September

Yesu waumvwijile lusa Mata ne Maliya. Byo amwene bulanda bo bajinga nabo na mambo a lufu lwa mulongo wabo aye Lazalasa, “Yesu wajijile ne mipolo.” (Yoa. 11:32-35) Kechi wajijile na mambotu a kuba’mba muntu wafwile wajinga mulunda nanji ne. Yesu wayukile’mba usakuya na kumusangula Lazalasa. Onkao mambo, Yesu wajijile na mambo a kuba’mba wayukile bulanda bwajinga na balunda nanji pa kufwisha mulongo wabo. Tutundaikwa bingi pa kuyuka’mba Yesu ubila bantu lusa. Ibyo kuba’mba atweba kechi tuji nobe Yesu ne, mambo twibambulwa kulumbuluka. Pano bino, twamutemwa mambo waubilanga bantu lusa. Kitutundaika bingi pa kuyuka’mba luno Yesu ke Mfumu wa Bufumu bwa Lesa. Katatakatu afumyepo buyanji bonse. Na mambo a kuba’mba Yesu wajinga muntu byo aishile pano pa ntanda, ukakwasha bantu ne kwibafumya mu malwa onse o babena kupitamo na mambo a kwikala mu ntanda ibena kulamwa ne Satana. Kine, twatokwa bingi pa kwikala na Kalama wakonsha “kwitumvwina lusa pa kubula kukosa kwetu.”—Hebe. 2:17, 18; 4:15, 16. w19.03 17 ¶12-13

Tubena kwingila mwingilo wa kukwasha bantu kufunda pe Lesa, bino Lesa ye wingila mwingilo wabaya. (1 Ko. 3:6, 7.) Yehoba ye ukoka bantu ne kwibaleta kwi aye mwine. Muntu yense uji na luusa lwa kusalapo kutambwila mambo awama nangwa kukana. (Mat. 13:4-8) Yukai’mba bantu bavula bakaine byambo byasapwijilenga Yesu nangwa kya kuba wajinga Mufunjishi wayukisha. Onkao mambo, kechi twafwainwa kumvwa bibi ku muchima inge bantu bavula kebakane kuteleka ku byambo byo tusapwila ne. Mukafuma bintu byawama bingi inge ketubile bantu lusa mu mwingilo. Tukomvwanga bulongo kwingila mwingilo wa kusapwila. Tukekala na lusekelo lukatampe lufuma mu kupana. Kabiji kino kilengela bantu baji na “michima ya bukishinka ya kukeba bumi bwa myaka ne myaka” kuswa mambo awama. (Byu. 13:48) Onkao mambo, “umvwe twashukilwapo kimye, twibobilenga bonse byawama.” (Nga. 6:10) Inge ketube bino tukekala na lusekelo lufuma mu kutumbijika Shetu wa mwiulu.—Mat. 5:16. w19.03 25 ¶18-19

Mfumu Davida wanembele’mba: “Yehoba ye mukatampe kabiji ye wafwainwa kutotwa.” (Sala. 145:3) Watemenwe Yehoba kabiji buno butemwe bwamulengejile kutota Lesa “mukachi ka kipwilo.” (1 Moba 29:10-13; Sala. 40:5) Jishinda jimo jo tutotelamo Yehoba lelo jino ke kukumbulapo pa kupwila. Atweba bonse tumvwa bingi bulongo ku muchima pa mikumbu yapusana-pusana yo tumvwa pa kupwila. Twiyowa mikumbu yapeela ya banyike yo bakumbula kufuma panshi ya muchima. Tutundaikwa bingi inge twaumvwa muntu ubena kwamba pa bukine bo ataana mu Mambo a Lesa. Kabiji tunemeka bingi boba ‘bachinchika’ ne kwamba mukumbu nangwa kya kuba baji bingi na bumvu nangwa popo babena kufundatu mulaka. (1 Tesa. 2:2) Twakonsha kumwesha byepi amba tusanta pa kwibikako kwabo? Inge kupwila kwapwa, twakonsha kwibasanchila pa mukumbu wabo wawama. Jishinda jikwabo ke kukumbulapo ne atweba. Inge ke tube bino, kechi tukatundaikwangatu na mikumbu ya bakwetu ne, bino ne atweba tukebatundaikanga.—Loma 1:11, 12. w19.01 8 ¶1-2; 9 ¶6

