Чьма Һаqас Wәлгәрʹандьнед Кʹьтеба Пироз Һәнә?

Чьма иро һаqас щурʹә wәлгәрʹандьнед Кʹьтеба Пироз һәнә? Тö чаwа дьньһерʹи сәр wәлгәрʹандьнед ну? Әв бона тә даһа һеса йә фәʹм бьки, йан һе чәтьн дькә? Чахе тö пебьһʹәси кö кʹи әв щурʹе ну тʹәрщьмә кьрийә у чьма, тöйе wана һе qимәт ки.

Wәрен әм пешийе пебьһʹәсьн, wәки Кʹьтеба Пирозә әʹсли кʹи ньвиси у чь чах?

КʹЬТЕБА ПИРОЗӘ ӘʹСЛИ

Кʹьтеба Пироз ль сәр дö пʹара һатийә пʹарәвәкьрьне. Пʹара пешьнда 39 кʹьтеб һәнә кʹижанада «готьнед Хwәде» нә (Рʹомайи 3:2). Хwәде әʹламәти дәрбази мәрьвед амьн кьрьн, wәки әwана нава зәманәки дьрежда әван кʹьтеба бьньвисьн. Әв зәман wәкә 1 100 сал бу, демәк жь сала 1513 Б.Д.М. һʹәта һьнә wәʹдә пәй сала 443 Б.Д. М. Һʹәчʹи зәʹф wана ль сәр зьмане Ибрани ньвисин, ләма жи әве пʹаре нав дькьн Ньвисаред Ибрани, йа кö öса жи әʹйан ә ча Пәймана Кәвьн.

Пʹара дöдада 27 кʹьтеб ьн, у әв жи «хәбәра Хwәде» йә (1 Тʹесалоники 2:13). Шагьртед Исайи амьн жь бина бәр Хwәде әван кʹьтеба ньвисин нава wәʹдәки кьнда, демәк нава 60 салада, дәстпебуйи жь сала 41 Д.М. һʹәта сала 98 Д.М. Һʹәчʹи зәʹф әwана ль сәр зьмане Йунани дьньвисин, ләма жи әве пʹаре нав дькьн Ньвисаред Йунани, йа кö öса жи әʹйан ә ча Пәймана Ну.

Әв 66 кʹьтеб тʹәвайи тʹоп кьри дьбьнә Кʹьтеба Пироз, кʹижанида кö һәйә әʹламәтийа Хwәде бона инсанәте. Ле чьма щурʹә-щурʹә wәлгәрʹандьнед Кʹьтеба Пироз һатьбунә чекьрьне? Жере се мәʹнийед сәрәкә тенә дайине.

• Кö мәрьв бькарьбьн ль сәр зьмане хwәйи дайике Кʹьтеба Пироз бьхуньн.

• Кö бәрнәдьн әwан шашийа, йед кö бәргьра бәрʹдьдан, сәва әв wәлгәрʹандьн мина орижинале бә.

• Кö зьмане кәвьн, тʹәзә кьн.

Дина хwә бьдьне, wәки чаwа әв мәʹни гьредайи нә тʹәви дö wәлгәрʹандьнед кәвьн.

СЕПТУАГИНТА ИБРАНИ

Wәкә 300 сал пешийа рʹожед Иса, зандаред Щьһуйа дәстпекьрьн Ньвисаред Ибрани ль сәр зьмане Йунани wәлгәрʹиньн. Әв wәлгәрʹандьн һатә әʹйанкьрьне, ча Септуагинта Ибрани. Гәло чьма әв һатә һазьркьрьне? Wан чаха, гәләк Щьһуйа ль сәр зьмане Йунани хәбәр дьдан, нә кö Ибрани. Ләма жи әв wәлгәрʹандьн бона wан аликʹари бу, кö хwә незики «ньвисаред пироз» бьгьрьн (2 Тимотʹейо 3:15).

Септуагинта öса жи али милйона Нәщьһуйа кьр, йед кö ль сәр зьмане Йунани хәбәр дьдан, wәки әwана пебьһʹәсьн Кʹьтеба Пироз чь дьбежә. Чь щурʹәйи? Зандаре Һоwард дәрһәqа Септуагинтайе öса дьбежә: «Ортʹа qьрʹна йәке, әв бу Кʹьтеба Пироз йа Дера Мәсиһити, мисйонеред кʹижани кö жь кʹьништәке һʹәта кʹьништа дьн дьчун, сәва ль сәр һʹиме ньвисаред пироз избат кьн wәки Иса ‹Мәсиһ ә›» (Кʹаред Шандийа 17:3, 4; 20:20). Әв, йәк жь wан мәʹнийа бу, кö чьма гәләк жь Щьһуйа зутьрәке «öнда кьрьн һʹәwаса хwә һьндава Септуагинтайе». Әв йәк кʹьфш кьр Фредерик Брус, зандаре Кʹьтеба Пироз.

