Кʹьтеба Пироз Һатә Хwәйкьрьне у Нәһатийә Гöһастьне

ЧӘТЬНАЙИ: Нә пәйкʹәтьн нә жи рʹьзандьне Кʹьтеба Пироз кʹöта нәкьрьн. Һьнә бәргьра у тʹәрщьмана дьхwәстьн әʹламәтийа жь Кʹьтеба Пироз бьгöһезьн. Щарна әwана дьхәбьтин, сәва кö Кʹьтеба Пироз ль гора ньһерʹандьн у һинкьрьнед хwә бьгöһезьн. Wәрен һьнә мәсәла шеwьр кьн:

• Щийе һʹәбандьне: Нава qьрʹна чара у дöдада Б.Д.М., ньвискʹаред Пенщ Кʹьтебед Самәри,a паши Дәркʹәтьн 20:17, зедә кьрьн ньвисандьна öса: «Дь Ааргаарииземда. У ль вьр тö гәрәке горигәһе ава ки». Бь ве йәке щьмәʹта Самәри данә кʹьфше кö йан чь Ньвисаред Пироз, пьштгьрийа щийе һʹәбандьна wан йа «Ааргаариизем» дькә, демәк Чʹийайе Гьризиме.

• Һинкьрьн дәрһәqа сейәканә: 300 сал жи дәрбаз нәбун паши тʹәмамкьрьна Кʹьтеба Пироз, ньвискʹаре кö хwә ль һинкьрьна сейәканә дьгьрт, дь 1 Йуһʹәнна 5:7-да зедә кьр гьлийед öса: «ль әʹзмен һәрсек ьн: Бав, Хәбәр у Рʹöһʹе Пироз. У әwана йәк ьн». Ле әв гьли дь текста орижиналда тʹöнә. Зандаре Кʹьтеба Пироз, Брус Метзгер дьбежә: «Дәстпебуна qьрʹна шәшада, әв гьли гәләк щара дь манускриптед Латинийа Кәвьнда һатьбун дитьне у дь [Латини] Вулгатеда».

• Наве Хwәде: Ль сәр һʹиме һинкьрьнед Щьһуйа, гәләк тʹәрщьманед Кʹьтеба Пироз сафи кьрьн, кö наве Хwәде жь Ньвисаред Пироз дәрхьн. Әwана дәwса наве Хwәде, сәрнавед öса ньвисин, ча «Хwәде» йан «Хöдан». Ль гора шеwьркьрьне һатә кʹьфше кö әw гьли дь Кʹьтеба Пирозда те готьне нә кö тʹәне сәр Әʹфьрандар, ле öса жи сәр мәрьва, ль сәр пʹута у һәла һе ль сәр Мире-щьна жи (Йуһʹәнна 10:34-35; 1 Корьнтʹи 8:5, 6; 2 Корьнтʹи 4:4).b

ЧАWА КʹЬТЕБА ПИРОЗ ҺАТӘ ХWӘЙКЬРЬНЕ: Йа пешьн; Рʹаст ә һьнә бәргьред Кʹьтеба Пироз нәфәсал бун у һәла һе нәһʹәлал жи. Ле гәләкед дьн пʹьрʹ щерʹьбанди у фәсал бун. Нава qьрʹна шәша у дәһада Б.Д.М., Масорета Ньвисаред Ибранийа бәргьртьн у текст чекьрьн, кʹижан кö иро әʹйан ә чаwа текста Масорети. Wана тʹьме, хәбәр у һәрф дьжмартьн, сәва кö баwәр бьн, wәки әwана бе шаши дәрбаз кьрьнә. Чахе әwана дьфькьрин кö щики текста орижиналеда, йа кö wана дьда хәбате, шаши һәйә, wана кʹеләке коментари датанин. Масорета нәдьхwәстьн текста Кʹьтеба Пироз хьраб кьн демәк бьгöһезьн. Зандаре Моше Гошен-Готстин ньвиси: «Һәрге wана öса бькьра, wе бьһата һʹәсабе ча шьхöле бәqануни».

