RŨGANO RWA ŨTŨŨRO
Atumia Maarĩ Masista Kũnyitithanio nĩ Ũhoro wa Ma
“MĨAKA mĩingĩ mĩhĩtũku, mwarĩ wa maitũ ũrĩa mũnini nĩ aarakarire mũno na akĩngũthũkĩra akĩnjĩra, ‘Ndikwenda ũhoro ũcio. Ndikwenda kũigua ũhoro wa ndini ĩyo yanyu rĩngĩ. Ĩnjiguithagia ũũru mũno. Ngũthũire mũno!’” Rĩu ndĩ na mĩaka 91 na no ndirikanaga ũrĩa ciugo icio cianduririe. No o ta ũrĩa Kohelethu 7:8 yugaga, ‘nĩ kaba kĩrĩkĩrĩro kĩa ũndũ, gũkĩra kĩambĩrĩria kĩaguo,’ na ũguo noguo gwekĩkire harĩ ithuĩ.—Felisa.
Felisa: Ndaarereirũo famĩlĩ-inĩ ĩtaarĩ na indo nyingĩ cia kĩĩmwĩrĩ na yekĩrĩire mũno maũndũ ma ndini. Andũ 13 a mbarĩ citũ maarĩ mabatĩrĩ kana maarĩ ũtungata-inĩ ũngĩ thĩinĩ wa kanitha wa Gatoreki. Mama aarĩ mũbatĩrĩ na mwarimũ wa cukuru ũmwe wa Gatoreki. Rĩrĩa aakuire, Baba Mũtheru John Paul II nĩwe watongoririe igongona rĩa kũmũtua mũtheru. Baba aarutaga wĩra wa gũtura indo cia cuma nake mami aarutaga wĩra wa mũgũnda. Twarĩ ciana inyanya na nĩ niĩ ndaarĩ mũkũrũ.
Ndĩ na mĩaka 12, nĩ gwatuthũkire mbaara ya gĩĩkabira bũrũri-inĩ wa Spain. Thutha wa mbaara ĩyo baba nĩ aikirio njera tondũ thirikari ndĩakenagio nĩ mawoni make ma gĩũteti. Ndwarĩ ũndũ mũhũthũ harĩ mami gũtũcarĩria irio. Nĩ ũndũ ũcio agĩtwara aarĩ a maitũ Araceli, Lauri, na Ramoni, nyũmba-inĩ ĩmwe ya masista thĩinĩ wa Bilbao, Spain. Kũu matingĩagire gĩa kũrĩa.
Araceli: Hĩndĩ ĩyo ndaarĩ na mĩaka 14, Lauri 12, na Ramoni 10, na nĩ twaiguaga ihooru mũno nĩ ũndũ wa gũkorũo kũraihu na famĩlĩ itũ. Bilbao twarutaga wĩra wa gũtheria. Mĩaka ĩĩrĩ thutha ũcio, nĩ twathamĩirio mũciĩ mũnene wa masista warĩ Zaragoza kũrĩa andũ akũrũ maatumberagĩrio. Wĩra witũ warĩ gũthambia riiko, na warĩ mũritũ mũno harĩ ithuĩ tondũ twarĩ o ciana.
Felisa: Rĩrĩa aarĩ a maitũ maathire Zaragoza, mami na mama witũ ũrĩa warĩ batĩrĩ kũrĩa twaikaraga, makiuga atĩ o na niĩ njagĩrĩirũo gũthiĩ kũruta wĩra kuo. Meendaga nyume itũũra-inĩ riitũ tondũ kwarĩ mwanake wendaga tũgĩe ndũgũ. Tondũ nĩ ndeendete maũndũ ma ndini mũno, nĩ ndaakenire kũigua atĩ nĩ ngũthiĩ gũikara nyũmba-inĩ ya masista kwa ihinda. Ndaathiaga Mitha o mũthenya, o na nĩ ndeecirĩtie gũtuĩka mũmishonarĩ wa Gatoreki ta mwana ũmwe wa tata warĩ mũmishonarĩ Africa.
Mũciĩ wa masista wa Zaragoza, Spain (ũmotho) Bibilia ya Nácar-Colunga (ũrĩo)
Ndĩ kũu masista matiandeithagia gũkũria wendi wa gũtungatĩra Ngai ndĩ mishonarĩ, ndaaiguaga ta ndĩ njera. Kwoguo mwaka ũmwe thutha ũcio ngĩtua itua rĩa gũcoka mũciĩ kũrũmbũiya mama witũ ũrĩa warĩ batĩrĩ. Makĩria ma kũmũteithia wĩra wa nyũmba, nĩ twahoyaga Rũthariũ o hwaĩ-inĩ. Ningĩ nĩ ndeendete kũbanga mahũa ma kanitha, na kũhumba mĩhianano ya Maria na “atheru” nguo.