Banabalume jikumi bamanamine bingi. Bajinga na mbumba kabiji kechi bayukile’mba bakabukwa ne. Bino juba jimo saka baimana palepa byobya, bamwene Mufunjishi Wayukisha aye Yesu. Baumvwine’mba Yesu wabukile bantu bavula bajinga na bikola byapusana-pusana. Onkao mambo, babijikile’mba: “Anweba Yesu, Mufunjishi, tubilai lusa!” Bano banabalume jikumi bajinga na mbumba babukilwe. Kwa kubula nangwa kuzhinaukatu ne bonse basanchile pa lusa lwibobijile Yesu. Pano bino, umo pe abo ye wabwelele kwi Yesu na kumwesha lusanchilo. Uno mwanamulume mwina Samaliya watundaikilwe kutumbijika Lesa na “jiwi ja peulu.” (Luka 17:12-19) Byonkatu byaubile mwina Samaliya, ne atweba twafwainwa kusanchilanga bantu betubila lusa. Yehoba witumwesha byo twafwainwa kusantanga. Jishinda jimo jo amwesheshamo bino ke kufweta boba bamutokesha pa muchima. (2 Sam. 22:21; Sala. 13:6; Mat. 10:40, 41) Binembelo bitutundaika’mba: “Londelainga Lesa byo muji baana bo atemwa.” (Efi. 5:1) Ene mambo o twafwainwa kusanchilanga ke a kuba’mba tukeba kulondela Yehoba. w19.02 14 ¶1-2; 15 ¶4

Nsongwakazhi pa sukulu wakana na mushingi kusekelela juba ja kukokoloka mambo kechi kutokesha Lesa ku muchima ne. Nsongwalume uji na bumvu ubena kusapwila ku nzubo ku nzubo, wakonkosha pa nzubo paikalanga mukwabo mo bafunjilanga sukulu waambanga byatama pa Bakamonyi ba kwa Yehoba. Mwanamulume wingila na ngovu kuba’mba amwene ba mu kisemi kyanji bikebewa, bamwambijile ku bakulumpe ba nkito kuba kintu kimo kimwesha kubula bukishinka nangwa kyo babula kumuswisha kuba. Nangwa kya kuba wayukile’mba nkito isakupwa, uno mwanamulume walumbulwijile mukulumpe wanji wa nkito amba wafwainwa kutwajijila kwikala wakishinka ne kukookela mizhilo, mambo bino Lesa byo byo akeba bakalume banji kwikala. (Loma 13:1-4; Hebe. 13:18) Ñanyi byubilo byo twamona mu bano bantu basatu? Kampe mwamonamo byubilo byavula, nabiji kubula moyo ne bukishinka. Pano bino, bamwesheshe kyubilo kyakilamo kunema, ne kino kyubilo ke bulumbuluke. Bonse bamwesheshe bukishinka kwi Yehoba. Bakaine kulala mizhilo ya Lesa. Bino bulumbuluke bo bwibalengejile kuba byo baubile. Kwa kubula nangwa kuzhinaukatu ne, Yehoba waumvwine bingi bulongo bano bantu basatu byo bamwesheshe kino kyubilo. Ne atweba bonse tukeba kusangajika Shetu wa mwiulu. w19.02 2 ¶1-2

