Mĩĩ

Thutha wa Johana kuona gĩkundi kĩa andũ arĩa magaathiĩ igũrũ, acokaga akona “andũ kĩrĩndĩ kĩnene.” Ngũrani na arĩa 144,000, kĩrĩndĩ kĩu kĩnene gĩtingĩtarĩka. Nĩ ũndũ ũrĩkũ Johana aataarĩirio ũkĩgiĩ? Eerirũo ũũ: “Aya nĩ arĩa moimĩte thĩna-inĩ ũrĩa mũnene, na nĩ mathambĩtie kanjũ ciao na thakame ya Gatũrũme igatuĩka cia rangi mwerũ.” (Kũg. 7:14) Thutha wa andũ acio a “kĩrĩndĩ kĩnene” kũhonoka mĩnyamaro ĩrĩa mĩnene, nĩ magaatũũra thĩinĩ wa thĩ na makenere irathimo nyingĩ. (Thab. 37:​9-11, 27-29; Thim. 2:21, 22; Kũg. 7:​16, 17) Tũkorũo tũrĩ na kĩĩrĩgĩrĩro gĩa gũgaathiĩ kũrĩa igũrũ kana gũgaatũũra gũkũ thĩ, hihi nĩ twĩtĩkĩtie atĩ nĩ tũkoona maũndũ marĩa marĩ thĩinĩ wa mũrango wa 7 wa ibuku rĩa Kũguũrĩrio makĩhinga? Nĩ twagĩrĩirũo gwĩtĩkia ũguo. Rĩgaakorũo rĩrĩ ihinda rĩa gũcanjamũra mũno harĩ ikundi icio igĩrĩ cia ndungata cia Jehova. Nĩ tũgaakena mũno nĩ ũndũ wa gũkorũo tũtuĩte itua rĩa kũnyita mbaru wathani wa Jehova. w22.05 16 ¶6-7

Angĩkorũo wanabatara gũtua itua rĩa bata, no kũhoteke nĩ wahoire ũheo ũũgĩ tondũ nĩ wamenyaga atĩ nĩ ũraũbatara. (Jak. 1:5) Mũthamaki Suleimani aandĩkire ũũ: “Ũũgĩ nĩguo ũndũ ũrĩa wa bata makĩria.” (Thim. 4:7) Hatarĩ nganja, Suleimani ndaaragia ũhoro wa ũũgĩ o wothe. Aaragia ũhoro wa ũũgĩ ũrĩa uumaga kũrĩ Jehova Ngai. No hihi ũũgĩ ũcio uumaga kũrĩ Ngai no ũtũteithie kũhiũrania na mathĩna marĩa tũcemanagia namo ũmũthĩ? Ĩĩ no ũtũteithie. Ũndũ ũmwe ũngĩtũteithia kũgĩa na ũũgĩ wa ma nĩ kwĩruta na kũhũthĩra motaaro ma andũ erĩ maarĩ ogĩ mũno. Mũndũ wa mbere nĩ Suleimani. Bibilia yugaga atĩ “Ngai [aaheire] Suleimani ũũgĩ na ũtaũku na gĩkĩro kĩnene mũno.” (1 Ath. 4:29) Mũndũ wa kerĩ nĩ Jesu, ũrĩa warĩ mũndũ ũrĩa mũũgĩ mũno wanatũũra thĩinĩ wa thĩ. (Mat. 12:42) Bibilia yarathĩte ũũ igũrũ rĩgiĩ Jesu: “Roho wa Jehova nĩ ũgaaikara igũrũ rĩake, roho wa ũũgĩ na wa ũtaũku.”—Isa. 11:2. w22.05 20 ¶1-2

Gũkũra gũtingĩgirĩrĩria twĩigĩre mĩoroto ya kĩĩroho na tũmĩkinyĩre. Ta wĩcirie ũhoro wa mwarĩ wa Ithe witũ ũmwe wĩtagwo Beverley ũrĩ na mĩaka 75. Aarĩ na thĩna wa mwĩrĩ watũmaga aremwo nĩ gũthiĩ. No nĩ eeriragĩria kũnyitanĩra na njĩra nene hĩndĩ ya kambĩini ya Kĩririkano. Kwoguo akĩĩigĩra mĩoroto ĩigana ũna. Rĩrĩa Beverley aahotire kũhingia mĩoroto ĩyo, nĩ aakenire mũno. Kĩyo gĩake nĩ gĩatũmire arĩa angĩ o nao merutanĩrie biũ ũtungata-inĩ. Jehova nĩ akenagio mũno nĩ ũtungata wa aarĩ na ariũ a Ithe witũ akũrũ, o na akorũo maũndũ mao matimetĩkagĩria kũhingia maũndũ maingĩ. (Thab. 71:17) Wĩigĩre mĩoroto ũngĩhota gũkinyĩra. Kũria ngumo irĩtũmaga ũkenie Jehova. Wĩrute maũndũ matiganĩte marĩa mangĩgũteithia kũhũthĩrũo makĩria nĩ Jehova na ithondeka rĩake. Caragia mĩeke ya gũtungatĩra aarĩ na ariũ a Ithe witũ makĩria. O ta Timotheo, Jehova nĩ arĩkũrathimaga, na ‘gũkũra gwaku gũkoneka wega nĩ andũ othe.’—1 Tim. 4:15. w22.04 27 ¶18-19

Ĩ mwana waku angiuga atĩ ndarenda gũtungatĩra Jehova o na thutha waku kwĩrutanĩria biũ kũmũteithia? Ndũgatue atĩ ndwahingirie itemi rĩaku ũrĩ mũciari. Jehova nĩ atũheete ithuothe, o hamwe na mwana waku, wĩyathi wa gwĩthuurĩra na wĩyathi ũcio nĩguo ũtũteithagia gũthuura kana nĩ tũgũtungatĩra Ngai kana tũtikũmũtungatĩra. Ndũkanate mwĩhoko atĩ nĩ akaamũcokerera hĩndĩ ĩmwe. Ririkanaga ngerekano ya mwanake ũrĩa worĩte. (Luk. 15:​11-19, 22-24) Mwanake ũcio nĩ eekĩte maũndũ maingĩ moru, no thutha-inĩ nĩ aacokire mũciĩ. Aciari, mũrĩ na mweke wa mwanya mũno wa gũteithia rũciaro rwerũ gũtuĩka athathaiya a Jehova. (Thab. 78:​4-6) Ũcio ti wĩra mũhũthũ, na nĩ tũramũcokeria ngatho mũno nĩ ũndũ wa ũrĩa mwĩrutanagĩria na kĩyo gũteithia ciana cianyu kwenda Jehova, na gũcirera mũgĩcirũngaga na mũgĩcitaaraga na njĩra yake. Koragwoi na ma atĩ Ithe witũ wa igũrũ nĩ arĩkenagio nĩ inyuĩ.—Ef. 6:4. w22.05 30-31 ¶16-18

