Mabuku na Maandĩko Marĩa Magwetetwo Thĩinĩ wa Kabuku ka Mũcemanio wa Ũtũũro na Ũtungata Witũ
AGOSTI 6-12
MŨTHITHŨ KUUMA KIUGO-INĨ KĨA NGAI | LUKA 17-18
“Onanagia Ngatho”
(Luka 17:11-14) Rĩrĩa aathiaga Jerusalemu, nĩ aatuĩkanĩirie Samaria na Galili. 12 Na rĩrĩa aaingĩraga gĩcagi kĩmwe, arũme ikũmi maarĩ na mangũ makĩmuona, no makĩrũgama haraya. 13 Makĩanĩrĩra makiuga: “Jesu, Mũrutani, tũiguĩre tha!” 14 Nake amona, akĩmeera atĩrĩ: “Thiĩi mũkeyonanie kũrĩ athĩnjĩri-Ngai.” Na marĩ njĩra-inĩ magĩthiĩ, magĩtherio.
Maũndũ ma kwĩruta thĩinĩ wa nwtsty megiĩ Lu 17:12, 14
arũme ikũmi maarĩ na mangũ: Mahinda-inĩ ma Bibilia, andũ arĩa maarĩ na mũrimũ wa mangũ maacokanagĩrĩra hamwe kana magaikara marĩ gĩkundi nĩgetha makahota gũteithania. (2Ath 7:3-5) Watho wa Ngai woigĩte atĩ andũ arĩa maarĩ na mangũ magĩrĩire gũikara marĩ oiki. Ningĩ mũndũ warĩ na mangũ aabataraga kwanĩrĩra na oige ũũ: “Ndĩ na ngʼũki! Ndĩ na ngʼũki! [Ndĩ na thaahu!]” (Ala 13:45, 46) Kũringa na ũrĩa Watho wonanĩtie, andũ acio maarũgamire haraihu na Jesu.—Rora ũndũ wa kwĩruta thĩinĩ wa Mat 8:2 na Ũthathaũri wa ciugo cia Bibilia, “Mangũ; Mũndũ mũrũaru mangũ.”
thiĩi mũkeyonanie kũrĩ athĩnjĩri-Ngai: Tondũ Jesu Kristo aarĩ rungu rwa Watho rĩrĩa arĩ gũkũ thĩ, nĩ aamenyaga atĩ watho ũrĩa athĩnjĩri-Ngai maahetwo nĩ warutaga wĩra, na nĩkĩo eerekeirie arũme arĩa aahonetie mangũ mathiĩ kũrĩ mũthĩnjĩri-Ngai. (Mat 8:4; Mar 1:44) Kũringana na Watho wa Musa, mũthĩnjĩri-Ngai no mũhaka angĩarorire na one atĩ mũndũ ũrarĩ na mangũ nĩ mũhonu. Mũndũ ũcio wahonetio mangũ agĩrĩirũo gũtwara hekarũ-inĩ indo ici irĩ kĩheo, tũnyoni twĩrĩ twĩ muoyo, kamũtĩ ka mũtarakwa, ndigi cia rangi mũtune, na mũthobi.—Ala 14:2-32.
(Luka 17:15, 16) Rĩrĩa ũmwe wao onire atĩ nĩ ahonio, agĩcoka, akĩgoocaga Ngai na mũgambo mũnene. 16 Agĩturumithia ũthiũ wake magũrũ-inĩ ma Jesu, akĩmũcokagĩria ngatho. Makĩria ma ũguo, aarĩ Mũsamaria.
(Luka 17:17, 18) Nake Jesu akiuga: “Andũ othe ikũmi nĩ maatherio, githĩ tiguo? Hakĩrĩ ũguo-rĩ, acio angĩ kenda makĩrĩ kũ? 18 Hatirĩ ũngĩ wacoka kũgooca Ngai tiga o mũndũ ũyũ wa rũrĩrĩ rũngĩ?”
w08 8/1 14-15 kĩb. 8-9
Nĩkĩ nĩ Twagĩrĩirũo Gũcokagia Ngatho?
Hihi Jesu nĩ aagaga gũtindanĩra na andũ rĩrĩa maga gũcokia ngatho? Ũhoro ũcio ũgĩthiĩ na mbere ugaga ũũ: “Nake Jesu akiuga: ‘Andũ othe ikũmi nĩ maatherio, githĩ tiguo? Acio angĩ kenda makĩrĩ kũ? Hatirĩ ũngĩ wacoka kũgooca Ngai tiga o mũndũ ũyũ wa rũrĩrĩ rũngĩ?’”—Luka 17:17, 18.
Kwoguo andũ acio angĩ kenda arĩa maarĩ na mangũ matiarĩ oru. Tondũ mbere ĩyo, nĩ monanĩtie wĩtĩkio wao harĩ Jesu na meyendeire magĩka ũrĩa oigĩte, ũndũ ũrĩa wakoniĩ gũthiĩ nginya Jerusalemu kwĩyonania kũrĩ athĩnjĩri-Ngai. O na gũtuĩka matiarĩ na nganja harĩ maũndũ marĩa Jesu aamekĩire ma tha, nĩ maagire kũmũcokeria ngatho. Ciĩko ciao itiakenirie Kristo. Ĩ ithuĩ na ithuĩ? Rĩrĩa mũndũ atwĩka wega-rĩ, nĩtũhiũhaga kũmũcokeria ngatho na tũngĩona kwagĩrĩire kũmwandĩkĩra marũa ma gũcokia ngatho?
Kũmaatha Maũndũ ma Bata Maandĩko-inĩ
(Luka 17:7-10) “Nũ thĩinĩ wanyu ũrĩ na ngombo ĩrarĩma na mũraũ kana ĩrarĩithia ũngĩmĩra yoima mũgũnda, ‘Ũka haha o rĩu na ũikare metha-inĩ ũrĩe’? 8 Handũ ha ũguo-rĩ, na githĩ ndangĩmĩra, ‘Haarĩria irio ciakwa cia hwaĩ-inĩ, na wĩhotore ũndungatĩre nginya ndĩkie kũrĩa na kũnyua, na thutha ũcio no ũrĩe na ũnyue’? 9 Ndangĩcokeria ngombo ĩyo ngatho nĩ ũndũ wa gwĩka ũrĩa ĩgwathĩtwo, kana tiguo? 10 O ũndũ ũmwe na ũcio, thutha wa kũhingia maũndũ mothe marĩa mwathĩtwo, ugagai: ‘Ithuĩ tũrĩ ngombo itarĩ kĩene. Tweka o ũrĩa tũkwagĩrĩirũo nĩ gwĩka.’”
