Milongi Phala o Yônge, Ukexilu wa Ukidistá ni Ukunji Wetu
2-8 YA KATANU
O VALOLO YA MAK’Â NZAMBI | DIMATEKENU 22-23
“Nzambi u Lola Mbalahamu”
(Dimatekenu 22:1, 2) Kya zubha kubhita im’iyi, Nzambi u lola Mbalahamu, wixi: Mbalahamu; mwene-phe wetaya, wixi: Em’yú. 2 Wixi-phe: Katula mon’é, mon’é umoxi-èlele, Izake, mon’é wa kazola uye-nê k’oxi ya Modiya; kwenyoko wa kà ngi satele-nê, sata ya kwoha, bhu thala a mulundu woso u ngi ku idikisa.
Mukonda Dyahi Nzambi wa Bhingi Kwa Mbalahamu Phala ku mu Satela Mon’ê?
Tala kwila Jihova wambe kwa Mbalahamu: “Katula mon’é, mon’é umoxi-èlele, Izake, mon’é wa kazola uye-nê, . . . wa kà ngi satele-nê, sata ya kwoha.” (Dimatekenu 22:2) Tala kwila mu kuzwela ya lungu ni Izake, Jihova wambe kwila “mon’é wa kazola.” Jihova wejidile kyambote kwila Izake wexile muthu wa kazola phala Mbalahamu. Nzambi wa kexile we mu divwa kiki ya lungu ni mon’ê, Jezú. Jihova wa zolele kyavulu Jezú, mukonda dya kiki mu luyadi wa zwela “Eye-mwène u Mon’ami nga ku zola.”—Mar 1:11; 9:7.
Tala we kwila mu Tradução do Novo Mundo, kyoso Jihova kya bhingi kwa Mbalahamu, mwene wa tumbula o kizwelu “nga kudyondo.” O mukwa kutokwesa o Bibidya wambe: Nzambi mu kuzwela nga kodyondo, kilondekesa kwila “o NGANA wejiya kyambote o valolo ya kima kya mu bhinga.” O kima kya bhingi Nzambi, nange kya tolola o muxima wa Mbalahamu; kiki ki tu kwatekesa kuxinganeka Jihova mu kutala mon’ê wa kazola kutala hadi ni kufwa. Ni kidi kyoso, yene o ndolo yónene yevu kyá Jihova.
Mu kiki, né mwene se tu divwa kya yibha mu kwijiya o kima kya bhingi Jihova kwa Mbalahamu, kima kyambote kulembalala kwila Jihova kehela kwila Mbalahamu u mu satela mon’ê. Mwene kehela Mbalahamu kumona mon’ê Izake kufwa ni kwivwa o ndolo ya kufwa kuku. Maji-phe, Jihova wehela mon’ê kufwa “mukonda dya etu-ene-oso.” (Loma 8:32) Mukonda dyahi Jihova wa dyehela kwivwa o ndolo yiyi ya dikota? Mwene wa bhange kiki “phala etu ni tu mone mwenyu kwa mwène.” (1 Nzwá 4:9) Kiki kilembalesu kya dikota kya henda ya Nzambi kokwetu! O kwila ki twa tokala we ku mu londekesa henda?
(Dimatekenu 22:9-12) Kya tula bhu kididi kyoso kya mu idikiza Nzambi, Mbalahamu u tunga kalatódyo, anga u zela-ku jihwinyi, u kuta mon’ê Izake, u mu zekesa bhu kalatódyo ku thandu a jihwinyi. 10 Mbalahamu anga u sunununa lukwaku lwê u katula o mukwale, phala ku jibha mon’ê. 11 Maji o Anju ya Jihova anga u mu handekela, tunde ku dyulu, wixi: Mbalahamu! Mwene anga u vutula, wixi: Em’yú. 12 Wixi: Mona kana ku mu tula lukwaku, kana ku mu bhanga kima kyayibha; kuma kiki ng’ejiya kwila u mukwa woma wa Nzambi, katé ni mon’é umoxi’èlele, kwa ng’imina-nê.
(Dimatekenu 22:15-18) Anju ya Jihova anga u handekela Mbalahamu lwa kayadi, tunde mu dyulu, 16 wixi: Jihova wambe, nga di lokela mu dijina dyami eme Mwene, ki wa bhang’iki, o mon’ê wa diyala, mon’é umoxi-élele, kwa tena ku ng’imina-nê. 17 Nga-nda ku ku zediwisa kyavulu mwene, ngi ku sokolola kinéne-nene, mbutu yé i vula kala jithethembwa ku dyulu, mukwâ ni museke bhu mbandu ya kalunga; mbutu yé i tambula myelu ya jinguma jâ; 18 Ku mbutu yé kwene kwa kà zediwila ifuxi yoso mu ngongo; mukonda wa tumaka dizwi dyami.
w12 01/10 24 §6
Belesela Nzambi u Katule Mbote mu Ikanenu yê
6 Phala o mbote ya athu akwa ituxi, Jihova Nzambi wene mu loka we mu kwamba kwila ‘ni kidi kyoso kala eme ki nga mu laya, Jihova Nzambi wa ki tange.’ (Ize. 17:16) O Bibidya i tanga kwila Jihova Nzambi wa loka 40 a jiveji, ndenge. Mu kifika, nange o phangu i twa beta kwijiya, o ukamba wa Nzambi ni Mbalahamu. Mu mivu yavulu Jihova wa te ikutu yavulu ni Mbalahamu, o ikutu yiyi ilondekesa kwila o Mbutu ya kanena kwa Mbalahamu, yeji kwijila bhu kaxi ka mon’ê Izake. (Dim. 12:1-3, 7; 13:14-17; 15:5, 18; 21:12) Jihova wa polovala Mbalahamu, wa mu tumina o ku mu satela mon’ê wa kazola. Mbalahamu wa belesela wexile polondo phala ku satela Izake kyoso kya mu fidisa kwala o anju ya Nzambi. Mu kusuka-ku Nzambi wa loka: ‘Nga di lokela mu dijina dyami mwene, ki wa bhang’iki, o mon’é wa diyala, mon’é umoxi-élele, kwa tena ku ng’imina-né. Nga-nda ku ku zediwisa kyavulu mwene, ngi ku sokolola kinéne-nene, mbutu yé ivula kala jithéthembwa ku dyulu, kála o museke bhu mbandu ya kalunga; mbutu yé i tambula myelu ya jinguma jâ; ku mbutu yé kwene kwa ka zediwila ifuxi yoso mu ixi; mukonda wa belesela o dízwi dyami.’—Dim. 22:1-3, 9-12, 15-18.
Tokwesa o Milongi ya Nzambi
(Dimatekenu 22:5) Anga u ambela jiselevende jê, wixi: Xalenu bhabha ni bulu, eme ni mona tuye bhaná; o ki twa kà zubha ku bheza tu vutuke, tu mi sange.
Jihova wa mu Ixana “Kamba Dyami”
13 Ande dya kubanda ku mulundu, Mbalahamu wambe ku jiselevende jê: “Xalenu bhabha ni bulu, eme ni mona tuye bhaná; o ki twa kà zubha kubheza tu vutuke, tu mi sange.” (Dimatekenu 22:5) Ihi ya kexile mu lombolola o izwelu ya Mbalahamu? Mu kuzwela kwila weji vutuka kumoxi ni Izake, o kwila mwéne wa kexile mu tanga makutu, sumbala wa kijidile kwila weji mu bhana kala sata? Kana. O Bibidya izwela kwila, Mbalahamu wejidile ni kidi kyoso kuma, Jihova wa kexile ni kutena kwa kufukununa Izake. (Tanga Jihebelewu 11:19.) Mbalahamu wejidile kwila, Jihova mwéne wa a bhanene o kutena kwa kuvwala mon’a, sumbala mwene ni Sala a kukile kyá. (Jihebelewu 11:11, 12, 18) Mu kiki, mwene wa mono kwila, sé-ku kima ki tena kufidisa Jihova kubhanga o ima ya mesena. Mu kidi, Mbalahamu kejidile o izulukutu yeji bhita mu kizuwa kyenyokyo. Maji mwene wa dyelele kwila, se kyexile mu vondadi yê, Jihova weji fukununa mon’ê Izake, phala kukumbidila o ikanenu yê yoso. Mukonda dya kiki, Mbalahamu a mu ixana “tata ya oso a xikana Nzambi.”
(Dimatekenu 22:12) Wixi: Mona kana ku mu tula lukwaku, kana ku mu bhanga kima kyayibha; kuma kiki ng’ejiya kwila u mukwa woma wa Nzambi, katé ni mon’é umoxi’èlele, kwa ng’imina-nê.
it-3 315 §2-3
Kwijiya o Ima Ya-nda Bhita ku Hádya, Kuxinda o Ima Ya-nda Bhita ku Hádya.