Nĩguo tũteithĩrĩrie kĩũngano gĩkorũo na thayũ na ũrũmwe, o ũmwe witũ nĩ agĩrĩire kwĩrutanĩria o ũrĩa wothe angĩhota. Ta wĩcirie ũhoro wa Akristiano a karine ya mbere. Maarĩ na iheo ngũrani na mawĩra matiganĩte. (1 Kor. 12:​4, 7-11) No ũndũ ũcio ndwatũmaga macindane kana makorũo na ngayũkano. Handũ ha ũguo, Paulo aamekĩrire ngoro o mũndũ eke ũndũ ũrĩa ũrabatarania “gwaka mwĩrĩ wa Kristo.” Paulo aandĩkĩire Aefeso ũũ: “Rĩrĩa o kĩĩga kĩaruta wĩra ũrĩa kwagĩrĩire-rĩ, mwĩrĩ nĩ ũkũraga o ũgĩthiaga na mbere kwĩyaka guo mwene thĩinĩ wa wendo.” (Ef. 4:​1-3, 11, 12) Arĩa maarũmĩrĩire ũtaaro ũcio wa Paulo nĩ maateithirie gũtũũria thayũ na ũrũmwe, o ta ũrĩa tuonaga ciũngano-inĩ citũ ũmũthĩ. Tua itua rĩa gwĩthema kwĩringithanagia na andũ arĩa angĩ. Handũ ha ũguo, wĩrute kuumana na Jesu, na wĩrutanĩrie kũrũmĩrĩra kĩonereria gĩake. Korũo na ma atĩ Jehova ‘ndagĩte ũthingu nĩguo ariganĩrũo nĩ wĩra waku.’ (Ahib. 6:10) Nĩ akenaga rĩrĩa weka ũrĩa wothe ũngĩhota kũmũkenia. w22.04 14 ¶15-16

Nĩ tũkenaga nĩ kũmenya atĩ ti ithuĩ tũtuaga itua rĩa kana Jehova nĩ ekuohera mũndũ wĩhĩtie. O na kũrĩ ũguo, nĩ harĩ ũndũ ithuĩ tũbataraga gũtua. Nĩ ũndũ ũrĩkũ? Rĩmwe, mũndũ no akorũo atwĩhĩirie o na rĩngĩ na njĩra nene, no agatũhoya mũhera tũmuohere. Na rĩngĩ, mũndũ ũcio no age gũtũhoya mũhera. O na hĩndĩ ta ĩyo, no tũthuure kuohera mũndũ ta ũcio, na njĩra ya kwaga kũmũigĩra muku na gũtiga kũmũrakarĩra. Ũndũ ũcio no woe ihinda inene na tũbatare kwĩrutanĩria, makĩria angĩkorũo nĩ tũtuurithĩtio na njĩra nene. Ngathĩti ya Mũrangĩri ya Septemba 15, 1994, yaugĩte ũũ: “Kuohera mũndũ wĩhĩtie ti kuuga atĩ nĩ ũretĩkania na mehia make. Mũkristiano akĩohanĩra, akoragwo akĩĩhoka atĩ Jehova nĩ egũtua ciira na njĩra ĩrĩa yagĩrĩire. Jehova nĩwe Mũtuanĩri Ciira ũrĩa mũthingu thĩ na igũrũ, na nĩ arĩtigagĩrĩra atĩ nĩ twamũkĩra kĩhooto ihinda rĩrĩa rĩagĩrĩire rĩakinya.” w22.06 9 ¶6-7

Jehova nĩ eeranĩire atĩ mahinda-inĩ maitũ nĩ angĩgaacokanĩrĩria andũ kuuma ndũrĩrĩ-inĩ ciothe na mĩhĩrĩga na thiomi, manyitanĩre ũthathaiya-inĩ mũtheru. Mahinda-inĩ maya, gĩkundi kĩu kĩa andũ gĩtagwo “kĩrĩndĩ kĩnene.” (Kũg. 7:​9, 10) O na gũtuĩka gĩkundi kĩu gĩkoragwo na arũme, atumia, na ciana, kuuma kũndũ guothe thĩinĩ wa thĩ, othe makoragwo marĩ famĩlĩ ĩmwe ĩrĩ na ũrũmwe. (Thab. 133:1; Joh. 10:16) Hĩndĩ ciothe makoragwo mehaarĩirie kwĩra andũ arĩa angĩ ũhoro wĩgiĩ kĩĩrĩgĩrĩro gĩa thĩ njerũ. (Mat. 28:​19, 20; Kũg. 14:​6, 7; 22:17) Angĩkorũo ũrĩ ũmwe wa kĩrĩndĩ kĩu kĩnene, hatarĩ nganja nĩ wonaga kĩĩrĩgĩrĩro kĩu kĩa maũndũ mega kĩrĩ kĩa bata mũno harĩ we. Shaitani ndendaga tũkorũo na kĩĩrĩgĩrĩro kĩa ihinda rĩũkĩte. Endaga twĩtĩkie atĩ Jehova ndakaahingia ciĩranĩro ciake. Angĩtũma twĩtĩkie ũguo, no twage ũmĩrĩru, o na nginya tũtige gũtungatĩra Jehova. w22.06 20-21 ¶2-3

Kĩĩrĩgĩrĩro gitũ nĩ gĩtũteithagia gũikara tũhooreire rĩrĩa twacemania na mathĩna tondũ nĩ twĩtĩkagia atĩ maũndũ nĩ marĩagĩra. Ririkana Jesu aaugire atĩ nĩ tũngĩkanyarirũo. (Joh. 15:20) Kwoguo gwĩcũrania igũrũ rĩgiĩ irathimo iria Jehova atwĩrĩire mahinda mokĩte, nĩ gũtũteithagia gũthiĩ na mbere kũmũtungatĩra. Ta wĩcirie ũrĩa kĩĩrĩgĩrĩro gĩateithirie Jesu gũikara arĩ mwĩhokeku o na gũtuĩka nĩ aamenyaga atĩ nĩ angĩakuire gĩkuũ kĩa ruo. Mũthenya wa Pentekoste ya 33 Mahinda Maitũ (M.M.), mũtũmwo Petero nĩ aagwetire ciugo cia ũrathi irĩ thĩinĩ wa Thaburi agĩtaarĩria ũrĩa Jesu oonanirie ũmĩrĩru hĩndĩ ya gĩkuũ gĩake. Aaugire ũũ: “Ngũtũũra ndĩ na kĩĩrĩgĩrĩro; tondũ ndũkandiganĩria thĩinĩ wa Mbĩrĩra, o na kana ũreke ũrĩa waku mwĩhokeku abuthe. . . . Nĩ ũgaatũma njiyũrĩrĩrũo nĩ gĩkeno kĩnene ndĩ mbere yaku.” (Atũm. 2:​25-28; Thab. 16:​8-11) Jesu aarĩ na kĩĩrĩgĩrĩro kĩrũmu atĩ Ngai nĩ angĩamũriũkirie na atĩ nĩ angĩagĩire na gĩkeno gĩa gũcoka rĩngĩ kũrĩa igũrũ kũrĩ Ithe.—Ahib. 12:​2, 3. w22.10 25 ¶4-5

