‘Mũtuanĩri wa Thĩ Yothe’ Ekaga Ũrĩa Kwagĩrĩire Hĩndĩ Ciothe

1. Iburahimu onanirie atĩa atĩ aarĩ na ma atĩ Jehova ekaga maũndũ ma kĩhooto? (Rora mbica kĩambĩrĩria-inĩ gĩa gĩcunjĩ gĩkĩ.)

“ŨRĨA Mũtuanĩri wa thĩ yothe-rĩ, githĩ to atuanagĩre o ũrĩa kwerekeire?” (Kĩam. 18:25) Kĩũria kĩu kĩa Iburahimu kĩonanirie atĩ, aarĩ na ma biũ atĩ Jehova nĩ aangĩonanirie kĩhooto gĩkinyanĩru ũhoro-inĩ wĩgiĩ Sodomu na Gomora. Iburahimu ndaarĩ na nganja o na hanini atĩ Jehova ndangĩka ũndũ ũtarĩ wa kĩhooto na njĩra ya ‘kũũraganĩria arĩa athingu na arĩa aaganu.’ Iburahimu onaga ũndũ ũcio ‘ndwagĩrĩire.’ Kĩndũ mĩaka 400 thutha ũcio, Jehova oigire ũũ akĩaria ũhoro wake mwene: “We ũcio wĩtagwo Rũaro Rũa Ihiga-rĩ, wĩra ũrĩa arutaga nĩ mwagĩrĩru kũna kũna; Nĩ gũkorũo mĩthiĩre yake yothe nĩ ya kĩhooto; Nake nĩwe Mũrungu ũrĩa mwĩhokeku, ũtarĩ ũũru, na ningĩ nĩ wa ma, o na wa kĩhooto.”—Gũcok. 31:19; 32:4.

2. Nĩkĩ no tuuge atĩ Jehova ndangĩka ũndũ ũtarĩ wa kĩhooto?

² Nĩ kĩĩ kĩngĩatũmire Iburahimu akorũo na ma atĩ hĩndĩ ciothe Jehova atuaga cira na njĩra ya kĩhooto? Nĩ tondũ Jehova nĩwe kĩonereria kĩrĩa kĩega biũ gĩa kĩhooto na ũthingu. Ciugo cia Kĩhibirania “kĩhooto” na “ũthingu” kaingĩ ikoragwo hamwe Maandĩko-inĩ ma Kĩhibirania. Ũrĩa kũrĩ nĩ atĩ, hatikoragwo ngũrani gatagatĩ ka ũndũ wa kĩhooto na ũndũ mwega. Tondũ Jehova nĩwe ũigaga ithimi cia ũthingu, muonere wake wa maũndũ hĩndĩ ciothe ũrĩkoragwo ũrĩ wa kĩhooto. Makĩria ma ũguo, Kiugo gĩake kĩonanagia atĩ “ũndũ ũrĩa enda nĩ ũthingu, o na kĩhooto.”—Thab. 33:5.

3. Taarĩria ngerekano ĩronania ũrĩa thĩinĩ wa thĩ gũkoragwo na wagi wa kĩhooto.

³ Andũ a ngoro njega nĩ maiguaga momĩrĩirio mamenya atĩ Jehova hĩndĩ ciothe ekaga maũndũ na njĩra ya kĩhooto, tondũ thĩinĩ wa thĩ kũiyũrĩte wagi wa kĩhooto. Nĩ ũndũ ũcio, andũ rĩmwe nĩ mekagwo maũndũ moru mũno. Kwa ngerekano, andũ amwe nĩ matuagĩrũo na magaikio njera hatarĩ na kĩhooto. Amwe ao mateithĩkĩte thutha wa DNA kũhũthĩrũo ũthuthuria-inĩ, na makoneka matiarĩ na mahĩtia, kwoguo makarekererio thutha wa gũkorũo njera mĩaka mĩingĩ. O na gũtuĩka mũndũ kuohwo njera gũtarĩ mahĩtia ekĩte no kũmũturithie na kũmũrakarie, Akristiano no macemanie na mũthemba ũngĩ wa wagi wa kĩhooto ũngĩmaiguithia ũũru o na makĩria.