Ukexilu wa kusola o ima ya-nda bhita ku hádya. O kixinganeku kya kwila yoso yo xinde kyá, o ukexilu wa kusola mba o kutena kwa Nzambi kwa kwijiya o ima ya-nda bhita ku hádya, ya tokala kulunga ni itumu ya yuka ya Nzambi ya lungu ni vondadi yê, ya tokala kukala we ya kidi kala ki londekesa o Maka mê. Kiki ki kidifu ni kibanzelu kya kwila Nzambi wa xindi kyá o ima yoso, jivelusu javulu jilondekesa kwila sayi ithangana Nzambi u tala o ima anga u sola ya-nda bhanga.
Mu kiki, mu divulu dya Dimatekenu 11:5-8 di tanga kwila Nzambi wa tuluka mu tala o mbonge ni sabhalalu ya Babele. Mu kithangana kyenyokyo wa solo kubhanga kima phala kufidisa o kikalakalu kya kutunga. Kyoso o kuyibha kwa di bandekesa mu Sodoma ni Ngomola, Nzambi wa tangela Mbalahamu kwila weji tuluka (mu kaxi ka jiyanju) phala kusanga ‘se kidi mwene, a mu bhanga kala o kudikola ku ngevu, o ki ki kala makutu, phala ngi ki’jiye.’ (Di 18:20-22; 19:1) Ya lungu ni Mbalahamu Nzambi wa zwela kwila, ‘Eme nga mwijiya kyambote’. Kyoso Mbalahamu kyexile phala kubhakula Izake, Jihova wambe: “Kuma kiki ng’ejiya kwila u mukwa wôma wa Nzambi, katé ni mon’é umoxi’èlele, kwa ng’imina-nê.”—Di 18:19; 22:11, 12; Sokesa ni divulu dya Ne 9:7, 8; Ng 4:9.
Kitangelu Kya Bibidya
(Dimatekenu 22:1-18) Kya zubha kubhita im’iyi, Nzambi u lola Mbalahamu, wixi: Mbalahamu; mwene-phe wetaya, wixi: Em’yú. 2 Wixi-phe: Katula mon’é, mon’é umoxi-èlele, Izake, mon’é wa kazola uye-nê k’oxi ya Modiya; kwenyoko wa kà ngi satele-nê, sata ya kwoha, bhu thala a mulundu woso u ngi ku idikiza. 3 Kúkya ni kimene, Mbalahamu anga u balumuka, u zwika o bulu yê, wambata selevende jiyadi, ni mon’ê Izake; u xanga we jihwinyi ja sata ya kwoha, anga u katuka, uya ku kididi kya mu idikiza Nzambi. 4 Kizuwa kya katatu Mbalahamu anga u bhetula mesu, kididi u ki mona mu kanga, kiná. 5 Anga u ambela jiselevende jê, wixi: Xalenu bhabha ni bulu, eme ni mona tuye bhaná; o ki twa kà zubha ku bheza tu vutuke, tu mi sange. 6 Mbalahamu anga u katula o jihwinyi ja sata ya kwoha, u ji twika mon’ê Izake; mwene anga wambata túbhya ni mukwale anga aya kumoxi kiyadi kyâ. 7 Izake anga u ambela tat’â Mbalahamu, wixi: Phapayi! wixi: Em’yú, mon’ami! wixi: Túbhya tutu ni jihwinyi, kambudi-phe kebhi, ka sata ya kwoha? 8 Mbalahamu anga u vutula, wixi: Nzambi mwene wa-nda kusota kambudi kê ka ku mu satela, mon’ami; anga ela kumoxi kiyadi kyâ. 9 Kya tula bhu kididi kyoso kya mu idikiza Nzambi, Mbalahamu u tunga kalatódyo, anga u zela-ku jihwinyi, u kuta mon’ê Izake, u mu zekesa bhu kalatódyo ku thandu a jihwinyi. 10 Mbalahamu anga u sunununa lukwaku lwê u katula o mukwale, phala ku jibha mon’ê. 11 Maji o Anju ya Jihova u mu handekela, tunde ku dyulu, wixi: Mbalahamu! mwene anga u vutula, wixi: Em’yú. 12 Wixi: Mona kana ku mu tula lukwaku, kana ku mu bhanga kima kyayibha; kuma kiki ng’ejiya kwila u mukwa woma wa Nzambi, katé ni mon’é umoxi’èlele, kwa ng’imina-nê. 13 Mbalahamu anga u zambula mesu, u tala kiki, u mona ku dima dyê kilumbe kya mbudi kya sukamena mu kisasa ni jimbinga jê, Mbalahamu anga uya-bhu, u kwata kilumbe kya mbudi, anga u ki bhana mu sata ya kwoha bhu kididi kya mon’ê 14 Mbalahamu kididi kyeni’okyo anga u k’ixana, wixi: Jihova-jileh ( mu ku ki lombolola edi: Jihova mwene wa-nda kusota): kala kyene ku ki tanga katé mu kizuwa kya lelu, exi: Ku mulundu wa Jihova mwene u sota. 15 Anju ya Jihova anga u handekela Mbalahamu lwa kayadi, tunde mu dyulu, 16 wixi: Jihova wambe, nga di lokela mu dijina dyami eme mwene, ki wa bhang’iki, o mon’ê wa diyala, mon’é umoxi-élele, kwa tena ku ng’imina-nê. 17 Nga-nda ku ku zediwisa kyavulu mwene, ngi ku sokolola kinéne-nene, mbutu yé i vula kala jithethembwa ku dyulu, mukwâ ni museke bhu mbandu ya kalunga; mbutu yé i tambula myelu ya jinguma jâ; 18 Ku mbutu yé kwene kwa kà zediwila ifuxi yoso mu ngongo; mukonda wa tumaka dizwi dyami.
9-15 YA KATANU
O VALOLO YA MAK’Â NZAMBI | DIMATEKENU 24
“Muhatu Phala Izake”
(Dimatekenu 24:2-4) Mbalahamu anga u ambela selevende yê wa kexi dikota mu dibhata dyê, mutumini a ima yoso ya kexile na-yu, wixi: Tá lukwaku lwé koxi a ditabela dyami. 3 Eme ngi ku lokese mu dijina dya Jihova, Nzambi ya dyulu ni ixi, kuma mon’ami ku mu sotele muhatu mu ilumba i’akwaxi ya Kaná mu nga tungu-mu; 4 maji uya k’oxi yetu, kwala jindandu jami, kwene ku wa ká bhenga muhatu phala mon’ami Izake.
‘Nga Mesena Kuya’
Mbalahamu wa bhangesa Ilyezele kuloka kwila, keji sota muhatu phala Izake bhu kaxi ka akwa Kanana. Mukonda dyahi? Mukonda o ahatu akwa Kanana ka kexile mu bheza Jihova o Nzambi ya kidi né mwene ngó ku mu xila. Mbalahamu wejidile kwila Jihova wa xindile kithangana kya kukaxtikala oso a bhanga ima ya yibha. Mbalahamu ka mesenene kwila mon’ê wa kazola Izake, u sakana muhatu mukwa Kanana, akexile ni mawukexilu a bolo. Mwene wejidile kwila mon’ê wa kexile ni kikalakalu kya dikota mu ku kumbidila o ikanenu ya Nzambi.—Dimatekenu 15:16; 17:19; 24:2-4.
(Dimatekenu 24:11-15) Kya zubha kubhixila u fukamesa jikamelu bhu mbandu’a fixi ya menya, mu kumbi dya ngoloxi, kithangana kya an’a ahatu kuya mu teka o menya. 12 Anga u zwela, wixi: Eye u Jihova, u Nzambi ya mwadi’ami Mbalahamu, nga dyondo, ngi bhane kitakanesu kyambote mu kizuwa kya lelu, o mwadi-ami Mbalahamu u mu bhange o mbote. 13 Talesa, bhu mbandu ya fixi ya menya bhu ngal’abha, o ilumba ya akwa bhata didi, ya-nda kwiza mu teka o menya; 14 Kikale-phe, Ngana, kuma woso kilumba ngi mu ambela ngixi: Tulula disanga dyé, nga ku dyondo, ngi nwé-ku; mwene n’a kelà, nwé; ni jikamelu jé ngi ji nwisa we, mweni’ó a kale mwene o muhatu wa mu solela o selevende yé Izake; bhene bhu ngi’ijidila, kuma mwadi’ami Mbalahamu eye wa mu bhange o mbote. 15 Anga ki bhita kwila, kiluwa ngó a zubha ku zwela, Bebeka yú wiz’ú, mon’a Betuwele, wavu man’yâ Midika, muhatu a Naholo phange ya Mbalahamu, yú wiza ni disanga bhu isuxi.