Hĩndĩ ĩmwe, atũmwo erĩ a Jesu, nĩo Jakubu na Johana, nĩ meerire nyina orie Jesu akaamahe tũturũa tũtũũgĩru Ũthamaki-inĩ wake. (Mat. 20:​20, 21) Ũndũ ũcio Jakubu na Johana meekire, woonanirie atĩ maarĩ na mwĩtĩo na atĩ meendaga gũkorũo marĩ a bata gũkĩra arĩa angĩ. (Thim. 16:18) Jakubu na Johana to o tu moonanirie ngumo njũru ihinda-inĩ rĩu. Ta rora ũrĩa atũmwo acio angĩ meekire. Bibilia yugaga ũũ: “Rĩrĩa acio angĩ ikũmi maaiguire ũhoro ũcio, makĩrakarĩra ariũ acio erĩ a nyina ũmwe.” (Mat. 20:24) No tũgerie kũhũũra mbica Jakubu na Johana magĩikanĩria ciugo nditũ na atũmwo acio angĩ. Jesu aahiũranirie atĩa na ũndũ ũcio? Ndaamarakarĩire. Ndaaugire atĩ nĩ egũcaria atũmwo angĩ ega gũkĩra acio, arĩa mangĩonanirie wĩnyihia mũnene na marũmbũyanagie na wendo hingo ciothe. Handũ ha ũguo, Jesu aaririe nao arĩ na wetereri tondũ nĩ aamenyaga atĩ nĩ meendaga gwĩka ũrĩa kwagĩrĩire. (Mat. 20:​25-28) Aathiire na mbere kũrũmbũyania nao na njĩra ya wendo. w23.03 28-29 ¶10-13

Nĩ ũhotete kũhingia maũndũ maingĩ. Nĩ wĩrutĩte Bibilia na kĩyo, hihi kwa ihinda rĩa mĩaka ĩigana ũna. Kwĩruta Bibilia nĩ gũgũteithĩtie gũkorũo na ma atĩ Bibilia nĩ Kiugo kĩa Ngai. Makĩria ma ũguo, gwĩka ũguo nĩ gũgũteithĩtie kũmenya Mũtungi wa ibuku rĩu itheru, na kũmwenda. Wendo waku harĩ Jehova ũgĩkũra, nginya ũgĩtua itua rĩa kũmwĩyamũrĩra na kũbatithio. Rĩu nĩ itua rĩega mũno ũtuĩte! Hatarĩ nganja, no kũhoteke wĩtĩkio waku nĩ wageririo na njĩra itiganĩte ũtanabatithio. No o ũrĩa ũrakũra kĩĩroho, nĩ ũrĩcemanagia na magerio mangĩ. Shaitani nĩ arĩgeragia gũtũma ũtige kwenda Jehova na kũmũtungatĩra. (Ef. 4:14) Ndũkamwĩtĩkĩrie eke ũguo. Nĩ kĩĩ kĩngĩgũteithia gũtũũria wĩhokeku harĩ Jehova, na kũhingia mwĩhĩtwa waku wa kũmwĩyamũrĩra? No mũhaka ũthiĩ na mbere ‘kwĩrutanĩria’ biũ nĩguo ũtuĩke Mũkristiano mũgimaru kĩĩroho.—Ahib. 6:1. w22.08 2 ¶1-2

O mũndũ thĩinĩ wa famĩlĩ arĩ na itemi rĩa kũiga maũndũ ma thĩinĩ ma famĩlĩ marĩ hitho. Kwa ngerekano, mwarĩ wa Ithe witũ no akorũo na kamũtugo mũthuri wake onaga atĩ no gatũme andũ matheke. Mũthuri ũcio ndangĩthiĩ akĩraga andũ arĩa angĩ ũhoro wĩgiĩ kamũtugo kau nĩguo ndagaconorithie mũtumia wake. Tondũ nĩ endete mũtumia wake, ndangĩenda gwĩka ũndũ o na ũrĩkũ ũngĩmũtuurithia. (Ef. 5:33) Andũ ethĩ o nao nĩ mendete kuonio gĩtĩo. Nĩ ũndũ wa bata aciari kũririkanaga ũndũ ũcio. Matingĩenda gũconorithia ciana ciao na njĩra ya kwĩra andũ arĩa angĩ mahĩtia marĩa ciĩkĩte. (Kol. 3:21) Ciana o nacio nĩ irabatara gũkorũo na ũũgĩ, igethema kũheana ũhoro ũngĩconorithia andũ arĩa angĩ a famĩlĩ. Andũ othe thĩinĩ wa famĩlĩ mangĩhingagia itemi rĩao rĩa kũiga maũndũ ma thĩinĩ ma famĩlĩ marĩ hitho, famĩlĩ yao nĩ ĩrĩkoragwo na ũrũmwe. w22.09 10 ¶9

