Gũcaria Kĩheo Kĩrĩa Kĩega Mũno

Ti ũndũ mũhũthũ gwetha kĩheo kĩrĩa kĩngĩagĩrĩra mũndũ. Makĩria ma ũguo, ũrĩa ũkũheo nĩwe wonanagia bata wa kĩheo. Ningĩ nĩ wega kũririkana atĩ, kĩrĩa gĩkenagia hũngũ ti kĩo gĩkenagia rwĩgĩ.

Kwa ngerekano, tinĩnja no one thimũ cia kĩĩrĩu kana indo ingĩ ta icio irĩ kĩheo kĩrĩa kĩega mũno. Nake mũndũ mũgima no akenere mũno kĩheo kĩrahutia ngoro yake ta indo iria famĩlĩ itigagĩra njiarũa ciacio. Ũndũire-inĩ ũmwe, mbeca nĩcio kĩheo kĩrĩa andũ ethĩ na akũrũ mendete kũheo, ũndũ ũrĩa ũmahotithagia gũcihũthĩra na njĩra ĩrĩa mekwenda.

O na kũrĩ ũguo, andũ aingĩ nĩ mathiaga na mbere gũcaria kĩheo kĩrĩa kĩngĩagĩrĩra mũndũ ũrĩa monaga arĩ wa bata harĩ o. O na gũtuĩka ti ũndũ mũhũthũ hĩndĩ ciothe kuona kĩheo ta kĩu, harĩ maũndũ mũndũ angĩka nĩguo akorũo arĩ ũndũ mũhũthũ gwĩka ũguo. Reke tuone maũndũ mana mangĩteithia ũrĩa ũraheo kĩheo aigue aiganĩire.

Kĩrĩa eriragĩria. Mũthuri ũmwe kuuma Belfast, Northern Ireland, oigire atĩ mũithikiri ũrĩa aaheirũo arĩ na mĩaka 10 kana 11 nĩguo warĩ kĩheo kĩrĩa kĩa bata mũno arĩ aheo. Nĩkĩ? Oigire ũũ: “Tondũ nĩ ndendaga kũgĩa mũithikiri.” Ciugo icio ironania atĩ kĩrĩa mũndũ eriragĩria nĩ gĩtũmaga akenio nĩ kĩheo kana age gũkenio nĩ kĩo. Kwoguo, wĩcirie ũhoro wa mũndũ ũrĩa ũngĩenda kũhe kĩheo. Geria kũmenya nĩ kĩĩ angĩona kĩrĩ gĩa bata, tondũ kĩndũ kĩrĩa mũndũ onaga kĩrĩ kĩa bata nĩkĩo eriragĩria. Kwa ngerekano, ũndũ ũrĩa andũ akũrũ monaga kaingĩ ũrĩ wa bata nĩ kũhũthĩra mahinda na famĩlĩ ciao. No merirĩrie kuonaga ciana ciao na ciana cia ciana ciao kaingĩ o ũrĩa kũngĩhoteka. Gũthiĩ gũceera hamwe nao no gũtũme makene gũkĩra ũrĩa mangĩkena ũngĩmahe kĩheo kĩngĩ.

Gũthikĩrĩria wega no gũgũteithie kũmenya kĩrĩa mũndũ eriragĩria. Bibilia ĩtwĩkĩraga ngoro ũũ: “O mũndũ no mũhaka ahiũhage gũthikĩrĩria, ndakahiũhage kwaria.” (Jakubu 1:19) Hĩndĩ ciothe mũkĩaria na arata aku kana andũ a famĩlĩ, thikĩrĩria maũndũ marĩa mangĩgũteithia kũmenya kĩrĩa mendete na kĩrĩa matendete. Ũndũ ũcio no ũgũteithie kũmahe kĩheo kĩrĩa mangĩkenera.

Kĩrĩa arabatara. Mũndũ no akenere kĩheo o na kĩngĩkorũo kĩrĩ kĩa raithi atĩa angĩkorũo nĩ gĩkũmũhingĩria ũndũ ũrĩa arabatara. No ũngĩmenya atĩa kĩrĩa mũndũ ũngĩ arabatara?

Mũndũ no ecirie njĩra ĩrĩa hũthũ ya kũmenya ũndũ ũcio nĩ kũũria mũndũ kĩrĩa arenda. O na kũrĩ ũguo, andũ aingĩ monaga ũndũ ũcio ũkĩmaima gĩkeno tondũ monaga ũndũ ũrĩa mwega nĩ kũhe mũndũ kĩheo kĩega rĩrĩa aterĩgĩrĩire. Makĩria ma ũguo, o na gũtuĩka andũ amwe nĩ moigaga indo iria mendete na iria matendete, kaingĩ matiendaga kuuga mabataro mao.

Nĩ ũndũ ũcio, wĩrutanĩrie kũrora ũrĩa maũndũ ma mũndũ maikarĩte. Hihi nĩ mũndũ mwĩthĩ, mũkũrũ, ũtahikĩte kana akahikania, ũhikanĩtie kana akahika, ũtiganĩte na mũthuri kana mũtumia wake, ũkuĩrĩirũo nĩ mũthuri kana mũtumia wake, wandĩkĩtwo wĩra, kana ũthiĩte ritaya? Ũcoke wĩcũranie nĩ iheo irĩkũ ingĩhingia bata ũrĩa mũndũ ũcio arĩ naguo.

