‘Endanagai ta Ariũ a Nyina Ũmwe’
“Thiĩi na mbere kwendana ta ariũ a nyina ũmwe.”—AHIB. 13:1.
1, 2. Nĩ kĩĩ gĩatũmire Paulo aandĩkĩre Akristiano Ahibirania marũa?
THĨINĨ wa ciũngano iria ciarĩ Isiraeli mwaka wa 61, kwarĩ na thayũ. O na gũtuĩka ihinda-inĩ rĩu mũtũmwo Paulo aarĩ njera Roma, nĩ eerĩgagĩrĩra kũrekererio thutha wa kahinda kanini. Timotheo ũrĩa maagendaga nake no hĩndĩ aakoretwo arekererio na nĩ maabangaga gũceerera Akristiano a Judea. (Ahib. 13:23) Ĩndĩ o ta ũrĩa Jesu aarathĩte, thutha wa mĩaka ĩtano itũũra rĩa Jerusalemu nĩ ‘rĩngĩathiũrũrũkĩirio nĩ mbũtũ ciambĩte hema.’ Nĩ ũndũ ũcio, Akristiano thĩinĩ wa Judea na makĩria arĩa maatũũraga Jerusalemu no mũhaka mangĩoire ikinya rĩa na ihenya. Jesu aamerĩte atĩ mona Jerusalemu ĩrigicĩirio nĩ thigari methare matekũrĩa marĩĩgu.—Luk. 21:20-24.
2 Ihinda-inĩ rĩa mĩaka 28 kuuma rĩrĩa Jesu aarathire ũrathi ũcio, Akristiano Ayahudi arĩa maaikaraga Isiraeli nĩ maanyarirĩtwo mũno, ĩndĩ maaikarĩte marĩ ehokeku. (Ahib. 10:32-34) O na kũrĩ ũguo Paulo nĩ aamenyaga atĩ maarĩ hakuhĩ gũcemania na igerio rĩrĩa inene mũno rĩa wĩtĩkio. (Mat. 24:20, 21; Ahib. 12:4) Nĩ eendaga kũmateithia methagathage nĩ ũndũ wa maũndũ marĩa mangĩacemanirie namo. Nĩ maabataraga ũkirĩrĩria mũnene na wĩtĩkio mũrũmu nĩguo mahonokie mĩoyo yao. (Thoma Ahibirania 10:36-39.) Nĩ ũndũ ũcio, Paulo nĩ aatongoririo nĩ roho wa Jehova kwandĩkĩra aarĩ na ariũ a Ithe witũ acio marũa, marĩa mangĩamateithirie kũhiũrania na maũndũ marĩa maarĩ mbere yao. Marũa macio nĩmo ibuku rĩa Ahibirania.
3. Twagĩrĩirũo nĩ gwĩciria na ũritũ ũhoro wa ibuku rĩa Ahibirania nĩkĩ?
3 Ũmũthĩ ũyũ ithuothe nĩ twagĩrĩirũo nĩ gwĩciria na ũritũ maũndũ marĩa Paulo aandĩkĩire Akristiano acio. Nĩkĩ? Tondũ o na ithuĩ nĩ tũcemanagia na maũndũ matariĩ ta marĩa maacemanirie namo. ‘Mahinda-inĩ maya ma ũgwati maritũ kũhiũrania namo,’ andũ a Jehova nĩ macemanĩtie na magerio maingĩ na makanyarirũo mũno. (2 Tim. 3:1, 12) Nĩ monanĩtie atĩ wĩtĩkio na wĩyamũrĩri wao nĩ mũrũmu biũ. O na kũrĩ ũguo, mahinda-inĩ maya aingĩ aitũ tũraikara kũndũ kũrĩ na thayũ na nĩ ũndũ ũcio tũtiranyarirũo. Ĩndĩ o ta Akristiano acio a matukũ-inĩ ma Paulo, tũtiagĩrĩirũo nĩ kũriganĩrũo atĩ ica ikuhĩ nĩ tũgũcemania na igerio rĩrĩa inene mũno rĩa wĩtĩkio!—Thoma Luka 21:34-36.