Jehova nĩ aaririe na Ayubu, akĩmũririkania ũhoro wa ũũgĩ wake mũingĩ, na ũrĩa arũmbũyagia ũũmbi wake na wendo. Nĩ aamwĩrire ũhoro wa nyamũ nyingĩ cia magegania. (Ayub. 38:​1, 2; 39:​9, 13, 19, 27; 40:15; 41:​1, 2) Jehova ningĩ nĩ aahũthĩrire ndungata yake ĩtagwo Elihu kũũmĩrĩria Ayubu na kũmwĩkĩra ngoro. Elihu nĩ aaririkanirie Ayubu atĩ Jehova nĩ arathimaga athathaiya ake hingo ciothe rĩrĩa makirĩrĩria. No Jehova ningĩ nĩ aahũthĩrire Elihu kũhe Ayubu ũtaaro. Elihu nĩ aateithirie Ayubu gũtiga gwĩciria mũno igũrũ rĩake mwene na njĩra ya kũmũririkania atĩ tũrĩ anini mũno tũringithanĩtio na Jehova Mũũmbi wa igũrũ na thĩ. Ningĩ Jehova nĩ aaheire Ayubu wĩra wa kũhoera arata ake atatũ, nĩ ũndũ wa mehia marĩa meekĩte. (Ayub. 42:​8-10) Jehova atũteithagia atĩa ũmũthĩ rĩrĩa twacemania na magerio maritũ? Jehova ndaragia na ithuĩ ĩmwe kwa ĩmwe ta ũrĩa eekire harĩ Ayubu, no nĩ atwaragĩria kũgerera Kiugo gĩake Bibilia.—Rom. 15:4. w22.08 11 ¶10-11

Kĩũngano kĩa Roma kĩarĩ na Akristiano Ayahudi na arĩa mataarĩ Ayahudi. Rĩrĩa Watho wa Musa weeheririo, athathaiya a Jehova matiabataraga kũrũmĩrĩra watho ũrĩa wagirĩtie kũrĩa irio imwe. (Mar. 7:19) Kuuma hĩndĩ ĩyo, Ayahudi amwe Akristiano nĩ maaiguaga marĩ na wĩyathi wa kũrĩa irio cia mĩthemba yothe. No amwe ao matioonaga ta arĩ ũndũ mwagĩrĩru kũrĩa irio imwe. Ũndũ ũcio nĩ watũmire kĩũngano kĩu kĩgayũkane. Mũtũmwo Paulo nĩ aatĩtĩrithirie bata wa kũiga thayũ. Na njĩra ĩyo, agĩteithia aarĩ na ariũ a Ithe kuona ũrĩa ngucanio ta icio ingĩkorũo na maumĩrĩro moru harĩ mũndũ na ũrĩa ũngĩ na harĩ kĩũngano kĩrĩ gĩothe. (Rom. 14:​19, 20) O nake nĩ eehaarĩirie kũgarũrĩra maũndũ marĩa eekaga nĩguo ndakahĩnge andũ arĩa angĩ. (1 Kor. 9:​19-22) O na ithuĩ no twake andũ arĩa angĩ na tũtũũrie thayũ nao, tũngĩĩthema kũnyitagĩrĩra mawoni maitũ maũndũ-inĩ marĩa marĩ itua rĩa mũndũ kĩũmbe. w22.08 22 ¶7

Tũngĩkorũo tũgĩthingata muoroto mũna ũtungata-inĩ wa Jehova, nĩ twĩkĩraga kĩyo nĩguo tũũkinyĩre. Ũguo noguo kũrĩ harĩ gũthingata ũthingu. Na Jehova nĩ arĩtũteithagia gũthiĩ twagagĩrĩtie ngumo ĩyo kahora o kahora. (Thab. 84:​5, 7) Jehova atũririkanĩtie atĩ gũthingata ũthingu ti ũndũ mũritũ. (1 Joh. 5:3) Ngũrani na ũguo, nĩ gũtũgitagĩra na nĩ tũbataraga ũgitĩri ũcio o mũthenya. Ta wĩcirie ũhoro wa indo cia mbaara iria mũtũmwo Paulo aagwetire. (Ef. 6:​14-18) Nĩ kĩĩ kĩagitagĩra ngoro ya Mũkristiano? Nĩ “gako ga gĩthũri karĩa ka ũthingu” karĩa karũgamĩrĩire ithimi cia Jehova cia ũthingu. O ta ũrĩa gako ga gĩthũri kagitagĩra ngoro, no taguo ithimi cia Jehova cia ũthingu igitagĩra ngoro itũ ya mũhaano, kana ũmũndũ witũ wa na thĩinĩ. Kwoguo wĩrutanĩrie biũ gũtigagĩrĩra atĩ ũrĩ na gako ga gĩthũri karĩa ka ũthingu.—Thim. 4:23. w22.08 29 ¶13-14

Kiugo kĩa Ngai nĩ gĩkoretwo gĩkĩheana ũtaaro wa ũũgĩ kũrĩ arũme na atumia ehokeku kwa ihinda rĩa mĩaka ngiri nyingĩ. Ũndũ ũcio ũhotekete atĩa? Jehova nĩ aatigĩrĩire atĩ andũ nĩ makobia maandĩko macio matheru. O na gũtuĩka andũ acio maakobagia matiarĩ akinyanĩru, nĩ meekire ũguo marĩ na ũbacĩrĩru mũnene. Kwa ngerekano, mũthomi ũmwe akĩaria igũrũ rĩgiĩ Maandĩko ma Kĩhibirania aandĩkire ũũ: “Tũrĩ na ma atĩ gũtirĩ ibuku rĩngĩ rĩa tene rĩakobirio na njĩra nũngĩrĩru ta rĩu.” Kwoguo no tũkorũo na ma atĩ ciugo iria tũthomaga thĩinĩ wayo nĩ cia Jehova, o we Mũtungi wayo. Jehova nĩwe Kĩhumo gĩa “kĩheo o gĩothe kĩega na gĩkinyanĩru.” (Jak. 1:17) Kĩheo kĩmwe kĩega mũno Jehova atũheete nĩ Bibilia. Rĩrĩa mũndũ atũhee kĩheo, kĩheo kĩu nĩ kĩonanagia atĩ mũndũ ũcio nĩ atũũĩ wega na nĩ oĩ mabataro maitũ wega. Ũguo noguo kũrĩ harĩ Mũheani wa Bibilia. Rĩrĩa twecũrania igũrũ rĩgiĩ kĩheo kĩu kĩa Bibilia, nĩ twĩrutaga maũndũ maingĩ megiĩ Jehova. Nĩ twĩrutaga atĩ nĩ atũũĩ wega na nĩ oĩ wega kĩrĩa tũbataraga. w23.02 2-3 ¶3-4