Ũndũ wa kwĩruta thĩinĩ wa nwtsty wĩgiĩ Lu 17:10
itarĩ kĩene: Ũguo nĩ kuuga, “itarĩ bata; tũhũ.” Ũrĩa Jesu eendaga kuuga ngerekano-inĩ ĩno ti atĩ ngombo, arutwo ake, mabatiĩ kwĩyona ta matarĩ a bata kana marĩ a tũhũ. Kũringana na ciugo iria ithiũrũrũkĩirie, ciugo “itarĩ kĩene” ironania atĩ ngombo ciagĩrĩirũo kwĩyona itabatiĩ kũheo rũgooco kana gwĩkwo maũndũ na njĩra ya mwanya. Athomi amwe monaga kiugo kĩu ta ũrĩa kĩhũthĩrĩtwo haha kuuga, “ithuĩ tũrĩ o ngombo tu itarabatara gwĩkwo maũndũ na njĩra ya mwanya.”
(Luka 18:8) Ngũmwĩra atĩrĩ, arĩtigagĩrĩra nĩ mona kĩhooto o na ihenya. No rĩrĩ, hĩndĩ ĩrĩa Mũrũ wa mũndũ agaakinya-rĩ, hihi kũna nĩ agaakora wĩtĩkio ta ũcio gũkũ thĩ?”
Ũndũ wa kwĩruta thĩinĩ wa nwtsty wĩgiĩ Lu 18:8
wĩtĩkio ta ũcio: Kana “wĩtĩkio wa mũthemba ũcio.” Ũguo nĩ kuuga, “wĩtĩkio.” Kiugo gĩa Kĩngiriki kĩrĩa kĩrĩ mbere ya kiugo “wĩtĩkio” kĩronania atĩ Jesu ndaaragia ũhoro wa wĩtĩkio tu, no aaragia ũhoro wĩgiĩ wĩtĩkio mũna, ta ũrĩa warĩ na mũtumia ũrĩa wa ndigwa ũgwetetwo ngerekano-inĩ yake. (Lu 18:1-8) Ũndũ ũcio nĩ hamwe na gũkorũo na wĩtĩkio harĩ hinya wa mahoya na wĩtĩkio atĩ Ngai nĩ akarehe kĩhooto kũrĩ andũ arĩa athuurĩte. O na kũrĩ ũguo, Jesu ndaacokirie kĩũria kĩu kĩgiĩ wĩtĩkio nĩguo arutwo ake mecirie ũrĩa wĩtĩkio wao watariĩ. Ngerekano ya mahoya na wĩtĩkio nĩ yagĩrĩire tondũ Jesu akoretwo ataarĩria magerio marĩa arutwo ake mangĩacemanirie namo.—Lu 17:22-37.
Ũthomi wa Bibilia
(Luka 18:24-43) Jesu akĩmũrora akiuga: “Kaĩ nĩ ũgaakorũo ũrĩ ũndũ mũritũ harĩ andũ arĩa marĩ mbeca gũtonya Ũthamaki-inĩ wa Ngai-ĩ! 25 Nĩ ũndũ mũhũthũ harĩ ngamĩra gũtonyera karima ga cindano gũkĩra mũndũ mũtongu gũtonya Ũthamaki-inĩ wa Ngai.” 26 Arĩa maaiguire ũguo makĩũria atĩrĩ: “Nũ ũngĩkĩhonokio?” 27 Nake akiuga: “Maũndũ marĩa matangĩhoteka harĩ andũ no mahoteke harĩ Ngai.” 28 No Petero akĩmwĩra: “Atĩrĩrĩ, ithuĩ nĩ tũtigĩte indo iria ciarĩ citũ tũgakũrũmĩrĩra.” 29 Nake akĩmeera: “Ngũmwĩra na ma atĩ, gũtirĩ mũndũ ũtigĩte nyũmba kana mũtumia kana ariũ a nyina kana aciari kana ciana nĩ ũndũ wa Ũthamaki wa Ngai 30 ũtekwamũkĩra maita maingĩ makĩria ihinda-inĩ rĩrĩ, na aheo muoyo wa tene na tene mũtabarĩre-inĩ wa maũndũ ũrĩa ũroka.” 31 Agĩcoka agĩtwara arĩa Ikũmi na Erĩ keheri-inĩ na akĩmeera: “Atĩrĩrĩ, tũrorete Jerusalemu, na maũndũ marĩa mothe maandĩkirũo kũgerera anabii megiĩ Mũrũ wa mũndũ nĩ mekũhinga. 32 Kwa ngerekano-rĩ, nĩ ekũneanwo kũrĩ andũ a ndũrĩrĩ na anyũrũrio, agĩrũo gĩtĩo na atuĩrũo mata. 33 Na thutha wa kũmũhũũra na iboko, nĩ mekũmũũraga, no mũthenya wa gatatũ nĩ akaariũka.” 34 No rĩrĩ, matiataũkĩirũo nĩ ũndũ o na ũmwe wa macio, nĩ gũkorũo ciugo icio ciarĩ hithe harĩ o, na matiataũkĩirũo nĩ maũndũ marĩa mooigirũo. 35 Na rĩrĩ, Jesu arĩ hakuhĩ gũkinya Jeriko, nĩ haarĩ mũndũ mũtumumu waikarĩte thĩ mũkĩra-inĩ wa njĩra akĩhoya mbeca. 36 Na tondũ nĩ aaiguire kĩrĩndĩ gĩkĩhĩtũka, akĩambĩrĩria kũũrĩrĩria kĩrĩa gĩathiaga na mbere. 37 Nao makĩmwĩra: “Nĩ Jesu ũrĩa Mũnazarini ũrahĩtũka!” 38 Aigua ũguo, akĩanĩrĩra: “Jesu, Mũrũ wa Daudi, njiguĩra tha!” 39 Nao andũ arĩa maarĩ mbere makĩambĩrĩria kũmũkũũma makĩmwĩraga akire, no we agĩthiĩ o na mbere kwanĩrĩra: “Mũrũ wa Daudi, njiguĩra tha!” 40 Nake Jesu akĩrũgama na agĩathana mũndũ ũcio atwarũo harĩ we. Na rĩrĩa aamũkuhĩrĩirie, Jesu akĩmũũria atĩrĩ: 41 “Ũkwenda ngwĩkĩre atĩa?” Nake akĩmwĩra: “Mwathani, he ũhoti wa kuona rĩngĩ.” 42 Nĩ ũndũ ũcio Jesu akĩmwĩra: “Gĩa na ũhoti wa kuona rĩngĩ; wĩtĩkio waku nĩ watũma ũhone.” 43 Na o rĩo akĩhota kuona, na akĩambĩrĩria kũmũrũmĩrĩra akĩgoocaga Ngai. Ningĩ andũ othe mona ũguo makĩgooca Ngai.
