĩra ũtaaro na njĩra ĩrĩkũ? Nĩ njĩtĩkagĩra o na ihenya mahĩtia makwa kana ngeragia gwĩtetera? Hihi nĩ hiũhaga gũcokereria arĩa angĩ mahĩtia?’ Rĩrĩa ũrathoma igũrũ rĩgiĩ arũme na atumia ehokeku thĩinĩ wa Bibilia, wĩyũrie ũrĩa maahiũranagia na maũndũ ta macio. Ũgĩthoma ũhoro wa o ũmwe wao no wĩyũrie ũũ: ‘Hihi ingĩka atĩa nĩguo ndĩgerekanie na ndungata ĩno njĩhokeku ya Jehova?’ Ningĩ no tũgunĩke tũngĩĩcũrania igũrũ rĩgiĩ aarĩ na ariũ a Ithe witũ kĩũngano-inĩ, arĩa anini na arĩa akũrũ. Kwa ngerekano, hihi harĩ mũndũ kĩũngano-inĩ kĩanyu ũrakirĩrĩria igerio arĩ na wĩhokeku ta hihi hatĩka cia riika, ũkararia wa andũ a famĩlĩ, kana mũrimũ? Hihi harĩ ngumo njega akoragwo nacio ũngĩenda gũkũria na gĩkĩro kĩnene? Ũngĩĩcũrania igũrũ rĩgiĩ kĩonereria gĩake kĩega, no wĩrute maũndũ mangĩgũteithia gũkirĩrĩria igerio rĩrĩa ũrahiũrania narĩo. Nĩ tũcokagia ngatho nĩ ũndũ wa gũkorũo na aarĩ na ariũ a Ithe witũ ta acio, arĩa maigĩte cionereria njega cia wĩtĩkio.—Ahib. 13:7. w22.04 13 ¶13-14

Rĩrĩa tũrahiũrania na ũndũ mũna mũritũ ũtũũro-inĩ witũ, nĩ tũkenaga rĩrĩa athuri a kĩũngano moya mahinda mao gũtũthikĩrĩria na gũtũũmĩrĩria. Rĩrĩa tũrabatara ũteithio wĩgiĩ mũrutwo wa Bibilia, nĩ tũkenaga rĩrĩa painia ũrĩ na ũmenyeru etĩkĩra gũtũtwara kwĩruta na mũrutwo ũcio na agatũhe ũtaaro. Aarĩ na ariũ a Ithe witũ acio othe nĩ makenaga gũteithia. O na ithuĩ no tũgĩe na gĩkeno ta kĩu tũngĩĩrutĩra gũtungatagĩra aarĩ na ariũ a Ithe witũ. Angĩkorũo nĩ ũrenda kwandandũra ũtungata waku na njĩra icio kana na njĩra ingĩ-rĩ, nĩ kĩĩ kĩngĩgũteithia gũkinyĩra muoroto waku? Ndũkeigĩre muoroto ũtaramenyeka wega nĩ ũrĩkũ. Kwa ngerekano no uuge, ‘Nĩ ndĩrenda kũhingia maũndũ maingĩ makĩria kĩũngano-inĩ.’ Ĩndĩ no ũkorũo ũrĩ ũndũ mũritũ kũmenya ũrĩa ũngĩhingia muoroto ta ũcio, na no wage kũmenya waũhingia. Nĩ ũndũ ũcio, wĩigĩre muoroto mũna ũramenyeka wega. O na no wandĩke muoroto ũcio handũ, na ũrĩa ũrabanga kũũhingia. w22.04 25 ¶12-13

Jehova ihinda-inĩ rĩrĩ nĩ aracokanĩrĩria “andũ kĩrĩndĩ kĩnene” na akamaruta gũtuĩka raia a Ũthamaki wake. (Kũg. 7:​9, 10) O na gũtuĩka andũ aingĩ thĩinĩ wa thĩ ũmũthĩ nĩ magayũkanĩte nĩ ũndũ wa rũmena na mbaara, andũ acio a kĩrĩndĩ kĩnene nĩ merutanagĩria kweheria rũmena rwa mũthemba o wothe gatagatĩ-inĩ kao. Na njĩra ya mũhaano, nĩ maratura hiũ ciao cia njora igatuĩka hiũ cia mĩraũ. (Mik. 4:3) Handũ ha kũnyitanĩra mbaara-inĩ iria itũmaga andũ aingĩ makue, nĩ marateithia andũ kuona “muoyo ũrĩa wa ma” na njĩra ya kũmaruta igũrũ rĩgiĩ Ngai ũrĩa wa ma na mĩoroto yake. (1 Tim. 6:19) No mokĩrĩrũo nĩ andũ ao a famĩlĩ kana magĩe na mathĩna ma mbeca nĩ ũndũ wa kũnyita mbaru Ũthamaki wa Ngai, no Jehova nĩ atigagĩrĩra atĩ marĩ na indo iria marabatara. (Mat. 6:​25, 30-33; Luk. 18:​29, 30) Maũndũ macio nĩ matũmaga twĩtĩkie atĩ Ũthamaki wa Ngai ũrĩ kuo na atĩ nĩ ũgũthiĩ na mbere kũhingia muoroto wa Jehova. w22.12 5 ¶13

Gũkinyĩria mũthia wa mĩaka ĩrĩa 1,000, andũ arĩa othe magaakorũo thĩinĩ wa thĩ magaakorũo matuĩkĩte akinyanĩru. Arĩa othe magaakorũo muoyo, matigaacoka kũhutio nĩ maumĩrĩro ma mehia marĩa maagairũo kuuma kũrĩ Adamu kĩambĩrĩria-inĩ. (Rom. 5:12) Kĩrumi kĩrĩa kĩaumanire na mehia ma Adamu gĩgaakorũo kĩeheretio biũ. Na njĩra ĩyo, arĩa magaakorũo thĩinĩ wa thĩ nĩ ‘magaacoka muoyo’ tondũ nĩ magaakorũo matuĩkĩte akinyanĩru gũkinyĩria mũthia wa mĩaka ĩrĩa 1,000. (Kũg. 20:5) Nĩ tũĩ atĩ Jesu nĩ aatũũrire arĩ mwĩhokeku harĩ Ngai o na rĩrĩa Shaitani aamũgeririe. No hihi nĩ andũ othe akinyanĩru magaakorũo mehaarĩirie gũtũũria wĩhokeku wao rĩrĩa Shaitani akaaheo mweke wa kũmageria? O mũndũ nĩ agaakorũo na mweke wa kuonania kana no atũũrie wĩhokeku wake rĩrĩa Shaitani akoohorũo kuuma irima-inĩ rĩrĩa rĩtarĩ gĩturi mũthia-inĩ wa mĩaka ĩrĩa ngiri. (Kũg. 20:7) Arĩa magaatũũria wĩhokeku ihinda-inĩ rĩu rĩa igerio rĩa mũthia nĩ makaaheo muoyo wa tene na tene na makenere wĩyathi wa ma. (Rom. 8:21) Nao arĩa makaaremera Jehova nĩ makaaniinwo tene na tene.—Kũg. 20:​8-10. w22.05 19 ¶18-19