Nĩguo ũmenye mabataro ma mũndũ ũrĩa ũrenda kũhe kĩheo aria na andũ angĩ manekora ũndũ-inĩ ta ũcio. No makwĩre maũndũ ma mwanya matoĩkaine nĩ andũ angĩ. Ũkĩmenyaga maũndũ ta macio, no ũhote kũheana kĩheo kĩrahingia mabataro marĩa andũ angĩ matareciria.

Ihinda. Bibilia yugaga: “Kiugo kĩarĩtio o ihinda rĩagĩrĩire, kaĩ nĩ kĩega-ĩ!” (Thimo 15:23) Rĩandĩko rĩrĩ rĩronania atĩ kũhũthĩra ciugo iria ciagĩrĩire ihinda rĩrĩa rĩagĩrĩire no kũgarũre maũndũ. Ũguo noguo kũrĩ harĩ ciĩko citũ. O ta ũrĩa ciugo iria ciarĩtio ihinda rĩrĩa rĩagĩrĩire ikoragwo irĩ njega harĩ ũrĩa ũrarĩrio, kĩheo kĩngĩheanwo ihinda rĩrĩa rĩagĩrĩire kana kĩringane na ũndũ mũna, gĩkeno kĩa ũrĩa ũraheo no kĩongerereke.

Ta wĩcirie ngerekano imwe cia rĩrĩa andũ maheanaga iheo; mũrata agĩka ũhiki, mũndũ mwĩthĩ arĩ hakuhĩ kũrĩkia cukuru, kana rĩrĩa mũthuri na mũtumia marerĩgĩrĩra kũgĩa mwana. Andũ amwe nĩ monaga arĩ wega kwandĩka rĩrĩa maũndũ ta macio magekĩka. Na njĩra ĩyo, nĩ mahotaga kũbanga kĩheo kĩrĩa kĩaganĩrĩire na maũndũ macio.a

Ũrĩa kũrĩ nĩ atĩ, ndwagĩrĩire kwaga kũheana iheo wetereire ũkaheana rĩrĩa kũrĩ na thigũkũ. No ũgĩe na gĩkeno kĩrĩa kiumanaga na kũheana hĩndĩ o yothe. O na kũrĩ ũguo, nĩ wega kwĩmenyerera. Kwa ngerekano, mũndũrũme angĩhe mũtumia kĩheo hatarĩ na gĩtũmi gĩa gwĩka ũguo, mũtumia ũcio no ecirie atĩ ĩyo nĩ njĩra ya kuonania mũndũ ũcio nĩ arenda mamenyane makĩria. Angĩkorũo ũcio tiguo muoroto wa mũndũ ũcio, kĩheo ta kĩu no gĩtũme andũ maage kũiguithania kana ũndũ ũcio ũrehe thĩna. Ũndũ ũcio ũratũma twĩcirie ũndũ ũngĩ wa bata mũno—muoroto wa ũrĩa ũraheana kĩheo.

Muoroto wa ũrĩa ũraheana kĩheo. O ta ũrĩa ngerekano ĩrĩa twarĩrĩria ĩronania, nĩ wega gwĩciria kana mũndũ ũrĩa tũrahe kĩheo nĩ egũtũnyita na njĩra njũru. Ningĩ nĩ wega mũheani eyũrie muoroto wake nĩ ũrĩkũ akĩheana kĩheo. O na gũtuĩka andũ aingĩ no mecirie atĩ muoroto wao wa kũheana iheo nĩ mwega, aingĩ maheanaga iheo o mwaka no ũndũ ũcio nduumaga ngoro. Angĩ nao maheanaga nĩguo mekwo ũndũ wa mwanya kana maheo kĩndũ thutha wa kũheana.

Ũngĩka atĩa nĩguo ũgatigĩrĩra ũraheana iheo ũrĩ na muoroto mwega? Bibilia yugaga ũũ: “Maũndũ mothe marĩa mwĩkaga mekagei na wendo.” (1 Akorintho 16:14) Angĩkorũo ũraheana kĩheo nĩ ũndũ wa wendo kana kũrũmbũiya mũndũ, kwĩ na ũhotekeku kĩheo gĩaku kĩamũkĩrũo na gĩkeno, na o nawe nĩ ũkũgĩa na gĩkeno kĩnene kĩrĩa kiumanaga na gũkorũo mũndũ arĩ mũtaana. Ũngĩheana kuuma ngoro-inĩ, ningĩ nĩ ũgũtũma Ithe witũ wa igũrũ akene. Mũtũmwo Paulo nĩ aacokeirie Akristiano a Korintho ya tene ngatho rĩrĩa maaheanire meyendeire nĩguo mateithie Akristiano a Judea. Aamerire ũũ: “Ngai endete mũndũ ũheanaga akenete.”—2 Akorintho 9:7.

Gwĩcũrania ũhoro wa maũndũ macio twarĩrĩria, no gũtũme ũheanage iheo ingĩtũma andũ arĩa angĩ makene. Maũndũ macio, na mangĩ maingĩ nĩ mateithĩrĩirie harĩ mũbango wa Ngai wa kũhe andũ kĩheo kĩrĩa kĩnene mũno gĩkĩrĩte iheo iria ingĩ ciothe. Tũragwĩkĩra ngoro ũthome gĩcunjĩ kĩrĩa kĩrũmĩrĩire nĩguo ũmenye kĩheo kĩu nĩ kĩrĩkũ.