‘Nga Mesena Kuya’
Ilyezele wa suluka ni kutanga o musoso kwila kyoso kya bhixila bhu fixi ya menya mu ixi ya Hala, wa sambele kwa Jihova. Mwene wa bhingile kwa Jihova phala ku mu kwatekesa kusola muhatu phala kukazala ni Izake. Kyebhi kya bhangele kiki? Ilyezele wa bhingile kwa Nzambi kwila o kilumba kya tokalele kukazala na-kyu Izake wa tokalele kuya mu teka menya mu fixi mwenyomo. O kyeji bhinga menya, o kilumba wa tokalele ku mu bhana-u ni henda yoso, wa tokalele we kubhana menya ku jikamelu jê joso. (Dimatekenu 24:12-14) Nanyi wejile, yu wa bhangele o ima yoso yiyi? Bebeka! Xinganeka kyebhi kyeji divwa Bebeka se wexile m’onzo mu kithangana kyoso Ilyezele kya kexile mu tangela o mwiji wê yoso ya bhitile!
(Dimatekenu 24:58) Anga exana Bebeka, a mu ibhula, exi: Uya kyà ni muthu mwenyú? Wixi-phe: Ngiya.
(Dimatekenu 24:67) Izake anga u bheka Bebeka mu balaka ya man’yâ Sala, anga u tambula Bebeka u kala mukaji’ê, anga u mu zola; malamba a mu sosoloka mu kúfwa kwa manyi’yâ.
wp16.3 14 §6-7
‘Nga Mesena Kuya’
Ande dya Ilyezele kuya mu mbanza ya Hala, mwene wa bhangele o kibhwidisu kiki kwa Mbalahamu: ‘O se o muhatu ka xikina ku ngi kayela, n’eza kunu?’ Mbalahamu wa tambwijile: “Mulôko wami ki u kwata dingi.” (Dimatekenu 24:39, 41) Ku dibhata dya Betuwele, o kilumba mwéne wa tokalele kusola ihi ya-ndalele. Ilyezele wa sangulukile kyavulu mukonda yoso ya kexile mu bhita kála kya-ndalele mwene, mu kiki mu kúkya, mwene webhwidisa se wa tenene kyá kwambata Bebeka ni kuvutuka mu njila yê. Maji o mwiji wa mesenene hanji kukala ni Bebeka dikunyi dya izuwa. Mu kiki phala kubatula o maka, ene ‘exana o mona kilumba, a mwívu mu kanu dyê.’—Dimatekenu 24:57.
Ya maka a dikota phala Bebeka. Ihi yeji zwela mwene? O kwila weji dyondela pha’yâ ni kota dyê phala kaye ni Ilyezele? Inga weji mona o maka enya kala ujitu wa dikota kubhanga mbandu mu ima ya kexile mu bhanga Jihova, phala kukumbidila o kizwelu kyê? Kyoso Bebeka kya tambwijila, mwene wa londekesa kyebhi kya kexile mu divwa ku muxima bhu kaxi ka maka enya. Bebeka wambe ngó: “Ngiya”—Dimatekenu 24:58.
Tokwesa o Milongi ya Nzambi
(Dimatekenu 24:19, 20) Kya zubha ku mu bhana kúnwa, wixi. Ni jikamelu jé, ngi ji tekela we, katé ki ji zubha kúnwa. 20 Anga u bhanga lusolo, menya mu disanga u mu lunduluyila mu ulungu, u lenga u sunga dingi amukwâ mu kixima u teka mwene menya phala o jikamelu jê joso.
wp16.3 12-13 §6-7
‘Nga Mesena Kuya’
Sayi kizuwa mu ngoloxi, kyoso mwene kyezalesele kyá o disanga dyê, diyala mwadikime wayi ni kulenga phala ku mu sanga. O diyala wa mwambela: “Nga ku dyondo, ngi bhane tumenya mu disanga dyé.” Yú ukexilu wambote wa kubhinga kima! Bebeka wa mono kwila o diyala dya tundile dikanga, wa kexile mwene ni dinyota. Kyenyiki, ni lusolo-lwoso mwene wa tulula o disanga dya menya yu wa di bhana o diyala n’a nu. Mwene wa mono we kwila o diyala dya kexile ni kwinyi dya jikamelu ja xikamene, maji mu kididi mwa kexile mu nwina o ibhaku ki mu kexile menya. Kyenyiki, mwene wa mono kwila o diyala wa kexile mu mu tala ni henda yoso, Bebeka wa mesenene kyavulu kubhanga mbote ku diyala. Mu kiki Bebeka wambe: “Ni jikamelu jé ngi ji tekela we katé ki ji zubha kúnwa.”—Dimatekenu 24:17-19.
Talesa kuma, Bebeka ka bhana ngó tumenya phala o dikwinyi dya jikamelu kana, Bebeka wa ji bhana menya katé ki ja zubha o kunwa. O jikamelu se jala ni dinyota dyavulu, kamelu kamoxi ka tena kunwa 95 kya ji litulu ja menya! Mu kiki, se o dikwinyi dya jikamelu jiji ja kexile ni dinyota dyavulu, tu tena kuzwela kwila Bebeka wa bhiti ola javulu ni kusunga o menya mu fixi. Maji o ima ilondekesa kwila o jikamelu ki ji kexile ni dinyota dyavulu. O kwila Bebeka wejidile kwila o jikamelu ki ji kexile ni dinyota dyavulu? Kana. Mwene wa mesenene kyavulu kukalakala phala kubhanga mbote ku diyala didi dya tundu ‘xi yengi. O diyala wa xikina yoso ya bhange o kilumba. Mwene wa kexile mu tala kyambote o kilumba kyoso kya kexile mu kwizalesa o disanga ni ku di lundulula katé kyezalesa o kididi mwa kexile mu nwina o jikamelu.—Dimatekenu 24:20, 21.
wp16.3 13, Tanga ku lwiji.
‘Nga Mesena Kuya’
Kuma kwa vundile kyá. Maji o Bibidya ki ilondekesa kwila Bebeka wa kexile mu fixi ya menya ola javulu kana. Ki ilondekesa we kwila o jitata jê akexile kyá mu zeka kyoso mwene kya zumbuka, mba ayile mu mu tala se mukonda dyahi wa kexile mu laleka kyavulu, o Bibidya ki ilondekesa o ima yiyi kana.
(Dimatekenu 24:65) Anga u ambela selevende, wixi: Diyala dyódyo nanyi, wala kwijila mu mukáwu mu ku tu batwila? Kwala selevende: Mwenyó mwene mwadi’ami; muhatu anga u kwata vewu yê u di futa.
‘Nga Mesena Kuya’
Mu kyenyiki, o kizuwa ki twa tange ku dimatekenu dya milongi yiyi kya bhixila. Kyoso ene kya zukamene ku mbanza ya Negebe, kuma kwa kexile mu vunda kyá, mu kiki Bebeka wa mono diyala wa kexile mu kwenda ku mukawu. Mwene wedile kála muthu wa mu banza kyavulu. O Bibidya yamba: ‘Bebeka u tuluka ku kamelu,’ mwene nange ka kingidile dingi o kamelu ku bhetama phala mwéne n’a tuluke. Bebeka anga webhwidisa o mwadikime: “Diyala dyódyo nanyi, wala kwijila mu mukáwu mu ku tu batwila?” Kyoso mwene kyevu kwila o diyala dyódyo Izake, Bebeka wa xiti o pholo yê ni dilesu. (Dimatekenu 24:62-65) Mukonda dyahi? Kiki kya lombolwele kuxila o diyala dyeji kazala-n’ê. Phala amoxi lelu, o kuxila o diyala mu ukexilu yú kifwa kyokulu. Maji ki kale o mayala mba o ahatu tu tena kudilonga ima yavulu mu kulenduka kwa Bebeka, mukonda etu oso twa bhingi kulenduka mu kudibhana ni athu.