Araceli: Rĩrĩa ndaarĩ Zaragoza nĩ ndehĩtithirio mĩhĩtwa ya mbere ya gũtuĩka sista. Thutha ũcio masista nĩ maatũtigithũkanirie. Ramoni aaikarire Zaragoza, Lauri agĩthiĩ Valencia, na niĩ ngĩtwarũo Madrid, kũrĩa ndeerũhĩirie mĩhĩtwa yakwa. Mũciĩ wa masista wa Madrid wakoragwo na nyũmba cia gũkoma cia arutwo, andũ akũrũ, na ageni angĩ. Nĩ ũndũ ũcio kwarĩ na wĩra mũingĩ mũno. Ndaarutaga wĩra thibitarĩ-inĩ ya mũciĩ ũcio.
Ndeerĩgagĩrĩra ũtũũro wa sista ũkorũo ũrĩ na gĩkeno mũno. Ndaarĩ na matanya manene ma gũthoma Bibilia na gũtaũkĩrũo nĩyo. No gũtirĩ mũndũ waaragia ũhoro wa Ngai kana Jesu, na tũtiathomaga Bibilia. No Kĩlatini kĩnini nderutire, ngĩĩruta ũhoro wa ũtũũro wa “atheru” na gũthathaiya Maria. No mahinda marĩa maingĩ twarutaga o wĩra wa mĩnoga.
Ngĩambĩrĩria kũgĩa na mĩtangĩko. Ndonaga kaba ingĩraruta wĩra kũndũ ndĩrona mbeca nĩguo ndeithie andũ a famĩlĩ itũ handũ ha kũruta wĩra wa kanitha wa gũtongia andũ angĩ. Nĩ ũndũ ũcio ngĩaria na sista ũrĩa watũrũgamagĩrĩra ngĩmwĩra atĩ nĩ ndĩrenda kuuma kũu. Ndamwĩra ũguo aahingĩrire handũ kanyũmba. Eeciragia atĩ gwĩka ũguo nĩ kũngĩatũmire ngarũrĩre itua rĩakwa.
Masista nĩ maahingũrĩire kuuma kanyũmba-inĩ kau, no rĩrĩa moonire atĩ nĩ ngũthiĩ makĩhingĩra rĩngĩ. Thutha wa kũũhingĩra maita matatũ, makĩnjĩra atĩ no njĩtĩkĩrio gũthiĩ ingĩandĩka ciugo ici: “Ndĩrenda kuuma gũkũ tondũ nĩ kaba gũtungatĩra Shaitani handũ ha Ngai.” Ũndũ ũcio nĩ wamakirie mũno. O na gũtuĩka nĩ ndeendaga mũno kuuma kũu ndingĩetĩkĩrire kwandĩka ciugo ta icio. Thutha ũcio nĩ ndoririe kana no njarie na batĩrĩ na ngĩmwĩra ũrĩa gwathire. Nĩ aaririe na bishobu nĩguo njokio mũciĩ ũrĩa ndoimĩte wa Zaragoza. Thutha wa gũikara Zaragoza o mĩeri mĩnini nĩ ndeetĩkĩririo kũinũka. Kahinda kanini thutha ũcio, Lauri na Ramoni o nao nĩ maainũkire.
KŨGAYŨKANIO NĨ IBUKU RĨRĨA RĨAKANANĨTIO
Felisa
Felisa: Thutha-inĩ nĩ ndaahikire na ngĩthaamĩra Cantabria. No ndaathiaga kanitha itegũtĩĩrĩria, na mũthenya ũmwe wa Kiumia nĩ ndaaiguire kĩmenyithia kĩamakirie mũno. Batĩrĩ aanĩrĩire ũũ aarakarĩte, “Ta rorai ibuku rĩrĩ!” anyitĩte ibuku rĩa, Ma Ĩrĩa Ĩtongoragia Muoyo-inĩ wa Tene na Tene. Agĩcoka akiuga, “Angĩkorũo harĩ mũndũ ũkũheete ibuku ta rĩrĩ, ndehera kana ũrĩte!”
Ndiarĩ na ibuku rĩu no nĩ ndendire kũgĩa narĩo. Thutha wa thikũ cigana ũna Aira a Jehova erĩ nĩ maanjereire na makĩhe ibuku rĩu. Ũtukũ ũcio nĩ ndaarĩthomire na rĩrĩa Aira acio a Jehova maacokire nĩ ndeetĩkĩrire kwĩruta Bibilia.