Чахе шагьртед Иса Ньвисаред Пирозә Йунани йа Мәсиһити дьстандьн, әwана әв кʹьтеб тʹәви Септуагинтайе тʹәвайи тʹоп кьрьн, йе кö ль сәр зьмане Ибрани һатьбу wәлгәрʹандьне, у паше әв бу Кʹьтеба Пирозә тʹәмамкьри, кʹижан кö иро щәм мә һәйә.

ВУЛГАТАЙА ЛАТИНИ

Wәкә 300 сал шунда, паши тʹәмамкьрьна Кʹьтеба Пироз, зандаре религийайе бь наве Йероним, нәшьр кьр wәлгәрʹандьна Кʹьтеба Пирозә Латини, йе кö ль ахьрийе һатә әʹйанкьрьне ча Вулгатайа Латини. Wәлгәрʹандьна Латини бь һьнә щурʹа ида һәбун, ле гәло чьма щурʹе тʹәзә лазьм бу? Чаwа кö Әнсиклопедийа Һʹәмдьнйайейә Кʹьтеба Пирозә Стандартда һатьбу готьне, Йероним дьхwәст рʹаст кә «фәʹмкьрьна нәрʹаст, шашийед әʹшкәрә у һьнә әʹламәтийед зедәкьри, йе кö һʹимли нибун».

Йероним гәләк жь wан шашийа рʹаст кьр. Ле wәʹдә шунда, һʹöкöмдаред дере, дәстпекьрьн тьштәки хьраб бькьн! Wана әʹлам кьр, кö тʹәне Вулгатайа Латини һәйә wәлгәрʹандьна Кʹьтеба Пирозә qәбулкьри, у әв йәк нава гәләк qьрʹнада бәрдәwам дьбу! Дәwса кö али мәрьвед бәләнгаз бькьн кö Кʹьтеба Пироз фәʹм бькьн, әв Вулгата öса һатьбу ньвисаре, кö нәдьһатә фәʹмкьрьне. Хенщи wе йәке, һʹәчʹи зәʹф жь мәрийа ида зьмане Латини жи ньзаньбун.

WӘЛГӘРʹАНДЬНЕД ТʹӘЗӘ ПЕШДА ТЕН

Пәй wәʹдәрʹа, мәрьв бәрдәwам кьрьн wәлгәрʹандьнед Кʹьтеба Пирозә дьн дәрхьн, мәсәлә йе öса ча Пешитайа Сурайи, йе кö дькʹәвә qьрна пенща Д.М. Ле qьрʹна 14 һе тʹәмам нәбу, ча бь аликʹарийа гәләка, мәрьвед бәләнгаз жи һʹәчʹи зәʹф дькарьбун Ньвисаред Пироз бьхуньн.

Дь Инглистанеда ль хьлазийа qьрʹна 14, Щон Wиклиф дәстпекьр зьмане öндабуйи йане зьмане мьри пешда бинә. Демәк Кʹьтеба Пироз дәстпекьр ль сәр зьмане Инглизи дәркʹәвә, зьмане кö ль wе һәреме мәрьв дькарьбун фәʹм бькьн. Зутьрәке паши wе йәке, метода нәшьркьрьнейә Йоһане Гутенбәрг рʹе вәкьр, кö Кʹьтеба Пирозә зандара дәстпекьр бь щурʹед тʹәзә нәшьр бә у бәла бә. Әв Кʹьтеба Пироз ль сәр гәләк зьмана нәшьр дьбу нава тʹәмамийа Әwрупайеда.

Чахе гәләк у гәләк wәлгәрʹандьнед Инглизи нәшьр дьбун, һьнә мәрьвед критик дәстпекьрьн шьке бькьнә дьле мәрьва, кö нәлазьм ә ль сәр һаqас зьмана тʹәрщьмә бе кьрьне. Qьрʹна 18-да, кʹәшише Инглиз бь наве Щон Леwис ньвиси: «Зьман кәвьн дьбә у чәтьн те фәʹмкьрьн, ләма лазьм ә, Wәлгәрʹандьнед кәвьн тʹәзәда бен wәлгәрʹандьне, wәки бь wи Зьмани бә кʹижан кö те хәбьтандьне, wәки ньсьла мә жи бькарьбә фәʹм бькә».

Иро хәбата зандаред Кʹьтеба Пироз һеса йә, чьмки фәʹмкьрьна wана ида даһа зәлал ә дәрһәqа зьмане Кʹьтеба Пирозә кәвьн. Демәк щәм wана һәнә манускриптед Кʹьтеба Пирозә qимәт, йед кö wан пашwәхтийа һатьнә дитьне. Әв йәк али wан дькә, кö текста орижиналейә Кʹьтеба Пироз рʹаст тедәрхьн.

Ләма жи wе гәләк баш бә, кö щәм мә жи һәбьн wәлгәрʹандьнед Кʹьтеба Пирозә тʹәзә. Һәмьки әм гәрәке фәсал бьн һьндава wанда.a Ле һәрге wәлгәрʹ әв шьхöле хwә жь бо һʹьзкьрьна хwә һьндава Хwәде дькьн у нета wан тʹәне әв ә, демәк шьхöле wан дькарә кʹарәкә мәзьн мәрʹа бинә.