Ũrathi ũcio wahingire rĩrĩa Shaitani aahũthĩrire Ayahudi na Aroma kũũraga Mũrũ wa Ngai. (Luk. 23:​13, 20-24) O ta ũrĩa mũndũ ũgurarĩtio ndiira ya kũgũrũ atangĩhota gũthiĩ wega kwa ihinda, no taguo Jesu atangĩahotire gwĩka ũndũ thikũ ithatũ iria aarĩ mbĩrĩra-inĩ. (Mat. 16:21) Ũrathi wa Kĩambĩrĩria 3:15 wonanagia atĩ Jesu ndangĩathiire na mbere gũikara mbĩrĩra-inĩ. Nĩkĩ? Tondũ ũrathi ũcio waugĩte atĩ mbeũ ya mũtumia nĩ ĩngĩkahehenja nyoka mũtwe. Ũguo nĩ kuuga atĩ no mũhaka Jesu angĩariũkirio. Na ũguo nĩguo gwathiire. Mũthenya wa gatatũ thutha wake gũkua, Jesu nĩ aariũkirio arĩ na mwĩrĩ wa roho ũtangĩkua. Ihinda rĩa Ngai rĩrĩa rĩagĩrĩire rĩakinya, Jesu nĩ akaahehenja Shaitani na amũniine biũ. (Ahib. 2:14) Andũ arĩa magaathana hamwe na Kristo nĩ makaanyitanĩra nake kweheria mbeũ ya nyoka gũkũ thĩ, nĩyo thũ ciothe cia Ngai.—Kũg. 17:14; 20:​4, 10. w22.07 16 ¶11-12

Aciari, teithagiai ciana cianyu gũthuura arata ega. Kiugo kĩa Ngai kĩonanagia wega atĩ arata arĩa tũgũthuura no makorũo na ũgucania mwega kana mũũru harĩ ithuĩ. Hihi nĩ mũĩ arata a ciana cianyu? Ũngĩka atĩa nĩguo ũteithie ciana ciaku kũgĩa na arata arĩa mendete Jehova? (1 Kor. 15:33) No ũteithie ciana ciaku gũthuura arata ega na njĩra ya kũnyita ũgeni aarĩ na ariũ a Ithe witũ arĩa marathiĩ na mbere wega kĩĩroho gwaku mũciĩ, nĩguo mũhũthĩre mahinda hamwe nao. (Thab. 119:63) Mũrũ wa Ithe witũ ũmwe wĩtagwo Tony aataarĩirie ũũ: “Kwa ihinda rĩa mĩaka mĩingĩ, tũrĩ na mũtumia wakwa nĩ tũkoretwo tũkĩnyita ũgeni aarĩ na ariũ a Ithe witũ matiganĩte a ũkũrũ ngũrani gwitũ mũciĩ, tũkarĩanĩra hamwe na tũgeka ũthathaiya wa famĩlĩ hamwe. Ũndũ ũcio nĩ ũtũteithagia kũmenya arĩa mendete Jehova na matungatagĩra Jehova na gĩkeno. . . . Kĩyo kĩao, roho wao wa kwĩima, na maũndũ marĩa meyoneire nĩ ikoretwo na ũgucania mũnene harĩ ciana citũ na igaciteithia gũkuhĩrĩria Jehova.” w22.05 29-30 ¶14-15

Rĩrĩa athuri a kĩũngano mararia na mũndũ wĩhĩtie, muoroto wao ũkoragwo ũrĩ gũkinyĩrĩra itua o ta rĩrĩa rĩtuĩtwo kũrĩa igũrũ. Kĩũngano kĩgunĩkaga atĩa nĩ mũbango ũcio? Nĩ kĩgitagĩrũo na njĩra ya gũtigĩrĩra atĩ andũ arĩa matarerira nĩ meherio kĩũngano-inĩ nĩguo matigathũkie ndungata icio ingĩ cia Jehova. (1 Kor. 5:​6, 7, 11-13; Tit. 3:10, 11) Ningĩ mũbango ũcio no ũteithie mũndũ ũrĩa wĩhĩtie erire na oherũo nĩ Jehova. (Luk. 5:32) Athuri nĩ mahoyagĩra ũrĩa wĩrirĩte, na makera Jehova amũteithie gũcokia ũrata mwega hamwe nake. (Jak. 5:15) Ĩ mũndũ angĩkorũo aterirĩte rĩrĩa mararia na athuri? Hĩndĩ ta ĩyo, no eherio kĩũngano-inĩ. O na kũrĩ ũguo, mũndũ ũcio angĩcokererũo nĩ meciria, na erire kuuma ngoro na agarũrũke, Jehova nĩ akoragwo ehaarĩirie kũmuohera. (Luk. 15:​17-24) Jehova no amuohere, o na angĩkorũo mehia marĩa ekĩte nĩ maritũ mũno.—2 Maũ. 33:​9, 12, 13; 1 Tim. 1:15. w22.06 9 ¶5-6

Nĩ ũndũ wa ũteithio wa Jehova, Akristiano thĩinĩ wa thĩ yothe nĩ mahotete kũhiũrania na maũndũ maritũ na makahota kũregana na Mũcukani. (1 Pet. 5:9) O nawe no ũhote gwĩka ũguo. Ica ikuhĩ, Jehova nĩ agaatha Jesu na arĩa magaathana hamwe nake ‘moinange mawĩra ma Mũcukani.’ (1 Joh. 3:8) Thutha ũcio, andũ arĩa magaakorũo magĩtungatĩra Jehova thĩinĩ wa thĩ, ‘gũtirĩ ũndũ mageetigĩra na matigakorũo na gĩtũmi gĩa kũigua guoya.’ (Isa. 54:14; Mik. 4:4) No kamũira hĩndĩ ĩyo ĩkinye, nĩ tũrabatara gũthiĩ na mbere kwĩrutanĩria gũtooria guoya ũrĩa tũngĩkorũo naguo. Nĩ twagĩrĩirũo gũthiĩ na mbere gũkorũo na ma atĩ Jehova nĩ endete ndungata ciake na nĩ acigitagĩra. No tũkorũo na ũũma ũcio, tũngĩĩcũrania ũrĩa Jehova anagitĩra ndungata ciake mahinda ma tene, na twĩre andũ arĩa angĩ maũndũ macio. Ningĩ no twĩcũranie ũrĩa anatũteithia kũhiũrania na maũndũ maritũ. No tũhote gũtooria guoya nĩ ũndũ wa ũteithio wa Jehova!—Thab. 34:4. w22.06 19 ¶19-20