AGOSTI 13-19
MŨTHITHŨ KUUMA KIUGO-INĨ KĨA NGAI | LUKA 19-20
“Wĩrute Kuumana na Ngerekano ya Mina Ikũmi”
(Luka 19:12, 13) Kwoguo akiuga: “Mũndũ ũmwe waciarĩtwo famĩlĩ-inĩ yarĩ igweta nĩ aathiire bũrũri wa kũraya gwĩcarĩria ũthamaki na thutha ũcio acoke. 13 Agĩta ngombo ciake ikũmi, agĩcinengera mina ikũmi na agĩciĩra, ‘Cionjorithiei nginya rĩrĩa ngaacoka.’
Ngerekano ya Mina Ikũmi
Akoiga ũũ: “Mũndũ ũmwe waciarĩtwo famĩlĩ-inĩ yarĩ igweta nĩ aathiire bũrũri wa kũraya gwĩcarĩria ũthamaki na thutha ũcio acoke.” (Luka 19:12) Rũgendo ta rũu nĩ rũngĩoire ihinda. Hatarĩ nganja Jesu nĩwe ‘mũndũ ũcio waciarĩtwo famĩlĩ-inĩ yarĩ igweta’ ũrĩa waathire “bũrũri wa kũraya,” kũrĩa igũrũ, kũrĩa Ithe angĩkaamũhe Ũthamaki.
Ngerekano-inĩ ĩyo, ‘mũndũ ũcio waciarĩtwo famĩlĩ-inĩ yarĩ igweta’ atanathiĩ, eetire ngombo ikũmi na agĩcihe o mũndũ mina ĩmwe agĩciĩra: “Cionjorithiei nginya rĩrĩa ngaacoka.” (Luka 19:13) Mina ĩmwe yarĩ na thogora mũnene, tondũ nĩyo mũruti wĩra wa mũgũnda aarĩhagwo thutha wa kũruta wĩra ihinda rĩa mĩeri ĩtatũ na kĩndũ.
No kũhoteke arutwo nĩ marataũkĩrũo atĩ nĩo marahaananio na ngombo icio ikũmi ngerekano-inĩ ĩyo, tondũ Jesu hau kabere nĩ aamaringithanĩtie na agethi. (Mathayo 9:35-38) No Jesu ndarameera marehe magetha ma irio cia mũgũnda ta ngano. Handũ ha ũguo, arenda mahũthĩre mahinda, hinya, o na indo ciao kũruta wĩra wa gũcaria arutwo angĩ arĩa magaathana Ũthamaki-inĩ wa Ngai.
(Luka 19:16-19) Nĩ ũndũ ũcio, ya mbere ĩgĩũka ĩkiuga, ‘Mwathani, mina yaku nĩ ĩraciarire mina ingĩ ikũmi.’ 17 Nake akĩmĩra, ‘Nĩ wĩkĩte wega, ngombo ĩno njega! Tondũ ũrarĩ mwĩhokeku kaũndũ-inĩ kanini-rĩ, nĩ ndakũhe wathani igũrũ rĩa matũũra ikũmi.’ 18 Nayo ya kerĩ ĩgĩũka, ĩkiuga, ‘Mwathani, mina yaku ĩraciarire mina ithano.’ 19 Akĩra ngombo ĩyo nayo, ‘Wee rũgamagĩrĩra matũũra matano.’
Ngerekano ya Mina Ikũmi
Arutwo mangĩtaũkĩrũo atĩ nĩo mahaananĩtio na ngombo icio ciahũthĩrire mahinda, hinya, o na indo ciao gũtua andũ angĩ arutwo, no makorũo na ma atĩ Jesu nĩ agaakena, na nĩ akaarathima kĩyo kĩu kĩao. Ma nĩ atĩ, arutwo a Jesu matikoragwo na maũndũ, mĩeke, kana ũhoti ũhaanaine. Ĩndĩ Jesu, ũrĩa ũgaacoka “arĩ na ũthamaki,” nĩ arĩonaga na akarathima kĩyo kĩao wĩra-inĩ wa gũtua andũ arutwo.—Mathayo 28:19, 20.
(Luka 19:20-24) No ĩngĩ ĩgĩũka, ĩkiuga, ‘Mwathani, ke mina yaku ĩrĩa ndĩrahithĩte njohete na gĩtambaya. 21 Nĩ ndaagwĩtigagĩra, nĩ gũkorũo ũrĩ mũndũ mũru; woyaga kĩrĩa ũtaigĩte, na ũkagetha kĩrĩa ũtaahandĩte.’ 22 Akĩmĩra atĩrĩ, ‘Ngũgũtuĩra na ciugo ciaku mwene, ngombo ĩno njũru. Nĩ wamenyaga atĩ ndĩ mũndũ mũru, woyaga kĩrĩa ataigĩte, na akagetha kĩrĩa atahandĩte, githĩ tiguo? 23 Waregire kũiga mbeca ciakwa bengi nĩkĩ, nĩguo ndacoka ngacioya na maciaro ma cio?’ 24 “Nĩ ũndũ ũcio akĩra arĩa maarũgamĩte hau atĩrĩ, ‘Oyai mina ĩyo arĩ nayo mũnengere ũrĩa ũrĩ na mina ikũmi.’
Ngerekano ya Mina Ikũmi
Ngombo ĩyo ĩratunywo kĩrĩa ĩrĩ nakĩo nĩ ũndũ wa kwaga kwĩrutanĩria nĩguo ĩingĩhie ũtonga wa ũthamaki wa mwathi wayo. Atũmwo nĩ marerĩgĩrĩra atĩ Jesu nĩ agaathana Ũthamaki-inĩ wa Ngai. Kwoguo, no kũhoteke ũndũ ũrĩa agweta wĩgiĩ ngombo ĩyo ya mũico nĩ watũma mone atĩ mangĩaga gũkorũo na kĩyo, matikona handũ Ũthamaki-inĩ ũcio.
Kũmaatha Maũndũ ma Bata Maandĩko-inĩ
(Luka 19:43) Tondũ matukũ nĩ marĩũka rĩrĩa thũ ciaku igakũirigĩra na mĩtĩ mĩicũhie o na igũthiũrũrũkĩrie na ikũhatĩke mĩena yothe.