THĨINĨ WA KĨŨNGANO

4. Wĩtĩkio wa Mũkristiano ũngĩgerio atĩa?

⁴ Akristiano nĩ merĩgagĩrĩra atĩ no macemanie na wagi wa kĩhooto nja wa kĩũngano gĩa Gĩkristiano. No wĩtĩkio witũ no ũgerio tũngĩona kana twĩkwo ũndũ ũroneka ta ũtarĩ wa kĩhooto thĩinĩ wa kĩũngano. Ũngĩka atĩa ũngĩona ta wĩkĩtwo ũndũ ũtarĩ mwega kĩũngano-inĩ, kana mũkahĩtania na Mũkristiano ũngĩ? Hihi no wĩtĩkĩrie ũndũ ũcio ũkũhĩnge?

5. Nĩkĩ Mũkristiano no erĩgĩrĩre kuona kana gwĩkwo ũndũ ũtarĩ wa kĩhooto?

⁵ Tondũ ithuothe tũtirĩ akinyanĩru na nĩ tũhĩtagia, nĩ tũmenyaga atĩ, no twĩke kana twĩkwo nĩ mũndũ ũndũ ũtarĩ wa kĩhooto thĩinĩ wa kĩũngano. (1 Joh. 1:8) O na gũtuĩka ti kaingĩ gwĩkĩkaga ũguo, Akristiano ehokeku matihĩngĩkaga ũndũ ta ũcio ũngĩkĩka. Jehova nĩ atũhete motaaro mega thĩinĩ wa Kiugo gĩake nĩguo matũteithie gũtũũria wĩkindĩru o na tũngĩkwo ũndũ ũtarĩ mwega nĩ Akristiano arĩa angĩ.—Thab. 55:12-14.

6, 7. Nĩ wagi ũrĩkũ wa kĩhooto mũrũ wa Ithe witũ ũmwe aacemanirie naguo kĩũngano-inĩ, na nĩ ngumo irĩkũ ciamũteithirie kũhiũrania naguo na njĩra njega?

⁶ Ta wĩcirie ngerekano ya Willi Diehl. Kwambĩrĩria mwaka wa 1931, Mũrũ wa Ithe Witũ Diehl aatungataga arĩ mwĩhokeku thĩinĩ wa Betheli ya Bern, Switzerland. Mwaka-inĩ wa 1946, nĩ aathire kĩrathi gĩa kanana gĩa Cukuru ya Gileadi, thĩinĩ wa New York, U.S.A. Thutha wa kũrĩkia cukuru ĩyo, aaheirũo wĩra wa gũtungata arĩ mũrori wa mũthiũrũrũko bũrũri-inĩ wa Switzerland. Rũgano-inĩ rwake rwa ũtũũro, Mũrũ wa Ithe Witũ Diehl oigire ũũ: “Kũrĩ Mĩĩ 1949 nĩ ndamenyithirie wabici nene ya Aira a Jehova ya Bern atĩ nĩ ndabangaga kũhikania.” Macokio maarĩ marĩkũ? “Gũtirĩ mĩeke ĩngĩ ya ũtungata ũkũheo tiga o gũtungata ũrĩ painia wa hĩndĩ ciothe.” Mũrũ wa Ithe Witũ Diehl aathire na mbere gũtaarĩria ũũ: “Ndietĩkĩririo kũrutaga mĩario rĩngĩ . . . Andũ aingĩ matiatũgeithagia, maatuonaga ta tũrĩ andũ meheretio kĩũngano-inĩ.”