Thirikari nene ya thĩ ya mũthia ĩrĩa ĩrũgamĩrĩirũo nĩ ‘makinya ma kĩgera na rĩũmba,’ nĩyo ĩkoretwo ĩgĩathana. Yaambĩrĩirie gwathana hĩndĩ ya Mbaara ya Mbere ya Thĩ, rĩrĩa Ngeretha na Amerika ciaambĩrĩirie kũrutithania wĩra, igĩthondeka ngwatanĩro ya Ngeretha na Amerika. Mũhianano ũrĩa Nebukadineza oonire kĩroto-inĩ, ningĩ nĩ woonanĩtie maũndũ marĩa mangĩgakũrithania thirikari ĩyo na thirikari nene iria irĩkĩtie gwathana. Ngũrani na thirikari icio ingĩ nene iria igwetetwo kĩoneki-inĩ kĩu, thirikari ya thĩ ya Ngeretha na Amerika ndĩrũgamĩrĩirũo nĩ kĩgera kĩrĩ giki ta thahabu kana betha, no ĩrũgamĩrĩirũo nĩ kĩgera gĩtukanĩte na rĩũmba. Rĩũmba rĩrũgamagĩrĩra “rũciaro rwa andũ,” kana andũ a kĩrathi gĩa thĩ. (Dan. 2:​43, kohoro ka magũrũ-inĩ.) O ta ũrĩa twĩyonagĩra wega ũmũthĩ, ũhoti ũrĩa andũ acio makoragwo naguo hĩndĩ ya ithurano, kambĩini iria mekaga cia kũrũĩrĩra ihooto cia ũmũndũ, mĩrũrũngano ya mũingĩ, na ciama cia aruti a wĩra, nĩ ciagithagia hinya thirikari ĩyo nene ĩkaremwo kũhingia mĩtaratara yayo ya maũndũ. w22.07 4-5 ¶9-10

Hihi nĩ ũramaĩrĩria kũbatithio? No ũgunĩke ũngĩĩyũria, ‘Nĩ kĩĩ kĩragiria batithio?’ (Atũm. 8:36) Jesu aaringithanirie gwĩka wendi wa Ithe na irio. Nĩkĩ? Tondũ irio nĩ itũgunaga. Jesu nĩ aamenyaga atĩ maũndũ marĩa mothe Jehova atwĩraga twĩke nĩ matũgunaga. Jehova ndangĩenda twĩke ũndũ o na ũmwe ũngĩtũma tũingĩre ũgwati-inĩ. Hihi Jehova nĩ arenda ũbatithio? Ĩĩ. (Atũm. 2:38) Kwoguo no ũkorũo na ma atĩ gwathĩkĩra rĩathani rĩa kũbatithio nĩ gũgũkũguna. Angĩkorũo ndũngĩmaĩrĩria kũrĩa irio njega-rĩ, nĩ kĩĩ kĩngĩgĩtũma ũmaĩrĩrie kũbatithio? Nĩ kĩĩ gĩtũmaga andũ amwe mamaĩrĩrie kũbatithio? Amwe no mauge, “Niĩ ndiĩhaarĩirie.” Ma nĩ atĩ, itua rĩa kwĩyamũrĩra Jehova na kũbatithio nĩrĩo itua rĩrĩa rĩa bata mũno ũngĩtua. Kwoguo mũndũ no abatare kuoya ihinda, gwĩciria na njĩra ndikĩru, na gwĩkĩra kĩyo nĩguo agĩrĩre kũbatithio. w23.03 7 ¶18-20

Rĩrĩa Jesu aaitĩrĩirio maguta, nĩ aatuĩkire gĩcunjĩ kĩrĩa kĩnene kĩa mbeũ ya mũtumia. Thutha wa Jesu gũkua na kũriũkio, Ngai nĩ ‘aamũhumbire riri na gĩtĩo’ na akĩmũhe “wathani wothe kũrĩa igũrũ o na gũkũ thĩ,” o hamwe na wathani wa ‘kuunanga mawĩra ma Mũcukani.’ (Ahib. 2:7; Mat. 28:18; 1 Joh. 3:8) Makĩria ma Jesu, nĩ kũngĩakorirũo na gĩcunjĩ kĩngĩ kĩa mbeũ ĩyo. Mũtũmwo Paulo nĩ oonanirie nĩa mangĩgaakorũo thĩinĩ wa gĩcunjĩ kĩu rĩrĩa eerire Akristiano aitĩrĩrie maguta Ayahudi na arĩa mataarĩ Ayahudi ũũ: “Angĩkorũo mũrĩ a Kristo, mũrĩ mbeũ ya Iburahimu kũna, agai kũringana na kĩĩranĩro.” (Gal. 3:28, 29) Rĩrĩa Jehova aitĩrĩria Mũkristiano maguta kũgerera roho mũtheru, mũndũ ũcio atuĩkaga gĩcunjĩ kĩa mbeũ ya mũtumia. Kwoguo mbeũ ya mũtumia nĩ Jesu Kristo hamwe na andũ 144,000 arĩa magaathana nake. (Kũg. 14:1) Othe meciragia na mageka maũndũ o ta Ithe wao, Jehova Ngai. w22.07 16 ¶8-9

No twĩrĩgĩrĩre gũcemania na maũndũ maritũ mahinda-inĩ maya ma kũrigĩrĩria. (2 Tim. 3:1) Mahinda-inĩ ta macio no tũigue tũgĩtangĩka na tũritũhĩirũo, makĩria angĩkorũo tũracemania na igerio thutha wa rĩrĩa rĩngĩ o na kana magerio matiganĩte magokanĩra hamwe. No ririkanaga atĩ Jehova nĩ arona na nĩ arĩgũteithagia kũhiũrania na magerio macio ũrĩ na ũmĩrĩru. Ta wĩcirie ũrĩa Jehova aateithirie Ayubu ndungata yake. Ayubu nĩ aacemanirie na magerio maingĩ maritũ ihinda-inĩ o rĩmwe. Mũthenya-inĩ o ũmwe, Ayubu nĩ aamenyithirio maũndũ moru meekĩkĩte magatũma orũo nĩ mahiũ make, ndungata ciake, o na gũthũkia mũno, ciana ciake. (Ayub. 1:13-19) Ihinda inini thutha ũcio o na atathirĩtwo nĩ kĩeha kĩa maũndũ macio, nĩ aagĩire na mũrimũ mũũru mũno warĩ na ruo. (Ayub. 2:7) Jehova nĩ oonaga maũndũ marĩa Ayubu aageragĩra. Tondũ Jehova nĩ eendete Ayubu, nĩ aamũheire kĩrĩa aabataraga nĩguo ahote gũkirĩrĩria magerio macio, na aikare arĩ mwĩhokeku. w22.08 11 ¶8-10