Ũndũ wa kwĩruta thĩinĩ wa nwtsty wĩgiĩ Lu 19:43
igakũirigĩra na mĩtĩ mĩicũhie: Kana “rũgiri.” Kiugo gĩa Kĩngiriki khaʹrax kĩonekaga o haha tu thĩinĩ wa Maandĩko ma Gĩkristiano ma Kĩngiriki. Kiugo kĩu no kiuge “mũtĩ mũicũhie kana gĩkĩngĩ kĩirigĩte handũ; mũtĩ” kana “thigari cirigĩte handũ na mĩtĩ kana rũgiri.” Ciugo cia Jesu ciahingire mwaka wa 70 M.M. rĩrĩa thigari cia Roma itongoretio nĩ Tito ciathondekire rũthingo kana rũgiri kũrigicĩria Jerusalemu. Muoroto wa Tito warĩ maũndũ matatũ—kũgiria Ayahudi matikore, kũmekĩra ngoro meneane kũrĩ o, na mahũte nginya mamenyihĩrie. Nĩguo mone indo cia kũirigĩra gũthiũrũrũkĩria Jerusalemu, thigari cia Roma ciatemire mĩtĩ matũũra-inĩ marĩa maarigicĩirie.
(Luka 20:38) We ti Ngai wa arĩa makuĩte, no nĩ wa arĩa marĩ muoyo, nĩ gũkorũo harĩ we othe marĩ muoyo.”
Ũndũ wa kwĩruta thĩinĩ wa nwtsty wĩgiĩ Lu 20:38
nĩ gũkorũo harĩ we othe marĩ muoyo: Kana “nĩ gũkorũo kũringana nake othe marĩ muoyo.” Bibilia yonanagia arĩa marĩ muoyo no nĩ maraihanĩrĩirie na Ngai nĩ makoragwo marĩ akuũ kũringana nake. (Ef 2:1; 1Ti 5:6) Ũndũ ũmwe na ũcio, ndungata njĩtĩkĩrĩku nĩ Ngai, iria ciakuire irĩ o muoyo kũringana na Jehova, nĩ gũkorũo muoroto wa gũciriũkia nĩ wa ma na nĩ ũkahinga.—Ro 4:16, 17.
Ũthomi wa Bibilia
(Luka 19:11-27) Na rĩrĩa maathikagĩrĩria maũndũ macio, akĩmahe ngerekano ĩngĩ, tondũ aarĩ hakuhĩ gũkinya Jerusalemu na meeciragia atĩ Ũthamaki wa Ngai ũngĩokire o hĩndĩ ĩyo. 12 Kwoguo akiuga: “Mũndũ ũmwe waciarĩtwo famĩlĩ-inĩ yarĩ igweta nĩ aathiire bũrũri wa kũraya gwĩcarĩria ũthamaki na thutha ũcio acoke. 13 Agĩta ngombo ciake ikũmi, agĩcinengera mina ikũmi na agĩciĩra, ‘Cionjorithiei nginya rĩrĩa ngaacoka.’ 14 No raiya a kũu nĩ maamũthũire na magĩtũma mabarũthi kũrĩa aarĩ makoige, ‘Tũtirenda mũndũ ũyũ atuĩke mũthamaki witũ.’ 15 “Thutha-inĩ rĩrĩa aacokire arĩ na ũthamaki, agĩta ngombo ciake iria aanengerete mbeca, nĩguo amenye kĩrĩa cionete cionjorithia. 16 Nĩ ũndũ ũcio, ya mbere ĩgĩũka ĩkiuga, ‘Mwathani, mina yaku nĩ ĩraciarire mina ingĩ ikũmi.’ 17 Nake akĩmĩra, ‘Nĩ wĩkĩte wega, ngombo ĩno njega! Tondũ ũrarĩ mwĩhokeku kaũndũ-inĩ kanini-rĩ, nĩ ndakũhe wathani igũrũ rĩa matũũra ikũmi.’ 18 Nayo ya kerĩ ĩgĩũka, ĩkiuga, ‘Mwathani, mina yaku ĩraciarire mina ithano.’ 19 Akĩra ngombo ĩyo nayo, ‘Wee rũgamagĩrĩra matũũra matano.’ 20 No ĩngĩ ĩgĩũka, ĩkiuga, ‘Mwathani, ke mina yaku ĩrĩa ndĩrahithĩte njohete na gĩtambaya. 21 Nĩ ndaagwĩtigagĩra, nĩ gũkorũo ũrĩ mũndũ mũru; woyaga kĩrĩa ũtaigĩte, na ũkagetha kĩrĩa ũtaahandĩte.’ 22 Akĩmĩra atĩrĩ, ‘Ngũgũtuĩra na ciugo ciaku mwene, ngombo ĩno njũru. Nĩ wamenyaga atĩ ndĩ mũndũ mũru, woyaga kĩrĩa ataigĩte, na akagetha kĩrĩa atahandĩte, githĩ tiguo? 23 Waregire kũiga mbeca ciakwa bengi nĩkĩ, nĩguo ndacoka ngacioya na maciaro ma cio?’ 24 “Nĩ ũndũ ũcio akĩra arĩa maarũgamĩte hau atĩrĩ, ‘Oyai mina ĩyo arĩ nayo mũnengere ũrĩa ũrĩ na mina ikũmi.’ 25 No makĩmwĩra, ‘Mwathani, akĩrĩ na mina ikũmi!’— 26 ‘Ngũmwĩra atĩrĩ, mũndũ o wothe ũrĩa ũrĩ na kĩndũ, nĩ akongererũo, no ũrĩa ũtarĩ, o na kĩrĩa arĩ nakĩo nĩ agaatunywo. 27 Makĩria ma ũguo, thũ icio ciakwa citarendaga nduĩke mũthamaki wacio-rĩ, cirehei na mũciũragĩre haha ngĩonaga.’”
AGOSTI 20-26
MŨTHITHŨ KUUMA KIUGO-INĨ KĨA NGAI | LUKA 21-22
“Ũhonokio Wanyu nĩ Ũrakuhĩrĩria”
(Luka 21:25) “Ningĩ, nĩ gũkaagĩa na imenyithia riũa-inĩ na mweri-inĩ na njata-inĩ, na gũkũ thĩ ndũrĩrĩ nĩ ikaanyitwo nĩ kĩeha na itimenye kũrĩa ingĩũrĩra nĩ ũndũ wa mũrurumo wa iria o na kũhũũrana kwarĩo.