4. Rĩandĩko rĩa mwaka ũyũ nĩ rĩrĩkũ, na nĩkĩ nĩ rĩagĩrĩire?
4 Nĩ kĩĩ gĩgũtũteithia twĩhaarĩrie nĩ ũndũ wa maũndũ marĩa marĩ hakuhĩ kũhaanĩka? Thĩinĩ wa ibuku rĩa Ahibirania Paulo nĩ aagwetire maũndũ maingĩ marĩa mangĩtũteithia gwĩkĩra wĩtĩkio witũ hinya. Ũndũ ũmwe wa bata mũno nĩ ũrĩa ũgwetetwo mũhari-inĩ wa mbere wa mũrango wa mũico wa marũa macio. Mũhari ũcio nĩguo rĩandĩko rĩa mwaka ũyũ. Rĩandĩko rĩu riugaga ũũ: “Thiĩi na mbere kwendana ta ariũ a nyina ũmwe.”—Ahib. 13:1.
KWENDANA TA ARIŨ A NYINA ŨMWE
5. Kwendana ta ariũ a nyina ũmwe nĩ kuuga atĩa?
5 Kwendana ta ariũ a nyina ũmwe nĩ kuuga atĩa? Kiugo gĩa Kĩngiriki phi·la·del·phiʹa, kĩrĩa Paulo aahũthĩrire kiugaga “kwenda mũndũ ũrĩa mũciaranĩirũo nake.” Wendo ũcio wa kwenda mũndũ ta tũrĩ a nyina ũmwe nĩ ũrata mũnene ta ũrĩa ũkoragwo gatagatĩ ka andũ a famĩlĩ kana arata a hakuhĩ mũno. (Joh. 11:36) Ti gwĩtua twĩtuaga atĩ tũrĩ aarĩ na ariũ a Ithe ũmwe, ĩndĩ ũguo nĩguo kũrĩ. (Mat. 23:8) Wendo ũrĩa tũkoragwo naguo nĩ ũtaarĩirio wega mũno nĩ ciugo ici: “Onanagiai wendo mũnene ta ũrĩa ũkoragwo na andũ a nyina ũmwe. Harĩ kũheana gĩtĩo, koragwoi mũrĩ a mbere.” (Rom. 12:10) Wendo ũcio, hamwe na wendo wa a·gaʹpe ũrĩa ũtongoragio nĩ mootaro ma Kiugo kĩa Ngai nĩ ũteithagia andũ a Ngai gũkorũo marĩ arata a hakuhĩ na gũkorũo na ũrũmwe.
6. Akristiano a ma mataũkagĩrũo atĩa nĩ ciugo kwendana ta ariũ a nyina ũmwe?
6 Kaingĩ ciugo ‘kwendana ta ariũ a nyina ũmwe’ cionekaga mabuku-inĩ marĩa maragia ũhoro wa Ngai. Ayahudi a tene kaingĩ maahũthagĩra kiugo mũrũ wa Ithe witũ kwaria ũhoro wa mũndũ wa famĩlĩ na rĩmwe na rĩmwe mũndũ ũtarĩ wa famĩlĩ. Ĩndĩ matiahũthagĩra kiugo kĩu o na hanini makĩaria ũhoro wa mũndũ ũtaarĩ Mũyahudi. O na kũrĩ ũguo, ithuĩ tũhũthagĩra kiugo kĩu tũkĩaria ũhoro wa Akristiano othe gũtekũmakania moimĩte bũrũri ũrĩkũ. (Rom. 10:12) Jehova nĩ atũrutĩte kwendana ta ariũ a nyina ũmwe. (1 Thes. 4:9) O na kũrĩ ũguo-rĩ, nĩkĩ nĩ harĩ bata gũthiĩ na mbere kwendana ta ariũ a nyina ũmwe?
BATA WA GŨTHIĨ NA MBERE KWENDANA TA ARIŨ A NYINA ŨMWE
7. (a) Gĩtũmi kĩrĩa kĩnene gĩa kwendana ta ariũ a nyina ũmwe nĩ kĩrĩkũ? (b) Heana gĩtũmi kĩngĩ kĩrĩa kĩronania bata wa gwĩkĩra wendo witũ hinya.