Kitangelu Kya Bibidya
(Dimatekenu 24:1-21) Mbalahamu anga u kuka, wa sungu-ku kyá ku izuwa, Jihova phe wa mu bhele kubhanduluka mu ima yoso. 2 Mbalahamu anga u ambela selevende yê wa kexi dikota mu dibhata dyê, mutumini a ima yoso ya kexile na-yu, wixi: Tá lukwaku lwé koxi a ditabela dyami. 3 Eme ngi ku lokese mu dijina dya Jihova, Nzambi ya dyulu ni ixi, kuma mon’ami ku mu sotele muhatu mu ilumba i’akwaxi ya Kaná mu nga tungu-mu; 4 maji uya k’oxi yetu, kwala jindandu jami, kwene ku wa ká bhenga muhatu phala mon’ami Izake. 5 Selevende yê anga u mu ambela, wixi: Imoxi muhatu ka xikina kwiza k’oxi kunu ku twala; manyi mon’é ngi mu bheka dingi k’oxi yenu ku wa tundile? 6 Kwala Mbalahamu: Aluka! ku ki sese, o kubheka dingi mon’ami koko ku twa tunda kyá. 7 Jihova, Nzambi ya dyulu, wa ngi katula mu dibhata dya tat’etu, ni m’oxi mwa ngi vwalela, yú wa ngi zwelesa, wa ngi lokela, wixi: Ixi yenyi’yi ngi i bhana mbutu yé; mwene wa kà tuma anju yê ku pholo, o kwenyoko kwene ku wa kà bhenga muhatu phala mon’ami. 8 Muhatu-phe se ka xikina ku ku kayela mu kwiza kunu, bhen’obho eye wa jituka ku molôko wami u nga ku lokesa; kabasa mon’ami’a dyala kwa mu bheka dingi koko ku nga tundu. 9 Selevende anga u ta lukwaku lwê k’oxi a ditabela dya Mbalahamu, mwadi’ê, anga u loka kala kya xikinisa. 10 Selevende anga u katula kwinyi dya kamelu, ku jikamelu ja ngana yê, u katuka, wambata ima yoso ya tokala, kuma jimbongo joso ja mwadi’ê, ja mu kala bhu maku mê; anga u zangula, wenda katé ku mezopotamiya ku sanzala ya Naholo. 11 Kya zubha kubhixila u fukamesa jikamelu bhu mbandu’a fixi ya menya, mu kumbi dya ngoloxi, kithangana kya an’a ahatu kuya mu teka o menya. 12 Anga u zwela, wixi: Eye u Jihova, u Nzambi ya mwadi’ami Mbalahamu, nga dyondo, ngi bhane kitakanesu kyambote mu kizuwa kya lelu, o mwadi-ami Mbalahamu u mu bhange o mbote. 13 Talesa, bhu mbandu ya fixi ya menya bhu ngal’abha, o ilumba ya akwa bhata didi, ya-nda kwiza mu teka o menya; 14 Kikale-phe, Ngana, kuma woso kilumba ngi mu ambela wixi: Tulula disanga dyé, nga ku dyondo, ngi nwé-ku; mwene n’a kelà, nwé; ni jikamelu jé ngi ji nwisa we, mweni’ó a kale mwene o muhatu wa mu solela o selevende yé Izake; bhene bhu ngi’ijidila, kuma mwadi’ami Mbalahamu eye wa mu bhange o mbote. 15 Anga ki bhita kwila, kiluwa ngó a zubha ku zwela, Bebeka yú wiz’ú, mon’a Betuwele, wavu man’yâ Midika, muhatu a Naholo phange ya Mbalahamu, yú wiza ni disanga bhu isuxi. 16 Kilumba kiki anga u wabha kyavulu ku mu tala, muzeletete hanji, kana diyala wa mu ijiya luwa. anga u tuluka mu fixi ya menya, u izalesa o disanga dyê, anga u banda. 17 Selevende anga u lenga ku mu batwila, wixi: Nga ku dyondo, ngi bhane tumenya ku disanga dyé, ngi nwé-ku. 18 Mwene-phe, wixi: Nwé, ngana; u tulula disanga dyê ni lusolo, u mu kwatela-dyu bhu maku, anga u mu bhana kúnwa. 19 Kya zubha ku mu bhana kúnwa, wixi: Ni jikamelu jé, ngi ji tekela we, katé ki ji zubha kúnwa. 20 Anga u bhanga lusolo, menya mu disanga u ma lundulwila mu ulungu, u lenga u sunga dingi amukwâ mu kixima u teka mwene menya phala o jikamelu jê joso. 21 Swí, ku mona muhatu wala mu bhanga kiki, diyala dyemana ngó, wa di xibh’ê, phala kwijiya mba kidi kyene Jihova wa mu bhana kuzediwa mu njila yê yoso yende, mba kana.
16-22 YA KATANU
O VALOLO YA MAK’Â NZAMBI | DIMATEKENU 25-26
“Izawú u Sumbisa o Ukota Wê”
(Dimatekenu 25:27, 28) Minzangala anga i kula; Izawú anga u kala dinyanga dya dikota, mukwa kunyunga mu yangu; Jakobo-phe muthu wa di xibh’é, uya ni kuxal’é ku bhata. 28 Izake-phe u zola Izawú, mukonda wene kudya ku xitu yê ya unyanga; Bebeka-phe u zola Jakobo.
it-2 464 §3
Jakobo
Mwene ka difwile ni Izawu wexile kadilaji ka mona, mona u sabata, a mu zolele kwa tat’ê mukonda wexile dinyanga, Jakobo, a mu tange ‘muthu wa yuka [Heb., tam] uya ni kuxal’é ku bhata,’ wexile ni mwenyu wa tululuka kala mubhidi, ni kwila eji tena ku mu dyelela mu ikalakalu ya dibhata, a mu zolele kwa manyâ. (Di 25:27, 28) O kizwelu kiki mu dimi dya Hebalayiku tam a kitumbula phala kulondekesa yó a a solo kwala Nzambi. Mu kifika, “Ifumbe, muthu mukwa muxima wemana nzánza, a mu kwatela luma.” Maji Jihova u dyelelesa “kuma ku pholo kuya muthu [wa yuka] yó, kwà kala kutululuka.” (Ji 29:10; Jis 37:37) Jobe wexile diyala dya fiyele, a mu tumbula kala “muthu wa yuka.”—Jobe 1:1, 8; 2:3.
(Dimatekenu 25:29, 30) Jakobo anga u lamba makunde; Izawú anga u tunda mu yangu, wiza ku bhata, wa senduka ni nzala. 30 Izawú anga u ambela Jakobo, wixi: Nga ku dyondo ngi bhane-ku ngidye, kyakusuk’okyo m’ombya; nga senduka ni nzala; kyene kya xalela ni dijina dya Edomo.
(Dimatekenu 25:31-34) Jakobo-phe, wixi: Ngi sumbise-phe kizuwa kya lelu o ukota wé. 32 Kwala Izawú: Ki ngal’iki-ze, kwa ngi kambe ngô kufwa; ukota-phe wa-nda ku ngi bhandulula kima kyahi? 33 Jakobo wixi: Ngi lokele-phe kizuwa kya lelu; mwene anga u mu lokela, u sumbisa o ukota wê kwa Jakobo. 34 Jakobo anga u tela Izawú mbolo ni makunde; anga u dya, u nwa menya, u balumuka-bhu, uya njila yê; kala kiki Izawú, ukota wê wa u kita ki kima.
Mukonda Dyahi Twa Tokala Kulondekesa o Kisakidilu?
11 Sayi athu a a tange mu Bibidya ka londekesa kisakidilu. Mu kifika sumbala Izawú a musase ku jitata ja zolele ni kuxila Jihova, mwene ka londekesa kisakidilu ku ima ikôla. (Tanga Jihebelewu 12:16.) O ukexilu we wa kukamba o kisakidilu, wa di monekena kyebhi? Izawú mu wowa wê wa sumbisa o ukota wê kwa ndeng’yê Jakobo, mu dilonga dya makunde.(Dim. 25:30-34) Kupholo, Izawú wa dyela kyavulu mu kima kya solele kubhanga. Maji mwene ka londekesa kisakidilu. Kyenyiki, mwene kexile dingi ni ujitu wa kutambula o ukota.
it-3 327 §8
Mona Phande-Kumbi, a Dyanga ku mu Vwala
Tunde ukulu o mona phande-kumbi mwéne wexile ni kijingu kya dikota ku mwiji, ni kwila mwéne wa kexile mu bhingana o kididi kya kukala kupholo dya dibhata. Wa kexile mu lundula mabunda ayadi ku ima yaxi tat’â. (Mate 21:17) Zuzé wa xikika Lubene bhu kididi kyê kya mona phande-kumbi mu kúdya-nê kumeza. (Di 43:33) Maji sayi ithangana o Bibidya ki i bhana kijingu ku mona phande-kumbi mu kwa tumbula kala kya vwala. O kididi kya dyanga, mu veji javulu a ki bhana kwa yó u ditunda kyambote, mba ku mona wa fiyele mu veji dya mona phande-kumbi.—Di 6:10; 1Mal 1:28; sokesa ni divulu dya Dimatekenu 11:26, 32; 12:4; tala we HERANÇA; PRIMOGENITURA, DIREITO DE mu perspicaz ya phutu.
Tokwesa o Milongi ya Nzambi
Dimatekenu 25:31-34) Jakobo-phe, wixi: Ngi sumbise-phe kizuwa kya lelu o ukota wé. 32 Kwala Izawú: Ki ngal’iki-ze, kwa ngi kambe ngô kufwa; ukota-phe wa-nda ku ngi bhandulula kima kyahi? 33 Jakobo wixi: Ngi lokele-phe kizuwa kya lelu; mwene anga u mu lokela, u sumbisa o ukota wê kwa Jakobo. 34 Jakobo anga u tela Izawú mbolo ni makunde; anga u dya, u nwa menya, u balumuka-bhu, uya njila yê; kala kiki Izawú, ukota wê wa u kita ki kima.