Йа дöда; гәләк манускриптед рʹожа иройин али гәләк зандаред Кʹьтеба Пироз дькьн, сәва кö шашийа бьвиньн. Мәсәлә, сәрwеред религийа нава qьрʹнада һин дькьрьн, wәки кʹьтеба wанә Латини хут ль сәр һʹиме орижинале бу. Ле дь 1 Йуһʹәнна 5:7-да әwана гьлийед нәрʹаст данә хәбате, дәрһәqа чь жи мә жоре хәбәр да. Әв шаши һәла һе wәлгәрʹандьна Инглизида жи йа «Кʹинг Щеймсда» һәбу, qәдьре кʹижани кö гәләка дьгьртьн! Ле чахе манускриптед дьн һатьбун дитьне, чь һатә кʹьфше? Брус Метзгер ньвиси: «Готьна [жь 1 Йуһʹәнна 5:7] тʹö манускриптед кәвьнда (йа Сурйа, Коптик, Әрмәни, Әтʹйопи, Әрәби, Словани) тʹöнә бунә, хенщи Латини». Ләма жи дь щурʹе тʹәзәкьрида йа «Wәлгәрʹандьна Кʹинг Щеймс» у Кʹьтебед Пирозә дьнда, әв гьлийед нәрʹаст дәрхьстьн.

Гәло манускриптед кәвьн избат дькьн, кö әʹламәтийа жь Кʹьтеба Пироз һатийә хwәйкьрьне? Чахе кʹьтебед гöломатккьри йа Бәʹра Мьри дь сала 1947-да һатьбун дитьне, ижар зандара дькарьбун текста Масорети йа Ибранийа һьмбәри текста кʹьтебед гöломатккьри бькьн, йед кö һʹәзар сал зедәтьр пешийа wе йәке һатьбун ньвисандьне. Әндәме кʹома редактора кʹьтебед гöломатккьри йа Бәʹра Мьри, гот, wәки кʹьтебәкә гöломатккьрида «һәйә избаткьрьнед wе йәке, wәки Щьһуйед бәргьр, кö текста Кʹьтеба Пироз нава һʹәзар сала зедәтьр дьньвисин, әwана амьн у фәсал бун».

Дь Кʹьтебхана Дублине йа Честер Бити, дь Ирландйайеда, гәләк папирус һәнә, нава кʹижанада һʹәчʹи зәʹф һәр кʹьтебәкә Ньвисаред Пирозә Ибранийа, һәнә. Дь ве кʹьтебханеда öса жи һәнә манускриптед qьрʹна дöда Д.М. йед кö тʹәне wәкә сәд сал паши тʹәмамкьрьна Кʹьтеба Пироз һатьбун ньвисандьне. Фәрһәнгәкә Кʹьтеба Пирозда йа бь наве «Thе Anchor Biblе Dictionary» öса те готьне: «Рʹаст ә дь Папируседа гәләк әʹламәтийед ну һәнә, йед кö деталед тексти бун, ле текста орижинале нәһатьбу гöһастьне».

ЧЬ ӘМ ПЕҺʹӘСИЙАН: Ль гора манускриптед кәвьн нәһатә избаткьрьне, wәки текста Кʹьтеба Пироз һатийә гöһастьне у нәрʹаст ә. Әв манускрипт бь рʹасти жи әʹйан кьрьн рʹастийа текста Кʹьтеба Пироз. Фредерик Кенйон дәрһәqа Ньвисаред Пироз йа Ибранийа öса ньвиси: «Рʹастийа тʹö кʹьтебед кәвьн öса бь гәләк избаткьрьна нәһатьбу әʹйанкьрьне. У тʹö зандарәк нькарә инкʹар кә, wәки текста Кʹьтеба Пироз кö гьһиштә һʹәта рʹожед мә, ль гора орижинале рʹаст ә». Дәрһәqа Ньвисаред Пирозә Ибрани жи, зандаре Wилиам Һенри Грин öса гот: «Әм дькарьн бе шьк бежьн, wәки тʹö кʹьтебәкә дьнә кәвьн öса рʹаст у зәлал жь текста орижинале нәһатьбу дәрбазкьрьне».