7 Twagĩrĩirũo nĩ kwendanaga ta ariũ a nyina ũmwe tondũ ũcio nĩguo wendi wa Jehova. Tũtingiuga atĩ nĩ twendete Ngai na tũtiendete aarĩ na ariũ a Ithe witũ. (1 Joh. 4:7, 20, 21) Gĩtũmi kĩngĩ nĩ atĩ nĩ tũbataraga gũteithania, na makĩria hĩndĩ ya mathĩna. Mũtũmwo Paulo nĩ aamenyaga atĩ thutha wa kahinda gatarĩ coho Akristiano amwe Ahibirania arĩa aandĩkagĩra marũa macio nĩ mangĩabatarire gũtiga mĩciĩ yao na indo ciao. Jesu nĩ aatarĩirie ũrĩa ihinda rĩu rĩngĩakorirũo rĩrĩ iritũ. (Mar. 13:14-18; Luk. 21:21-23) Nĩ ũndũ ũcio, hĩndĩ ĩyo ĩtanakinya Akristiano acio nĩ maabataraga gwĩkĩra hinya biũ wendo ũrĩa maarĩ naguo gatagatĩ-inĩ kao.—Rom. 12:9.
8. Nĩ ũndũ ũrĩkũ twagĩrĩirũo nĩ gwĩka ihinda-inĩ rĩrĩ thĩna ũrĩa mũnene ũtanambĩrĩria?
8 Ica ikuhĩ huho iria cia kũniinana cia thĩna ũrĩa mũnene nĩ ikũrekererio. (Mar. 13:19; Kũg. 7:1-3) Hĩndĩ ĩyo nĩ tũkabatara gwathĩkĩra ũtaaro ũyũ wa Maandĩko: “Atĩrĩrĩ, inyuĩ andũ akwa, ta tonyai tũnyũmba twanyu, mwĩtiirĩrie, mwĩhithe kahinda kanini mũira wa mathũgũta mathire.” (Isa. 26:20) No kũhoteke atĩ “tũnyũmba” tũu nĩ ciũngano citũ. Kũu nĩkuo tũcemanagia hamwe na aarĩ na ariũ a Ithe witũ nĩguo tũthathaiye Jehova. Ĩndĩ gũcemania gwiki ti kũiganu. Mũtũmwo Paulo aaririkanirie Akristiano Ahibirania atĩ hĩndĩ ya mĩcemanio ĩyo maagĩrĩirũo nĩ gwĩkĩrana hinya “harĩ kwendana na mawĩra mega.” (Ahib. 10:24, 25) Twagĩrĩirũo nĩ kwĩrutanĩria gũkũria wendo witũ wa Gĩkristiano mahinda-inĩ maya tondũ nĩ ũgaatũteithia gũkirĩrĩria magerio o mothe marĩa tũngĩcemania namo ihinda rĩrĩa rĩroka.
9. (a) Nĩ mĩeke ĩrĩkũ tũrĩ nayo ya kuonania atĩ nĩ twendanĩte ta ariũ a nyina ũmwe? (b) Heana ngerekano cia kuonania atĩ andũ a Jehova nĩ mendanĩte ta ariũ a nyina ũmwe.
9 O na mahinda-inĩ maya mbere ya thĩna ũrĩa mũnene kwambĩrĩria, nĩ tũrabatara mũno kwendana ta ariũ a nyina ũmwe. Aarĩ na ariũ a Ithe witũ aingĩ nĩ maranyamarĩka nĩ ũndũ wa ithingithia, mĩiyũro, ihuhũkanio, tsunami, kana icanjama ingĩ cia ndũire. Nĩ kũrĩ aarĩ na ariũ a Ithe witũ angĩ maranyarirũo. (Mat. 24:6-9) Makĩria ma ũguo, nĩ ũndũ wa ungumania ũrĩa ũrĩ kuo ithuothe nĩ tũcemanagia na mathĩna ma kĩĩmbeca. (Kũg. 6:5, 6) O ũrĩa mathĩna macio marathiĩ na mbere kuongerereka noguo tũragĩa na mĩeke mĩingĩ ya kuonania ũrĩa twendanĩte mũno ta ariũ a nyina ũmwe. O na gũtuĩka ‘wendani wa andũ aingĩ nĩ ũnyihĩte,’ nĩ tũkũbatara kuonania atĩ ithuĩ no tũrathiĩ na mbere kwendana ta ariũ a nyina ũmwe.—Mat. 24:12.[1]
TŨNGĨKA ATĨA NĨGUO TŨTHIĨ NA MBERE KWENDANA TA ARIŨ A NYINA ŨMWE?