Na githĩ rĩtigaakorũo rĩrĩ ihinda rĩa gũcanjamũra rĩrĩa andũ makaambĩrĩria kũriũkio gũkũ thĩ hĩndĩ ya Wathani wa Mĩaka Ngiri wa Kristo! Arĩa othe makuĩrĩirũo nĩ endwa ao nĩ meriragĩria gũkaamona rĩngĩ. Na noguo o na Jehova. (Ayub. 14:15) Ta hũũra mbica ũrĩa andũ othe thĩinĩ wa thĩ magaakena rĩrĩa makonana na endwa ao arĩa makaariũkio. “Arĩa athingu,” arĩa marĩĩtwa mao mandĩkĩtwo ibuku-inĩ rĩa muoyo, makaariũkio “iriũkĩro rĩa muoyo.” (Atũm. 24:15; Joh. 5:29) No kũhoteke endwa aitũ aingĩ magaakorũo marĩ amwe a arĩa makaariũkio kĩambĩrĩria-inĩ. Makĩria ma ũguo, “arĩa matarĩ athingu,” ta arĩa mataagĩire na mweke wa kũmenya Jehova kana wa kũmũtungatĩra matanakua, nĩ makaariũkio “iriũkĩro rĩa gũtuĩrũo.” Andũ arĩa othe makaariũkio nĩ makaabatara kũrutwo. (Isa. 26:9; 61:11) Kwoguo nĩ gũkaarutwo wĩra mũnene mũno wa kũrutana ũtarĩ warutwo rĩngĩ thĩinĩ wa thĩ.—Isa. 11:10. w22.09 20 ¶1-2

Jehova nĩ onanĩtie atĩ nĩ mũnene makĩria gũkĩra athamaki aingĩ marĩ hamwe. Nĩ aarũĩrĩire Aisiraeli, akĩmahotithia kwĩgwatĩra icunjĩ nene cia Bũrũri wa Kĩĩranĩro. (Josh. 11:​4-6, 20; 12:​1, 7, 24) Kũrĩ maita maingĩ Jehova onanĩtie atĩ nĩwe Ũrĩa Mũnene Makĩria. Rĩrĩa Mũthamaki Nebukadineza wa Babuloni eetũũgĩririe nĩ ũndũ wa ‘hinya wake, ũhoti, riri, na ũnene,’ handũ ha gwĩtĩkĩra atĩ Jehova nĩwe wagĩrĩire kũgoocwo, Ngai nĩ aatũmire orũo nĩ meciria. Rĩrĩa aacokereirũo nĩ meciria, Nebukadineza nĩ “[aagoocire] Ũrĩa ũrĩ Igũrũ Mũno” na agĩtĩkĩra atĩ “wathani [wa Jehova] nĩ wathani wa tene na tene.” Aacokire akiuga: “Gũtirĩ mũndũ ũngĩmũgirĩrĩria.” (Dan. 4:​30, 33-35) Mwandĩki wa Thaburi aaugire ũũ: “Gũkena nĩ rũrĩrĩ rũrĩa Jehova arĩ we Ngai waruo, andũ arĩa athuurĩte matuĩke ake.” (Thab. 33:12) Na githĩ kĩu ti gĩtũmi kĩega mũno gĩa gũtũũria wĩkindĩru witũ harĩ Jehova! w22.10 15-16 ¶13-15

Morathi maingĩ ma Bibilia marĩa mahingĩte nĩ matũmaga tũkorũo na ma biũ atĩ ciĩranĩro cia Ngai cia mahinda mokĩte nĩ ikaahinga. Tũiguaga o ta ũrĩa mwandĩki wa Thaburi aaiguaga rĩrĩa aahoire Jehova ũũ: “Nĩ ndĩĩriragĩria ũhonokio waku, tondũ kiugo gĩaku nĩkĩo kĩĩrĩgĩrĩro gĩakwa.” (Thab. 119:81) Thĩinĩ wa Bibilia, Jehova nĩ atwĩrĩire “ihinda rĩega rĩũkĩte” na agatũhe “kĩĩrĩgĩrĩro.” (Jer. 29:11) Kĩĩrĩgĩrĩro gitũ kĩa mahinda mokĩte gĩtiĩhocetie harĩ kĩyo kĩa andũ, no kĩĩhocetie harĩ ciĩranĩro cia Jehova. Rekei tũthiĩ na mbere gwĩkĩra hinya mwĩhoko witũ harĩ Kiugo kĩa Ngai na njĩra ya kwĩrutaga na kĩyo ũrathi wa Bibilia. Gĩtũmi kĩngĩ kĩngĩtũma twĩhoke Bibilia nĩ atĩ rĩrĩa andũ marũmĩrĩra ũtaaro wayo nĩ magĩaga na maumĩrĩro mega. (Thab. 119:​66, 138) Kwa ngerekano, andũ amwe arĩa kĩhiko kĩao kĩarĩ hakuhĩ gũthira, rĩu marĩ na kĩhiko kĩrĩ na gĩkeno nĩ ũndũ wa kũhũthĩra motaaro ma Bibilia. Ciana ciao nĩ ikenaga kũrererũo famĩlĩ-inĩ njega ya Gĩkristiano, kũrĩa ciguaga irĩ na ũgitĩri na ciendetwo.—Ef. 5:​22-29. w23.01 5 ¶12-13

Wĩcirie ũrĩa ũgunĩkĩte wee mwene nĩ ũndũ wa kũhinga gwa ciĩranĩro iria irĩ thĩinĩ wa Kiugo kĩa Ngai. Kwa ngerekano, Jesu nĩ aatwĩrĩire atĩ Jehova nĩ arĩtũheaga mabataro maitũ ma o mũthenya. (Mat. 6:​32, 33) Ningĩ Jesu nĩ akwĩrĩire atĩ Jehova nĩ arĩkũheaga roho mũtheru rĩrĩa wamũhoya. (Luk. 11:13) Jehova nĩ ahingĩtie ciĩranĩro icio. No gũkorũo o na nĩ weciria ũhoro wĩgiĩ ciĩranĩro ingĩ akũhingĩirie. Kwa ngerekano, nĩ eranĩire atĩ nĩ arĩkuohagĩra, nĩ arĩkũmagĩrĩria, na nĩ arĩkũheaga irio cia kĩĩroho. (Mat. 6:14; 24:45; 2 Kor. 1:3) Wecũrania igũrũ rĩgiĩ maũndũ marĩa Ngai agwĩkĩire, nĩ ũrĩkagĩra kĩĩrĩgĩrĩro gĩaku hinya harĩ maũndũ marĩa arĩgwĩkĩra ihinda rĩũkĩte. Tũrĩ na ma atĩ Jehova nĩ akaahingia ciĩranĩro ciake. O ta ũrĩa mwandĩki wa Thaburi aandĩkire, “gũkena nĩ mũndũ ũrĩa . . . ũigaga kĩĩrĩgĩrĩro gĩake harĩ Jehova Ngai wake, . . . Ũcio ũtũũraga arĩ mwĩhokeku hingo ciothe.”—Thab. 146:​5, 6. w22.10 28 ¶15, 17