⁷ Mũrũ wa Ithe Witũ Diehl aahiũranirie atĩa na ũndũ ũcio? Oigire ũũ: “Nĩ twamenyaga atĩ kũhikania ti mũgarũ na ũrĩa Maandĩko moigĩte, nĩ ũndũ ũcio, twehokire Jehova na tũgĩetha mwĩgitio harĩ we na njĩra ya mahoya.” Thutha wa ihinda, muonere ũcio ũtaarĩ mwega wĩgiĩ kĩhiko, ũrĩa watũmĩte ekwo ũndũ ũtaarĩ wa kĩhooto, nĩ wacenjirio na Mũrũ wa Ithe Witũ Diehl agĩcokerio mĩeke ya ũtungata ĩrĩa aarĩ nayo. Wĩhokeku wake harĩ Jehova nĩ warathimirũo.a Twagĩrĩirũo kwĩyũria ũũ: ‘Hihi no nyonanie mwerekera ta ũcio wa kĩĩroho ingĩcemania na ũndũ ta ũcio ũtarĩ wa kĩhooto? No njeterere Jehova ndĩ na ũkirĩrĩria, kana ingĩgeria gũthondeka maũndũ na hinya wakwa?’—Thim. 11:2; thoma Mika 7:7.

8. Nĩ kĩĩ kĩngĩtũma ũkinyĩrĩre gũtua kĩĩmahĩtia atĩ nĩ wĩkĩtwo ũndũ ũtarĩ wa kĩhooto kana atĩ mũndũ ũngĩ nĩ ekĩtwo ũguo?

⁸ Ningĩ no ũtue na mahĩtia atĩ nĩ wĩkĩtwo ũndũ ũtarĩ wa kĩhooto, kana atĩ mũndũ ũngĩ thĩinĩ wa kĩũngano nĩ ekĩtwo ũguo. Ũndũ ũcio no wĩkĩke tondũ wa muonere witũ wĩgiĩ maũndũ ũtarĩ mũkinyanĩru, kana tondũ wa kwaga kũmenya maũndũ mothe marĩa mathiũrũrũkĩirie ũndũ ũcio. O ũrĩa kũngĩkorũo kũrĩ, tũkorũo tũrĩ na ũhoro ũrĩa wagĩrĩire kana tũtirĩ, kwĩhoka Jehova na njĩra ya mahoya, na gũkorũo tũrĩ ehokeku, nĩ gũgũtũteithia gwĩthema “kũngʼongʼorera Jehova.”—Thoma Thimo 19:3.

9. Tũkwarĩrĩria ngerekano irĩkũ gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ na kĩrĩa kĩrũmĩrĩire?

⁹ Rekei tũthuthurie ngerekano ithatũ cia wagi wa kĩhooto iria ciekĩkire gatagatĩ ka andũ a Ngai mahinda-inĩ ma Bibilia. Gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ tũkwarĩrĩria ũhoro wa Jusufu mũcũkũrũ wa Iburahimu na maũndũ marĩa mekĩkire gatagatĩ gake na ariũ a ithe. Gĩcunjĩ-inĩ kĩrĩa kĩrũmĩrĩire, tũkwarĩrĩria ũrĩa Jehova aahiũranirie na Mũthamaki Ahabu wa Isiraeli hamwe na maũndũ marĩa mũtũmwo Petero eeyoneire arĩ Antiokia ya Siria. Tũkĩarĩrĩria ngerekano icio, rora maũndũ marĩa ũngĩĩruta na mangĩgũteithia gũtũũria muonere waku mwega wa kĩĩroho na kũgitĩra ũrata waku hamwe na Jehova makĩria rĩrĩa ũrona ta wĩkĩtwo ũndũ ũtarĩ wa kĩhooto.

JUSUFU EEKIRŨO MAŨNDŨ MATAARĨ MA KĨHOOTO

10, 11. (a) Nĩ maũndũ marĩkũ mataarĩ ma kĩhooto Jusufu aacemanirie namo? (b) Nĩ mweke ũrĩkũ weyumĩririe rĩrĩa Jusufu aarĩ njera?