Ũrĩa Ũthamaki wa Ngai Ũkaaniina Thũ Ciaguo
9 Imenyithia kũrĩa igũrũ. Jesu aarathire ũũ: “Riũa nĩrĩgekĩrũo nduma, naguo mweri ũtige kwara, nacio njata igũe ciume igũrũ.” Hatarĩ nganja, andũ matikehoka rĩngĩ atongoria a ndini mamatongorie. Hihi Jesu aaragia nginya ũhoro wa maũndũ matarĩ ma ndũire makoneka kũrĩa igũrũ? No kũhoteke. (Isa. 13:9-11; Joel 2:1, 30, 31) Andũ mageeka atĩa mona maũndũ macio? ‘Nĩ makaanyarirĩka’ nĩ ũndũ wa ‘kũrigwo.’ (Luk. 21:25; Zef. 1:17) Arĩa mokagĩrĩra Ũthamaki wa Ngai, kuuma ‘athamaki nginya ngombo,’ nĩ “makoorũo nĩ hinya nĩ ũndũ wa guoya, na nĩ ũndũ wa maũndũ marĩa magaakorũo makĩĩrĩgĩrĩra mekĩke,” na nĩ magaacaria kũndũ gwa kũũrĩra. No hatirĩ handũ hega makona ha kwĩhitha marakara ma Mũthamaki witũ.—Luk. 21:26, New World Translation; 23:30; Kũg. 6:15-17.
(Luka 21:26) Andũ nĩ makoorũo nĩ hinya nĩ ũndũ wa guoya, na nĩ ũndũ wa maũndũ marĩa magaakorũo makĩĩrĩgĩrĩra mekĩke thĩinĩ wa thĩ, nĩ gũkorũo mahinya ma igũrũ nĩ magaathingithio.
(Luka 21:27, 28) Na nĩ magaacoka mone Mũrũ wa mũndũ agĩũka arĩ thĩinĩ wa itu arĩ na hinya na riri mũnene. 28 No maũndũ macio mambĩrĩria gwĩkĩka, rũgamai mwĩhandĩte na mũtiire ciongo cianyu, tondũ ũhonokio wanyu nĩ ũrakuhĩrĩria.”
‘Endanagai ta Ariũ a Nyina Ũmwe’
17 ‘Koragwoi na ũmĩrĩru mũnene.’ (Thoma Ahibirania 13:6.) Kwĩhoka Jehova nĩ gũtũmaga tũkorũo na ũmĩrĩru o na angĩkorũo tũracemania na mathĩna mahaana atĩa. Ũmĩrĩru ũcio nĩ ũtũteithagia gũkorũo na mwerekera ũrĩa wagĩrĩire. Gũkorũo twendanĩte ta ariũ a nyina ũmwe hamwe na gũkorũo na mwerekera ũrĩa wagĩrĩire nĩ gũtũteithagia kũũmĩrĩria na gwĩkĩra aarĩ na ariũ a Ithe witũ hinya. (1 Thes. 5:14, 15) O na hĩndĩ ya thĩna ũrĩa mũnene nĩ tũkaahota ‘kũrũgama twĩhandĩte na tũtiire ciongo citũ’ nĩ ũndũ wa kũmenya atĩ ũhonokio witũ ũrĩ hakuhĩ.—Luk. 21:25-28.
‘Hingo Yanyu ya Gũkũũrũo Nĩĩkuhĩrĩirie’
13 Arĩa a mũhaano wa mbũri mageeka atĩa rĩrĩa makaamenya atĩ metereirũo nĩ “gĩkuũ gĩa tene na tene”? ‘Nĩ makaagĩa na kĩeha’ kĩingĩ mũno. (Mat. 24:30) Ĩ nao Akristiano aitĩrĩrie maguta na arĩa a ngʼondu ingĩ mageeka atĩa ihinda-inĩ rĩu? Tondũ nĩ magaakorũo na wĩtĩkio biũ harĩ Jehova Ngai na harĩ Mũriũ wake Jesu Kristo, nĩ magaathĩkĩra watho ũyũ wa Jesu: ‘Hĩndĩ ĩrĩa maũndũ macio makarika gũkinya-rĩ, rorai na igũrũ, na mũtiire mĩtwe yanyu; nĩ gũkorũo hingo yanyu ya gũkũũrũo nĩĩkuhĩrĩirie’! (Luk. 21:28) Tũgaakorũo na mwerekera ũrĩa wagĩrĩire tũrĩ na ma biũ atĩ nĩ tũkũhonokio.
Kũmaatha Maũndũ ma Bata Maandĩko-inĩ
(Luka 21:33) Igũrũ na thĩ nĩ igaathira, no ciugo ciakwa gũtirĩ hĩndĩ igaathira.
Maũndũ ma kwĩruta thĩinĩ wa nwtsty megiĩ Lu 21:33
Igũrũ na thĩ nĩ igaathira: Maandĩko mangĩ monanĩtie igũrũ na thĩ igũtũũra tene na tene. (Kĩa 9:16; Thb 104:5; Koh 1:4) Kwoguo Jesu endaga kuonania ũritũ wa ũndũ ũcio, atĩ o na angĩkorũo igũrũ na thĩ no ithire, ciugo ciake itingĩkaga kũhinga. (Ringithania Mat 5:18.) O na kũrĩ ũguo, igũrũ na thĩ iria igwetetwo haha no ciarie na njĩra ya ngerekano ũhoro wa “igũrũ rĩrĩa rĩa tene o na thĩ ĩrĩa ya tene” Kũg 21:1.
ciugo ciakwa gũtirĩ hĩndĩ igaathira: Kana “ciugo ciakwa gũtirĩ hĩndĩ ikaga kũhinga.” Ciugo icio cia Kĩngiriki ihũthĩrĩtwo ironania ũũma wa ũndũ na kwoguo igatĩtĩrithia atĩ ciugo cia Jesu nĩ cia gũtũũra.
(Luka 22:28-30) “No rĩrĩ, inyuĩ nĩ inyuĩ mũkoretwo hamwe na niĩ magerio-inĩ makwa; 29 na nĩ ndarĩkanĩra kĩrĩkanĩro na inyuĩ, o ta ũrĩa Awa aarĩkanĩire kĩrĩkanĩro na niĩ, kĩa ũthamaki, 30 nĩguo mũkaarĩagĩra na mũkanyuĩra metha-inĩ yakwa thĩinĩ wa Ũthamaki wakwa, na mũgaikaragĩra itĩ cia ũnene mũtuagĩre mĩhĩrĩga ĩrĩa ikũmi na ĩĩrĩ ya Isiraeli ciira.