(Jihebelewu 12:16) Di langyenu we phala ki bhu kale muthu u kala ndumbu, mba kifusa kala Izawú wa sumbisile o ukota wê mu dilonga dimoxi dya kudya.
Atangi a Madivulu Metu Ebhula
Maji ihi ya mesenene kulonga poxolo Phawulu mu divulu dya Jihebeleu 12:16? O divulu didi, dizwela: “Di langyenu we phala kibhu kale muthu u kala ndumbu, mba kifusa kala Izawú wa sumbisile o ukota we mu dilonga dimoxi dya kudya.”?
Mu velusu yiyi, Phawulu kexile mu zwela ya lungu ni jikuku ja Mexiya. Mwene wexile mu bhana itendelesu ku Jikidistá. Wa a tangela:“Endenu mu jinjila ja kuyuka . . . phala mudyenu ki mu kale muthu u tokoka o kyadi kya Nzambi.” Mu kidi, kiki kyeji tena kubhita se a di tele mu ma undumbu. (Jihebelewu 12:12-16) Se a bhangele kiki, eji kala kála Izawú yó wa ‘kambele kubhana valolo ku ima ikôla’ wa mesenene ngó kusuwa o jihanji jê ja xitu.
Kala kyexile o ima m’ukulu, nange sayi ithangana Izawú wexile ni ujitu wa kwoha jisata bhu pholo ya Jihova. (Dimatekenu 8:20, 21; 12:7, 8; Jobe 1:4, 5) Maji Izawú wa suwu ngó o jihânji jê, mukonda dya kiki, wa sumbisa o ujitu wê wa kukala mona phande-kumbi mudilonga dimoxi dya kudya. Jihova wa kanene kyá kwila, o mbutu ya Mbalahamu yeji bhita mu ibhidi yavulu. Mu kiki, nange Izawú ka mesenene kubhita mu ibhidi yiyi. (Dimatekenu 15:13) Mwene wa londekesa we kwila, ka bhanene valolo ku ima ikôla, kyoso kya kazala ni ahatu ayadi abhezi a jinzambi ja makutu. Kiki kya bhekele dilamba ku jitata jê. (Dimatekenu 26:34, 35) Mwene ka difwile ni Jakobo, mukonda Jakobo wa kazala ni muhatu wexile mu bheza o Nzambi ya kidi.—Dimatekenu 28:6, 7; 29:10-12, 18.
(Dimatekenu 26:7) O akwa’xi mweni’omo anga a mu ibhula ku mbandu ya mukaji’ê; wixi-phe: Phange’ami ya muhatu; kuma woma wa mu kwata wa kwila mukaji’ami; wixi: Imoxi akwa’xi a ngi jibha mu lwimbi lwa Bebeka, mukonda wa wabha kinene ku mu tala mesu.
it-2 808 §5
Makutu
Mu kujiya kwila o makutu kima kya yibha kala kizwela o Bibidya, kiki ki kilombolola kwila o muthu wa tokala kujimbulula o kidi kyoso kwa yó ka tokala ku kijiya. Jezú wa tendelesa: “Ima ya Nzambi kana ku i tela jímbwa, o jiphelula jenu kana ku ji texila jingulu, kuma jene ji ji dyotela bhoxi, anga ji lunguluka ji ku xuwa.” (Mat 7:6) Kiki kyene kya bhangesa Jezú mu ithangana yavulu ku kamba kujimbulula o ima yoso mba kutambwijila kala kya tokala o ibhwidisu ya mu bhange, mukonda kiki kyeji bheka ibhidi. (Mat 15:1-6; 21:23-27; Nz 7:3-10) Mu kidi, o ya bhange Mbalahamu, Izake, Lahaba, ni Ilija mu kukamba kuzwela o kidi kyoso kwa yó kexile a bhezi a Jihova twa tokala ku itendela mu ukexilu umoxi.—Di 12:10-19; kibatulu 20; 26:1-10; Jos 2:1-6; Tiy 2:25; 2Ji 6:11-23.
Kitangelu Kya Bibidya
(Dimatekenu 26:1-18) M’oxi anga mwiza nzala, o nzala yejile mu izuwa ya Mbalahamu yengi; mukonda dya kiki-phe, Izake uya kwa Abimeleke, mwenexi wa akwa Fidixa, bhu Jelale. 2 Jihova anga u mu tululukila, u mu ambela, wixi: Kana kukulumuka mu Ijitu, maji u tunga mu ixi yoso i ngi ku idikiza. 3 Nhungana m’oxi mweni’umu, eme-phe ngi kala bhu mbandu yé, ngi ku bhana kuzediwa; kuma ni eye mwene ni mbutu yé hinu ngi mi bhana jixi joso’iji ngi kumbidila mulôko wami u nga lokela tat’enu Mbalahamu, 4 ngi sokolola mbutu yé kala jithethembwa ku dyulu, mbutu yé ene nga a bhana jixi joso’iji; ku mbutu yé kwene wa kà bhandulukila myiji yoso mu ngongo. 5 Mukonda Mbalahamu wa tumaka dizwi dyami, wa kwata mutendelu wami, ni ijila, ni itumu, ni ngonge jami. 6 Kyenyiki, Izake anga u tunga bhu Jelale. 7 O akwa’xi mweni’omo anga a mu ibhula ku mbandu ya mukaji’ê; wixi-phe: Phange’ami ya muhatu; kuma woma wa mu kwata wa kwila mukaji’ami; wixi: Imoxi akwa’xi a ngi jibha mu lwimbi lwa Bebeka, mukonda wa wabha kinene ku mu tala mesu. 8 Kya zubha-phe kubhanga-bhu thembhu yavulu, bhu kala kizuwa Abimeleke, mwenexi ya akwa-Fidixa, u kala mu talela bhu njanena, anga u mona Izake wala mu tonoka ni Bebeka mukaji’ê. 9 Abimeleke anga u ixana Izake, wixi: Yó-ze, mu tanga o kidi, mukaji’è; wa ki zwelela-hi-phe kwila phange yami ya muhatu? Kwala Izake: Nga ki zwelela woma, ngixi a ngi jibha mu lwimbi lwa muhatu’ami. 10 Abimeleke-phe, wixi: Phala-hi-phe ku tu bhanga kiki? bhenyabha kya tobhedyé kyá ku bhita, kwila diyala dyoso-dyoso ku kifuxi kiki u zeka ni muhatu’é, eye anga u tu bhekela kwêla ku thandu dyetu. 11 Abimeleke bhenyobho anga u tendelela o mundu wè woso, wixi: Woso u kwata ku diyala didi, mba kwa muhatu’ê, u kala muthu wa ku mu jibha. 12 Izake anga u dima m’oxi mwene’omo, o mbutu ya kuwu anga i bhana mu luhama ku muvu umoxi; mukonda Jihova wa mu zediwixile. 13 Anga muthu mwen’yú u kala mvwama, uya ni kujinga dingi, katé kya di bhange mwene munéne kyavulu; 14 anga u kala ni ibhanga ya jimbudi ni ya jingombe, ni dibhata dya dikota dyezala abhika, anga ki bhekela akwa-Fidixa ku mu kala ni lwimbi. 15 Hé o ixima yoso-phe ya kandele o jiselevende ja tat’â, mu izuwa ya kexe hanji tat’â Mbalahamu ku mwenyu, akwa Fidixya a i xita, a i lamba ni mavu. 16 Abimeleke anga u ambela Izake, wixi: Tunda bhu mbandu yetu, mukonda wa tu tundu kyá, etu twala ndenge eye wala kota. 17 Izake anga u tunda-bhu, u ta kibangu kyê mu honga ya Jelale, u kala mwene’omo. 18 Izake anga u jikula dingi o ixima ya menya, ya kandele mu izuwa ya tat’â Mbalahamu, kuma akwa Fidixa a i vumbikile, kya zubha Mbalahamu o kùfwa, Izake anga u i luka dingi majina ma i lukile tat’â.