10. Nĩ maũndũ marĩkũ tũkwarĩrĩria?
10 O na gũtuĩka nĩ tũracemania na mathĩna maingĩ-rĩ, tũngĩka atĩa nĩguo tũtigĩrĩre atĩ nĩ tũrathiĩ na mbere kwendana ta ariũ a nyina ũmwe? Tũngĩonania na njĩra irĩkũ atĩ tũrĩ na wendo ta ũcio kwerekera aarĩ na ariũ a Ithe witũ? Mũtũmwo Paulo arĩkia kuga “thiĩi na mbere kwendana ta ariũ a nyina ũmwe,” nĩ aacokire akĩonania njĩra cigana ũna iria Akristiano mangĩhũthĩra gwĩka ũguo. Rekei rĩu twarĩrĩrie ithathatũ ciacio.
11, 12. Kũnyitana ũgeni nĩ kuuga atĩa? (Rora mbica kĩambĩrĩria-inĩ gĩa gĩcunjĩ gĩkĩ.)
11 “Mũtikariganĩrũo kũnyitanaga ũgeni.” (Thoma Ahibirania 13:2.) Kiugo gĩa Kĩngiriki kĩrĩa gĩtaũrĩtwo ‘kũnyitana ũgeni’ nĩ kuuga “gũtuga andũ tũtoĩ.” Ciugo icio iratũririkania ngerekano ya Iburahimu na Loti. Athuri acio erĩ nĩ maatugire ageni matooyaine nao. Ageni acio maarĩ araika. (Kĩam. 18:2-5; 19:1-3) Paulo aagwetire ngerekano icio nĩguo ekĩre Akristiano Ahibirania ngoro monanagie atĩ nĩ mendanĩte ta ariũ a nyina ũmwe na njĩra ya kũnyitanaga ũgeni.
12 Hihi nĩ tũtugaga arĩa angĩ na njĩra ya kũmanyita ũgeni mĩciĩ-inĩ itũ tũrĩanĩre na twĩkĩrane ngoro? Tũtirabatara kũhaarĩria maũndũ maingĩ na ma goro atĩ nĩguo gũtuĩke tũrĩ atugi. Ningĩ tũtingĩenda kũnyitaga ũgeni o arĩa mangĩhota gũtũnyita ũgeni. (Luk. 10:42; 14:12-14) Muoroto witũ wagĩrĩirũo gũkorũo ũrĩ gwĩkĩra arĩa angĩ hinya no ti kwĩyonania. O na angĩkorũo tũtiũyaine mũno na mũrori witũ wa mũthiũrũrũko na mũtumia wake-rĩ, hihi nĩ twĩrutanagĩria kũmanyita ũgeni? (3 Joh. 5-8) O na gũtuĩka nĩ tũkoragwo na mĩhangʼo mĩingĩ o hamwe na mĩtangĩko ya o mũthenya-rĩ, harĩ bata ‘tũtikariganĩrũo nĩ kũnyitanaga ũgeni.’
13, 14. Nĩ na njĩra ĩrĩkũ tũngĩonania atĩ nĩ ‘tũraririkana arĩa marĩ njera’?
13 “Ririkanagai arĩa marĩ njera.” (Thoma Ahibirania 13:3.) Paulo ndaaragia ũhoro wa andũ othe arĩa maarĩ njera. Aaragia ũhoro wa aarĩ na ariũ a Ithe witũ arĩa moohetwo nĩ ũndũ wa wĩtĩkio wao. Akĩandĩka ciugo icio aakoretwo aikarĩte njera mĩaka ĩna. (Afil. 1:12-14) Nĩ aacokeirie aarĩ na ariũ a Ithe witũ ngatho nĩ ũndũ wa ‘gũcaĩra arĩa maarĩ njera.’ (Ahib. 10:34) Ariũ a Ithe witũ amwe nĩ maateithagia Paulo arĩ njera ĩndĩ Akristiano acio Ahibirania matingĩahotire gwĩka ũguo tondũ maarĩ kũraya nake. Hihi nĩ kũrĩ ũndũ mangĩahotire kũmũteithia? Nĩ mangĩahotire kũhoya na kĩyo nĩ ũndũ wake.—Ahib. 13:18, 19.
