GĨCUNJĨ KĨA WĨRUTI KĨA 28
RWĨMBO NA. 88 Menyithia Njĩra Ciaku
Twagĩrĩirũo Gũcaragia Ũtaaro Nĩkĩ?
“Ũũgĩ ũkoragwo na andũ arĩa macaragia ũtaaro.”—THIM. 13:10.
ŨNDŨ ŨRĨA WARĨRĨIRIO
Nĩ tũkuona ũrĩa twagĩrĩirũo gwĩka nĩguo tũgunĩkage biũ kuumana na ũtaaro ũrĩa twaheo.
1. Nĩ kĩĩ kĩngĩtũteithia gũtua matua ma ũũgĩ na kũgaacĩrithia mĩbango itũ? (Thimo 13:10; 15:22)
ITHUOTHE nĩ twendaga gũtua matua ma ũũgĩ. Ningĩ nĩ twendaga mĩbango itũ ĩgaacĩre. Bibilia nĩ ĩtwĩrĩte ũrĩa tũngĩka nĩguo tũhingie maũndũ macio merĩ.—Thoma Thimo 13:10; 15:22.
2. Jehova atwĩrĩire atĩa?
2 Hatarĩ nganja, Ithe witũ Jehova nĩwe ũngĩtũhe ũtaaro ũrĩa mwega biũ. Atwĩrĩire ũũ: “Ndĩrĩkũheaga ũtaaro riitho rĩakwa rĩkũrorete.” (Thab. 32:8) Ũndũ ũcio ũronania atĩ Jehova to gũtũhe atũheaga ũtaaro, no ningĩ nĩ atũteithagia kũhũthĩra ũtaaro ũcio.
3. Tũkwarĩrĩria ciũria irĩkũ gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ?
3 Gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ, Bibilia nĩ ĩgũtũteithia kuona macokio ma ciũria ici inya: (1) Nĩ ngumo ĩrĩkũ njagĩrĩirũo gũkorũo nayo angĩkorũo nĩ ndĩrenda kũgunĩka kuumana na ũtaaro? (2) Nũũ ũngĩĩhe ũtaaro mwega? (3) Ingĩonania atĩa atĩ nĩ ndĩhaarĩirie gwĩtĩkĩra ũtaaro? (4) Njagĩrĩirũo gwĩthema kwĩra arĩa angĩ manduĩre matua nĩkĩ?
NĨ NGUMO ĨRĨKŨ NJAGĨRĨIRŨO GŨKORŨO NAYO?
4. Nĩ ngumo ĩrĩkũ tũrabatara gũkorũo nayo nĩguo tũgunĩke kuumana na ũtaaro?
4 Nĩguo tũgunĩke kuumana na ũtaaro, nĩ tũrabatara gũkorũo na wĩnyihia. Nĩ twagĩrĩirũo gwĩtĩkĩra atĩ rĩmwe no tũbatare ũteithio wa andũ arĩa angĩ tondũ no tũkorũo tũtarĩ na ũmenyeru kana ũhoti wa gũtua matua ma ũũgĩ. Tũngĩaga gũkorũo na wĩnyihia, Jehova no aremwo gũtũteithia, na kwoguo ũtaaro o wothe angĩtũhe kũgerera Kiugo gĩake ũngĩhaana ta ũraingĩrĩra gũtũ kũmwe ũkoimĩra gũtũ kũu kũngĩ. (Mik. 6:8; 1 Pet. 5:5) No tũngĩkorũo na wĩnyihia, nĩ tũrĩhiũhaga kwamũkĩra ũtaaro o wothe tũngĩheo uumanĩte na Maandĩko, na tũkaũhũthĩra.
