Ũrĩa Tũngĩĩruta Kuumana na Matukũ 40 ma Mũthia ma Jesu

1-2. Gwekĩkire atĩa rĩrĩa arutwo erĩ a Jesu maathiiaga Emau?

TA HŨŨRA mbica kũrĩ Nisani 16, 33 M.M. Arutwo a Jesu marĩ na kĩeha kĩnene na guoya mũingĩ. Arutwo erĩ makauma Jerusalemu merekeire gĩcagi kĩa Emau, kĩrĩa kĩrĩ kĩndũ kilomita 11 kuuma Jerusalemu. Maraigua makuĩte ngoro mũno tondũ Jesu, mũndũ ũrĩa mararũmagĩrĩra rĩu nĩ oragĩtwo. Mwĩhoko ũrĩa mararĩ naguo kwerekera Mesia rĩu nĩ ta ũringĩte ihiga. No gũgacoka gũgeekĩka ũndũ materĩgĩrĩire.

² Mũndũ ũmwe akamakuhĩrĩria na akambĩrĩria gũtwarana nao. Arutwo acio makamũtaarĩria maũndũ moru marĩa marekĩkire harĩ Jesu. Mũndũ ũcio nake akambĩrĩria kũmataarĩria maũndũ ma bata matakaariganĩrũo. Akamataarĩria “ambĩrĩirie na maandĩko ma Musa na ma Anabii othe,” kĩrĩa kĩngĩatũmire Mesia anyamarĩke na akue. Makinya Emau, arutwo acio makamenya atĩ mũndũ ũcio nĩ Jesu. Ta wĩcirie gĩkeno kĩrĩa marĩ nakĩo mamenya atĩ Mesia nĩ mũriũkie!—Luk. 24:​13-35.

3-4. Maũndũ maacenjirie atĩa harĩ arutwo a Jesu, na nĩ kĩĩ tũgũthuthuria gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ? (Atũmwo 1:3)

³ Jesu nĩ aaumĩrĩire arutwo ake maita maingĩ ihinda-inĩ rĩa matukũ 40 ma mũthia arĩ gũkũ thĩ. (Thoma Atũmwo 1:3.) Ihinda-inĩ rĩu, Jesu nĩ eekĩrire ngoro arutwo ake arĩa maarĩ na kĩeha na guoya mũingĩ. Ũndũ ũcio nĩ watũmire magĩe na gĩkeno na ũmĩrĩru wa kũhunjia na kũrutana ndũmĩrĩri ya Ũthamaki.a

⁴ No tũgunĩke tũngĩthuthuria maũndũ marĩa Jesu eekire matukũ-inĩ macio. Gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ, nĩ tũkuona ũrĩa Jesu aahũthĩrire ihinda rĩu (1) kũũmĩrĩria arutwo ake, (2) kũmateithia gũtaũkĩrũo wega nĩ Maandĩko, na (3) kũmamenyeria nĩguo mehokerũo mawĩra makĩria. Ningĩ nĩ tũkuona ũrĩa tũngĩĩgerekania na Jesu maũndũ-inĩ macio matatũ.

KŨŨMĨRĨRIA ARĨA ANGĨ

5. Arutwo a Jesu maabataraga kũũmĩrĩrio nĩkĩ?

⁵ Arutwo a Jesu nĩ maabataraga kũũmĩrĩrio. Nĩkĩ? Tondũ amwe ao nĩ maatigĩte mĩciĩ yao, famĩlĩ ciao, na mawĩra mao nĩguo marũmĩrĩre Jesu mahinda mothe. (Mat. 19:27) Angĩ nao nĩ meekagwo maũndũ matarĩ ma kĩhooto nĩ ũndũ wa gũtuĩka arũmĩrĩri a Jesu. (Joh. 9:22) Meeimĩte maũndũ macio tondũ maarĩ na ma atĩ Jesu nĩwe warĩ Mesia ũrĩa weranĩirũo. (Mat. 16:16) No rĩrĩa Jesu ooragirũo, mwĩhoko wao nĩ wathirire na magĩkua ngoro.

