Кәвьн ә Йан Ахьрийе Әʹйан Дькә?

ЗАНДАРИ

КʹЬТЕБА ПИРОЗ НӘ КʹЬТЕБА ЗАНДАРИЙЕ ЙӘ, ЛЕ ТЬШТЕД КÖ ТЕДА НЬВИСАР ЬН, БУ РʹИЙА КÖ АХЬРИЙЕ ВӘДЬКӘ. ДИНА ХWӘ БЬДЬНӘ ЧӘНД МӘСӘЛА.

Гәло дәстпека гәрдуна мә һәйә?

Wәхтәки зандар дьготьн, кö дәстпека гәрдуне тʹöнә. Ньһа әwана әʹшкәрә qәбул дькьн у дьбежьн, кö дәстпека гәрдуне һәбу. Дь Кʹьтеба Пирозда һе пешийа wан һʹәму тьшта гәләк әʹшкәрә дәрһәqа ве йәке һатьбу готьне (Дәстпебун 1:1).

Әʹрд чь щурʹәйи йә?

Wәʹде бәре гәләк мәрьв баwәр дькьрьн, кö әʹрд пәʹн ә. Ле дь qьрна пенщада Б.Д.М., зандаред Йунани һатьн сәр нетәкә öса, кö рʹубаре дьнйайе һәйә. Ле гәләк wәхт пешийа ве йәке дь qьрна һʹәйштада Б.Д.М., ньвискʹаре Кʹьтеба Пироз бь наве Ишайа, дәрһәqа «әʹрде» ньвиси. Дәwса хәбәра «әʹрд» әwи да хәбате хәбәра, кö öса жи дькарә бе дәрбазкьрьне ча «рʹубаре дьнйайе» (Ишайа 40:22). Дь wәлгәрʹандьнед Кʹьтеба Пирозә дьнда әв хәбәр öса жи те wәлгәрʹандьне, ча «тʹопа әʹрде».

Гәло әʹзман дькарә һьлшә йан бьрьзә?

Зандаре Йунани бь наве Аристотел йе кö qьрна чарада Б.Д.М.-да дьжит, һин дькьр кö рʹьзандьн тʹәне ль сәр әʹрде дьqәwьмә, чьмки әʹзмана бь стерка тʹьжә, тʹö щар нькарә бә һьлшандьне йан рʹьзандьне. Нава гәләк qьрнада әв фькьр бәла бьбу. Ле дь qьрна 19-да зандар саз кьрьн идеа ентропийайе. Демәк идеа wе йәке, кö һʹәму тьшт, фьрqи тʹöнә ль әʹзмен йан сәр әʹрде, дькарә бьрʹьзә. Йәк жь зандара кö аликʹарийе да сәва кö әв фькьр пешда бьвә, Лорд Келвин бу. Әwи дина хwә дабу, кö Кʹьтеба Пироз дәрһәqа әʹрд у әʹзман тьштәкә һʹәwас дьбежә: «Әw һʹәму wе мина кʹьнщан кәвьн бьбьн» (Зәбур 102:25, 26, ДО). Анәгори гьлийед жь Кʹьтеба Пироз, Келвин баwәр дькьр, кö Хwәде дькарә ча бежи рʹьзандьн йан һьлшандьна ви щурʹәйи бьдә сәкьнандьне, сәва кö әʹфринед Wи кʹöта нәбьн (Wаиз 1:4).

Гәрдуна мә ль сәр чь һатийә дардакьрьне?

Аристотел һин дькьр, кö һʹәму әʹндәмед әʹзмани бь рʹубаре кристал суркьри нә у һәр йәк жь wана нава һәвда у кʹурайа әʹрдеда рʹьнд рʹуньштьнә. Qьрна 18-да Д.М.-да, зандар qәбул кьрьн идеа wе йәке, кö стерк у гәләк гәрдунед дьн, ль сәр тʹö тьшти дардакьри ниньн. Ле дь кʹьтеба Ибода, йа кö qьрна 15-да Б.Д.М.-да һатьбу ньвисаре, әм дьхуньн wәки Әʹфьрандар «ль сәр нинбуйе дьне» дардакьрийә (Ибо 26:7).

МЕДИСИНА

КʹЬТЕБА ПИРОЗ НӘ КʹЬТЕБА МЕДИСИНАЙЕ ЙӘ, ЛЕ ПРИНСИПЕД КÖ ТЕДА НЬВИСАР ЬН ПЕШДА ӘʹЙАН ДЬКӘ ЗАНӘБУНА КЕРҺАТИ БОНА СЬҺʹӘТ-QӘWАТЕ.

Башqәкьрьна мәрьвед нәхwәш.

Qануна Муса шьроwәдькьр wәки мәрьвед бь кʹотибуне нәхwәш, гәрәке жь йед дьнена бьһатана башqәкьрьне. Тʹәне дь qьрна 14 у 15-да һʹәким дәстпекьрьн һин бьн әве принсипе бьдьнә хәбате, чь кö керһати дәркʹәт (Qануна Кʹаһинтийе сәре 13 у 14).

Хwәшуштьн паши wе йәке, чахе дәсте хwә дьдьнә щьнийаз.

Һʹәта qьрна 19 тьште öса гәләк бәлабуйи бу, чахе дохдьр сәр щьнийаза дьхәбьтин, паше жи дәсте хwә нәдьшуштьн у дәрбера дьчун щәм мәрьвед сах, кö wан бьньһерʹьн у qәнщ кьн. Жь бо ве йәке гәләк нәхwәши пешда һатьн. Ле пешийа wе йәке дь Qануна Мусада һатьбу готьне, wәки кәсе кö дәсте хwә дабу щьнийазе мәрьв, дьһатә һʹәсабе нәпаqьж. Дь ван дәрәщада ав гәрәке бьрʹәшандана сәр wи, кö бе паqьжкьрьне (Жьмар 19:11, 19).

Чʹәлкьрьна әʹдәба.

Һәр сал, нив милйона зарʹа зедәтьр дьмьрьн жь бо нәхwәшийед һал, һәчʹи зәʹф жь бо wе йәке, кö әʹдәбед мәрийа ча лазьм ә найенә кʹöтакьрьне. Qануна Мусада дьһатә готьне, кö әʹдәбед мәрийа гәрәке бенә чʹәлкьрьне, демәк жь мәрийа дурхьстьне (Qануна Дöщари 23:13).

Wәʹде сьнәткьрьне.

Дь qануна Хwәдеда дьһатә готьне, wәки гәде вьрни гәрәке ль рʹожа һʹәйшта бьһата сьнәткьрьне (Qануна Кʹаһинтийе 12:3). Щәм зарʹед вьрни, бь нормал паши һʹәфтийа пешьн, хун дәстпедькә тир бә. Ләма жи wәʹде бәре, тьштәкә бе хоф у баш бу, һәрге мәрьв һʹәфтек зедәтьр һивийе бун у паше зарʹед хwә сьнәт дькьрьн.

Һәвгьредан ортʹа сьһʹәт-qәwата емосийали у физики.

Леколинкʹаред медисинайе у зандар дьбежьн, кö емосийед баш мәсәлә, шабун, һеви, рʹазибун, у һазьрбун кö бьбахшиньнә мәрийа, гәләк баш һʹöкöм дькьн ль сәр сьһʹәт-qәwате. Кʹьтеба Пироз дьбежә: «Дьле ша мина дәрмане керһати йә, ле дьле хәм у хәйал һʹьшкбуна һʹәстуйа йә» (Мәтʹәлок 17:22).