Nĩ Mũgaatuĩka “Rũciaro rũa Athĩnjĩri-Ngai”
15 Thutha wa kwambĩrĩria gĩkũngũĩro kĩa Irio cia Hwaĩ-inĩ cia Mwathani Jesu nĩ aarĩkanĩire na arutwo ake ehokeku Kĩrĩkanĩro kĩa Ũthamaki. (Thoma Luka 22:28-30.) Ngũrani na irĩkanĩro icio ingĩ, Jehova ndaarĩ thĩinĩ wa kĩrĩkanĩro kĩu. Ithenya rĩa ũguo, kĩarĩ kĩrĩkanĩro kĩa Jesu we mwene na arĩa aitĩrĩrie maguta. Hĩndĩ ĩrĩa Jesu oigire, “o ta ũrĩa Awa nake aatuire atĩ nĩakaʼhe niĩ ũthamaki,” no kũhoteke aaragia ũhoro wa kĩrĩkanĩro kĩrĩa Jehova aarĩkanĩire nake gĩa kũmũtua “mũthĩnjĩri-Ngai o nginya tene, o ta ũrĩa Melikisedeki aatariĩ.”—Ahib. 5:5, 6.
16 Atũmwo arĩa 11 maatũũrire marĩ ehokeku harĩ Jesu ‘magerio-inĩ make mothe.’ Kĩrĩkanĩro kĩa Ũthamaki gĩekĩrire mũkonde atĩ atũmwo acio nĩ magaikarĩra itĩ cia ũnene na mathamakage hamwe na Jesu kũrĩa igũrũ marĩ athamaki na athĩnjĩri-Ngai. Ĩndĩ, to acio 11 magaakorũo na mweke ũcio. Thutha wa Jesu kwambata igũrũ, nĩ oimĩrĩire mũtũmwo Johana thĩinĩ wa kĩoneki na akĩmwĩra ũũ: “Ũrĩa wa gũtorania-rĩ, we nĩngamwĩtĩkĩria aikarĩre gĩtĩ gĩakwa gĩa ũthamaki hamwe na niĩ, o ta ũrĩa niĩ na niĩ ndatoranirie, na ngĩikaranĩra hamwe na Awa gĩtĩ gĩake gĩa ũthamaki.” (Kũg. 3:21) Nĩ ũndũ ũcio, kĩrĩkanĩro kĩa Ũthamaki kĩarĩ gatagatĩ ka Jesu na Akristiano aitĩrĩrie maguta 144,000. (Kũg. 5:9, 10; 7:4) Kĩu nĩkĩo kĩrĩkanĩro kĩrĩa gĩkaamahotithia gũthamaka hamwe na Jesu kũrĩa igũrũ. Ũndũ ũcio no ũhananio na mũhiki umĩte thĩinĩ wa famĩlĩ ĩrĩ igweta akahikĩra mũthamaki, na nĩ ũndũ ũcio akagĩa na itemi rĩa gũthamaka hamwe nake. Ma nĩ atĩ, Maandĩko metaga Akristiano arĩa aitĩrĩrie maguta “mũhiki” wa Kristo, “mũirĩtu mũthingu” ũrĩa harĩ na kĩrĩko atĩ nĩ akaahikĩra Kristo.—Kũg. 19:7, 8; 21:9; 2 Kor. 11:2.
Ũthomi wa Bibilia
(Luka 22:35-53) Ningĩ akĩmoria atĩrĩ: “Rĩrĩa ndaamũtũmire mũtarĩ na kamondo ka mbeca na mondo ya irio na iratũ-rĩ, nĩ harĩ kĩndũ mwagire?” Makĩmwĩra: “Aca!” 36 Nake akĩmeera: “No rĩu ũrĩa ũrĩ na kamondo ka mbeca nĩ akoe, na ũrĩa ũrĩ na mondo ya irio eke o taguo, nake ũrĩa ũtarĩ rũhiũ rwa njora endie nguo yake ya igũrũ agũre. 37 Tondũ ngũmwĩra atĩ, ũndũ ũrĩa mwandĩke no mũhaka ũhinge harĩ niĩ, atĩ, ‘Aataranĩirio hamwe na oini-watho.’ Nĩ gũkorũo ũndũ ũcio nĩ ũrahinga harĩ niĩ.” 38 Nao makĩmwĩra: “Mwathani, haha tũrĩ na hiũ igĩrĩ cia njora.” Nake akĩmeera: “Icio nĩ njiganu.” 39 Na akiuma, agĩthiĩ kĩrĩma-inĩ kĩa Mĩtamaiyũ o ta ũrĩa aamenyerete, nao arutwo makĩmũrũmĩrĩra. 40 Maakinya kuo, akĩmeera atĩrĩ: “Hoyagai nĩguo mũtikaingĩre magerio-inĩ.” 41 Na akĩehera hau maarĩ agĩthiĩ makinya maigana ũna, agĩturia maru na akĩambĩrĩria kũhoya, 42 akiuga: “Awa, angĩkorũo nĩ ũkwenda, njehereria gĩkombe gĩkĩ. O na kũrĩ ũguo, reke wendi waku wĩkĩke, no ti wakwa.” 43 Nake mũraika akiuma igũrũ na akĩmwĩkĩra hinya. 44 No aarĩ na ruo rũingĩ ũũ atĩ agĩthiĩ na mbere kũhoya na kĩyo makĩria; na thithino yake ĩkĩhaana ta mataata ma thakame magĩtaata thĩ. 45 Rĩrĩa aarĩkirie kũhoya na agĩthiĩ harĩ arutwo, agĩkora macũngĩte na manogete nĩ ũndũ wa kĩeha. 46 Akĩmoria atĩrĩ: “Mũrakoma nĩkĩ? Ũkĩrai na mũthiĩ na mbere kũhoya nĩguo mũtikaingĩre magerio-inĩ.” 47 Na hĩndĩ o ĩyo aaragia, kĩrĩndĩ gĩgĩũka gĩtongoretio nĩ mũndũ ũrĩa wetagwo Judasi, ũmwe wa arĩa Ikũmi na Erĩ, na agĩkuhĩrĩria Jesu, nĩguo amũmumunye. 48 No Jesu akĩmũũria atĩrĩ: “Judasi, ũrakunyanĩra Mũrũ wa mũndũ na njĩra ya kũmũmumunya?” 49 Rĩrĩa arĩa maarĩ hakuhĩ nake moonire ũrĩa gwathiaga, makĩmũũria: “Mwathani, tũmahũũre na rũhiũ rwa njora?” 50 O na ũmwe wao agĩtinia gũtũ kwa ũrĩo kwa ndungata ya mũthĩnjĩri-Ngai ũrĩa mũnene, gũkĩgwa. 51 No Jesu akiuga atĩrĩ: “Rĩu nĩ ũguo.” Na akĩhutia gũtũ kũu na akĩmũhonia. 52 Jesu agĩcoka akĩra mũthĩnjĩri-Ngai ũrĩa mũnene na arangĩri a hekarũ na athuri arĩa mookĩte kũmũnyita atĩrĩ: “Muoka kũrĩ niĩ na hiũ cia njora na njũgũma ta ndĩ mũtunyani? 53 Hĩndĩ ĩrĩa ndĩrakoragwo na inyuĩ thĩinĩ wa hekarũ o mũthenya, mũtiranyitaga. No gaka nĩ kahinda kanyu, na ka wathani wa nduma.”
