Immikkut upperusiortut — suuppat?
FEBRUAARIP 28-at, 1993 — inatsisinik unioqqusitsaalisartut 100-t sinnillit illut angutinit, arnanit meeqqanillu inigineqartut misissuiffiginialersimavaat. Taamaaliorput sakkunik inerteqqutaasunik pinerluttunillu ujarlerlutik. Illuniilli eqqaanneqaleramik uissuummeqaat. Akisillutik eqqaassilerput.
Akersuunneq qulit toqutaanerannik arlallillu ikiligaanerannik kinguneqarpoq. Ulluni 50-ini tulliuttuni, naalagaaffimmi atorfillit hundredilikkuutaat naammattunik sakkulersorlutik illut ungusimavaat sorsunneeraqarniarlutik. Saassussineq alianaqisumik 86-it toqunerannik kinguneqarpoq, taakkunannga minnerpaamik 17-it meeraapput.
Akeqqalli kikkuuppat? Ikiaroornartuerniartartut? Qoqassiillutik sorsuttartut? Naagga. Immaqa nalunngereerpat, „akeqqat“ tassaasimapput upperisarsiortut ingasaassiniartut, immikkut upperusiortunut ilaasortaasut. Pisoq alianaqisoq tamanna pissutigalugu inuiaqatigiinnguit tusagaanngeqisut Texasip USA-miittup narsaamanertaaniittut nunani tamani malittarineqarput. Silaannakkut naqitatigullu tusagassiuutit immikkut upperusiortut ingasaassiniartut pillugit nalunaarutinik, misissuinernillu navianaataallu pillugit oqaaseqaatinik ulikkaarput.
Pisukkut tassuunakkut immikkut upperusiortunut ilaasortaasunik siulersortiminnit toqumut ingerlatinneqarsimasunik inuit eqqaasinneqarput: 1969-imi Mansonimut atatillugu Califoniami toqoraanerit; 1978-imi immikkut upperusiortunut ilaasortarpassuit Jonestownimi Guyanamiittumi imminornerat; 1987-imi toqutsinissamut-imminornissamut isumaqatigiissut immikkut upperusiortut siulersortaannit Park Soon-jamit Koreameersumit aaqqissorneqarsimasoq, ilaasortallu 32-t toqunerannik kingunilik. Malunnarpoq inuit taakku amerlanersaat kristumiuunerarmata Biibilimillu upperisaqarnerartuummata.
Paasinarpoq Biibilimik Guutip oqaasiatut ataqqinnittut amiilaarimmassuk immikkut upperusiortut taakku Allakkanik Illernartunik taama atornerluitigimmata. Taamaattumik ukiut ingerlanerini peqatigiiffiit hundredelikkuutaat pilersinneqarsimapput immikkut upperusiortut eqqumaffiginiarlugit navianartunillu iliortarnerinik mianersoqqusiniarluni. Immikkut upperusiortunik ilisimatuut siulittuutigaat ukioq 2000 qanilliartortillugu immikkut upperusiortut amerliartupiluussasut. Immikkut upperusiortunut akerliusut issuarlugit aviisit ilaat naapertussagaanni upperusioqatigiit tuusintillit „timit pisariniarsaraat, isummatit aqunniarsaraat, tarnit aserorniarsaraat. . . . Ikittut sakkoqarput amerlanerilli navianartuupput. Tammartinniarpaatsit suutaarunniarlutit, katinniarpaatsit ilisaatinniarlutillu.“
Immikkut upperusiortut suuppat?
Oqariaaseq „immikkut upperusiortut“ amerlasuunit isumaviginngisaanut tunngatillugu atorneqartarpoq. Paatsiveerusimaarneq pinngitsoortinniarlugu teologit ilaasa oqariaatsip taassuma atorneqarnissaa akerleraat.