6. Nĩ ũndũ ũrĩkũ Jesu eekire thutha wa kũriũkio?

⁶ Hatarĩ nganja, Jesu nĩ aamenyaga atĩ arutwo ake maarĩ na kĩeha nĩ ũndũ wa gũkuĩrũo nĩ mũndũ mendete, no ti tondũ atĩ matiarĩ na wĩtĩkio. Kwoguo mũthenya ũrĩa aariũkirio, nĩ aambĩrĩirie kũũmĩrĩria arata acio ake. Kwa ngerekano, nĩ aaumĩrĩire Mariamu Mũmagidali rĩrĩa aarĩragĩra mbĩrĩra-inĩ yake. (Joh. 20:​11, 16) Ningĩ nĩ aaumĩrĩire arutwo ake erĩ arĩa mekwarĩrĩirio kĩambĩrĩria-inĩ gĩa gĩcunjĩ gĩkĩ. O na nĩ aaumĩrĩire mũtũmwo Petero. (Luk. 24:34) Hihi tũngĩĩruta atĩa kuumana na kĩonereria kĩa Jesu? Reke tuone ũrĩa gwathiire rĩrĩa aaumĩrĩire Mariamu Mũmagidali.

7. Nĩ atĩa Jesu oonire Mariamu agĩka, na ũndũ ũcio watindĩkire Jesu gwĩka atĩa? (Johana 20:​11-16) (Ningĩ rora mbica.)

⁷ Thoma Johana 20:​11-16. Rũcinĩ tene mũthenya wa Nisani 16, atumia aigana ũna ehokeku nĩ maathiire harĩa mwĩrĩ wa Jesu wakometio. (Luk. 24:​1, 10) Ũmwe wao aarĩ Mariamu Mũmagidali. Rĩrĩa Mariamu aakinyire mbĩrĩra-inĩ ĩyo, aakorire mwĩrĩ wa Jesu ũtarĩ ho. Kwoguo agĩthiĩ atengʼerete kũrĩ Petero na Johana akĩmeera ũhoro ũcio. Nao magĩtengʼera merekeire mbĩrĩra-inĩ, na Mariamu akĩmarũmĩrĩra. Rĩrĩa arũme acio moonire atĩ nĩ ma mbĩrĩra ĩrĩ ũtheri, magĩcoka kwao mũciĩ. No Mariamu aatigirũo hau mbĩrĩra-inĩ akĩrĩraga. Ndaamenyaga atĩ Jesu nĩ aramuona. Nĩ ũndũ wa kuona kĩrĩro kĩa mũtumia ũcio warĩ mwĩhokeku, nĩ aatindĩkirũo kũmũũmĩrĩria. Kwoguo akiumĩrĩra Mariamu, na agĩka ũndũ ũngĩonekire ũrĩ mũnini, ĩndĩ nĩ wamũũmĩrĩirie mũno. Jesu aamwarĩirie na akĩmũhe wĩra wa bata wa gũthiĩ kũmenyithia ariũ a Ithe atĩ nĩ mũriũkie.—Joh. 20:​17, 18.