Hihi ũrathi wĩgiĩ gũcokio kwa ũthathaiya mũtheru nĩ ũtũhutagia ũmũthĩ? Ĩĩ nĩ ũtũhutagia. Na njĩra ĩrĩkũ? Kuuma mwaka wa 1919 Mahinda Maitũ (M.M.), andũ milioni nyingĩ nĩ makũũrĩtwo kuuma ũkombo-inĩ wa Babuloni Ũrĩa Mũnene, nĩwe ndini ciothe cia maheeni gũkũ thĩ. Nĩ maingĩrĩtio kũndũ kwega gũkĩra Bũrũri wa Isiraeli wa Kĩĩranĩro. Kũndũ kũu nĩ paradiso ya kĩĩroho. (Isa. 51:3; 66:8) Kuuma mwaka wa 1919 M.M., arĩa aitĩrĩrie maguta nĩ makeneire gũkorũo thĩinĩ wa paradiso ya kĩĩroho. Arĩa marĩ na kĩĩrĩgĩrĩro gĩa gũgaatũũra gũkũ thĩ, a “ngʼondu ingĩ,” o nao nĩ maingĩrĩte thĩinĩ wa paradiso ya kĩĩroho na magakenera irathimo nyingĩ cia Jehova. (Joh. 10:16; Isa. 25:6; 65:13) Paradiso ya kĩĩroho ĩrĩa maikaraga ĩkoragwo kũndũ guothe thĩinĩ wa thĩ. Nĩ ũndũ ũcio, gũtekũmakania kũrĩa tũikaraga thĩinĩ wa thĩ, no tũkorũo thĩinĩ wa paradiso ĩyo ya kĩĩroho angĩkorũo nĩ tũgũthiĩ na mbere kũnyita mbaru ũthathaiya wa ma. w22.11 11-12 ¶12-15

Hihi nĩ wonaga arĩ ũndũ mũritũ gũtaũkĩrũo nĩ rĩciria rĩa atĩ Jehova atũũrĩte kuo “tene na tene”? (Isa. 40:28) Ndũrĩ wiki. Elihu aaugire ũũ igũrũ rĩgiĩ Ngai: “Mũigana wa mĩaka yake ndũngĩtaũkĩka.” (Ayub. 36:26) No gũkorũo atĩ tũtirataũkĩrũo nĩ ũndũ mũna, ti kuuga atĩ ũndũ ũcio ti wa ma. Kwa ngerekano, o na gũtuĩka no twage gũtaũkĩrũo wega biũ nĩ ũrĩa hinya wa thitima ũrutaga wĩra, tũtingiuga atĩ hinya ũcio ndũrĩ kuo. Ũndũ ũmwe na ũcio, tũrĩ andũ no twage gũtaũkĩrũo nĩ rĩciria rĩa atĩ Jehova atũũrĩte kuo hingo ciothe na egũtũũra kuo hingo ciothe. No ũguo ti kuuga atĩ Ngai ndatũũraga kuo tene na tene. Kwoguo gũkorũo nĩ tũrataũkĩrũo kana tũtirataũkĩrũo, gũtingĩcenjia ũrĩa kũrĩ ũhoro-inĩ wĩgiĩ Mũũmbi witũ. (Rom. 11:​33-36) Atũũrĩte kuo mbere ya kĩndũ kĩngĩ o gĩothe gũkorũo kuo kũrĩa igũrũ na gũkũ thĩ, o hamwe na riũa na njata. ‘Atanatambũrũkia igũrũ,’ aarĩ o kuo.—Jer. 51:15. w22.12 2-3 ¶3-4

Rĩmwe na rĩmwe, nĩ tũheagwo mweke wa kũhoithia arĩa angĩ. Kwa ngerekano, mwarĩ wa Ithe witũ ũrĩ na mũrutwo wa Bibilia no orie mwarĩ wa Ithe witũ ũcio ũngĩ marĩ nake ahoithie. Mwarĩ wa Ithe witũ ũcio ũngĩ no akorũo atoĩ mũrutwo ũcio wega, kwoguo no orie ahoithie makĩrĩkĩrĩria wĩruti arĩ guo. Angĩka ũguo, no ahote kũmenya maũndũ marĩa angĩgweta akĩhoera mũrutwo ũcio. Mũrũ wa Ithe witũ no aheo mweke wa kũhoithia hĩndĩ ya mũcemanio wa kĩũngano kana wa gũthiĩ kũhunjia. Ariũ a Ithe witũ arĩa maheo mweke ta ũcio, nĩ magĩrĩirũo kũririkana muoroto wa mũcemanio ũcio nĩ ũrĩkũ. Mahoya matiagĩrĩire kũhũthĩrũo kũhe kĩũngano ũtaaro kana kũmenyithania maũndũ. Mĩcemanio-inĩ mĩingĩ ya kĩũngano, mahoya na rwĩmbo ikoragwo igaĩirũo ndagĩka ithano, kwoguo mũrũ wa Ithe witũ ũrĩa ũkũhoithia ndagĩrĩirũo kũhũthĩra “ciugo nyingĩ,” makĩria kĩambĩrĩria-inĩ kĩa mũcemanio.—Mat. 6:7. w22.07 24 ¶17-18

Jesu aarathĩte atĩ matukũ-inĩ ma kũrigĩrĩria, nĩ kũngĩkagĩa na mĩrimũ mĩũru ĩngĩgaatherema “kũndũ na kũndũ.” (Luk. 21:11) Kũmenya ũguo kũngĩtũma tũgĩe na thayũ atĩa? Tũtimakaga rĩrĩa gwatuthũka mĩrimũ. Nĩ tũtaũkagĩrũo atĩ maũndũ macio marekĩka o ta ũrĩa Jesu aaugĩte mangĩgeekĩka. Kwoguo nĩ tũkoragwo na gĩtũmi gĩa kũrũmĩrĩra ũtaaro ũrĩa Jesu aaheire arĩa mangĩgaatũũra matukũ-inĩ ma kũrigĩrĩria. Aaugire ũũ: “Mũtikanetigĩre.” Rĩrĩa gwatuthũka mũrimũ, no ũremwo gwĩka maũndũ mothe ta ũrĩa ũrekaga hau kabere, no ndũkareke ũndũ ũcio ũthũkie mũbango waku wa kwĩruta o hamwe na gũthiĩ mĩcemanio. Maũndũ monetwo marĩa marĩ mabuku-inĩ na video-inĩ citũ, no makũririkanie atĩ aarĩ na ariũ a Ithe witũ no marathiĩ na mbere gũtũũria wĩkindĩru wao o na magĩcemanagia na moritũ ta marĩa ũracemania namo. w22.12 17 ¶4, 6