Kũrũngwo no gũtũme mũndũ aigue ruo rũingĩ rwa ngoro. No twambĩrĩrie kuona ta twarũngwo na njĩra ĩtarĩ ya kĩhooto. Ũndũ ũcio no ũtũgirĩrĩrie gũtaũkĩrũo nĩ ũndũ ũrĩa wa bata makĩria atĩ Jehova atũrũngaga tondũ nĩ atwendete. (Ahib. 12:5, 11) Kwoguo ĩtĩkĩra kũrũngwo, na wĩke mogarũrũku marĩa marabatarania. Jesu nĩ aarũngire Petero maita maigana ũna mbere ya atũmwo arĩa angĩ. (Mar. 8:33; Luk. 22:31-34) Ũndũ ũcio no mũhaka ũkorũo nĩ watũmire Petero aigue aconokete. O na kũrĩ ũguo, Petero aatũũrire arĩ mwĩhokeku harĩ Jesu. Nĩ eetĩkĩrire kũrũngwo na akĩĩruta kuumana na mahĩtia make. Jehova nĩ aarathimire Petero nĩ ũndũ wa wĩhokeku wake, na akĩmwĩhokera mawĩra ma bata thĩinĩ wa kĩũngano. (Joh. 21:15-17; Atũm. 10:24-33; 1 Pet. 1:1) Nĩ tũgunĩkaga na tũkaguna andũ arĩa angĩ rĩrĩa twaga gwĩciria mũno igũrũ rĩgiĩ gĩconoko kĩrĩa kiumanaga na kũrũngwo, na handũ ha ũguo tũgetĩkĩra kũrũngwo, na tũgeka mogarũrũku marĩa marabatarania. Tũngĩka ũguo, no tũhũthĩrũo na njĩra nene nĩ Jehova na tũgune aarĩ na ariũ a Ithe witũ. w22.11 21-22 ¶6-7

Iburahimu nĩ aamenyaga atĩ Jehova ndangĩekire ũndũ o na ũmwe ũtarĩ wa ũthingu kana ũtarĩ wa wendo. Kũringana na mũtũmwo Paulo, Iburahimu aatuire atĩ Jehova nĩ angĩahotire kũriũkia Isaaka kuuma kũrĩ arĩa akuũ. (Ahib. 11:​17-19) Nĩ angĩatuire ũguo tondũ Jehova nĩ eeranĩire atĩ Isaaka nĩ angĩgaatuĩka ithe wa rũrĩrĩ, na gũkinyĩria hĩndĩ ĩyo Isaaka ndaarĩ na ciana. Iburahimu nĩ eendete Jehova, kwoguo nĩ eehokire atĩ Jehova nĩ angĩekire ũndũ ũrĩa wagĩrĩire. Nĩ aathĩkire nĩ ũndũ wa wĩtĩkio, o na gũtuĩka ndwarĩ ũndũ mũhũthũ. (Kĩam. 22:​1-12) Tũngĩĩgerekania atĩa na Iburahimu? O take, nĩ tũrabatara gũthiĩ na mbere kwĩruta igũrũ rĩgiĩ Jehova. Rĩrĩa tũreruta nĩ tũrĩkuhagĩrĩria Jehova makĩria, na tũkamwenda o na makĩria. (Thab. 73:28) Nĩ tũrĩmenyeragia thamiri citũ gũtongoragio nĩ mwĩcirĩrie wa Ngai. (Ahib. 5:14) Tũngĩka ũguo, o na rĩrĩa andũ mageria gũtũma twĩke ũndũ ũtagĩrĩire, tũtirĩtĩkagĩra. Nĩ tũkũmena biũ nginya rĩciria rĩa gwĩka ũndũ o wothe ũngĩtuurithia Ithe witũ wa igũrũ, kana ũngĩthũkia ũrata witũ hamwe nake. w22.08 28-29 ¶11-12

Rĩrĩa mũtũmwo Paulo hamwe na Baranaba maacokire ciũngano cia Listra, Ikoniamu, na Antiokia, nĩ “[maamũrire] athuri nĩ ũndũ wao harĩ o kĩũngano.” (Atũm. 14:21-23) Hatarĩ nganja athuri acio maamũrirũo nĩ moomĩrĩirie ciũngano icio, o ta ũrĩa athuri a kĩũngano mekaga ũmũthĩ. Athuri a kĩũngano, koragwoi mwĩ maitho nĩ ũndũ wa gũteithia andũ arĩa mangĩbatara “kiugo kĩega” gĩa kũmekĩra ngoro. Paulo nĩ aaririkanirie athathaiya arĩa angĩ atĩ Jehova nĩ aateithĩtie “itu inene . . . rĩa aira” gũkirĩrĩria magerio. (Ahib. 12:1) Paulo nĩ aamenyaga ũrĩa ngʼano cia ũtũũro cia andũ arĩa maahotete gũkirĩrĩria mĩnyamaro ya mĩthemba yothe cingĩateithirie aarĩ na ariũ a Ithe kũgĩa na ũmĩrĩru na imateithie kũiga meciria mao harĩ “itũũra rĩa Ngai ũrĩa ũtũũraga muoyo.” (Ahib. 12:22) Ũguo noguo kũrĩ o na ũmũthĩ. Na githĩ tũtiũmagĩrĩrio mũno rĩrĩa twathoma ũhoro wĩgiĩ ũrĩa Jehova aateithirie Gideoni, Baraki, Daudi, Samueli, na angĩ aingĩ?—Ahib. 11:​32-35. w22.08 21-22 ¶5-6