8. Tũngĩĩgerekania na Jesu atĩa?

⁸ Tũngĩĩgerekania na Jesu atĩa? No tũteithie aarĩ na ariũ a Ithe witũ gũthiĩ na mbere gũtungatĩra Jehova, angĩkorũo o ta Jesu nĩ tũrĩkoragwo twĩ maitho kuona moritũ marĩa maragerera, tũkeĩkĩra iratũ-inĩ ciao, na tũkamomĩrĩria. Ta wĩcirie ngerekano ya mwarĩ wa Ithe witũ ũmwe wĩtagwo Jocelyn, ũrĩa mwarĩ wa nyina aakuĩrĩire aksidenti-inĩ. Aaugire ũũ: “Nĩ ndaikarire mĩeri mĩingĩ ndooretio nĩ kĩeha kĩnene.” No mũrũ wa Ithe witũ ũmwe na mũtumia wake nĩ maamũnyitire ũgeni kwao, makĩmũthikĩrĩria marĩ na tha, na makĩmũteithia gũkorũo na ma atĩ nĩ wa bata mũno harĩ Jehova. Jocelyn aaugire ũũ: “Ndaiguaga ta ndarikĩrĩte iria-inĩ inene rĩ na kĩhuhũkanio, no Jehova akĩmahũthĩra kũũhonokia. Nĩ maandeithirie gũcokereria kĩyo gĩakwa gĩa gũtungatĩra Jehova.” O na ithuĩ no tũũmĩrĩrie arĩa angĩ na njĩra ya kũmathikĩrĩria na kinyi rĩrĩa mareitũrũra, na kũmaaragĩria na ũcayanĩri tũrĩ na muoroto wa kũmateithia gũthiĩ na mbere gũtungatĩra Jehova.—Rom. 12:15.

GŨTEITHIA ARĨA ANGĨ GŨTAŨKĨRŨO NĨ MAANDĨKO

9. Nĩ ũndũ ũrĩkũ waritũhagĩra arutwo a Jesu, na Jesu aamateithirie atĩa?

⁹ Arutwo a Jesu nĩ meetĩkĩtie Kiugo kĩa Ngai na nĩ meerutanagĩria biũ gũkĩrũmĩrĩra ũtũũro-inĩ wao. (Joh. 17:6) No nĩ maatukanĩirũo rĩrĩa Jesu ooragirũo ta mwĩki-naĩ. Jesu nĩ aamenyaga atĩ maagĩte na nganja tondũ matiataũkagĩrũo wega nĩ Maandĩko, no ti tondũ maarĩ na mwerekera mũũru. (Luk. 9:​44, 45; Joh. 20:9) Nĩ ũndũ ũcio, akĩmateithia gũtaũkĩrũo nĩ Maandĩko. Kwa ngerekano-rĩ, ta wĩcirie ũrĩa aateithirie arutwo arĩa erĩ maathiaga Emau.

10. Jesu aateithirie arutwo ake atĩa gũkorũo na ma atĩ nĩwe warĩ Mesia? (Luka 24:​18-27)

¹⁰ Thoma Luka 24:​18-27. Handũ ha Jesu kwĩmenyithania o rĩo harĩ arutwo acio, aambire akĩmoria ciũria. Nĩkĩ? Kwahoteka eendaga maitũrũre kĩrĩa kĩarĩ meciria-inĩ na ngoro-inĩ ciao. Na ũguo nĩguo meekire. Maamwĩrire atĩ meerĩgagĩrĩra Jesu nĩ ekũhonokia Aisiraeli kuuma harĩ ũhinyanĩrĩria wa Roma. Thutha wa kwĩyaria, Jesu nĩ aahũthĩrire Maandĩko kũmateithia gũtaũkĩrũo nĩ maũndũ marĩa meekĩkĩte.b Thutha-inĩ mũthenya o ro ũcio hwaĩ-inĩ, Jesu nĩ aaumĩrĩire arutwo acio angĩ na akĩmathathaũrĩra maũndũ macio. (Luk. 24:​33-48) Tũreruta atĩa kuumana na rũgano rũu?

11-12. (a) Tũreruta atĩa kuumana na ũrĩa Jesu aarutanaga ma cia Bibilia? (Ningĩ rora mbica.) (b) Nortey aateithirio atĩa nĩ mwarimũ wake wa Bibilia?