Mizhilo yazhikijilanga kikatakata boba babujile wa kwibakwasha, nabiji baana ba kishale, banabakazhi bafwilwa, ne bantu bafumine mu byalo bingi. Ba mitonyi ba bena Isalela bebabuujile’mba: “Kechi mukachibile mungi mambo a muntu wafuma ku kyalo kingi nangwa mambo a mwana wabula bashanji ne, kabiji kechi mukakwachilemo kivwalo kya mwanamukazhi wafwilwa ye muji nanji na nkongole ne.” (Mpitu. 24:17) Yehoba waubilanga bingi lusa bantu baikalanga mu mizhi babujile kuzhikijilwa. Kabiji wakambulanga boba bebamanyikanga. (Lupu. 22:22-24) Yehoba ukeba aba bonse bo bapa luusa lwa kutangijila bakwabo kutemwa bonse bo batangijila. Washikwa byubilo bya bulalelale kabiji ukeba’mba bonse, kikatakata boba babula wa kwibakwasha bazhikijilwenga ne kubula kwiboba nshiji. (Levi 18:6-30) Inge twashiinwa’mba Yehoba witulama bulongo, butemwe bo twamutemwa bukabayilako. Kabiji inge twatemwa Lesa ne mizhilo yanji yaoloka, tukatundaikwa kutemwa bakwetu ne kwibobila byawama. w19.02 24-25 ¶22-26

Akilangulukai pa jishinda jimo jo twakonsha kwizhikijilamo ku milanguluko ya kwa Satana. Yehoba witufunjisha’mba “kange [twambenga] pa bulalelale ne pa bubipisho bonse nangwa pa lwiso . . . ne.” (Efi. 5:3) Pano tukoba byepi inge kya kuba bakwetu pa nkito nangwa pa sukulu batendeka kwamba pa bulalelale? Kasopa wetu, ko kuba’mba jiwi jetu ja mu muchima, jakonsha kwitujimunako. (Loma 2:15) Abya tukejumvwina nyi? Twakonsha kuponena mu lweseko ne kutendeka kuteleka ku misambo ya bakwetu nangwa kutala pa bipikichala byo babena kwitumina. Pano bino, twafwainwa kushinka binzhilo byetu kupichila mu kuletapo misambo ingi nangwa kufumapo. Kikebewa kuchinchika pa kuba’mba tukane kulondela milanguluko yatama ya bakwetu nangwa kuba bintu byo betukanjikizha. Twakonsha kushiinwa’mba Yehoba umona byo twibikako kukana bintu byatama, kabiji uketupa bulume ne maana akebewa pa kuba’mba tukane milanguluko ya kwa Satana.—2 Moba 16:9; Isa. 40:29; Yako. 1:5. w19.01 17-18 ¶12-13

Solomone wanonkele bingi kabiji wajinga bingi na bulume. Waesekele kuba kintu kimo kuba’mba amone bikafumamo. Wiambijile’mba: “Lekai ngeseke kuyuka bya kisangajimbwe ne bintu byawama [bikafumamo].” (Sapwi. 2:1-10) Washimikile mazubo, wajimine mashamba ne mapunzha mo ajimbile bichi byapusana-pusana, kabiji waikele na bintu byonse byo akebelenga. Pano byo aikele na bino byonse waumvwine byepi? Abya watondelwe nyi? Nanchi byamusangajikile nangwa kumuletela lusekelo nyi? Mwine Solomone witubuula mu kinembelo kya lelo. Luno ke lufunjisho lwanema bingi. Nanchi musakulondelanga luno lufunjisho nyi? Yehoba kechi ukeba’mba mufunjilenga bintu mu kitoba ne. Pano bino, mwafwainwa kwikala na lwitabilo pa kuba’mba mukookelenga Lesa ne kutangizhako kuba kyaswa muchima wanji mu bwikalo bwenu. Kabiji kechi mukelangulushapo inge mwaikala na luno lwitabilo ne, mambo lukemukwashanga kufuukula bintu bulongo. Kabiji Yehoba kechi ukavulama “mingilo yenu ne butemwe bo mwamwesha jizhina janji ne.” (Hebe. 6:10) Onkao mambo, ingilainga na ngovu kukosesha lwitabilo lwenu, kabiji mukemwena’mba Shenu wa mwiulu ukeba’mba mwikalenga bulongo.—Sala. 32:8. w18.12 22 ¶14-15