Andũ arĩa makaariũkio magaatuĩrũo kũringana na “ciĩko” irĩkũ? Hihi nĩ ciĩko iria meekaga mbere ya makuĩte? Aca. Ririkana atĩ rĩrĩa maakuire nĩ mooheirũo mehia marĩa meekĩte mbere ya makuĩte. Kwoguo, “ciĩko ciao” iria igwetetwo mũhari-inĩ ũcio, itingĩkorũo irĩ ciĩko iria meekĩte mbere ya makuĩte. Handũ ha ũguo, no mũhaka ikorũo nĩ ciĩko iria mageeka thutha wa kũrutwo marĩ thĩinĩ wa thĩ njerũ. O na athuri ehokeku ta Nuhu, Samueli, Daudi, na Danieli, nĩ makaabatara kwĩruta ũhoro wĩgiĩ Jesu Kristo na kuonania wĩtĩkio harĩ igongona rĩake. Na githĩ arĩa matarĩ athingu matigakĩbatara kwĩruta o na makĩria! Gũgaathiĩ atĩa harĩ arĩa makaarega mweke ũcio wa mwanya? Kũguũrĩrio 20:15 yugaga ũũ: “Mũndũ o wothe ũtaandĩkĩtwo thĩinĩ wa ibuku rĩa muoyo nĩ aaikirio iria-inĩ rĩu rĩa mwaki.” Makaaniinwo kaimana. Kwoguo nĩ ũndũ wa bata gũtigĩrĩra atĩ rĩĩtwa ritũ nĩ rĩandĩkwo ibuku-inĩ rĩa muoyo na nĩ rĩaikara ho. w22.09 19 ¶17-19

Matua maingĩ marĩa tũtuaga megiĩ ũgima witũ wa mwĩrĩ na ũrigitani, makoragwo maumanĩte na maũndũ marĩa twĩrutĩte Bibilia-inĩ. (1 Tim. 3:9) Rĩrĩa tũratua matua kana rĩrĩa tũramarĩrĩria na andũ arĩa angĩ, nĩ wega kũrũmĩrĩra ũtaaro ũrĩa ũrĩ thĩinĩ wa Afilipi 4:5, ũrĩa uugaga: “Rekei ũigananĩru wanyu ũmenyekage nĩ andũ othe.” Tũngĩkoragwo na ũigananĩru, tũtirĩtangĩkaga gũkĩria gĩthimi igũrũ rĩgiĩ ũgima witũ wa mwĩrĩ. No tũrĩthiaga na mbere kwenda aarĩ na ariũ a Ithe witũ na kũmatĩa, o na angĩkorũo matua mao nĩ ngũrani na maitũ. (Rom. 14:10-12) Tuonanagia ngatho kũrĩ Jehova o we Kĩhumo kĩa muoyo na njĩra ya kũgitĩra mĩoyo itũ na kũmũhe kĩrĩa kĩega biũ. (Kũg. 4:11) Ihinda-inĩ rĩrĩ, no mũhaka tũcemanie na mĩrimũ na mogwati. No ũcio tiguo ũtũũro ũrĩa Mũũmbi witũ eendaga tũtũũrage. Ica ikuhĩ nĩ arĩtũhe muoyo wa tene na tene na tũtigacoka kũigua ruo kana gũkua. (Kũg. 21:4) Mbere ya ihinda rĩu rĩkinyĩte, nĩ gĩkeno gũkorũo tũrĩ muoyo na gũtungatĩra Ithe witũ wa igũrũ ũtwendete Jehova. w23.02 25 ¶17-18

Jehova nĩ onanĩtie wega atĩ nĩwe mũnene makĩria gũkĩra “athani arĩa anene.” (Rom. 13:1) Wĩcirie ũhoro wa ngerekano ici ithatũ. Firauni mũthamaki wa Misiri nĩ aatuĩte andũ a Jehova ngombo na nĩ aaregaga kũmarekereria. No Ngai nĩ aamakũũrire ũkombo-inĩ ũcio, na agĩikia Firauni Iria-inĩ Itune. (Tham. 14:26-28; Thab. 136:15) Nake Mũthamaki Belishazaru wa Babuloni, hĩndĩ ĩmwe arĩ na iruga nĩ “[eetũũgĩririe] harĩ Mwathani wa igũrũ” na “[akĩgooca] ngai cia betha na thahabu” handũ ha Jehova. (Dan. 5:22, 23) No Ngai nĩ aaconorithirie mũthamaki ũcio mwĩtĩi. “Ũtukũ o ro ũcio,” Belishazaru nĩ ooragirũo na ũthamaki wake ũkĩheanwo kũrĩ Amedi na Aperisia. (Dan. 5:30, 31) Mũthamaki Herode Agiripa wa Mbere wa Palestina, nĩ ooragithirie mũtũmwo Jakubu, agĩcoka agĩikia mũtũmwo Petero njera arĩ na muoroto wa kũmũũragithia. No Jehova nĩ aagirĩrĩirie Herode kũhingia ũndũ ũcio. “Mũraika wa Jehova [nĩ aamũreheire] ihũũra” agĩkua.—Atũm. 12:1-5, 21-23. w22.10 15 ¶12

Rĩrĩa twathoma ũrĩa Jehova aarũmbũyagia andũ arĩa maarĩ ehokeku mahinda-inĩ ma tene, kĩĩrĩgĩrĩro gitũ nĩ kĩrĩgĩaga na hinya makĩria. Maũndũ mothe marĩ Kiugo-inĩ kĩa Ngai “maandĩkirũo marĩ ma gũtũruta, nĩgetha kũgerera ũkirĩrĩria witũ na kũgerera kũũmĩrĩrio nĩ Maandĩko tũgĩe na kĩĩrĩgĩrĩro.” (Rom. 15:4) Wĩcũranie ũrĩa Jehova ahingĩtie ciĩranĩro ciake. Ta wĩcirie ũrĩa Ngai eekĩire Iburahimu na Sara. Nĩ maakinyĩtie mĩaka ya ũkũrũ, ũndũ matangĩagĩire ciana. No Ngai nĩ aamerĩire atĩ nĩ mangĩagĩire mwana. (Kĩam. 18:10) Hihi Iburahimu aarĩ na mawoni marĩkũ? Bibilia yugaga ũũ: “Aarĩ na wĩtĩkio wehocetie harĩ kĩĩrĩgĩrĩro atĩ nĩ angĩgaatuĩka ithe wa ndũrĩrĩ nyingĩ.” (Rom. 4:18) O na gũtuĩka kũringana na muonere wa ũmũndũ ũndũ ũcio nĩ ũngĩonekire ta ũtangĩhoteka, Iburahimu aarĩ na ma atĩ Jehova nĩ angĩahingirie kĩĩranĩro gĩake. Na Jehova ndaaconorithirie mũthuri ũcio warĩ mwĩhokeku. (Rom. 4:19-21) Ngerekano ta icio nĩ itũrutaga atĩ hingo ciothe no twĩhoke atĩ Jehova nĩ arĩhingagia ciĩranĩro ciake. w22.10 27 ¶13-14