Jakubu nĩ oonanagia atĩ nĩ eendete Jusufu mũno. (Kĩam. 37:​3, 4) Ũndũ ũcio nĩ watũmire ariũ acio angĩ akũrũ a Jakubu maiguĩre Jusufu ũiru. Rĩrĩa mweke weyumĩririe, nĩ maamwendirie kũrĩ gĩkundi kĩa ahũũri biacara Amidiani. Ahũũri biacara acio nĩ maathiire na Jusufu kũndũ kũraihu mũno bũrũri-inĩ wa Misiri, na makĩmwendia kũrĩ Potifa, ũrĩa warĩ mũnene wa arangĩri a Firauni. Ũtũũro wa Jusufu wacenjirie o rĩmwe, agĩtiga gũtuĩka mũriũ ũrĩa wendetwo nĩ ithe, agĩtuĩka ngombo bũrũri-inĩ wa Misiri. (Kĩam. 39:1) Rĩmwe nĩ tũcemanagia na maũndũ maritũ o ta marĩa “makoraga andũ” othe. (1 Kor. 10:13) Ningĩ no tũcemanie na moritũ nĩ ũndũ wa gũkorũo tũrĩ arutwo a Jesu. Kwa ngerekano, no tũnyũrũrio, tũũkĩrĩrũo, o na kana tũnyarirũo nĩ ũndũ wa wĩtĩkio witũ. (2 Tim. 3:12) Gũtekũmakania nĩ ũndũ ũrĩkũ mũritũ tũragerera, Jehova no atũteithie kũgaacĩra. w23.01 14-15 ¶3-4

Rĩmwe twahota kuona harĩ na bata gũthiĩ kwaranĩria na Mũkristiano ũrĩa ũtũrakarĩtie. No ũndũ wa mbere tũbatiĩ gwĩka nĩ kwĩyũria ciũria ta: ‘Hihi ndĩ na ũhoro wothe?’ (Thim. 18:13) ‘Hihi no kũhoteke ndekũbangĩte kũũhĩtĩria?’ (Koh. 7:20) ‘Hihi o na niĩ ndaneka ihĩtia o ta rĩu?’ (Koh. 7:​21, 22) ‘Hihi nĩ gũthũkia ngũthũkia maũndũ o na makĩria ndathiĩ kwaranĩria na mũndũ ũcio?’ Tũngĩoya ihinda gwĩcũrania ciũria ta icio, no tũtue itua rĩa gũtigana na ihĩtia rĩu nĩ ũndũ wa gũtindĩkwo nĩ wendo. Tũrĩ mũndũ ũmwe ũmwe, tuonanagia atĩ tũrĩ arũmĩrĩri a ma a Jesu rĩrĩa tuonania wendo wa ma harĩ aarĩ na ariũ a Ithe witũ thengia wa gũkorũo matarĩ akinyanĩru. Rĩrĩa tuonania wendo wa ma, no tũteithie arĩa angĩ gũkũũrana ndini ya ma na manyitanĩre na ithuĩ harĩ gũthathaiya Jehova. Rekei tũtue itua rĩa gũthiĩ na mbere kuonanagia wendo ũrĩa ũmenyithanagia Akristiano a ma. w23.03 31 ¶18-19

Bibilia nĩ ĩtũteithagia gũtaũkĩrũo nĩ ngumo ĩrĩa nene mũno ya Jehova, ya wendo. Tondũ Jehova nĩ atwendete, ndaatũheire ũhoro mũingĩ tũngĩritũhĩrũo nĩguo. (Joh. 21:25) Jehova ningĩ nĩ aatuonirie wendo kũgerera kwandĩkithia Bibilia na njĩra ĩronania atĩ nĩ atũtĩĩte. Ndaandĩkithirie mawatho maingĩ thĩinĩ wa Bibilia ma gũtwĩra ũrĩa twagĩrĩirũo gwĩka tũũndũ-inĩ tuothe ũtũũro-inĩ witũ. Handũ ha ũguo, aandĩkithirie ngʼano cia ũtũũro, morathi, na motaaro, nĩguo atũteithie gũtua matua mega. Na njĩra ĩyo, Kiugo kĩa Ngai nĩ gĩtũteithagia kũmwenda na kũmwathĩkĩra kuuma ngoro. Bibilia nĩ yonanagia atĩ Jehova nĩ atwĩciragia mũno. Na njĩra ĩrĩkũ? Kiugo gĩake kĩiyũire ngʼano cia andũ tũngĩtaũkĩrũo nĩo tondũ ‘maarĩ andũ o ta ithuĩ.’ (Jak. 5:17) Makĩria ma ũguo, rĩrĩa tuona ũrĩa aarũmbũyanagia na andũ maatariĩ o ta ithuĩ, nĩ tũhotaga gũtaũkĩrũo wega atĩ “Jehova arĩ wendo muororo mũno na nĩ mũigua tha.”—Jak. 5:11. w23.02 6 ¶13-15

Ibuku rĩa mũthia rĩa Bibilia rĩambagĩrĩria na ciugo ici: “Ũyũ nĩguo ũguũrio wa Jesu Kristo, ũrĩa Ngai aamũheire, nĩgetha onie ngombo ciake maũndũ marĩa arĩ o mũhaka mekĩke ica ikuhĩ.” (Kũg. 1:1) Kwoguo nĩ twendaga kũmenya nĩ maũndũ marĩkũ marekĩka thĩinĩ wa thĩ, na ũrĩa marahingia ũrathi wa Bibilia. Na no tũigue tũkĩhĩahĩa kwarĩrĩria maũndũ macio na andũ arĩa angĩ. O na kũrĩ ũguo, tũkĩarĩrĩria ũrathi wa Bibilia tũtiagĩrĩirũo kwĩihũrĩria maũndũ. Nĩkĩ? Tondũ tũtingĩenda kuuga ũndũ o wothe ũrĩa ũngĩthũkia ũrũmwe thĩinĩ wa kĩũngano. Kwa ngerekano, no tũigue atongoria a gũkũ thĩ makiuga ũrĩa mekweheria thĩna mũna na marehe thayũ na ũgitĩri. Handũ ha kwĩihũrĩria atĩ ciugo icio nĩ irahingia ũrathi ũrĩa ũrĩ thĩinĩ wa 1 Athesalonike 5:3, twagĩrĩirũo kũrora ũhoro ũrĩa tũheetwo ica ikuhĩ nĩ ithondeka rĩa Jehova wĩgiĩ ũndũ ũcio. Mĩario itũ ĩngĩkoragwo ĩhocetie harĩ ũhoro ũrĩa tũheetwo nĩ ithondeka rĩa Jehova, nĩ tũrĩteithagia kĩũngano gũkorũo “na njĩra ĩmwe ya gwĩciria” na ũrũmwe.—1 Kor. 1:10; 4:6. w23.02 16 ¶4-5