¹⁰ Jusufu ũrĩa warĩ ndungata njĩhokeku ya Jehova, aacemanirie na wagi wa kĩhooto to kuuma kũrĩ andũ arĩa mataarĩ a famĩlĩ yao, no nĩ nginya kuuma kũrĩ ariũ a ithe, ũndũ ũrĩa warĩ ruo rũnene mũno. Jusufu arĩ mũthia-inĩ wa mĩaka yake ya ũtinĩnja, ariũ a ithe maamũnyitire makĩmwendia arĩ ngombo. Aatwarirũo Misiri kĩa hinya. (Kĩam. 37:23-28; 42:21) Thutha wa gũikara bũrũri-inĩ ũcio mũgeni kwa ihinda, nĩ aaigĩrĩirũo atĩ nĩ eendaga kũnyitana kĩa hinya na akĩohwo njera atacirithĩtio. (Kĩam. 39:17-20) Aikarire arĩ ngombo na arĩ njera kwa ihinda rĩa mĩaka ta 13. Nĩ maũndũ marĩkũ tũngĩĩruta kuumana na Jusufu na mangĩtũteithia atĩa tũngĩkwo ũndũ ũtarĩ wa kĩhooto nĩ athathaiya arĩa angĩ?

¹¹ Jusufu nĩ aagĩire na mweke wa kwĩra ũmwe wa arĩa mohetwo nake maũndũ marĩa eekĩtwo. Mbere ĩyo, muohwo ũcio aarĩ mũnene wa arĩa maatwaragĩra mũthamaki gĩa kũnyua. Ihinda rĩrĩa Jusufu na mũnene ũcio wa arĩa maatwaragĩra mũthamaki gĩa kũnyua mohetwo hamwe, mũndũ ũcio nĩ aarotire na Jusufu akĩmũtaũrĩra kĩroto gĩake. Jusufu nĩ aataarĩirie mũnene ũcio atĩ nĩ aangĩacokirio wĩra-inĩ ũrĩa aarutagĩra Firauni. Rĩrĩa Jusufu aamũtaũrĩire kĩroto kĩu atongoretio nĩ roho wa Jehova, aahũthĩrire mweke ũcio kũmũtaarĩria kĩrĩa gĩatũmĩte o nake akorũo kũu. No twĩrute maũndũ maingĩ kuumana na maũndũ marĩa Jusufu oigire na marĩa atoigire.—Kĩam. 40:5-13.

12, 13. (a) Ciugo iria Jusufu eerire mũnene wa arĩa maatwaragĩra Firauni gĩa kũnyua-rĩ, cionanagia atĩa atĩ nĩ oyaga ikinya nĩguo ahiũranie na maũndũ marĩa eekĩtwo? (b) Nĩ maũndũ marĩkũ Jusufu ateerire mũnene ũcio?

¹² Thoma Kĩambĩrĩria 40:14, 15. Rora wone atĩ Jusufu aataarĩirie atĩ nĩ kũiyũo aiyĩtwo. Hatarĩ nganja, eekĩtwo ũndũ ũtaarĩ wa kĩhooto. Ningĩ nĩ aataarĩirie atĩ aikĩtio njera gũtarĩ ũndũ mũũru eekĩte. Nĩ ũndũ ũcio, akĩra mũnene ũcio wa arĩa maatwaragĩra Firauni gĩa kũnyua amũgwete harĩ Firauni. Nĩkĩ? Jusufu amwĩrire ũguo nĩguo ‘amũrutithie njera ĩyo.’

¹³ Ciugo icio cia Jusufu cionanagia atĩ ndaakirire na agĩtĩkĩra maũndũ o ũguo maarĩ. Nĩ oyaga ikinya. Nĩ aamenyaga atĩ nĩ eekĩtwo maũndũ maingĩ mataarĩ ma kĩhooto. Nĩ aataarĩirie maũndũ macio kũrĩ mũnene ũcio, ũrĩa hihi ũngĩahotire kũmũteithia. No hatirĩ ũndũ wonanĩtie Maandĩko-inĩ atĩ Jusufu nĩ eerire mũndũ o na ũmwe, nginya Firauni, atĩ ariũ a ithe nĩo maamwendetie. O na rĩrĩa ariũ a ithe mokire Misiri na magĩcokanwo na Jusufu, Firauni nĩ aamanyitire ũgeni na akĩmeera maikare Misiri na makenere “maũndũ marĩa mothe mega ma bũrũri” ũcio.—Kĩam. 45:16-20.

14. Nĩ kĩĩ gĩgũtũteithia gwĩthema kũgũa mũtego-inĩ wa kwaria ũũru o na tũngĩkwo ũndũ ũtarĩ wa kĩhooto thĩinĩ wa kĩũngano?