The World Book Encyclopedia nassuiaavoq „guutisiornernut tamanut ileqqulersuutinillu illernartitsisunut tamanut oqariaaseq immikkut upperusiortut pillugit atorneqarajuppoq“. Tamanna tunngavigissagaanni peqatigiiffiit upperisarsiornermut tunngasut tamarmik immikkut upperusiortutut oqaatigisariaqarput. Ullumikkulli oqaatsip „immikkut upperusiorneq“-p atorneqarnera allaavoq. Ujarlerfissiaq taanna naapertussagaanni „1900-kkulli qeqqanniit immikkut upperusiornerup isumaqartinneqarnera allanngorsimavoq. Ullumikkut oqariaaseq nutaamik ileqquusorlu saneqqullugu ajoqersuutilimmik periaasilimmillu aammalu siulersortimik suli inuusumik malinnittunut tunngavoq“.
Oqariaatsip nalinginnaasumik atorneqarnera ilalerlugu atuagassiaq Newsweek nassuiaavoq immikkut upperusiortut „inuusut ikittunnguakkuutaarlutik ingasaassiniartuullutillu ilaasortaasalu kinaassutsitik siunertatillu inummit ataatsimit aalajangersittarlugit“. Assingusumik atuagassiap Asiaweek-ip allaatigaa „oqariaaseq [immikkut upperusiorneq] ersarinngitsoq, nalinginaasumilli upperisarsiortut nutaat siulersortimik, imminut Guutimut assersuuttumut, upperisaminnik nassuerutiginninnerat tunngaveqartartoq“.
Marylandimi USA-miittumi Congressip 100-ssaata nalunaarusiaani oqaatsinik atuinermut tunngasumi aalajangerneqarsimavoq oqariaatsip „immikkut upperusiorneq“-p allatut isumaqalersimanera nalunaarutiginiarlugu. Aalajangersagaq naapertussagaanni „immikkut upperusiortut inuppannguupput inummik ataatsimik isummamilluunniit illernartitsiniarlutik sulissutiginnittut ileqqorluttumik periaaseqarlutik akuersisitsiniartartut, siulersortiminnillu aqunneqarnertik siuarsartarlugu“.
Ersarippoq immikkut upperusiortut immikkut isumaqartuusut immikkullu ileqqoqartuusut inooriaatsimikkullu ullumikkut nalinginnaasumik akuerisaasumut akerliusumik inooriaaseqartut. Suliniutitik isertortukkut sulissutigisarpaat. Immikkut upperusiortut ilarpassui allanit avinngarusimaniartartuupput. Imminut siulersortinngortissimasumut tunniulluinnarsimanertik apeqquserneq ajorpaat. Amerlasuutigut siulersuisut taakku Guutimit toqqarneqarsimanerartarput namminerluunniit guutiunerartarlutik.
Immikkut upperusiortunut akerliusut tusagassiuutillu ilaatigut Jehovap Nalunaajaasui immikkut upperusiortutut taasarpaat. Aviisimi ilanngutassiami ataatsimi qanittukkut nalunaajaasut upperisarsiortullu eqqunngitsumik ileqqulersortartut ataatsimut allaatigineqarput. Jehovap Nalunaajaasuili upperisarsiortutut ikittutut ingasaassiniartutullu oqaatigineqarsinnaappat? Immikkut upperusiortunut ilaasortaasut ikinngutiminnit, ilaquttaminnit inuiaqatigiinnillu avissaarajupput. Jehovap Nalunaajaasui taamaappat? Nalunaajaasut ilaasortassarsiornerminni tammartitsiniartarpat ileqqorluttuullutillu?
Immikkut upperusiortut siulersortaasa malitsimik isumaat aqunniarlugit eqqunngitsuliortarput. Jehovap Nalunaajaasui taamaaliortarnerannut uppernarsaatissaqarpa? Guutisiornerat isertortukkut pisarpa? Inuk siulersortimittut malippaat ataqqillugulu? Iluamik oqaaatigalugu, Jehovap Nalunaajaasui immikkut upperusiortuuppat? (wD 15/2 94)
[Qupp. 3-mi suminngaanneernera]
Jerry Hoefer/Fort Worth Star Telegram/Sipa Press