Ibuku rĩrĩa rĩakananĩtio
Nĩ ndeerutire ũhoro wa ma na ũkĩhutia ngoro yakwa o narua. Gũkorũo nĩ ndeendete maũndũ ma ndini hau kabere nĩ kwandeithirie kwenda Jehova makĩria na gũkorũo na kĩyo ũtungata-inĩ. Ndaabatithirio mwaka wa 1973. O na gũtuĩka ndiarĩ na mĩeke mĩingĩ ya kũhunjĩria andũ a famĩlĩ, nĩ ndaamahunjagĩria rĩrĩa rĩothe kũngĩahotekire. No o ta ũrĩa ngũtaarĩirie hau kabere, andũ a famĩlĩ na makĩria mwarĩ wa maitũ Araceli nĩ maangararirie mũno nĩ ũndũ wa wĩtĩkio wakwa.
Araceli: Maũndũ moru marĩa ndaacemanirie namo rĩrĩa ndaarutaga wĩra kwa masista nĩ maandakaririe mũno na ngĩaga gũkenio nĩ ndini yakwa. O na kũrĩ ũguo, no ndaathiaga Mitha o Kiumia, na o mũthenya nĩ ndaahoyaga Rũthariũ. No no ndaarĩ na wendi mũnene wa gũtaũkĩrũo nĩ Bibilia, na nĩ ndaahoyaga Ngai andeithie. No rĩrĩa mwarĩ wa maitũ Felisa aanjĩrire ũhoro wa wĩtĩkio wake mwerũ, ndoonire akenete mũno nginya ngĩona ta agũrũkĩte. Nĩ ndaamũkararirie mũno.
Araceli
Mĩaka mĩnini thutha ũcio nĩ ndaacokire Madrid kũruta wĩra na ngĩhika. Thutha wa ihinda nĩ ndoonete atĩ andũ arĩa maathiaga kanitha mategũtĩrĩria matiahũthagĩra ũtaaro wa Jesu ũtũũro-inĩ wao. Nĩ ũndũ ũcio ngĩtiga gũthiaga kanitha. Ngĩtiga gwĩtĩkia atĩ nĩ kũrĩ “atheru,” mwaki wa icua, na atĩ batĩrĩ nĩwe wohanagĩra mehia, na ngĩte mĩhianano yothe ĩrĩa ndaarĩ nayo. Ndiamenyaga kana ũrĩa ndeekaga nĩguo kwagĩrĩire. Ndaiguaga nguĩte ngoro mũno no nĩ ndaathire na mbere kũhoya Ngai andeithie ndĩmũmenye. Nĩ ndirikanaga atĩ Aira a Jehova nĩ mookaga gwakwa kaingĩ no ndiamanyitaga ũgeni. Gũtirĩ ndini o na ĩmwe ndonaga ĩrĩ ya ma.
Mĩaka-inĩ ya 1980, aarĩ a maitũ erĩ, Lauri ũrĩa waikaraga France na Ramoni ũrĩa waikaraga Spain, nĩ maambĩrĩirie kwĩruta Bibilia na Aira a Jehova. Ndeĩraga atĩ o nao nĩ maahĩtithĩtio o ta Felisa. Thutha-inĩ nĩ ndaamenyanire na mũtumia ũmwe wa itũũra ritũ wetagwo Angelines, na tũgĩtuĩka arata mũno. O nake aarĩ Mũira wa Jehova. Maita maingĩ Angelines na mũthuri wake nĩ maanjũragia kana no nyende kwĩruta Bibilia. O na gũtuĩka nĩ ndaameraga atĩ ndiendaga maũndũ ma ndini, nĩ maahotire kũmenya atĩ nĩ ndaanyoteire maũndũ ma Bibilia. Mũico-inĩ nĩ ndaameerire ũũ: “Hatirĩ na thĩna. No ngũthoma na inyuĩ angĩkorũo tu ndĩhũthagĩra Bibilia yakwa ya Nácar-Colunga.”
KŨNYITITHANIO NĨ BIBILIA
Felisa: Rĩrĩa ndaabatithirio mwaka wa 1973, kwarĩ na Aira a Jehova ta 70 thĩinĩ wa mũciĩ mũnene wa Cantabria wĩtagwo Santander bũrũri-inĩ wa Spain. Twarĩ na gĩcigo kĩnene mũno gĩa kũhunjia, kwoguo twathiaga na mbathi tũgacoka tũkahũthĩra ngari nini. Twoimaga kuuma itũũra rĩmwe nginya rĩrĩa rĩngĩ, nginya tũgĩtigĩrĩra nĩ twahunjia matũũra mothe gĩcigo-inĩ kĩu.