¹¹ Tũngĩĩgerekania na Jesu atĩa? Ũndũ ũmwe ũngĩka rĩrĩa mũrathoma na arutwo aku a Bibilia, nĩ kũmoria ciũria na njĩra ya ũũgĩ iria ingĩmateithia kwĩyaria kĩrĩa kĩrĩ meciria-inĩ na ngoro-inĩ ciao. (Thim. 20:5) Thutha wa gũtaũkĩrũo nĩ kĩrĩa kĩrĩ ngoro-inĩ yao, monie ũrĩa mangĩcaria motaaro ma Bibilia marĩa mangĩmateithia ũndũ-inĩ ũrĩa maragerera. Ningĩ wĩtheme kũmeera ũrĩa mabatiĩ gwĩka. Handũ ha ũguo, mateithie gũtaũkĩrũo nĩ Maandĩko na kũmenya ũrĩa mangĩhũthĩra motaaro ma Bibilia ũtũũro-inĩ wao. Ta wĩcirie ngerekano ya mũrũ wa Ithe witũ ũmwe kuuma Ghana wĩtagwo Nortey.

¹² Nortey aambĩrĩirie kwĩruta Bibilia arĩ na mĩaka 16. No ihinda inini thutha ũcio, andũ a famĩlĩ yao nĩ maambĩrĩirie kũmũũkĩrĩra. Hihi nĩ kĩĩ kĩamũteithirie gũthiĩ na mbere kwĩruta? Mbere ĩyo mwarimũ wake wa Bibilia nĩ aahũthĩrĩte Mathayo mũrango wa 10 kũmũtaarĩria atĩ Akristiano a ma nĩ marĩnyariragwo. Nortey aaugire ũũ: “Kwoguo rĩrĩa ndambĩrĩirie kũnyarirũo, nĩ ndamenyire atĩ nĩ nyonete ũhoro ũrĩa wa ma.” Ningĩ mwarimũ wake nĩ aamũteithirie gũtaũkĩrũo nĩ Mathayo 10:​16, nĩguo akemenyagĩrĩra na agakorũo na gĩtĩo rĩrĩa arataarĩria andũ a famĩlĩ yao ũhoro wĩgiĩ wĩtĩkio wake. Thutha wa Nortey kũbatithio eendaga gũtuĩka painia, no baba wao eendaga athiĩ yunivasĩtĩ. Mwarimũ wake wa Bibilia ndamwĩrire ũrĩa abatiĩ gwĩka, no aamũririe ciũria nĩguo eyarie, na akĩmũteithia gũtaũkĩrũo nĩ motaaro ma Bibilia marĩa mangĩamũteithirie gwĩtuĩra itua. Hihi maumĩrĩro maarĩ marĩkũ? Nortey nĩ aatuire itua rĩa kũingĩra ũtungata-inĩ wa mahinda mothe. O na kũrĩ ũguo, ũndũ ũcio nĩ watũmire ithe amũingate mũciĩ. Hihi Nortey nĩ eriraga nĩ itua rĩrĩa aatuire? Aaugire ũũ: “Ndĩ na ma atĩ ndatuire itua rĩrĩa rĩagĩrĩire.” O na ithuĩ rĩrĩa twerutanĩria gũteithia arĩa angĩ gũtaũkĩrũo nĩ Maandĩko, nĩ tũrĩmateithagia gũtuĩka Akristiano marĩ na wĩtĩkio mũrũmu.—Ef. 3:​16-19.