Muntu wa bumupashi uketekela mwi Lesa kabiji wibikako kumona bintu byonka Lesa byo ebimona. Ulomba lutangijilo lwa Lesa kabiji wibikako kumukookela. (1 Ko. 2:12, 13) Twakonsha kufunjilako byavula kwi Davida. Waambile’mba: “Yehoba kyo kyami kyo bangabilapo, bo buswanyi bwami ne katomeno kami.” (Sala. 16:5) Kino Davida ‘kyo bamwabijilepo’ kyavwangilemo bulunda bwanji ne Lesa, kabiji mwi Lesa mo mo afyamanga. (Sala. 16:1) Ñanyi kintu kyafuminemo? Wanembele’mba: “Mubiji wami yense wasekela.” Kine, kafwako kintu kikwabo kyaletelanga Davida lusekelo kyakijile pa bulunda bwanji ne Lesa ne. (Sala. 16:9, 11) Bantu bata muchima pa bya kisangajimbwe ne bunonshi kechi bekala na lusekelo lwajingapo ne Davida ne. (1 Timo. 6:9, 10) Kwikala na lwitabilo mwi Yehoba ne kumwingijila kukemulengela kwikala bwikalo bwa lusekelo. Mwakonsha kukosesha byepi lwitabilo lwenu mwi Lesa? Mwafwainwa kwikalangapo na kimye kya kwisamba nanji kupichila mu kutanga Mambo anji, kumona bilengwa byanji, ne kulanguluka pa byubilo byanji, kubikapotu ne byo emutemwa.—Loma 1:20. w18.12 25 ¶7-8

Paulo kechi waambilengatu pa bantu bonse bajinga mu masongola ne. Bino watundaikilenga bena Kilishitu bonse pa muntu pa muntu kunemeka masongola ne kwiamona’mba azhila. Nanchi ne anweba byo byo mumona masongola kikatakata masongola enu nyi? Inge mwanemeka masongola, ko kuba’mba mubena kulondela muntu wanemekele bingi masongola. Uno muntu ke Yesu. Kimye Bafaliseo kyo bamwipwizhe pa mambo a kwikana, wibabuujile Lesa byo aambile pa masongola atanshi kuba’mba: “Na mambo a kino, mwanamulume ukasha bashanji ne bainanji, kabiji bano babiji bakekala ke mubiji umo.” Kabiji Yesu wanungilepo’mba: “Akya kyasambakanya Lesa, muntu kechi ekyabanye ne.” (Mako 10:2-12; Nte. 2:24) Yesu wanemekele mwine watendekeshe masongola kabiji waambile’mba afwainwa kwikala a kikupu. Lesa wabuujile Adama ne Evwa kuba’mba masongola kechi afwainwa kupwa ne. Lesa byo asongweshe bantu babiji mu Edena wamwesheshe’mba masongola afwainwa kwikalatu a ‘bantu babiji,’ kabiji bafwainwa kutwajijila kwikala pamo myaka ne myaka. w18.12 10-11 ¶2-4