Ciugo icio ciahingire rĩrĩa Ayahudi maarekereirio kuuma ithamĩrio. Jehova nĩ aatuĩkire Mũrutani Wao Ũrĩa Mũnene, na rungu rwa ũtongoria wake andũ ake nĩ maahotire gũcokia ũthathaiya mũtheru. O na ithuĩ nĩ tũkenaga mũno tondũ Jehova nĩwe Mũrutani Witũ Ũrĩa Mũnene. Isaia aaugire atĩ tũtariĩ ta arutwo mararutwo nĩ Jehova. Aaugire ũũ: “Nĩ ũkeeyonera Mũrutani Waku Ũrĩa Mũnene na maitho maku.” Ciugo icio iratũhe mbica ya mũrutani arũgamĩte mbere ya arutwo. Tũrĩ na gĩtĩo kĩnene gĩa kũrutwo nĩ Jehova ũmũthĩ. No Jehova atũrutaga na njĩra ĩrĩkũ? Kũgerera ithondeka rĩake. Nĩ tũcokagia ngatho mũno nĩ ũndũ wa ũtongoria ũrataũkĩka wega ũrĩa tũheagwo nĩ ithondeka rĩa Jehova. Ũtongoria ũrĩa tũheagwo mĩcemanio-inĩ itũ na kũgerera mabuku, programu cia JW Broadcasting®, o hamwe na njĩra ingĩ, nĩ ũtũteithagia gũkirĩrĩria tũrĩ na gĩkeno rĩrĩa tũracemania na moritũ. w22.11 10 ¶8-9

Jesu akĩaria igũrũ rĩgiĩ rĩrĩa mũthia wa mũtabarĩre wa maũndũ wa Kĩyahudi ũngĩokire na rĩrĩa “ithirĩro rĩa mũtabarĩre [ũyũ] wa maũndũ” rĩngĩokire, aaugire ũũ: “Ũhoro wĩgiĩ mũthenya ũcio kana thaa, gũtirĩ mũndũ ũĩ, o na araika arĩa marĩ igũrũ kana Mũriũ, no Ithe witũ ũĩ.” Agĩcoka akĩra arutwo ake othe ‘maikarage mehũgĩte’ na ‘maikarage meiguĩte.’ (Mar. 13:​32-37) Akristiano arĩa maaikaraga Judea karine-inĩ ya mbere maagĩrĩirũo gũikara makĩroraga maũndũ marĩa marekĩka, tondũ ũndũ ũcio nĩ ũngĩahonokirie mĩoyo yao. Jesu eerire arũmĩrĩri ake ũũ: “Rĩrĩa mũkoona Jerusalemu ĩthiũrũrũkĩirio nĩ mbũtũ ciambĩte hema, hĩndĩ ĩyo mũkaamenya atĩ kwanangwo kwayo nĩ gũkuhĩrĩirie.” Maangĩonire ũguo, maagĩrĩirũo gwathĩkĩra ciugo cia Jesu, “mambĩrĩrie kũũrĩra irĩma-inĩ.” (Luk. 21:​20, 21) Arĩa maathĩkĩire ciugo icio nĩ maahonokire rĩrĩa Aroma maanangire Jerusalemu. Ũmũthĩ tũratũũra matukũ-inĩ ma kũrigĩrĩria ma mũtabarĩre ũyũ mũũru wa maũndũ. Kwoguo o na ithuĩ nĩ tũrabatara gũtũũria ũhoti witũ wa gwĩciria na tũikare tũkĩroraga maũndũ marĩa marekĩka thĩinĩ wa thĩ. w23.02 14 ¶1-2; 16 ¶3

Jehova nĩ arutaga andũ ake gũkorũo marĩ ehokeku na marĩ athingu. Ũndũ ũcio nĩ ũmateithagia kwĩhe gĩtĩo na magakorũo na thayũ wa ngoro. (Thim. 13:​5, 6) Hihi Jehova nĩ agwĩkĩire ũguo ũkĩĩruta Bibilia? Nĩ wĩrutĩte atĩ njĩra ciake nĩcio njega biũ harĩ wee mwene na harĩ andũ othe. (Thab. 77:13) Kwoguo no wende gwĩka ũrĩa Ngai onaga nĩguo kwagĩrĩire. (Mat. 6:33) Nĩ wendaga gũtetera ũhoro wa ma na kuonania atĩ maũndũ marĩa Shaitani augaga megiĩ Jehova Ngai witũ, nĩ ma maheeni. Ũngĩka ũguo atĩa? No ũtũũre na njĩra ĩronia andũ othe atĩ nĩ ũreganĩte na maheeni ma Shaitani, na atĩ ũrũgamaga na ũhoro wa ma. No wonanie atĩ wendaga Jehova akorũo arĩ we Mwathani waku na atĩ wendaga gwĩka maũndũ marĩa augĩte atĩ nĩmo magĩrĩire. Ũngĩhota gwĩka ũguo atĩa? Wĩyamũrĩre Jehova kũgerera mahoya na wonanie wĩyamũrĩri ũcio kũrĩ andũ othe na njĩra ya kũbatithio. Kwenda ũhoro wa ma na ũthingu nĩ gũtũtindĩkaga twende kũbatithio. w23.03 3 ¶4-5

Kũrĩ thayũ andũ a gũkũ thĩ matoĩ ũhoro waguo o na hanini. Nĩ “thayũ wa Ngai,” kana ũrĩa mũndũ aiguaga ahooreire nĩ ũndũ wa gũkorũo na ũrata mwega hamwe na Ithe witũ wa igũrũ. Rĩrĩa twagĩa na thayũ wa Ngai, nĩ tũiguaga tũrĩ agitĩre. (Afil. 4:​6, 7) Nĩ tũkenagĩra ũrata wa hakuhĩ hamwe na arĩa mamwendete. Na tũgakenera ũrata wa hakuhĩ hamwe na “Ngai wa thayũ.” (1 Thes. 5:23) Rĩrĩa twamenya Ithe witũ wa igũrũ, twamwĩhoka, na twamwathĩkĩra, thayũ wa Ngai no ũhoorerie ngoro itũ rĩrĩa tũracemania na moritũ. Hihi no kũhoteke tũgĩe na thayũ wa Ngai rĩrĩa tũrahiũrania na moritũ ta gũtuthũka kwa mũrimũ, gĩcanjama, mbaara, kana o na kũnyarirũo? Maũndũ macio maritũ no matũme tũiyũrũo nĩ guoya. Ũndũ wa gĩkeno nĩ atĩ aarĩ na ariũ a Ithe witũ nĩ marũmĩrĩire ũtaaro wa Jesu ũrĩa wonanĩtio nĩ rĩandĩko rĩa ũmũthĩ. Jehova nĩ amateithagia kũgĩa na thayũ rĩrĩa marahiũrania na magerio maritũ. w22.12 16 ¶1-2