¹⁴ Mũkristiano angĩona ta ekĩtwo maũndũ matarĩ ma kĩhooto, agĩrĩirũo kwĩmenyerera ndagatheremie mũhuhu mũũru. Hatarĩ nganja, nĩ ũndũ mwagĩrĩru gwetha ũteithio harĩ athuri na kũmamenyithia tũngĩmenya atĩ mũndũ thĩinĩ wa kĩũngano nĩ ekĩte mehia maritũ. (Alaw. 5:1) No maũndũ-inĩ maingĩ marĩa matakoragwo mahutanĩtie na mehia maritũ, no kũhoteke kũniina thĩna ũrĩa ũrĩ ho hatekũingĩrio mũndũ ũngĩ, o na nginya athuri a kĩũngano. (Thoma Mathayo 5:23, 24; 18:15.) Rekei tũhũthagĩre motaaro ma Bibilia kũhiũrania na maũndũ macio tũrĩ na wĩhokeku. Maũndũ-inĩ mamwe, no tũcoke kuona atĩ o na tũtiekĩtwo ũndũ ũtaarĩ wa kĩhooto. Hĩndĩ ta ĩyo, no tũigue tũrĩ na gĩkeno tondũ tũtiathũkirie maũndũ makĩria na njĩra ya gũthũkĩria Mũkristiano ũngĩ rĩĩtwa. Ririkana atĩ o na tũngĩkorũo twĩkĩtwo kana tũtekĩtwo ũũru, kwaria ũũru gũtirĩ hĩndĩ kũngĩagĩria maũndũ. Gũkorũo tũrĩ ehokeku harĩ Jehova na aarĩ na ariũ a Ithe witũ, no gũtũteithie twĩtheme gwĩka mahĩtia ta macio. Mũtungi wa Thaburi akĩaria ũhoro wa mũndũ “ũrĩa wĩ na mĩthiĩre mĩkinyanĩru,” oigire atĩ nĩ “mũndũ ũtarĩ na njambanio rũrĩmĩ-inĩ rũake, na ndekaga mũthiritũwe ũũru, kana akoya kiugo gĩa kũmenereria mũndũ ũngĩ wa itũũra.”—Thab. 15:2, 3; Jak. 3:5.

RIRIKANA ŨRATA WAKU HAMWE NA JEHOVA

15. Nĩ na njĩra ĩrĩkũ ũrata wa Jusufu hamwe na Jehova warĩ kĩrathimo harĩ we?

¹⁵ Nĩ tuonaga ũndũ ũngĩ wa bata o na makĩria tũngĩĩruta kuumana na ũrata wa Jusufu hamwe na Jehova. Mĩaka-inĩ ĩyo 13 ĩrĩa Jusufu aagereire moritũ, nĩ onanirie atĩ aarĩ na muonere ta wa Jehova maũndũ-inĩ. (Kĩam. 45:5-8) Ndarĩ hĩndĩ aacokereirie Jehova mahĩtia nĩ ũndũ wa maũndũ marĩa aageragĩra. O na gũtuĩka ndaariganĩirũo nĩ maũndũ marĩa aahĩtũkagĩra, ndetĩkĩrire matũme akorũo na marũrũ ngoro. Ũndũ wa bata makĩria nĩ atĩ ndetĩkĩririe kwaga gũkinyanĩra kwa arĩa angĩ na maũndũ moru marĩa meekaga mathũkie ũrata wake na Jehova. Wĩhokeku wa Jusufu nĩ wamũheire mweke wa kwĩyonera Jehova akĩrũnga maũndũ macio mataarĩ ma kĩhooto na akĩmũrathima hamwe na famĩlĩ yake.