23–29 YA KATANU
O VALOLO YA MAK’Â NZAMBI | DIMATEKENU 27-28
“Jakobo u Tambula o Dibesá Dya mu Tokala”
(Dimatekenu 27:6-10) Bhenyobho Bebeka u ambela mon’ê Jakobo, wixi: Ngevu-ze phayenu wala kuzwela ni phangi’yê Izawú, wixi: 7 Ngi bhekele xitu ya kitumba, u ngi lambele ngizado ya towala, phala ngi dye; ngi ku bhane dibesá bhu pholo ya Jihova, kyoso’iki kiluwa ngi fwa. 8 Kiki-phe, mon’ami tumaka dizwi dyami kyoso ki ngi ku tuma. 9 Ndeye ku ibhaku, u ngi bhekele-ku seseme jiyadi ja jihombo ja nete kyambote eme ngi lambe o ngizado yatowala phala phayenu, yene mwene yene ku mu wabhl’oyo, 10 eye phala u i bheke kwa phayenu, a dye, a ku bhane dibesá kyosu-iki ka fu luwa.
w04 15/4 11 §4-5
Bebeka—Mukalakadi wa Swina Uxila Nzambi
O Bibidya ki i zwela kwila Izake wejidile kwila Izawú weji sidivila Jakobo. Ne kiki, ki kale Bebeka mba Jakobo ejidile kwila o dibesá phala Jakobo. Mu kiki, Bebeka wa bhange kima kyoso kyevu kwila Izake weji besowala Izawú kyoso kyeji mu bhekela o dilonga dya xitu ya nyanga. Bebeka wexile hanji ni nguzu ni ku swina kala mu unzangala we. Mwene wa bhingi phala Jakobo kubheka jiseseme jiyadi ja jihombo ja nete. Mwene weji pelepalala o kudya kwa wabhela mwadi wê. Jakobo wa di tunu. Se phata tate weji mu tungununa ni ku mu ta mazwi! Bebeka wa mu jijidika mu ku zwela: “Mázwi mé ma kale ku thandu dyami.” Mu kusuluka wa bhange o kudya, yu wa zwika Jakobo o ibha ya jihombo mu maku ni mu xingu, yu wa mu tumikisa kwa mwadi wê.—Dimatekenu 27:1-17.
O Bibidya ki izwela se mukonda dyahi Bebeka wa bhange o kima kiki. Athu avulu a mu balakala mu kima kya bhange, maji o Bibidya ki i bhange kiki. Ne Izake ka mu balakala, kyoso kyeza mu kwijya kwila Jakobo mwéne wa tambula o dibesá. Mu veji dya kiki, Izake wa bandekesa ima ku dibesá. (Dimatekenu 27:29; 28:3, 4) Bebeka wejidile o kikanenu kya Jihova kya lungu ni mon’ê. Mukonda dya kiki, mwene wa bhange yoso phala Jakobo kutambula o dibesá dya mu tokalele. O vondadi ya Jihova yene we ya kexile nayu Bebeka.—Loma 9:6-13.
(Dimatekenu 27:18, 19) O mwene anga u bhixila kwa phayi’yâ, wixi: Phaphayi; kwala phayi’yâ, Eme yú; eye nanyi, monami? 19 Jakobo anga u ambela tat’â, wixi: Eme Izawú, mon’é wa phande-kumbi; nga bhange kyoso ki wa ngi tumu; bhetuka-phe kyá, u xikame, u dye xitu yami ya unyanga phala o mwenyu wé u ngi bhane dibesá dyé dya muxima.
w07 1/10 31 §2-3
Atangi a Madivulu Metu Ebhula
O Bibidya ki i tu tangela o ima yoso se mukonda dyahi Bebeka ni Jakobo a bhange o ima mu ukexilu yú, maji i londekesa kwila ene ka kingile kwila o ima yeji bhita kiki. Twa tokala kwijiya kwila o Mak’â Nzambi ka londekesa kwila ene a bhange kima kyambote mba a a balakala mu kima kya bhange ene. Mu kiki o Mak’â Nzambi ka swinisa o athu kunganala ni kutanga makutu. Maji o Bibidya ijimbulula bhofele o maka yá.
Kya dyanga, o musoso u londekesa kwila Jakobo wa kexile ni ujitu wa kutambula o dibesá kwa tat’ê, maji Izawú kana. Jakobo wa sumbile o ukota kwa phang’yê, mu dilonga dya kudya mukonda dya nzala. Izawú ‘ukota wê ka u kiti kima.’ (Dimatekenu 25:29-34) Mu kiki, kyoso Jakobo kya zukamene kwa tat’ê phala kutambula o dibesá, mwene wa kexile mu sota kima kya mu tokalele mwene.
(Dimatekenu 27:27-29) Anga u mu zukama, u mu bhana o beju; anga u ivwa dizumba dya izwatu yê, u mu bhana dibesá, wixi: Ivwa o dizumba dya mon’ami. Mukwâ ni mukawu Jihova wa u bhana dibesá; 28 Nzambi a ku bhane dimume dya dyulu, ni mavu u bhana idima mu ngongo, ni masa ni vinyu ya nzungule; 29 Athu engi a ku bhikile. Miji ya kanga i ku bheza; Kala u ngana u tumina phange jê, An’a mam’enu ende ni ku ku dyundila. A kale mukwa mázwi woso u ku ta eye o mázwi a kale ni dibesá woso u ku bha dibesá.
it-1 332 §5
Dibesá
Mu ukulu o jitata kyoso kya kexile phala kufwa exile mu besowala o twana. Kiki kyexile kima kya dikota, a kexile mu kibhana valolo yavulu. Mu kiki, Izake wa besowala Jakobo mu kubanza kwila mwéne o mon’ê wa phande-kumbi, Izawú. Izake wa bhana o dibesá kwa Jakobo bhu pholo ya phang’yê Izawú, sé phata wa bhingi kwa Jihova phala kukumbidila o dibesá dya bhingi, kuma wa kukile kyá yu wa fwile kyá o mesu. (Di 27:1-4, 23-29; 28:1, 6; Jih 11:20; 12:16, 17) Ku pholo dya kwenda, Izake wejidile ya kexile mu bhanga wa tumbula dingi o dibesá, yu wa bandekesa-ku dingi ima. (Di 28:1-4) Ande dya kufwa, Jakobo wa dyanga kubesowala o twana tuyadi twa Zuze, mu kusuluka wa besowala o twana twê. (Di 48:9, 20; 49:1-28; Jih 11:21) Kyene kimoxi we, ande dya kufwa kwê, Mozé wa besowala o kifuxi kyoso kya Izalayele. (Mate 33:1) Kyoso ene kya kexile mu bhanga kiki, ene akexile mu bhanga kikanenu. Sayi ithangana, mu kubhana o mabesá o lukwaku lwa muthu wa mu besowala, lukala bhu mútwe wa yó a mu mu besowala.—Di 48:13, 14.
Tokwesa o Milongi ya Nzambi
(Dimatekenu 27:46–28:2) Bebeka anga u ambela Izake, wixi: Mwenyu wa ngi kumu mukonda dya athu enyá, an’a Hete, Jakobo we se u sakana muhatu ku a an’a Hete, kala enyá, akwa’xi mumu, nginda ngi dya hûnji, ni ngi fu; kuma o mwenyu u kala kiki ngi u bhanga’hi?
28 Izake anga u ixana Jakobo, u mu bhana dibesá, hé u mu tendelela, wixi: Eye kana kusakana muhatu ku ana-ilumba ya akwa Kanana. 2 Balumuka, uye ku Padalane, ku dibhata dya Betuwele, tata ya manyenu, wa kà sole muhatu koko ku an’a Labano, phange ya manyenu.
w06 15/4 6 §4-5
Kyebhi ki u Tena ku di Zwelesa ni Kaza Dyê
O kwila Izake ni Bebeka exile mu di zwelesa kyambote? Kyoso o mon’a wâ Izawú kya kazala ni ahatu ayadi akwa ixi ya Hete, kwa moneka maka a dikota ku mwiji. Bebeka wa kexile mu zwela kwa Izake kwila: “Mwenyu wa ngi kumu mukonda dya athu enyá, an’a Hete, Jakobo we [o mona kayadi] se u sakana muhatu ku a an’a Hete . . . o mwenyu u kala kiki ngi u bhanga’hi?” (Dimatekenu 26:34; 27:46) Mu kidi wa zwela o ima ya kexile mu mu thandanganyesa.
Izake wambela Jakobo, phange ya Izawú, phala ka kazale ni muhatu mukwa Kanana. (Dimatekenu 28:1, 2) Kiki kilondekesa kwila Bebeka wa tenene kuzwela o kima kya kexile mu banza. O dikaza didi dya kexile mu dizwelesa kyambote mu kudibhana ni maka a bhonzo, a bhana phangu yambote phala etu lelu. Abha se o dikaza ki di tena kubatula o maka? Ihi ya tokala kubhanga?
(Dimatekenu 28:12, 13) Ku kilu anga u anjiwa nzoji, u mona xikata a’imika bhoxi ku mavu, maji o sungu yê ya tuta ku dyulu; o ji-anju ja Nzambi ji banda ji kulumuka ku xikata kwenyuku, 13 o bhu zoko-zoko dyê anga u mona Jihova wala-bhu, wixi: Eme ngi Jihova, ngi Nzambi ya tat’enu Mbalahamu, ngi Nzambi ya Izake; oxi yene i wa zek’iyiyi, hinu ngi ku bhana-yu, ni eye ni mbutu yé.
w04 15/1 28 §6
Madisá u tu Katula mu Divulu Dya Dimatekenu—II
28:12, 13—Ihi ilombolola o nzoji ya Jakobo ya lungu ni “xikata”? O ‘xikata’ yiyi, nange ya difu ni maxikata a matadi emika bhoxi, a londekesa kwila o athu ku dyulu a dizwelesa ni athu mu ngongo. Kuma o jyanju ja Nzambi ja kexile mu kubanda ni kutuluka mu xikata yiyi kiki kilondekesa kwila o jyanju jala ni kikalakalu kya dikota mu kukwatekesa o athu a a xikina kwala Jihova.—Nzwá 1:51.