5. Nĩ maũndũ marĩkũ Daudi aahingĩtie mangĩatũmire akũrie mwĩtĩo?
5 Ta wĩcirie ũrĩa tũngĩĩruta kuumana na kĩonereria kĩa Mũthamaki Daudi. Nĩ angĩagĩire na mwĩtĩo nĩ ũndũ wa maũndũ marĩa mothe aahingĩtie. Ihinda iraihu atanatuĩka mũthamaki, nĩ aagĩte na igweta nĩ ũndũ wa ũhoti wake wa kũhũũra kĩnanda. O na nĩ eetĩtwo ahũũragĩre mũthamaki kĩnanda. (1 Sam. 16:18, 19) Na rĩrĩa Daudi aaitĩrĩirio maguta nĩguo agaatuĩka mũthamaki, Jehova nĩ aamũheire hinya kũgerera roho wake mũtheru. (1 Sam. 16:11-13) Nĩ ooĩkaine gatagatĩ-inĩ ka andũ ao nĩ ũndũ wa gũtharĩkĩra thũ ciao, nginya Mũfilisti ũrĩa warĩ irimũ inene wetagwo Goliathu. (1 Sam. 17:37, 50; 18:7) Korũo Daudi aarĩ na mwĩtĩo, nĩ aangĩonire ta atarabatara ũtaaro wa andũ arĩa angĩ nĩ ũndũ wa gũkorũo ahingĩtie maũndũ macio. No Daudi aarĩ na wĩnyihia.
6. Tũmenyaga atĩa atĩ Daudi nĩ aakoragwo ehaarĩirie kwamũkĩra ũtaaro? (Ningĩ rora mbica.)
6 Rĩrĩa Daudi aatuĩkire mũthamaki, nĩ aarĩ na arata mangĩamũheire ũtaaro. (1 Maũ. 27:32-34) Ũcio ti ũndũ wa kũgegania tondũ o na mbere ĩyo Daudi nĩ aakoragwo eehaarĩirie kwamũkĩra ũtaaro. Ndaathikagĩrĩria o ũtaaro uumĩte kũrĩ arũme, ĩndĩ nĩ aathikĩrĩirie nginya ũtaaro wa mũtumia wetagwo Abigaili. Aahikĩtio nĩ Nabali, mũthuri ũtaarĩ gĩtĩo na ngatho na warĩ na mwĩtĩo. Daudi arĩ na wĩnyihia nĩ aarũmĩrĩire ũtaaro wa Abigaili, na ũndũ ũcio ũgĩtũma etheme gwĩka ihĩtia inene.—1 Sam. 25:2, 3, 21-25, 32-34.
Mũthamaki Daudi nĩ aathikĩrĩirie ũtaaro wa Abigaili arĩ na wĩnyihia na akĩũrũmĩrĩra (Rora kĩbungo gĩa 6)
7. Nĩ maũndũ marĩkũ tũngĩĩruta kuumana na Daudi? (Kohelethu 4:13) (Ningĩ rora mbica.)
7 Nĩ harĩ maũndũ tũngĩĩruta kuumana na Daudi. Kwa ngerekano, no tũkorũo tũrĩ na ũhoti mũna, kana akorũo nĩ twĩhokeirũo wĩra wa gũtongoria maũndũ. O na kũrĩ ũguo, tũtiagĩrĩirũo kuona ta tũĩ maũndũ mothe kana atĩ tũtirabatara ũtaaro. Na o ta Daudi, nĩ twagĩrĩirũo gũkorũo twĩhaarĩirie gũthikĩrĩria ũtaaro mwega gũtekũmakania nũũ ũratũhe ũtaaro ũcio. (Thoma Kohelethu 4:13.) Tũngĩka ũguo, no twĩtheme gwĩka mahĩtia manene marĩa mangĩtũtuurithia na matuurithie andũ angĩ.
Twagĩrĩirũo gũkorũo twĩhaarĩirie gũthikĩrĩria ũtaaro mwega gũtekũmakania nũũ ũratũhe ũtaaro ũcio (Rora kĩbungo kĩa 7)c
NŨŨ ŨNGĨĨHE ŨTAARO MWEGA?