Tũtingĩhota kũgirĩrĩria maũndũ mothe marĩa mangĩkĩka ũtũũro-inĩ witũ. Kwoguo nĩ ũndũ wa bata gwĩthema gwĩciria atĩ tũrĩ a bata maitho-inĩ ma Jehova no ũndũ tu wa mĩeke ĩrĩa tũrĩ nayo, na gwĩthema kũringithania mĩeke ĩrĩa tũrĩ nayo ya ũtungata na ya arĩa angĩ. (Gal. 6:4) Nĩ ũndũ wa bata gũcaria njĩra cia gũteithia andũ arĩa angĩ na gũtungatĩra Jehova. No ũkorũo ũrĩ ũndũ mũhũthũ harĩ wee kũhingia maũndũ maingĩ ũtungata-inĩ wa Jehova, ũngĩiga ũtũũro waku ũrĩ mũhũthũ na wĩtheme mathiirĩ matarĩ ma o mũhaka. Wĩigĩre mĩoroto mĩnini ĩrĩa ĩngĩgũteithia gũkinyĩra mĩoroto mĩnene. Kwa ngerekano, angĩkorũo muoroto waku mũnene nĩ gũtuĩka painia wa hĩndĩ ciothe, hihi no ũtungatage ũrĩ painia wa gũteithĩrĩria o mweri ihinda-inĩ rĩrĩ? Angĩkorũo muoroto waku nĩ gũtuĩka ndungata ya kĩũngano-rĩ, hihi no ũhũthagĩre mahinda maingaingĩ ũtungata-inĩ? Ũmenyeru ũrĩa ũkũgĩa naguo ihinda-inĩ rĩrĩ, no ũkũhotithie gũkinyĩra mĩeke ĩngĩ ya ũtungata ihinda rĩũkĩte. Tua itua rĩa kwĩrutanagĩria o ũrĩa wothe ũngĩhota ũndũ-inĩ o wothe ũngĩĩhokerũo. w22.04 26-27 ¶16-17

Jehova no atũteithie kũhiũrania na moritũ marĩa tũracemania namo ũtũũro-inĩ na atũteithie gũkorũo na gĩkeno tũkĩmũtungatĩra. Rĩrĩa twahoya Jehova na twamwĩra igũrũ rĩgiĩ ũndũ ũratũthumbũra, ũndũ ũmwe angĩamba gwĩka nĩ gũtũhe hinya ũrĩa tũrabatara wa gũkirĩrĩria ũndũ ũcio. Na igerio rĩrĩa tũrahĩtũkĩra rĩngĩaga gũthira na ihenya ũrĩa tũngĩrĩgĩrĩra, no tũbatare kũhoya Jehova rĩngĩ na rĩngĩ atũhe hinya wa gũkirĩrĩria igerio rĩu. Ũguo nĩguo atwĩraga twĩke. Ũndũ ũcio nĩ wonanĩtio nĩ ciugo ici cia Isaia: “Mũtikareke [Jehova] ahurũke.” (Isa. 62:7) Hihi ũguo nĩ kuuga atĩa? Twagĩrĩirũo kũhoya Jehova tũtegũtigithĩria, na njĩra ĩyo tũkahaana ta tũtaramũreka ahurũke. Ciugo icio cia Isaia iratũririkania ngerekano cia Jesu ciĩgiĩ mahoya thĩinĩ wa Luka 11:​8-10, 13. Mĩhari-inĩ ĩyo Jesu atwĩkĩraga ngoro ‘tũthiĩ na mbere’ kũhoya tũheo roho mũtheru. Ningĩ no tũthaithe Jehova atũhe ũtongoria ũrĩa tũrabatara nĩguo tũtue matua mega. w22.11 8 ¶1; 9 ¶6-7

Mũrĩ na famĩlĩ yaku no mwĩhaarĩrie o rĩu nĩ ũndũ wa kũnyarirũo. Ndũgeciragie o ũhoro wa maũndũ moru marĩa ũngĩcemania namo. Handũ ha ũguo, ĩkagĩra hinya ũrata waku hamwe na Jehova na ũgateithia ciana ciaku gwĩka o ũguo. Rĩmwe ũngĩigua ũgĩtigĩra, itũrũragĩra Ngai ngoro yaku. (Thab. 62:​7, 8) Mũrĩ famĩlĩ, arĩrĩriai itũmi ciothe iria ingĩtũma mwĩhoke Jehova. O ta ũrĩa ciana ciaku iteithĩkaga rĩrĩa mwehaarĩria nĩ ũndũ wa gĩcanjama, no taguo ingĩteithĩka mũngĩĩhaarĩria nĩ ũndũ wa kũnyarirũo. Nĩ irĩkoragwo na ũmĩrĩru na ikaigua ihooreire tondũ nĩ ũcirutĩte kwĩhoka Jehova. Thayũ wa Ngai nĩ ũtũmaga tũigue tũrĩ na ũgitĩri. (Afil. 4:​6, 7) Kũgerera thayũ ũcio, Jehova nĩ ahooragĩria ngoro citũ rĩrĩa twahutio nĩ mĩrimũ, gĩcanjama, o na rĩrĩa twanyarirũo. Nĩ ahũthagĩra athuri a kĩũngano marĩ kĩyo gũtũrũmbũiya. Na nĩ atũheete ithuothe mweke wa gũteithania mũndũ na ũrĩa ũngĩ. Thayũ ũrĩa tũkenagĩra ihinda-inĩ rĩrĩ no ũtũteithie kwĩhaarĩria nĩ ũndũ wa magerio manene marĩa marĩũka, o na nginya ‘thĩna ũrĩa mũnene.’—Mat. 24:21. w22.12 27 ¶17-18