Wendete Jesu Kristo nĩkĩ? Jesu nĩ endete ũhoro wa ma, wĩnyihia, na ũthingu. Angĩkorũo nĩ wendete ũhoro wa ma na ũthingu, hatarĩ nganja nĩ wendete Jesu Kristo o nake. Wĩcirie ũrĩa Jesu aarũĩrĩire ũhoro wa ma na ũthingu arĩ na ũmĩrĩru. (Joh. 18:37) No Jesu atũrutaga atĩa kwĩnyihia? Jesu atũrutaga kwĩnyihia kũgerera kĩonereria gĩake. Kwa ngerekano, erekagĩria rũgooco ruothe harĩ Ithe no ti harĩ we mwene. (Mar. 10:17, 18; Joh. 5:19) Wĩnyihia wa Jesu ũtũmaga ũigue atĩa? Hatarĩ nganja, nĩ ũgũtindĩkaga kwenda Mũrũ ũcio wa Ngai na kũrũmĩrĩra kĩonereria gĩake. Jesu enyihagia nĩkĩ? Tondũ nĩ endete Ithe na nĩ egerekanagia na kĩonereria gĩake kĩa wĩnyihia. (Thab. 18:35; Ahib. 1:3) Githĩ ũndũ ũcio ndũratũma ũgucĩrĩrio harĩ Jesu tondũ egerekanagia biũ na ngumo cia Ithe! w23.03 3-4 ¶6-7

Bibilia yaragia ũhoro wa ikundi igĩrĩ cia andũ arĩa makaariũkio marĩ na kĩĩrĩgĩrĩro gĩa gũgaatũũra gũkũ thĩ tene na tene, gĩkundi kĩa “arĩa athingu” na kĩa “arĩa matarĩ athingu.” “Arĩa athingu” nĩ arĩa maatungatĩire Jehova marĩ ehokeku matanakua. Nao “arĩa matarĩ athingu” matiatungatĩire Jehova. Tondũ ikundi icio cierĩ nĩ ikaariũkio-rĩ, hihi no tuuge atĩ marĩĩtwa ma andũ acio nĩ mandĩkĩtwo ibuku-inĩ rĩa muoyo? “Arĩa athingu” matanakua, marĩĩtwa mao nĩ maandĩkĩtwo ibuku-inĩ rĩa muoyo. Hihi makua marĩĩtwa mao nĩ meeheririo ibuku-inĩ rĩu? Aca, tondũ marĩ o “muoyo” kĩririkano-inĩ kĩa Jehova. Jehova “ti Ngai wa arĩa makuĩte, no nĩ wa arĩa marĩ muoyo, nĩ gũkorũo harĩ we othe marĩ muoyo.” (Luk. 20:38) Ũguo nĩ kuuga atĩ rĩrĩa andũ arĩa athingu makaariũkio gũkũ thĩ, marĩĩtwa mao magaakorũo ibuku-inĩ rĩa muoyo o na gũtuĩka magaakorũo mandĩkĩtwo ũndũ mangĩthario.—Luk. 14:14. w22.09 16 ¶9-10

Jehova eendaga Adamu akenere ũũmbi. Rĩrĩa Ngai oombire Adamu, nĩ aamũheire paradiso thaka aikarage kuo, na akĩmũhe wĩra wa kũmĩrũmbũiya na kũmĩtheremia. (Kĩam. 2:8, 9) Ta wĩcirie ũrĩa Adamu aakenaga akĩĩrorera mbegũ ikĩmera na mahũa magĩcanũka. Hatarĩ nganja kĩarĩ gĩtĩo kĩnene harĩ Adamu kũrũmbũiya mũgũnda wa Edeni. Ningĩ Jehova nĩ eerire Adamu ahe nyamũ marĩĩtwa. (Kĩam. 2:19, 20) O na gũtuĩka Jehova nĩ angĩahotire kũhe nyamũ marĩĩtwa, nĩ aaheire Adamu mweke ũcio. No mũhaka Adamu akorũo nĩ aathuthuragia nyamũ na kinyi na akerorera mĩtugo yacio atanacihe marĩĩtwa. No tũkorũo na ma atĩ nĩ aakenagĩra gwĩka ũguo. Na ũndũ ũcio hatarĩ nganja nĩ wamũteithirie gũtaũkĩrũo nĩ ũrĩa Jehova arĩ mũũgĩ, na kuona ũrĩa ombĩte indo thaka na cia magegania. w23.03 16 ¶3

Thirikari ya thĩ ya Ngeretha na Amerika, ĩrĩa ĩrũgamĩrĩirũo nĩ makinya ma mũhianano ũcio, nĩyo thirikari nene ya mũthia ĩrĩa ĩrathĩtwo thĩinĩ wa Bibilia. (Dan. 2:31-33) Gũtirĩ thirikari ĩngĩ nene ĩgooka thutha wayo. Handũ ha ũguo, ĩkaanangwo nĩ Ũthamaki wa Ngai hĩndĩ ya Hari–Magedoni hamwe na thirikari icio ingĩ ciothe cia andũ. (Kũg. 16:13, 14, 16; 19:19, 20) Tũngĩgunĩka atĩa kuumana na ũrathi ũcio? Ũrathi wa Danieli, nĩ ũtũheaga ũira makĩria atĩ tũratũũra matukũ-inĩ ma kũrigĩrĩria. Makĩria ma mĩaka 2,500 mĩhĩtũku, Danieli nĩ aarathĩte atĩ thutha wa ũthamaki wa Babuloni kũgũa, nĩ kũngĩgakorũo na thirikari ingĩ inya nene cia thĩ, iria ingĩgathana na ihinyĩrĩrie andũ a Ngai. Makĩria ma ũguo, oonanĩtie atĩ thirikari ya thĩ ya Ngeretha na Amerika nĩyo ĩngĩgakorũo ĩrĩ ya mũthia harĩ icio. Ũndũ ũcio nĩ ũtũũmagĩrĩria na ũgatũhe mwĩhoko wa atĩ ica ikuhĩ Ũthamaki wa Ngai nĩ ũkũniina mothamaki mothe ma andũ, na ũkorũo ũgĩathana thĩinĩ wa thĩ yothe. w22.07 4 ¶9; 5 ¶11-12