8. Nĩ kĩĩ kĩngĩtũma tuuge atĩ Jonathani nĩ angĩahotire kũhe Daudi ũtaaro mwega?
8 Ta wĩcirie ũndũ ũngĩ tũngĩĩruta kuumana na kĩonereria kĩa Daudi. Aacaragia ũtaaro kuuma kũrĩ andũ arĩa maarĩ na ũrata mwega na Jehova na maataũkagĩrũo wega nĩ ũndũ ũrĩa aageragĩra. Kwa ngerekano, rĩrĩa eendaga kũmenya kana no acokie thayũ hamwe na Mũthamaki Saulu, Daudi nĩ aathikĩrĩirie ũtaaro wa Jonathani, mũrũ wa Saulu. Jonathani nĩ angĩahotire kũmũhe ũtaaro mwega tondũ aarĩ na ũrata mwega hamwe na Jehova, na ningĩ nĩ ooĩ Saulu wega. (1 Sam. 20:9-13) Ũndũ ũcio ũratũruta atĩa?
9. Nũũ ũngĩtũhe ũtaaro mwega? Heana ngerekano. (Thimo 13:20)
9 Rĩrĩa twabatara ũtaaro, nĩ wega kũũcaria kuuma harĩ mũndũ ũrĩ na ũrata mwega hamwe na Jehova na wanahiũrania na ũndũ ta ũrĩa tũragerera.a (Thoma Thimo 13:20.) Kwa ngerekano-rĩ, ta nĩ tũtue atĩ harĩ mũrũ wa Ithe witũ ũracaria mũndũ wa kũhikania nake. Hihi nũũ ũngĩmũhe ũtaaro mwega? Angĩhoya ũtaaro harĩ mũrata wake ũtarĩ kĩhiko-inĩ, no amũhe ũtaaro mwega angĩkorũo ekũhũthĩra Bibilia. No mũrũ wa Ithe witũ ũcio no aheo ũtaaro mwega o na makĩria angĩaria na Akristiano agimaru kĩĩroho marĩ kĩhiko-inĩ, arĩa mamũĩ wega na makoretwo na kĩhiko kĩrĩ na gĩkeno kwa ihinda.
10. Nĩ maũndũ marĩkũ rĩu tũkwarĩrĩria?
10 Nĩ twarĩrĩria ngumo ĩmwe tũrabatara gũkorũo nayo na tuona nũũ ũngĩtũhe ũtaaro mwega. Rĩu rekei tuone twagĩrĩirũo gũkorũo twĩhaarĩirie gwĩtĩkĩra ũtaaro nĩkĩ, na kana nĩ twagĩrĩirũo kwĩra arĩa angĩ matũtuĩre matua.
INGĨONANIA ATĨA ATĨ NĨ NDĨHAARĨIRIE GWĨTĨKĨRA ŨTAARO?
11-12. (a) Twagĩrĩirũo gwĩthema ũndũ ũrĩkũ tũgĩcaria ũtaaro? (b) Mũthamaki Rehoboamu eekire atĩa rĩrĩa aabataraga gũtua itua rĩa bata?
11 Rĩmwe mũndũ no akorũo agĩcaria ũtaaro, no ũrĩa kũrĩ nĩ atĩ nĩ arĩkĩtie gũtua itua, kĩrĩa aretha nĩ mũndũ ũkũmũhe ũtaaro ũratwarana na itua rĩake. Mũndũ ta ũcio ndehaarĩirie gwĩtĩkĩra ũtaaro. Nĩ harĩ ũndũ wa bata angĩĩruta kuumana na ũrĩa gwathiire harĩ Mũthamaki Rehoboamu.