Kimye kyo twafunjile bukine, twayukile buneme bwa kukookela mikambizho ya Yehoba. Bino byo twatwajijila kukomenako mu maana a kuyuka Lesa, twafunda byavula pa milanguluko ya Yehoba, twayuka bintu byo atemwa, byo ashikwa ne byo amona bintu. Inge ketulondele milanguluko ya Yehoba pa kufuukula bintu, tumwesha’mba tubena kukeba kulangulukanga byonka byo alanguluka. Nangwa kya kuba tumvwa bulongo kufunda milanguluko ya Yehoba, pano bino, kechi kyapeela ne. Bimye bimo bumbulwa kulumbuluka bwitulengela kukankalwa kulondela milanguluko ya Lesa. Kampe kitukatazha kuyuka Yehoba byo alanguluka pa byubilo byawama, pa kukebesha bintu byavula bya mu bwikalo, mwingilo wa kusapwila, kubula kwingijisha bulongo mashi nangwa bintutu bikwabo. Ñanyi kintu kyo twafwainwa kuba? Twakonsha kuba byepi pa kuba’mba tutwajijile kufunda kulanguluka byonka bilanguluka Lesa? Twafwainwa kupimpulanga milanguluko yetu kupichila mu kufunda Mambo a Lesa pa kuba’mba tuyuke milanguluko ya Lesa, kulanguluka langulukapo ne kwibikako kumona bintu byonka byo ebimona. w18.11 23-24 ¶2-4

Habakuka waikeleko kimye bintu kyo byakatezhe bingi. Na mambo a kuba’mba waikalanga na bantu bajinga na byubilo byatama bingi kabiji batemenwe bukapondo, kyamukolanga bingi ku muchima. Kyamweka Habakuka wiipwizhenga’mba: ‘Buno bubi bukapwa ñanyi kimye? Mambo ka Yehoba o abujila kupwisha buno bubi bukiji?’ Habakuka wamwenenga bena Isalela saka boba bakwabo nshiji ne kwibamanyika. Wakankelwe bya kuba. Onkao mambo, wasashijile Yehoba kuba’mba amukwashe. Kampe Habakuka watatwile kulanguluka’mba Yehoba kechi wateleko muchima ne. Kyamwekelenga nobe Lesa kechi ukapwisha luno lukatazho bukiji ne. Nanchi ne anweba byo byo mulanguluka nyi? Nanchi Habakuka waipwizhenga ano mepuzho na mambo a kuba’mba walekele kuketekela mwi Yehoba nyi? Abya walekele kuketekela mu milaye ya Lesa nyi? Ine, kwalepeshatu. Kishinka kya kuba’mba wabuujile Yehoba makatazho ne bijikila byo ajinga nabyo, kimwesha kuba’mba kechi walekele kumuketekela ne. Kyamukatezhe mu milanguluko na mambo a kuba’mba kechi wayukile kimye Lesa kyo anengezhezhe kupwishishamo ano makatazho nangwa ene mambo Yehoba o aswishishe bintu byatama kutwajijila kubiwa ne.w18.11 14 ¶4-5

Banabalume bakwatanga masabi abo ba Petelo ne Andeleo byo bebambijile kwi Yesu kuba’mba bekale ke “ba kukwata bantu,” ponkapotu “bashile makonde abo.” (Mat. 4:18-20) Kino kechi kibena kulumbulula’mba inge mwafunda bukine mwafwainwa kuleka nkito yenu ne. Muntu wafwainwa kwingila pa kuba’mba alamenga kisemi kyanji bulongo. (1 Timo. 5:8) Nangwa byonkabyo, bantu bafunda bukine, bafwainwa kupimpula ndangulukilo yabo pa bintu bya mu bwikalo ne kuta muchima pa bintu byanemesha. Twayai twisambe pa byaubile Maria. Watemenwe bingi kukaya mpila saka akijitu mwanyike. Byo apwishishe sukulu, Maria watendekele kufunda Baibolo kabiji watemenwe bingi bukine bo afunjilenga. Waumvwine bingi bulongo bukine byo bwamukwashishe kupimpula byubilo byanji. Maria walangulukile’mba kechi wakonsheshe kukosesha bulunda bwanji ne Yehoba aku saka ata muchima pa makayo ne. (Mat. 6:24) Wafuukwilepo kuleka kintu kyakonsheshe kumulengela kwikala na bunonshi ne kutumbalala. Luno ubena kwingila bupainiya kabiji ubena kwikala bwikalo bo alumbulula aye mwine amba “bwawama kabiji bwa lusekelo.” w18.11 5 ¶9-10