AGOSTI 27–SEPTEMBA 2
MŨTHITHŨ KUUMA KIUGO-INĨ KĨA NGAI | LUKA 23–24
“Koragwo Wĩharĩirie Kuohera Arĩa Angĩ”
(Luka 23:34) No Jesu oigaga atĩrĩ: “Awa, mohere, nĩ gũkorũo matiramenya ũrĩa mareka.” Makĩria ma ũguo, magĩcuka mĩtĩ nĩguo magayane nguo ciake.
cl 356 kĩb. 16
‘Menya Wendo Ũrĩa Kristo Onanagia’ Jesu nĩ onanirie na njĩra nginyanĩru ngumo ĩngĩ ya bata harĩ kuonania wendo ta wa Ithe—nĩ ‘ehaarĩirie kuohanĩra.’ (Thaburi 86:5) Mwerekera wake wa kuohera andũ nĩ wonekire nginya hĩndĩ ĩrĩa aacuurĩtio mũtĩ igũrũ. Nĩ ũndũ ũrĩkũ Jesu oigire hĩndĩ ĩrĩa oragagwo gĩkuũ kĩarĩ na thoni, ahũrĩirũo mĩcumarĩ moko na magũrũ? Hihi nĩ eerire Jehova aherithie andũ acio maamũragaga? Aca. Ngũrani na ũguo, imwe cia ciugo cia mũico iria Jesu aagwetire nĩ ici: “Awa, mohere, nĩ gũkorũo matikũmenya ũrĩa megwĩka.”—Luka 23:34.
(Luka 23:43) Nake akĩmwĩra: “Ũmũthĩ ndakwĩra na ma atĩrĩ, nĩ ũgaakorũo hamwe na niĩ thĩinĩ wa Paradiso.”
g 2/08 11 kĩb. 5-6
Hihi Ngai nĩ Ohanagĩra Mehia Maritũ?
Jehova ndonaga mehia tu no onaga nginya mwerekera wa mwĩhia. (Isaia 1:16-19) Ta wĩcirie ũhoro wa ehia arĩa erĩ maacurĩtio hamwe na Jesu. Andũ acio erĩ nĩ meekĩte mehia maritũ tondũ ũmwe oigire ũũ: “Ithuĩ tũramũkĩra ituĩro rĩrĩa twagĩrĩirũo nĩrĩo nĩ ũndũ wa maũndũ marĩa twĩkĩte, no gũtirĩ ũndũ o na ũmwe mũru mũndũ ũyũ [Jesu] ekĩte.” Ciugo cia mũndũ ũcio ironania atĩ nĩ oĩ ũndũ wĩgiĩ Jesu. Na no kũhoteke ũndũ ũcio nĩguo watũmire acenjie mwerekera wake. Ũndũ ũcio nĩ ũronanio nĩ ũrĩa aathaithire Jesu: “Ũkaandirikana rĩrĩa ũkaaingĩra thĩinĩ wa Ũthamaki waku.” Kristo aacokirie ithaithana rĩu rĩa kuuma ngoro-inĩ atĩa? Aamwĩrire ũũ: “Ũmũthĩ ndakwĩra na ma atĩrĩ, nĩ ũgaakorũo hamwe na niĩ thĩinĩ wa Paradiso.”—Luka 23:41-43.
Ta wĩcirie ũndũ ũcio: Ciugo cia Jesu cia mũthia arĩ mũndũ gũkũ thĩ ironania tha kwerekera mũndũ ũcio wetĩkĩrĩte gũkua nĩ ũndũ wa mehia make. Ũcio nĩ ũndũ wa gwĩkĩra ngoro. Kwoguo, tũrĩ na ma atĩ Jesu Kristo na Ithe, Jehova, ica ikuhĩ nĩ mekuonania tha kũrĩ andũ othe arĩa merirĩte na ma gũtekũmakania ciĩko ciao cia tene.—Aroma 4:7.
(Luka 24:34) arĩa mooigire atĩrĩ: “Nĩ ma Mwathani nĩ ariũkĩte, na nĩ oimĩrĩire Simoni!”
cl 357-358 kĩb. 17-18
‘Menya Wendo Ũrĩa Kristo Onanagia’
17 Kĩonereria kĩngĩ gĩa kũhutia ngoro kĩa wohanĩri wa Jesu kĩonanagio nĩ ũrĩa aahiũranirie na mũtũmwo Petero. Hatarĩ nganja Petero nĩ eendete Jesu mũno. Mũthenya wa Nisani 14, ũtukũ wa mũthia wa ũtũũro wa Jesu, Petero aamwĩrire ũũ: “Mwathani nĩndĩĩhaarĩirie tũtwarane nawe korokoro-inĩ, o kinya tũkuanĩre nawe.” O na kũrĩ ũguo, thutha wa mathaa manini tu Petero nĩ aakaanire maita matatũ atĩ nĩ oĩ Jesu! Bibilia nĩ ĩtwĩraga ũrĩa gwathire Petero agĩkaana Jesu riita rĩa gatatũ: “Mwathani akĩĩhũgũra, akĩrora Petero.” Nĩ ũndũ wa kũhinyĩrĩrĩka na kũritũhĩrũo nĩ mehia make, Petero “agĩkiumagara, akĩrĩra mũno.” Hĩndĩ ĩrĩa Jesu aakuire mũthenya o ũcio, no mũhaka Petero akorũo nĩ eeyũragia atĩrĩ, ‘Hihi mwathani nĩ anjoheire?’—Luka 22:33, 61, 62.
18 Petero ndaikarire kahinda karaihu atarĩ aracokerio kĩũria kĩu. Jesu nĩ aariũkirio rũcinĩ rwa mũthenya wa Nisani 16, na mũthenya o ũcio agĩceerera Petero. (Luka 24:34; 1 Akorintho 15:4-8) Hihi nĩ kĩĩ gĩatũmire arũmbũiye na njĩra ya mwanya mũtũmwo ũcio wamũkaanĩte? No gũkorũo Jesu eendaga kũũmĩrĩria Petero, ũrĩa werirĩte, atĩ no aamwendete na no aamuonaga arĩ wa bata. No Jesu nĩ eekire ũndũ ũngĩ makĩria nĩguo omĩrĩrie Petero.