12 Rehoboamu nĩwe watuĩkire mũthamaki wa Isiraeli thutha wa Mũthamaki Suleimani gũkua. Hĩndĩ ĩyo rũrĩrĩ rũu nĩ rwagaacĩrĩte, ĩndĩ andũ maaiguaga mahinyĩrĩirio mũno nĩ Suleimani. Nĩ ũndũ ũcio nĩ maathiire kũrĩ Rehoboamu na makĩmũthaitha amahũthahũthĩrie mũrigo. Rehoboamu aameerire mamũhe ihinda rĩa gwĩciria ũrĩa egũtua. Nĩ ooire ikinya rĩega rĩa kũhoya ũtaaro kuuma kũrĩ athuri akũrũ arĩa maateithagia Suleimani. (1 Ath. 12:2-7) No ndarũmĩrĩire ũtaaro wao. Nĩkĩ hihi? No gũkorũo nĩ aatuĩte itua, na kwoguo eehokaga atĩ arũme acio mekũmũhe ũtaaro ũraringana na itua rĩake. Nĩ ũndũ ũcio rĩrĩa aahoire anake a riika rĩake ũtaaro na makĩmwĩra ũrĩa eendaga kũigua, no gwĩtĩkania eetĩkanirie nao. (1 Ath. 12:8-14) Rĩrĩa andũ maacokire kũrĩ we, aamacokeirie kũringana na ũtaaro ũcio aaheetwo nĩ arata a riika rĩake. Ũndũ ũcio nĩ watũmire rũrĩrĩ rũu rwa Isiraeli rũgayũkane, na kuuma hĩndĩ ĩyo Rehoboamu nĩ aacemanirie na mathĩna maingĩ.—1 Ath. 12:16-19.
13. Tũngĩmenya atĩa kana nĩ tũkoragwo twĩhaarĩirie kwamũkĩra ũtaaro?
13 Tũreruta atĩa kuumana na ngerekano ya Rehoboamu? Nĩ twagĩrĩirũo gũkorũo twĩhaarĩirie kwamũkĩra ũtaaro. Tũngĩmenya atĩa kana nĩ tũkoragwo twĩhaarĩirie kwamũkĩra ũtaaro? No twĩyũrie ũũ, ‘Hihi nĩ hoyaga ũtaaro no ngacoka ngaũteanĩria o rĩo atĩ tondũ tiguo ũtaaro ũrĩa ngwĩrĩgagĩrĩra?’
14. Twagĩrĩirũo kũririkana ũndũ ũrĩkũ rĩrĩa twaheo ũtaaro? Heana ngerekano. (Ningĩ rora mbica.)
14 Kwa ngerekano ta wĩcirie mũrũ wa Ithe witũ etĩirũo wĩra mwega, no atanawĩtĩkĩra akahoya mũthuri wa kĩũngano ũtaaro. Mũrũ wa Ithe witũ ũcio akamũtaarĩria atĩ wĩra ũcio nĩ ũrĩtũmaga akorũo arĩ kũraihu na famĩlĩ yake maita maingĩ kwa ihinda iraihu. Mũthuri ũcio wa kĩũngano akamũririkania ũtaaro wa Bibilia ũrĩa wonanagia atĩ wĩra ũrĩa mũnene ehokeirũo nĩ kũrũmbũiya mabataro ma kĩĩroho ma famĩlĩ yake. (Ef. 6:4; 1 Tim. 5:8) Ta tua atĩ mũrũ wa Ithe witũ ũcio nĩ ateanĩria ũtaaro ũcio o rĩo, na ambĩrĩria kũhoya ariũ a Ithe witũ angĩ ũtaaro, nginya rĩrĩa arĩheo ũtaaro ũrĩa arenda. Hihi mũrũ wa Ithe witũ ũcio nĩ ehaarĩirie kwamũkĩra ũtaaro-ĩ, kana nĩ mũndũ aracaria wa kũmwĩra ũndũ ũratwarana na itua rĩrĩa arĩkĩtie gũtua? Nĩ twagĩrĩirũo kũririkana atĩ ngoro nĩ ĩheenanagia. (Jer. 17:9) Ningĩ ũtaaro ũrĩa tũrabatara no ũkorũo ũrĩ ũndũ ũrĩa tũtarenda kũigua.