14 O na ithuĩ ũmũthĩ no tũkorũo kũndũ kũraya na aarĩ na ariũ a Ithe witũ arĩa marĩ njera. No tũremwo nĩ kũmahe ũteithio ta ũrĩa mangĩheo nĩ Akristiano arĩa marĩ gũkuhĩ na njera icio. O na kũrĩ ũguo no tũmacaĩre na tũmonie wendo na njĩra ya gũthiĩ na mbere kũmaririkana na kũmagweta mahoya-inĩ maitũ, tũgathaitha Jehova nĩ ũndũ wao. Kwa ngerekano-rĩ, hihi nĩ tũririkanaga aarĩ na ariũ a Ithe witũ na rĩmwe na rĩmwe nginya ciana iria ikoragwo njera bũrũri-inĩ wa Eritrea o hamwe na ariũ a Ithe witũ atatũ Paulos Eyassu, Isaac Mogos, na Negede Teklemariam arĩa makoretwo njera makĩria ma mĩaka 20?
15. Tũngĩonania atĩa atĩ nĩ tũtĩĩte kĩhiko gitũ?
15 “Rekei kĩhiko kĩheagwo gĩtĩo nĩ andũ othe.” (Thoma Ahibirania 13:4.) Ningĩ no tuonanie atĩ nĩ twendanĩte ta ariũ a nyina ũmwe na njĩra ya gũikara tũrĩ na mĩtugo mĩtheru. (1 Tim. 5:1, 2) Mũndũ ‘angĩkĩrũka mĩhaka ĩrĩa yagĩrĩire na aingĩrĩre kĩhooto’ kĩa mũrũ kana mwarĩ wa Ithe witũ na njĩra ya gũtharia nake kana gũtharia na mũndũ wa famĩlĩ yake, angĩkorũo akĩhĩtĩria mũndũ ũcio o hamwe na andũ a famĩlĩ yake. Ũndũ ũcio ningĩ no ũthũkie kwĩhokana kũrĩa gũkoragwo thĩinĩ witũ. (1 Thes. 4:3-8) Makĩria ma ũguo-rĩ, ta hũũra mbica ũrĩa mũtumia angĩigua angĩmenya atĩ mũthuriwe nĩ eroragĩra ponografĩ. Hihi mũtugo ũcio no wonanie atĩ nĩ endete mũtumia wake na nĩ atĩĩte kĩhiko?—Mat. 5:28.
16. Kũiganĩra gũteithagia mũndũ atĩa kuonania wendo wa Gĩkristiano?
16 ‘Iganagĩrai nĩ indo iria mũrĩ nacio.’ (Thoma Ahibirania 13:5.) Kwĩhoka Jehova nĩkuo gũtũmaga mũndũ aiganĩre nĩ indo iria arĩ nacio. Kũiganĩra nĩ gũtũteithagia gũkorũo na mawoni marĩa magĩrĩire kwerekera indo cia kĩĩmwĩrĩ. (1 Tim. 6:6-8) Nĩ gũtũteithagia gũtaũkĩrũo atĩ ũrata witũ na Jehova o hamwe na aarĩ na ariũ a Ithe witũ nĩ wa bata mũno gũkĩra kĩndũ o gĩothe kĩrĩa kĩngĩgũrũo na mbeca. Mũndũ ũiganĩire ndecokagia kana agaikara akĩnugunĩkagĩra arĩa angĩ nĩ ũndũ wa mathĩna marĩa aracemania namo. Ningĩ ndaiguagĩra andũ arĩa angĩ ũiru kana agakorokera indo cia kĩĩmwĩrĩ, ũndũ ũrĩa ũngĩthũkia wendo wa Gĩkristiano. Ithenya rĩa ũguo akoragwo arĩ mũtaana.—1 Tim. 6:17-19.
17. Gũkorũo na “ũmĩrĩru mũnene” gũtũteithagia atĩa kwendana ta ariũ a nyina ũmwe?
17 ‘Koragwoi na ũmĩrĩru mũnene.’ (Thoma Ahibirania 13:6.) Kwĩhoka Jehova nĩ gũtũmaga tũkorũo na ũmĩrĩru o na angĩkorũo tũracemania na mathĩna mahaana atĩa. Ũmĩrĩru ũcio nĩ ũtũteithagia gũkorũo na mwerekera ũrĩa wagĩrĩire. Gũkorũo twendanĩte ta ariũ a nyina ũmwe hamwe na gũkorũo na mwerekera ũrĩa wagĩrĩire nĩ gũtũteithagia kũũmĩrĩria na gwĩkĩra aarĩ na ariũ a Ithe witũ hinya. (1 Thes. 5:14, 15) O na hĩndĩ ya thĩna ũrĩa mũnene nĩ tũkaahota ‘kũrũgama twĩhandĩte na tũtiire ciongo citũ’ nĩ ũndũ wa kũmenya atĩ ũhonokio witũ ũrĩ hakuhĩ.—Luk. 21:25-28.