Kitangelu Kya Bibidya
(Dimatekenu 27:1-23) Anga ki bhita kwila, mu kukala-kukala-phe, Izake wa kuka kyá, mu mesu mwa mu kala kavunda, ka tena dingi kumona, u ixana Izawú, mon’e wa kota, wixi: Mon’ami! mona wetaya, wixi: Eme’yú 2 Mwene u mu ambela, wixi: Wa ngi mono-ze, nga kuka, ki ngejya kizuwa kyami kya ufwilu; 3 Ndoko, kindala u maneke, ni kizu kyé kya misongo ya mufula, ni mufula, uye mu yangu, ng’asele xitu, 4 o ku wiza, u ngi lambele o ngizado yatowala, yene ku ngi wabhel’oyo, u ngi bhekele-yú, ngi dye; phala o mwenyu wami u ku bhane dibesá, kyosu’iki kiluwa ngi fwa. 5 O Bebeka-phe anga u kala kwividila, hé u k’ivwa kya zwela Izake ni mon’ê Izawú, Izawú anga uya mu yangu mu seya xitu ya-nda kwiza-nayu ku bhata. 6 Bhenyobho Bebeka u ambela mon’ê Jakobo, wixi: Ngevu-ze phayenu wala kuzwela ni phang’yê Izawú, wixi: 7 Ngi bhekele xitu ya kitumba, u ngi lambele ngizado yatowala, phala ngi dye; ngi ku bhane dibesá bhu pholo ya Jihova, kyoso’iki kiluwa ngi fwa. 8 Kiki-phe, mon’ami tumaka dizwi dyami kyoso ki ngi ku tuma. 9 Ndeye ku ibhaku, u ngi bhekele-ku seseme jiyadi ja jihombo ja nete kyambote eme ngi lambe o ngizado yatowala phala phayenu, yene mwene yene ku mu wabhl’oyo, 10 eye phala u i bheke kwa phayenu, a dye, a ku bhane dibesá kyosu-iki ka fu luwa. 11 Jakobo anga u ambela many’â Bebeka, wixi: Tala, o phange yami Izawú-ze mukwa kindemba, eme-phe nga txanana. 12 Imoxi phayetu u ngi babata, u ngi mona ngi mukwa makutu; mu kubhanga kiki nga-nda ku dibhekela mázwi ku thandu dyami, kana dibesá. 13 Kwala many’à: Mon’ami ! mázwi mé ma kale ku thandu dyami, eye tumaka ngó o dizwi dyami, ndeye u ngi bhekele-ju. 14 Mwene anga uya u ji takana, u tudila many’â, mwene hé u bhanga o ngizado yatowala, yene mu wabhela phayi’yâ. 15 Bebeka anga uya u katula o izwatu ya makembu ya Izawú, mon’ê wa kota, yala na-yu m’onzo anga u zwika Jakobo mon’ê wa ndenge; 16 o ibha ya jiseseme ja jihombo, yene ya mu zwika mu maku, ni mu xingu mwa txanana. 17 Anga o ngizado yatowala ni mbolo ya zubha ku yudika u i bhana bhu maku a mon’ê Jakobo. 18 O mwene anga u bhixila kwa phayi’yâ, wixi: Phaphayi; kwala phayi’yâ, Eme yú; eye nanyi, monami? 19 Jakobo anga u ambela tat’â, wixi: Eme Izawú, mon’é wa phande-kumbi; nga bhange kyoso ki wa ngi tumu; bhetuka-phe kyá, u xikame, u dye xitu yami ya unyanga phala o mwenyu wé u ngi bhane dibesá dyé dya muxima. 20 Izake anga u ambela mon’ê, wixi: O mbole wa i mono-phe kyá kyenyiki kindal’iki mon’ami? Mwene-phe, wixi: Mukonda o Jihova dya Nzambi yé mwene wa ngi bhana kibhuku. 21 Izake anga u ambela Jakobo, wixi: Bhixila kunu, nga ku dyondo, ngi ku babate, mon’ami, mba e’mwene u mon’ami Izawú, mba kana. 22 Jakobo anga u zukama kwa Izake; tat’â, u mu babata, wixi: O dizwi, dizwi dya Jakobo, maji maku, maku a Izawú mwene. 23 Kala kiki ka mu tongolola mukonda ku maku’ê kwa mu kala kindemba kala maku a phang’yê Izawú; anga u mu bhana dibesá.
30 YA KATANU–5 YA KASAMANU
O VALOLO YA MAK’Â NZAMBI | DIMATEKENU 29-30
“Jakobo u Kazala”
(Dimatekenu 29:18-20) Jakobo anga u wabhela Lakele; anga u zwela, wixi: Ngi ku bhikila mu sambwadi dya muvu, phala u ngi bhane mon’é Lakele, mon’é wa ndenge. 19 Labano u mu vutwila, wixi: Kota mwene nga ku bhana-nê eye, ki ngi mu bhane ku diyala dyengi; tu kadyetu. 20 Kyenyokyo Jakobo anga u bhita sambwadi dya muvu mu kilembu, mukonda dya kuzola Lakele; anga u i fika kala tu izuwa ngó mukonda dya ku mu zola kwa mu zolele kyavulu.
w03 15/10 29 §6
Jakobo Wexile mu Bhana Valolo mu Ima mu Nzumbi
O kikutu kya ukaza, exile mu ki futa kyoso o diyala kya bhana o kilembu ku mwiji wa muhatu. Kupholo dyakwenda, o Kitumu kya Mozé kya jimbulula kwila a tokalele kufuta 50 a itadi ya phalata se diyala wa jingunwine muzeletete. O mukwa kutokwesa Gordon Wenham u xikina kwila kiki kyexile “o kilembu kya dikota kyexile mu futa mu ukaza, “ maji mu kifwa kyá kya kizuwa ni kizuwa, o kilembu kya “tolele dingi.” (Matendelelu 22:28, 29) Jakobo kexile ni kitadi phala kufuta. Mwene-phe wa dibhakula phala kubhikila Labano mu sambwadi dya mivu. “O akalakadi a dibhakwile, sayi bhabha exile mu nganyala ku mbeji kitadi kimoxi kya phalata mba kaxaxi ka kitadi mu izuwa ya akwa Babilonya” (mu sambwadi dya mivu 42 mba 84 a itadi ya phalata), Wenham wamba kwila, “Jakobo wa bhakula kilembu kya dikota kwa Labano, phala kukazala ni Lakele.” Mu kiki Labano wa xikina ni lusolo.—Dimatekenu 29:19.
(Dimatekenu 29:21-26) Jakobo anga u ambela Labano, wixi: Ngi bhane kyá muhatu’ami, kuma izuwa yami ya tena kyá, phala ngi sakane-nê. 22 Labano anga u bhongolola akwa bhata oso, u bhanga fesa. 23 Anga ki bhita-phe kwila, kutula mu ngoloxi, u zangula mon’ê wa muhatu, Liya, u mu bhekela-nê; anga u bokona kwa mwene, 24 Labano anga u bhana kahatu kê Nzidipa kwa Liya, phala a kale kahatu ké. 25 Kúkya ni kimene, Jakobo kya mono kuma Liya a mu bhana-nê, u ambela Labano, wixi: Wa ngi bhangela-hi kiki? Manyi ki ngi ku bhikila mu ku ngi bhana Lakele? eye-phe wa ngi tobhesela’hi? 26 Labano, wixi: Mukonda k’oxi yetu ki kyene-ku kwila, u bhana o ndenge mu kusakana, dikota n‘a xale kwema.
w07 1/10 8-9 §6
O Musoso wa Jiphange Jiyadi ja Ahatu a di Zembele ‘a Sokolola o Mwiji wa Izalayele’
O kwila Liya wa tele ku muxima kunganala Jakobo? Inga a mu jijidika kubelesela tata yâ? Kwebhi kwa kexile Lakele? O kwila mwene wejidile o ima yexile mu bhita? Se kyene, kyebhi kya divu? O kwila weji tena kulungulula o kima kya mesenene tat’â? O Bibidya ki i tambwijila o ibhwidisu yiyi. Manyi se ihi ya banzele Lakele ni Liya ya lungu ni maka enyá, maji o kubhanga kiki kwa lokalala Jakobo. Jakobo ka fundu ni twana twa Labano, maji wa fundu ni tata yâ, wixi: “Manyi ki ngi ku bhikila mu ku ngi bhana Lakele? eye-phe wa ngi tobhesela’hi?” Labano wa tambwijila: “k’oxi yetu ki kyene-ku kwila, u bhana o ndenge mu kusakana, dikota n‘a xale kwema. Kumbidila hanji o semana ya yú, phala mukwá we tu ku bhana-nê mu sambwadi dya muvu dyamukwá di u ngi kalakela.” (Dimatekenu 29:25-27) Mu kiki Jakobo a mu bhangesa kusakana hongo, o kiki kya bheka difuba dya vulu.