Kũmaatha Maũndũ ma Bata Maandĩko-inĩ
(Luka 23:31) Angĩkorũo mareka maũndũ macio hĩndĩ ĩrĩa mũtĩ ũrĩ mũigũ-rĩ, gũgathiĩ atĩa rĩrĩa ũkoma?”
Ũndũ wa kwĩruta thĩinĩ wa nwtsty wĩgiĩ Luka 23:31
hĩndĩ ĩrĩa mũtĩ ũrĩ mũigũ-rĩ, . . . rĩrĩa ũkoma: Jesu aragĩa ũhoro wa rũrĩrĩ rwa Ayahudi. Mahaanaga ta mũtĩ ũroma no nĩ mũigũ hanini tondũ Jesu aarĩ o kuo na nĩ kwarĩ Ayahudi amwe maarĩ na wĩtĩkio harĩ we. O na kũrĩ ũguo, Jesu nĩ angĩoragirũo na Ayahudi arĩa maarĩ ehokeku nĩ mangĩaamũrirũo na roho mũtheru matuĩke gĩcunjĩ kĩa Isiraeli ya kĩĩroho. (Rom. 2:28, 29; Gal. 6:16) Mahinda-inĩ macio, rũrĩrĩ rwa Isiraeli nĩ rũngĩakorirũo rũkuĩte kĩĩroho na rũkahanana na mũtĩ ũroma.—Mat. 21:43.
(Luka 23:33) Na rĩrĩa maakinyire handũ hetagwo Ihĩndĩ rĩa Kĩongo, makĩmũhũũrĩra mĩcumarĩ mũtĩ-inĩ o hamwe na eki naĩ acio, ũmwe mwena wake wa ũrĩo nake ũcio ũngĩ mwena wa ũmotho.
Mbica thĩinĩ wa nwtsty
Mũcumarĩ Ihĩndĩ-inĩ rĩa Ndiira
Mbica ĩno ĩronania mũhaano wa ihĩndĩ rĩa ndiira ya mũndũ rĩthecetwo na mũcumarĩ wa ũraihu wa centimita 11.5 (inji 4.5). Ihĩndĩ rĩu rĩa hĩndĩ ya wathani wa Roma rĩonekire mwaka wa 1968 rĩrĩa kwenjagwo mwena wa rũgongo wa Jerusalemu. Ũndũ ũcio ũronania atĩ no kũhoteke mĩcumarĩ nĩ yahũthagĩrũo gũcuuria mũndũ mũtĩ-inĩ rĩrĩa oragagwo. Mũcumarĩ ũcio ũhaana ta ũrĩa wahũthĩrirũo nĩ thigari cia Roma gũcuuria Jesu Kristo mũtĩ-inĩ. Ihĩndĩ rĩu rĩonekire ithandũkũ-inĩ rĩa ihiga rĩrĩa mahĩndĩ momũ ma mũndũ mũkuũ maikagio thutha wake kũbutha. Ũndũ ũcio ũronania atĩ mũndũ angĩoragĩirũo mũtĩ-inĩ nĩ aathikagwo.
Ũthomi wa Bibilia
(Luka 23:1-16) Nĩ ũndũ ũcio kĩrĩndĩ kĩu gĩgĩũkĩra kĩrĩ gĩothe hamwe, na gĩkĩmũtwara kũrĩ Pilato. 2 Gĩkĩambĩrĩria kũmũthitanga gĩkiugaga: “Mũndũ ũyũ nĩ arahĩtithia andũ a bũrũri witũ, akĩmagiragia kũrĩha Kaisari igooti, na akiugaga atĩ we mwene nĩ Kristo mũthamaki.” 3 Nake Pilato akĩmũũria atĩrĩ: “Wee nĩwe Mũthamaki wa Ayahudi?” Nake akĩmũcokeria: “Wee mwene nĩ woiga.” 4 Pilato agĩcoka akĩra athĩnjĩri-Ngai arĩa anene na kĩrĩndĩ kĩu atĩrĩ: “Gũtirĩ ihĩtia ndĩrona harĩ mũndũ ũyũ.” 5 No magĩthiĩ na mbere kuuga: “Maũndũ marĩa arutaga andũ Judea guothe, kuuma o Galili nginya gũkũ, matũmaga kũgĩe na mathĩna maingĩ.” 6 Rĩrĩa Pilato aaiguire ũguo, akĩũria kana mũndũ ũcio nĩ Mũgalili. 7 Rĩrĩa aamenyire atĩ oimĩte kũrĩa Herode aathanaga, akiuga atwarũo kũrĩ Herode, ũrĩa o nake warĩ Jerusalemu matukũ-inĩ macio. 8 Rĩrĩa Herode onire Jesu, agĩkena mũno. Kwa ihinda iraya nĩ aakoretwo akĩĩrirĩria kuona Jesu tondũ nĩ aaiguĩte maũndũ maingĩ mamwĩgiĩ, na nĩ eerĩgagĩrĩra kuona akĩringa ciama. 9 Nĩ ũndũ ũcio akĩambĩrĩria kũmũũria ciũria nyingĩ, no Jesu ndaamũcokagĩria. 10 O na kũrĩ ũguo, athĩnjĩri-Ngai arĩa anene na andĩki-Watho maaikaraga makĩrũgamaga makamũthitanga marĩ na marũrũ maingĩ. 11 Nake Herode hamwe na thigari ciake makĩmwĩka maũndũ ma kũmũnyararithia, na akĩmũnyũrũria na njĩra ya kũmũhumba nguo thaka, agĩcoka akiuga acokio kũrĩ Pilato. 12 Mũthenya o ro ũcio Herode na Pilato magĩtuĩka arata, nĩ gũkorũo mbere ĩyo maarĩ thũ. 13 Nake Pilato agĩcokanĩrĩria hamwe athĩnjĩri-Ngai arĩa anene, atongoria, na andũ 14 akĩmeera atĩrĩ: “Mũndeheire mũndũ ũyũ atĩ nĩ aracogera andũ matuĩke aregani. No rĩrĩ, niĩ nĩ ndamũhũnga mahũri mbere yanyu na ndinona gĩtũmi o na kĩmwe kĩa maũndũ marĩa mũramũthitangĩra. 15 Na noguo nginya Herode, nĩ gũkorũo oigire acokio kũrĩ ithuĩ, ndarĩ ũndũ ekĩte ũngĩtũma atuĩrũo gĩkuũ. 16 Nĩ ũndũ ũcio, ngũmũherithia njoke ndĩmuohore.”