GŨTEITHIA ARŨME MAGĨRĨRE GŨTUĨKA “IHEO” KĨŨNGANO-INĨ

13. Jesu eekire atĩa nĩguo atigĩrĩre atĩ wĩra ũrĩa aahetwo nĩ Ithe nĩ ũgũthiĩ na mbere o na acoka igũrũ? (Aefeso 4:8)

¹³ Rĩrĩa Jesu aarĩ gũkũ thĩ, nĩ aarutire kĩhinyio wĩra ũrĩa Ithe aamũheete. (Joh. 17:4) No Jesu ndaarĩ na mwerekera wa atĩ nowe tu ũngĩahotire kũruta wĩra ũcio na njĩra ĩrĩa yagĩrĩire. Hĩndĩ ya ũtungata wake wa mĩaka ĩtatũ na nuthu gũkũ thĩ, nĩ aamenyeririe andũ angĩ kũruta wĩra ũcio. Atanacoka igũrũ, nĩ eehokeire arutwo ake wĩra wa kũrũmbũiya ngʼondu cia Jehova, na gũtongoria wĩra-inĩ wa kũhunjia na kũrutana. Amwe ao o na matiakinyĩtie mĩaka 30 akĩmehokera wĩra ũcio. (Thoma Aefeso 4:8.) Hihi Jesu aahũthĩrire atĩa matukũ make 40 ma mũthia gũteithia arũme acio ehokeku na marĩ kĩyo kwagĩrĩra gũtuĩka “iheo” thĩinĩ wa kĩũngano?

14. Jesu aateithirie atĩa arutwo ake gũkũra kĩĩroho matukũ-inĩ make 40 ma mũthia? (Ningĩ rora mbica.)

¹⁴ Jesu nĩ aaheire arutwo ake ũtaaro wa ĩmwe kwa ĩmwe ĩndĩ na njĩra ya wendo. Kwa ngerekano, nĩ oonire atĩ amwe ao maarĩ na mwerekera wa gũkorũo na nganja, na kwoguo akĩmarũnga. (Luk. 24:​25-27; Joh. 20:27) Nĩ aamatĩtĩrithĩirie bata wa kũiga mbere wĩra wa kũrĩithia ngʼondu cia Jehova handũ ha biacara ciao. (Joh. 21:15) Nĩ aamaririkanirie atĩ matibatiĩ kwĩringithania na arĩa angĩ ũhoro-inĩ wĩgiĩ mĩeke ĩrĩa mũndũ angĩkorũo ehokeirũo ũtungata-inĩ wa Jehova. (Joh. 21:​20-22) Na nĩ aarũngire mawoni mamwe mahĩtanu maarĩ namo megiĩ Ũthamaki na akĩmateithia kũiga meciria mao wĩra-inĩ wa kũhunjia ũhoro ũrĩa mwega. (Atũm. 1:​6-8) Hihi athuri a kĩũngano mangĩĩruta atĩa kuumana na Jesu?

15-16. (a) Athuri a kĩũngano mangĩĩgerekania na Jesu na njĩra ta irĩkũ? (b) Patrick aagunĩkire atĩa kuumana na ũtaaro ũrĩa aaheirũo?

¹⁵ Hihi athuri a kĩũngano mangĩĩgerekania atĩa na Jesu? Nĩ magĩrĩirũo kũmenyeria ariũ a Ithe witũ, nginya arĩa ethĩ, na kũmateithĩrĩria nĩguo magĩrĩre kwĩhokerũo mĩeke ya ũtungata kĩũngano-inĩ.c Athuri a kĩũngano matiĩrĩgagĩrĩra ariũ a Ithe witũ acio maramenyeria makorũo marĩ akinyanĩru. Nĩ magĩrĩirũo kũheaga ariũ a Ithe witũ acio ethĩ ũtaaro, nĩguo magĩe na ũmenyeru na mone bata wa gũkoragwo marĩ enyihia, ehokeku, na mehaarĩirie gũtungata arĩa angĩ.—1 Tim. 3:1; 2 Tim. 2:2; 1 Pet. 5:5.