Hihi nĩ tũkoragwo twĩhaarĩirie kwamũkĩra ũtaaro kana tũkoragwo tũgĩcaria mũndũ wa gũtwĩra ũrĩa tũrenda kũigua? (Rora kĩbungo gĩa 14)
HIHI NĨ NJAGĨRĨIRŨO KWĨRA ARĨA ANGĨ MANDUĨRE MATUA?
15. Twagĩrĩirũo kwĩmenyerera tũtigeke atĩa, na nĩkĩ?
15 O mũndũ arĩ na ũigĩrĩrĩki wa gwĩtuĩra matua. (Gal. 6:4, 5) Nĩ tweruta atĩ mũndũ mũũgĩ atanatua itua nĩ acaragia ũtaaro Kiugo-inĩ kĩa Ngai na harĩ Akristiano agimaru kĩĩroho. Ĩndĩ nĩ twagĩrĩirũo kwĩmenyerera tũtikeere andũ arĩa angĩ matũtuĩre matua. Andũ amwe no meke ũguo na njĩra ya kũũria mũndũ maheete gĩtĩo kĩũria gĩkĩ kĩa ĩmwe kwa ĩmwe: “Ũngĩka atĩa korũo nĩwe ũragerera ũndũ ũyũ?” Angĩ nao no meke ũguo na njĩra ya gũtua itua rĩhaanaine na rĩa mũndũ ũngĩ matambĩte gwĩciria na njĩra ndikĩru ũndũ ũrĩa maragerera.
16. Nĩ ũndũ ũrĩkũ waumĩrire kĩũngano-inĩ gĩa Korintho wĩgiĩ nyama iria ciarutagĩrũo mĩhianano, na nũũ wabatiĩ gũtua kana Akristiano acio nĩ magĩrĩirũo kũrĩa nyama ta icio? (1 Akorintho 8:7; 10:25, 26)
16 Ta wĩcirie ũhoro wĩgiĩ itua rĩrĩa Akristiano a kĩũngano gĩa Korintho maabataraga gũtua, rĩgiĩ nyama iria ciarutagĩrũo mĩhianano. Paulo aandĩkĩire Akristiano acio ũũ: “Nĩ tũĩ atĩ mũhianano nĩ kĩndũ gĩa tũhũ thĩinĩ wa thĩ na atĩ Ngai no ũmwe na gũtirĩ ũngĩ.” (1 Kor. 8:4) Nĩ ũndũ wa ciugo icio cia Paulo, andũ amwe kĩũngano-inĩ kĩu nĩ maatuire atĩ nĩ mangĩarĩire nyama iria cieendagio thoko, o na angĩkorũo nĩ ciakoretwo irutĩirũo mĩhianano irĩ magongona. Angĩ nao moonire atĩ nĩ mangĩathumbũrirũo nĩ thamiri mangĩarĩire nyama ta icio. (Thoma 1 Akorintho 8:7; 10:25, 26.) Rĩu rĩarĩ itua rĩa mũndũ kĩũmbe. Paulo ndeerire Akristiano acio a Korintho matuĩre arĩa angĩ matua o na kana megerekanie na ũrĩa arĩa angĩ mareka. Aameerire ũũ: “O ũmwe witũ nĩ akaarũgama mbere ya Ngai atuĩrũo kũringana na ciĩko ciake.”—Rom. 14:10-12.