it-1 459 §4
Ukaza
Fesa. O fesa ya u kaza mu Izalayele ki yexile ni ijila yavulu maji kyexile kithangana kya kusanguluka kwavulu. Mu kizuwa kya ukaza, o muhatu wexile mu dipelepalala mu dibhata dyê. Kya dyanga, mwene wa kexile mu zowa ni kudiwaya máji a dizumba. (Sokesa ni Lut 3:3; Ize 23:40.) Sayi ithangana a mu kwatekesa ku ahatu engi, wexile mu ta phonda mu mbunda ni mandu ya zele kala phemba ya makembo yo te ima yokwinde ni uhete woso, kala kya soko o kitadi kyê. (Je 2:32; Dij 19:7, 8; Jis 45:13, 14) Mwene wexile mu di fwamesa ni makembu ni misanga, se wexile ni kitadi phala ku ki bhanga (Iz 49:18; 61:10; Dij 21:2), yú wexile mu ta mvwewu, i tunda ku mútwe ndu ku inama. (Iz 3:19, 23) O kiki kilondekesa mukonda dyahi Labano wa tena kunganala Jakobo sé mwene ku ki bhana konda. Mukonda dya kiki Jakobo ka tenene kwijiya kwila Labano wa mu mu bhana Liya mu veji dya Lakele. (Di 29:23, 25) Bebeka wa futile mutwe ni dilesu mu kutakana ni Izake. (Di 24:65) Kiki kya lombololwele o dibhanga kuxila o ungana wa ngayala.—1Ko 11:5, 10.
(Dimatekenu 29:27, 28) Kumbidila hanji o semana ya yú, phala mukwá we tu ku bhane-nê mu sambwadi dya muvu dyamukwá di u ngi kalakela. 28 Jakobo anga u ki bhanga, u kumbidila hanji o semana ya dikota; o ki yabhu, Labano anga u mu bhana dingi Lakele dya mon’ê mu kala muhatu’ê.
Tokwesa o Milongi ya Nzambi
(Dimatekenu 30:3) Lakele-phe, wixi: Tala, kahatu kami Bila yú, bokona kwa mwene phala a ngi vwalele ana ku jiphuna jami, mbé eme wami ngi bhangele mwiji mwa mwene.
it-1 52 §11
Ku Kita Muthu Kala Mon’é
Ki kale Lakele, ki kale Liya exile mu kita o ana a tuhatu twâ a vwala ni Jakobo kala an’â, ‘kuma a a vwala bhu inama yâ.’ (Di 30:3-8, 12, 13, 24) Enya a tokalele we kutambula o undundu kala o twana twa ahathu a Jakobo. Exile ana a Jakobo mwene, kuma o tuhatu a tokalele kwa Lakele ni Liya, o twana twâ twa a tokalele wa.
(Dimatekenu 30:14, 15) Lubene anga uya, mu kizuwa ya kumuna tiliku, u sanga mandalákula mu mukáwu, anga wiza-ná kwa manyâ. Lakele anga u ambela Liya, wixi: Ngi bhane-ku ku mandalákula a mon’ê. 15 Mwene anga u mu vutwila, wixi: Kifwa kya tolo ki wa ngi tambula o diyala dyami? Wa mesena we u ngi tambula dingi o mandalákula a mon’ami? Lakele-phe wixi: A zeke lelu ni eye, mu mandalákula a mon’é.
w04 15/1 28 §7
Madisá u tu Katula mu Divulu Dya Dimatekenu—II
30:14, 15—Mukonda dyahi Lakele wa solo o mandalákula mu veji dya kuzeka ni diyala dyê? Mu ukulu o kibundu kya mandalákula kyexile milongo phala ku tululukisa o mukutu ni kusosolola o jindolo. Exile we mu xikina kwila, o milongo yiyi i tena we kubandekesa o jihanji ja kuzeka ni diyala mba muhatu ni ku mu kwatekesa kwimita. (Mukumbi wa Mikumbi 7:13) Mu kidi o Bibidya ki i tange mukonda dyahi Lakele wa solo o mandalákula. Nange mwene wa banzele kwila o mandalákula eji mu kwatekesa kwimita, mu kiki o ku mu sebulula kwijila mukonda dya kukala mbaku kweji bhwa. Maji-phe, kwa bhitile mivu ande dya Jihova ku “jikula o divumu dyê.”—Dimatekenu 30:22-24.
Kitangelu Kya Bibidya
(Dimatekenu 30:1-21) Lakele-phe kya mono kwila Jakobo kala ku mu vwalela ana, Lakele u kala ni dixinga dya phang’yê; anga u ambela Jakobo, wixi: Ngi bhane ana; o ki u kamba ku ngi bhana ana, ngi fwá! 2 Jakobo anga njinda i mu kwata ya Lakele, wixi: Kifwa wa ngi fika ngala bhu kididi kya Nzambi, wa ku fudisa kukala ni kibundu kya vumu dyé? 3 Lakele-phe, wixi: Tala, kahatu kami Bila yú, bokona kwa mwene phala u ngi vwalele ana ku jiphuna jami, mbé eme wami ngi bhangele mwiji mwa mwene. 4 Kyenyo’kyo anga u bhana mubhik’ê Bila mu ku kala muhatu a Jakobo. Jakobo anga u bokona kwa mwene. 5 Bila anga wimita, hé u bhana mon’a diyala kwa Jakobo. 6 Lakele anga u amba, wixi: Nzambi wa ngi tetulwila, wa ng’ivu dizwi, yú wa ngi bhana mon’a diyala; kyene kya mu lukila o dijina dya Dane. 7 Bila kahatu ka Lakele, anga wimita dingi, u vwala mon’a Jakobo, mona wa diyala wa kayadi, 8 Lakele anga u amba, wixi: kubhânga kwa nzungule ku nga bhânge ni phangi’ami bhu pholo ya Nzambi, eme nga mu lende; anga u mu luka dijina dyê Nafitali. 9 Liya-phe kya mono kuma ka mu vwala dingi, u kwata we Nzidipa, dya kahatu kê anga u mu bhana kwa Jakobo mu ku mu sakana. 10 Nzidipa, kahatu ka Liya, anga u vwala mon’a Jakobo wa diyala. 11 Liya anga u amba, wixi: Kwa ngiza kibuka! anga u mu luka dijina dya Ngade. 12 Nzidipa, kahatu ka Liya, anga u vwala dingi mon’a Jakobo, mona diyala wa kadi.13 Liya anga u amba, wixi: Nga zediwa! minzangala ya an’a ahatu anda ngi mona kuzediwa; anga u mu luka dijina dya Asele.14 Lubene anga uya, mu kizuwa ya kumuna tiliku, u sanga mandalákula mu mukáwu, anga wiza-ná kwa manyâ. Lakele anga u ambela Liya, wixi: Ngi bhane-ku ku mandalákula a mon’ê. 15 Mwene anga u mu vutwila, wixi: Kifwa kya tolo ki wa ngi tambula o diyala dyami? wa mesena we u ngi tambula dingi o mandalákula a mon’ami? Lakele-phe wixi: A zeke lelu ni eye, mu mandalákula a mon’é. 16 Kyoso Jakobo kya mu tunda ku mukáwu, mu kumbi dya ngoloxi, Liya uya ku mu batwila, wixi: Kikale lelu u zeka ni eme, mukonda nga ku futila mwene ni mandalákula a mon’ami, Anga u zeka-nê usuku wen’yó. 17 Nzambi anga wívwa Liya, Liya anga wimita dingi, anga u vwalela Jakobo mon’a diyala wa mukwá wa katanu. 18 Liya anga u amba, wixi:Nzambi wa ngi futu we, nga bhana kahatu kami kwa mwadi wami; anga u mu luka dijina dya Isakele. 19 Liya anga wimita dingi, anga u vwalela Jakobo mon’a diyala wa mukwá, wa kasamanu. 20 Liya anga u amba, wixi: Nzambi wa ngi bhana ujitu wambote, kiki ni mwadi wami twa-nda kutunga kyambote, mukonda nga mu vwalela kyá ana a mala kisamanu; anga u mu luka dijina dya Nzebolone. 21 Kya zubha kubhanga kiki anga u vwala dingi mon’a muhatu, hé u mu luka wixi Dina.