¹⁶ Ta wĩcirie ũrĩa mũrũ wa Ithe witũ ũmwe wĩtagwo Patrick aagunĩkire kuumana na kũheo ũtaaro. Arĩ mwĩthĩ, nĩ aamenyerete kũrũmbũyania na andũ na njĩra ĩtarĩ ya ũtugi na akamaarĩria atekũbacĩrĩra ciugo, nginya aarĩ a Ithe witũ. Mũthuri ũmwe wa kĩũngano nĩ oonire wathe ũcio wa Patrick, na akĩmũhe ũtaaro wa ĩmwe kwa ĩmwe ĩndĩ na njĩra ya wendo. Patrick aaugire ũũ: “Nĩ ngenaga nĩ gũkorũo nĩ aaheire ũtaaro ũcio. Mbere ĩyo nĩ ndaiguaga nguĩte ngoro ndona ariũ a Ithe witũ angĩ maheo mĩeke ya ũtungata ĩrĩa nderiragĩria. No ũtaaro ũcio ndaheirũo nĩ mũthuri ũcio wa kĩũngano nĩ wandeithirie kuona bata wa kũiga meciria harĩ gũtungata aarĩ na ariũ a Ithe witũ, handũ ha kũiga meciria harĩ kwamũkĩra mweke mũna wa ũtungata.” Ũndũ ũcio nĩ wateithirie Patrick tondũ nĩ aamũrirũo agĩtuĩka mũthuri wa kĩũngano o na atakinyĩtie mĩaka 25.—Thim. 27:9.

17. Jesu oonanirie atĩa atĩ nĩ eehokete arutwo ake?

¹⁷ Jesu nĩ aaheire arutwo ake wĩra wa kũhunjia na kũrutana. (Mat. 28:20) No kũhoteke arutwo ake moonaga ta matangĩhota kũhingia wĩra ũcio. No Jesu ndaarĩ na nganja atĩ nĩ mangĩahotire kũũhingia. Aarĩ na ma biũ na ũndũ ũcio, na nĩkĩo aameerire ũũ: “O ta ũrĩa Awa andũmĩte, o na niĩ nĩ ndamũtũma inyuĩ.”—Joh. 20:21.

18. Hihi athuri a kĩũngano mangĩĩgerekania atĩa na Jesu?

¹⁸ Hihi athuri a kĩũngano mangĩĩgerekania atĩa na Jesu? Athuri a kĩũngano arĩa marĩ na ũmenyeru nĩ mehokagĩra arĩa angĩ mawĩra. (Afil. 2:​19-22) Kwa ngerekano, athuri a kĩũngano no mahe andũ ethĩ mawĩra makonainie na gũtheria na kũmenyerera Nyũmba ya Ũthamaki. Thutha wa kũhe mũrũ wa Ithe witũ wĩra mũna, no monanie atĩ nĩ maramwĩhoka na njĩra ya kũmũmenyeria, na thutha ũcio makamũtigĩra wĩra ũcio aũrute. Mũthuri ũmwe wa kĩũngano ũtarĩ na ũmenyeru mũnene wĩtagwo Matthew, aaugire atĩ nĩ akenaga rĩrĩa athuri a kĩũngano arĩa marĩ na ũmenyeru mamuonia ũrĩa angĩhingia wĩra mũna magacoka makamũtigĩra aũhingie. Aaugire ũũ: “Rĩrĩa ndeka mahĩtia, nĩ mandeithagia kuona ũrĩa ingĩĩruta kuumana na mahĩtia macio nĩguo ngeeka wegega hĩndĩ ĩngĩ.”d

19. Twagĩrĩirũo gũtua itua rĩrĩkũ?

¹⁹ Jesu aahũthĩrire matukũ make 40 ma mũthia gũkũ thĩ kũũmĩrĩria arĩa angĩ, kũmaruta, na kũmamenyeria. Rekei tũtue itua rĩa kwĩrutanĩria biũ kũrũmĩrĩra kĩonereria gĩake. (1 Pet. 2:21) Nĩ arĩtũteithagia gwĩka ũguo, tondũ atwĩrĩire ũũ: “Nĩ ndĩkoragwo hamwe na inyuĩ mĩthenya yothe nginya ithirĩro rĩa mũtabarĩre wa maũndũ.”—Mat. 28:20.