17. Kũngĩthiĩ atĩa tũngĩtua itua rĩna atĩ tondũ nĩrĩo mũndũ ũngĩ atuĩte? Heana ngerekano. (Ningĩ rora mbica.)
17 Hihi ũndũ ta ũcio no ũhaanĩke mahinda-inĩ maya? Ta wĩcirie ũhoro wĩgiĩ ũhũthĩri wa tũcunjĩ twa thakame ũrigitani-inĩ. O Mũkristiano nĩwe wagĩrĩirũo gwĩtuĩra kana nĩ egwĩtĩkĩra tũcunjĩ tũu kana ndegwĩtĩkĩra.b No tuone ũrĩ ũndũ mũritũ gũtaũkĩrũo biũ nĩ ũhoro wĩgiĩ tũcunjĩ twa thakame, no ithuĩ ene nĩ ithuĩ twagĩrĩirũo gwĩtuĩra itua rĩu. (Rom. 14:4) Tũngĩtua itua rĩna atĩ tondũ nĩrĩo mũndũ ũngĩ atuĩte, tũngĩkorũo tũkĩniina thamiri citũ hinya. Nĩguo thamiri citũ ikorũo na hinya, no nginya tũcimenyerie na tũcihũthĩre gwĩtuĩra matua. (Ahib. 5:14) Gũkĩrĩ ũguo-rĩ, nĩ rĩ twagĩrĩirũo kũhoya ũtaaro kuuma kũrĩ Mũkristiano mũgimaru kĩĩroho? Nĩ thutha wa kwĩĩkĩra ũthuthuria, ĩndĩ tũkona no tũrabatara ũteithio wa gũtaũkĩrũo nĩ motaaro ma Bibilia marĩa marahutania na ũndũ ũrĩa tũragerera.
Twagĩrĩirũo gũcaria ũtaaro thutha wa kwĩĩkĩra ũthuthuria (Rora kĩbungo gĩa 17)
THIĨ NA MBERE GŨCARAGIA ŨTAARO
18. Jehova atũrũmbũyĩtie atĩa arĩ Mũciari witũ?
18 Gũkorũo atĩ Jehova nĩ atwĩtĩkĩrĩtie gwĩtuĩra matua nĩ kuonania atĩ nĩ atwĩhokete biũ. Nĩ atũheete Kiugo gĩake Bibilia, na agatũhe arata mangĩtũteithia kuona ũrĩa tũngĩhũthĩra motaaro ma Bibilia. Kwoguo nĩ ahingĩtie itemi rĩake arĩ Mũciari witũ. (Thim. 3:21-23) Hihi tũngĩka atĩa nĩguo tũmuonie atĩ tũrĩ na ngatho?
19. Tũngĩka atĩa nĩguo tũkenagie Jehova?
19 Aciari nĩ makenaga mũno rĩrĩa mona ciana ciao ikĩgimara na igatuĩka ndungata cia Jehova irĩ na ũũgĩ na ciĩhaarĩirie gũteithia arĩa angĩ. Na njĩra o ta ĩyo, Jehova nĩ akenaga rĩrĩa ona tũgĩthiĩ na mbere kũgimara kĩĩroho, tũgĩcaria ũtaaro, na tũgĩtua matua maramũtĩĩithia.
RWĨMBO NA. 127 Njagĩrĩirũo Gũkorũo ndĩ Mũndũ wa Mũthemba Ũrĩkũ?
a Rĩmwe Akristiano no mabatare kũhoya ũtaaro kuuma kũrĩ andũ angĩ matarĩ athathaiya a Jehova maũndũ-inĩ megiĩ mbeca, ũrigitani, na maũndũ mangĩ.
b Nĩguo wone ũhoro makĩria, rora ibuku rĩa Kenera Ũtũũro Tene na Tene! ithomo rĩa 39 ũndũ wa 5, na gacunjĩ ka “Rikĩra.”
c GŨTAARĨRIA MBICA: Mũthuri wa kĩũngano akĩhe mũthuri ũngĩ wa kĩũngano ũtaaro ũhoro-inĩ wĩgiĩ ũrĩa erĩga kwaria mũcemanio-inĩ ũmwe wa athuri.