16. Nĩkĩ nĩ twagĩrĩirũo gũkuhĩrĩria Jehova makĩria tũngĩkwo ũndũ ũtarĩ wa kĩhooto thĩinĩ wa kĩũngano?

¹⁶ Na njĩra o ta ĩyo, nĩ twagĩrĩirũo gũtĩa mũno na kũgitĩra ũrata witũ hamwe na Jehova. Tũtikanetĩkĩrie kwaga gũkinyanĩra kwa aarĩ na ariũ a Ithe witũ gũtũtigithũkanie na Ngai ũrĩa twendete na tũthathayagia. (Rom. 8:38, 39) Handũ ha ũguo, tũngĩkwo ũndũ ũtarĩ wa kĩhooto nĩ Mũkristiano ũngĩ, nĩ twĩgerekanagie na Jusufu na tũkuhagĩrĩrie Jehova makĩria, na twĩrutanĩrie gũkorũo na muonere ta wake. Rĩrĩa tweka ũrĩa wothe tũngĩhota kũringana na Maandĩko nĩguo tũhiũranie na thĩna ũrĩa ũrĩ ho, twagĩrĩirũo gũtigĩra Jehova maũndũ macio tũrĩ na ma atĩ nĩ arĩmathondeka ihinda rĩake rĩakinya na amathondeke na njĩra yake.

WĨHOKAGE ‘MŨTUANĨRI WA THĨ YOTHE’

17. Tũngĩonania atĩa atĩ nĩ twĩhokete ‘Mũtuanĩri wa thĩ yothe’?

¹⁷ Tũrĩ thĩinĩ wa mũtabarĩre ũyũ wa maũndũ no twĩrĩgĩrĩre gũcemania na maũndũ matarĩ ma kĩhooto. Rĩmwe, no ũcemanie na ũndũ ũroneka ta ũtarĩ wa kĩhooto kana mũndũ ũngĩ acemanie na ũndũ ta ũcio thĩinĩ wa kĩũngano. Ndũkanareke ũndũ ũcio ũkũhĩnge. (Thab. 119:165) Handũ ha ũguo, tũrĩ ndugata njĩhokeku cia Ngai, tuonanagia wĩhokeku na tũkamwĩhoka kũgerera mahoya. Ningĩ tũgetĩkĩra tũrĩ na wĩnyihia atĩ, no kũhoteke tũtiũĩ maũndũ mothe marĩa mathiũrũrũkĩirie ũndũ ũcio. Nĩ tũmenyaga atĩ muonere witũ wa maũndũ ũtarĩ mũkinyanĩru no ũkorũo ũrĩ na mahĩtia. O ta ũrĩa tuona kuumana na kĩonereria kĩa Jusufu, tũngĩenda gwĩthema kwaria ũũru tondũ nĩ gũthũkia gũthũkagia maũndũ makĩria. Na mũthia, handũ ha kũgeria kũrũnga maũndũ ithuĩ ene, rekei tũtue itua rĩa gũkorũo tũrĩ ehokeku harĩ Jehova na gũkorũo na wetereri nĩguo arũnge maũndũ. Hatarĩ nganja gwĩka ũguo nĩ gũgũtũma twĩtĩkĩrĩke na tũrathimwo nĩ Jehova, o ta ũrĩa gwathire harĩ Jusufu. No tũkorũo na ma atĩ Jehova, ‘Mũtuanĩri wa thĩ yothe,’ hĩndĩ ciothe arĩkaga ũrĩa kwagĩrĩire, “nĩ gũkorũo mĩthiĩre yake yothe nĩ ya kĩhooto.”—Kĩam. 18:25; Gũcok. 32:4.

18. Nĩ ũndũ ũrĩkũ tũkwarĩrĩria gĩcunjĩ-inĩ kĩrĩa kĩrũmĩrĩire?

¹⁸ Gĩcunjĩ-inĩ kĩrĩa kĩrũmĩrĩire tũkwarĩrĩria ngerekano ingĩ igĩrĩ ciĩgiĩ maũndũ mataarĩ ma kĩhooto maahanĩkire gatagatĩ-inĩ ka ndugata cia Jehova mahinda-inĩ ma Bibilia. Gũthuthuria maũndũ macio nĩ gũgũtuonia ũrĩa gũkorũo na wĩnyihia na gũkorũo twĩhaarĩirie kuohanĩra kũhutanĩtie na mawoni ma Jehova megiĩ kĩhooto.