Hihi wee nĩ ũtĩaga athuri nĩ ũndũ wa wĩra ũrĩa matũrutagĩra? (Rora kĩbungo gĩa 18)
18. Tũngĩka atĩa nĩguo twĩkĩre hinya wendo witũ wa Gĩkristiano kwerekera athuri a kĩũngano?
18 “Ririkanagai arĩa matongoragia.” (Thoma Ahibirania 13:7, 17.) Rĩrĩa tweciria ũhoro wa wĩra mũritũ ũrĩa athuri a kĩũngano marutaga meyendeire, wendo witũ wa Gĩkristiano nĩ wĩkagĩrũo hinya na tũkaigua tũmatĩĩte mũno. Tũtingĩenda gwĩka ũndũ ũngĩtũma morũo nĩ gĩkeno kana maigue ũũru. Ithenya rĩa ũguo kũgerera wĩnyihia na wathĩki witũ nĩ tuonanagia atĩ nĩ ‘tũmeciragia mũno tũrĩ na wendo nĩ ũndũ wa wĩra wao.’—1 Thes. 5:13.
THIĨI NA MBERE GWĨKA ŨGUO O NA MAKĨRIA
19, 20. Tũngĩhota atĩa gũthiĩ na mbere kuonania makĩria atĩ nĩ twendanĩte ta ariũ a nyina ũmwe?
19 Andũ a Jehova nĩ moĩkaine wega nĩ ũndũ wa kwendana ta ariũ a nyina ũmwe, na ũguo noguo kwarĩ matukũ-inĩ ma Paulo. Eekĩrire Akristiano othe ngoro ‘mathiage na mbere gwĩka ũguo o na makĩria.’ (1 Thes. 4:9, 10) Gũtirĩ hingo tũtakoragwo na mĩeke ya kwagagĩria makĩria.
20 Nĩ ũndũ ũcio rĩrĩa rĩothe tũreciria ũhoro wa rĩandĩko rĩa mwaka ũyũ, rekei twĩcũranagie ũhoro wa ciũria ici: Nĩ atĩa ingĩka nĩguo ngorũo ndĩ mũnyitani ũgeni makĩria? Ingĩonania atĩa atĩ nĩ ndirikanaga aarĩ na ariũ a Ithe witũ arĩa marĩ njera? Hihi nĩ nyonanagia gĩtĩo kĩrĩa kĩagĩrĩire harĩ mũbango wa Ngai wa kĩhiko? Nĩ kĩĩ kĩrĩndeithagia kũiganĩra biũ? Ingĩhota atĩa kwĩhoka Jehova biũ? Nĩ atĩa ingĩka nĩguo nyitage mbaru biũ arĩa matongoragia? Tũngĩka kũringana na maũndũ macio matandatũ, rĩandĩko ritũ rĩa mwaka rĩtirĩkoragwo rĩrĩ kĩndũ tu kĩandĩkĩtwo rũthingo-inĩ ĩndĩ nĩ rĩrĩtũririkanagia kũrũmĩrĩra ũtaaro ũyũ: “Thiĩi na mbere kwendana ta ariũ a nyina ũmwe.”—Ahib. 13:1.
^ [1] (kĩbungo gĩa 9) Nĩguo wone ũrĩa Aira a Jehova monanagia atĩ nĩ mendanĩte ta ariũ a nyina ũmwe hĩndĩ ya icanjama-rĩ, rora Mnara wa Mlinzi wa Julaĩ 15, 2002, kar. 8-9, na Mashahidi wa Yehova—Wapiga-Mbiu wa Ufalme wa Mungu gĩc.19.
Rĩandĩko riitũ rĩa 2016 nĩ: “Thiĩi na mbere kwendana ta ariũ a nyina ũmwe.”—Ahibirania 13:1.