Ihinda rĩu rĩothe nĩ ndaathomire na andũ aingĩ Bibilia, na ngĩteithia 11 mabatithio. Aingĩ ao maarĩ a ndini ya Gatoreki. Nĩ ndaabataraga kũmonia wetereri na ũtaũku tondũ o na niĩ tene nĩ ndarũmĩtie mũno maũndũ ma ndini. Nĩ ndaamenyaga atĩ no Bibilia tu na roho mũtheru wa Jehova ingĩteithia mũndũ agarũrĩre mwĩcirĩrie wake na ataũkĩrũo nĩ ma ya Kiugo kĩa Ngai. (Ahib. 4:12) Mũthuri wakwa eetagwo Bienvenido na aarĩ mũthigari, no gũkinyĩria 1979 nĩ aabatithirio. Nake mami nĩ aambĩrĩirie kwĩruta Bibilia no kahinda kanini thutha ũcio nĩ aakuire atabatithĩtio.
Araceli: Rĩrĩa ndaambĩrĩirie kwĩruta Bibilia na Aira a Jehova, nĩ ndaarĩ na guoya mũingĩ mũno. No o ũrĩa twathiaga na mbere na gũthoma, kĩũndũ kĩu nĩ gĩathirire. Ũndũ ũrĩa Aira a Jehova maangeneirie mũno nĩ atĩ mekaga maũndũ marĩa marutaga andũ kuuma Bibilia-inĩ. Wĩtĩkio wakwa harĩ Jehova na Kiugo gĩake ũkĩambĩrĩria gũkũra, na gĩkeno gĩakwa gĩkĩongerereka. O na andũ amwe a itũũra maanjĩraga, “Araceli, kinyĩra o hau!”
Nĩ ndirikanaga hĩndĩ ĩmwe ngĩhoya, “Nĩ wega Jehova tondũ ndwandiganĩirie na ningĩ nĩ ũheete mĩeke mĩingĩ ya kuona kĩrĩa ndeethaga—ma ya Bibilia.” Nĩ ndeerire mwarĩ wa maitũ Felisa anjohere nĩ ũndũ wa ũrĩa ndamwarĩirie ũũru. Kuuma hĩndĩ ĩyo, handũ ha gũkararania, twakoragwo na ndeereti njega mũno cia Bibilia. Ndaabatithirio 1989 ndĩ na mĩaka 61.
Felisa: Rĩu ndĩ na mĩaka 91. Mũthuri wakwa nĩ aakuire na ndirĩ na hinya wa kũhingia maũndũ maingĩ. No nĩ thomaga Bibilia o mũthenya, na ngathiĩ mĩcemanio na ũtungata rĩrĩa ndahota.
Araceli: Nĩ ũndũ wa gũkorũo ndaarĩ sista, nĩ nyendete mũno kũhunjĩria mabatĩrĩ na masista. Nĩ tũkoretwo na ndeereti njega mũno na amwe ao, na aingĩ nĩ moete mabuku na ngathĩti citũ. Nĩ ndirikanaga ũrĩa batĩrĩ ũmwe oigire thutha wa kũmũceerera maita maigana ũna. Aanjĩrire ũũ: “Araceli, nĩ ndĩretĩkania na maũndũ mothe marĩa ũndutaga, no kũringana na mĩaka yakwa-rĩ, nĩ kũ kũngĩ ingĩthiĩ? Andũ a mĩceni yakwa na a famĩlĩ itũ mekũnyona atĩa?” Ngĩmũcokeria, “Ĩ nake Ngai egũkuona atĩa?” Akĩinia kĩongo arĩ na kĩeha, no ndaarĩ na ũmĩrĩru wa gũthiĩ na mbere gwetha ũhoro wa ma.
Ndikaariganĩrũo nĩ mũthenya wa mbere ũrĩa mũthuri wakwa aanjĩrire atĩ nĩ ekwenda tũthiĩ mĩcemanio nake. O na gũtuĩka hĩndĩ ĩyo aarĩ na makĩria ma mĩaka 80, kuuma hĩndĩ ĩyo ndaatĩĩrire mũcemanio o na ũmwe. Eerutire Bibilia na agĩtuĩka mũhunjia. No ndirikanaga mahinda mega marĩa twakoragwo namo tũrĩ nake ũtungata-inĩ. Aakuire aatigĩtie mĩeri ĩĩrĩ abatithio.
Felisa: Ũndũ ũrĩa ũngenagia makĩria nĩ kuona atĩ aarĩ a maitũ atatũ arĩa maanjũkagĩrĩra tene nĩ meetĩkĩrire gũthathaiya Jehova. Nĩ tũkoretwo na mahinda mega mũno hamwe, na nĩ twaragia maũndũ megiĩ Bibilia na megiĩ Jehova Ngai witũ ũrĩ wendo. Rĩu twĩ na aarĩ a maitũ nĩ tũnyitithanĩtio nĩ ũhoro wa ma.a
a Rĩu Ramoni arĩ na mĩaka 83, Felisa 91, na Araceli 87, na no marathiĩ na mbere gũtungatĩra Jehova marĩ na kĩyo. Lauri nĩ aakuire 1990 arĩ mwĩhokeku.