Nĩ twagĩrĩirũo gũtiga kwĩhũũra nĩ ũndũ wa mehia maritũ marĩa tũngĩkorũo twekĩte tene. Nĩ ma, tũtingĩenda ‘kũmenyera kwĩhia tũkĩendaga’ atĩ tondũ nĩ twarutĩirũo igongona rĩa ũkũũri. (Ahib. 10:​26-31) Ĩndĩ no tũkorũo na ma atĩ Jehova nĩ atuoheire na njĩra nene angĩkorũo nĩ twĩrirĩte kuuma ngoro mehia maritũ twekĩte, tũgacaria ũteithio wake na wa athuri a kĩũngano, na tũkagarũrĩra mĩthiĩre itũ. (Isa. 55:7; Atũm. 3:19) Igongona rĩa ũkũũri rĩrĩ na ũhoti wa kũhumbĩra mehia maitũ mothe na nĩ rĩgaatũhotithia gũtũũra thĩinĩ wa Paradiso. Tũtikaanoga gũtũũra kuo. Hingo ciothe nĩ tũgaakoragwo na andũ aingĩ a kũmenyana nao, na wĩra mwega wa kũruta. Na ũndũ wa bata makĩria, o mũthenya nĩ tũgaakoragwo na mweke wa kũmenya Ithe witũ wa igũrũ makĩria, na gũkenera maũndũ marĩa agaatũhee. Hingo ciothe nĩ tũgaakoragwo na maũndũ maingĩ ma kwĩruta mamwĩgiĩ, na megiĩ ũũmbi wake. w22.12 13 ¶17, 19

“Mũtumia” ũcio ndangĩkorũo aarũgamĩrĩire Hawa. Ũrathi ũcio woonanĩtie atĩ mbeũ ya mũtumia nĩ ‘ĩngĩkahehenja’ nyoka mũtwe. Nyoka nĩ Shaitani na gũtirĩ mũndũ ũngĩahotire kũmũhehenja tondũ we nĩ kĩũmbe kĩa roho. Kwoguo-rĩ, Shaitani angĩaniinirũo atĩa? Ibuku rĩa mũthia rĩa Bibilia nĩ rĩtũteithagia kũmenya mũtumia ũrĩa ũgwetetwo thĩinĩ wa Kĩambĩrĩria 3:15 arũgamĩrĩire ũ. (Kũg. 12:​1, 2, 5, 10) Ndangĩkorũo arĩ mũtumia wa gũkũ thĩ. Erĩtwo atĩ aarĩ na mweri rungu rwa makinya make, na igũrũ rĩa mũtwe wake aarĩ na thũmbĩ ya njata 12. Aacokire akĩgĩa mwana ũtarĩ wa gũkũ thĩ, na nĩwe Ũthamaki wa Ngai. Tondũ Ũthamaki wa Ngai ũrĩ igũrũ, no mũhaka mũtumia ũcio o nake akorũo igũrũ. Arũgamĩrĩire gĩcunjĩ gĩa kũrĩa igũrũ kĩa ithondeka rĩa Jehova gĩa ciũmbe njĩhokeku cia roho. (Gal. 4:26) Bibilia ningĩ nĩ ĩtũteithagia kũmenya gĩcunjĩ kĩrĩa kĩnene kĩa mbeũ ya mũtumia kĩrũgamĩrĩire ũ. Mbeũ ĩyo yaagĩrĩire kuumana na rũciaro rwa Iburahimu.—Kĩam. 22:​15-18. w22.07 15-16 ¶6-8

Kĩheo kĩrĩa Jehova atũheete kĩa Bibilia gĩkoragwo na ũũgĩ mũingĩ. Ũtaaro wa Bibilia nĩ ũgunaga andũ tondũ nĩ ũgarũraga mĩtũũrĩre yao. Rĩrĩa Musa aandĩkaga mabuku ma mbere ma Bibilia, eerire Aisiraeli ũũ: “Ciugo icio ti cia tũhũ harĩ inyuĩ, no nĩ cia gũtũma mũtũũre muoyo.” (Gũcok. 32:47) Andũ arĩa maathĩkagĩra Maandĩko macio, nĩ mangĩagacĩrire ũtũũro-inĩ na magĩe na gĩkeno. (Thab. 1:​2, 3) O na gũtuĩka Kiugo kĩa Ngai kĩaandĩkirũo tene mũno, no gĩteithagia andũ gũkorũo na ũtũũro mwega. Morutani ma ũũgĩ marĩa makoragwo Bibilia-inĩ matihĩtũkagwo nĩ mahinda. Makoretwo magĩteithia andũ hĩndĩ ciothe kuuma rĩrĩa yaandĩkirũo. Rĩrĩa tũrathoma ibuku rĩu itheru na tũgecũrania maũndũ marĩa tũreruta, Mũtungi warĩo nĩ ahũthagĩra roho wake mũtheru ũrĩ hinya gũtũteithia kuona ũrĩa tũngĩhũthĩra maũndũ macio tũreruta ũtũũro-inĩ witũ. (Thab. 119:27; Mal. 3:16; Ahib. 4:12) Hatarĩ nganja, Mũtungi wa Bibilia nĩ akoragwo ehaarĩirie gũgũteithia. Na githĩ ũndũ ũcio ndũratũma twende kwĩrutaga Bibilia hingo ciothe! w23.02 3 ¶5-6

Kũguũrĩrio mũrango wa 13 ũtwĩraga atĩ kĩongo kĩa mũgwanja, nĩkĩo Thirikari ya Thĩ ya Ngeretha na Amerika, kĩrũgamagĩrĩrũo nĩ nyamũ ya gĩthaka ĩrĩa yarĩ na “hĩa igĩrĩ ta gatũrũme, no ĩkĩambĩrĩria kwaria ta ndamathia.” Nyamũ ĩyo nĩ “yonanagia imenyithia nene, nginya gũtũma mwaki ũikũrũke thĩ kuuma igũrũ andũ makĩonaga.” (Kũg. 13:11-15) Kũguũrĩrio mũrango wa 16 na wa 19 ĩtaga nyamũ ĩyo ya gĩthaka “mũnabii wa maheeni.” (Kũg. 16:13; 19:20) Danieli nĩ agwetete ũndũ ũhaanaine na ũcio, naguo nĩ atĩ Thirikari ya Thĩ ya Ngeretha na Amerika “nĩ [ĩkaarehe] mwanangĩko mũnene.” (Dan. 8:19, 23, 24, kohoro ka magũrũ-inĩ.) Na ũguo nĩguo gwathiire hĩndĩ ya Mbaara ya Kerĩ ya Thĩ. Mbomu igĩrĩ nene iria ciarehire mwanangĩko mũnene thĩinĩ wa Japan na igĩkorũo na itemi harĩ gũthira kwa mbaara ya kerĩ ya thĩ, ciathondeketwo nĩ ataaramu a Ngeretha na Amerika. Na njĩra ĩyo, Thirikari ya Thĩ ya Ngeretha na Amerika ĩgĩtũma “mwaki ũikũrũke thĩ kuuma igũrũ.” w22.05 10 ¶9