Yesu byo afikizhe myaka ya kusemwa 30, walekele mwingilo wa bukalipentala mambo wayukile’mba kwikala wa mwingilo wa Lesa ye wajinga mwingilo wanema bingi. Waambile’mba mwingilo wa kushimuna mambo awama a Bufumu bwa Lesa ye mwingilo umo Lesa ye amutumijile pano pa ntanda. (Mat. 20:28; Luka 3:23; 4:43) Yesu watele bingi muchima pa mwingilo wa kusapwila, kabiji wakebelenga ne bakwabo kwiya na kwingijila pamo ne aye uno mwingilo. (Mat. 9:35-38) Kampe kechi twi bakalipentala ne, bino twi ba mwingilo wa kusapwila mambo awama. Uno mwingilo wanema bingi kya kuba ne Lesa mwine wingilako; tutelwa’mba “ba mwingilo umo ne Lesa.” (1 Ko. 3:9; 2 Ko. 6:4) Tuswa kuba’mba “Kishina kya byambo [bya Yehoba] bo bukine.” (Sala. 119:159, 160) O ene mambo o twafwainwa kushiinwa kuba’mba ‘tufunjisha ne kulumbulula bulongo mambo a bukine.’ (2 Timo. 2:15) Na mambo a kino, twafwainwa kutwajijila kuwamishako busendwe bwetu bwa kwingijisha Baibolo, mambo kyo kingijisho kikatampe kyo twingijisha pa kufunjisha bantu bukine pe Yehoba, ne Yesu ne pa Bufumu. w18.10 11 ¶1-2

Inge mwanamulume kealondele mutwe wanji aye Yesu Kilishitu, kikalengela mukazhanji “kwikala na mushingi mukatampe.” (Efi. 5:22-25, 33) Inge mwanamukazhi waikala na mushingi mukatampe ukalangulukilangako mwatawanji. Inge bansemi ke belangulukileko abo bene, ne baana babo nabo byo byo bakobanga. Bansemi baji na mwingilo wa kufunjisha baana babo kulangulukilangako bakwabo. Bakonsha kufunjisha baana kubula kupitañana mu Nzubo ya Bufumu. Pa bijiilo bya mutentamo, bansemi bakonsha kubuula baana babo kuba’mba bakulumpe bo bafwainwa kutendekelapo kutambula kajo. Inge mwana witubila kintu kyawama nabiji kwitushinkwilako kinzhilo, twafwainwa kumusanchila. Kino kyakonsha kulengela mwana kumvwa bulongo ne kuyuka kuba’mba “mu kupana mufuma lusekelo lukatampe kukila mu kutambula.” w18.09 29 ¶5-6

Byonkatu byo twamona, buntangi bwa Kilishitu Mfumu wetu ubena kulama, bubena kwitukwasha luno kabiji uketukwasha ne mu kimye kya kulutwe. Onkao mambo, twayai tutenga muchima pa bintu byawama byo twamwenamo mu lupimpu lwaubiwa katataka mu jibumba ja Lesa. Pa kupopwela kwa kisemi, mwakonsha kwisamba pa byo mwamwenamo mu lupimpu lwaubiwa ku kupwila kwetu nangwa ku mwingilo wa kusapwila. Umvwe twayuka buneme buji mu kukookela mikambizho ifuma ku jibumba ja Yehoba, kiketupeelela kwiilondela ne kwikala na lusekelo. Tuji bingi na lusekelo pa kuyuka’mba tubena kwingijisha bulongo mali na mambo a kuba’mba tubena kwingijisha biñambañamba bya katataka kabiji twakepeshako kupulinta mabuku kukila byo kyajinga kala. Kino kyalengela jibumba ja Lesa kusapwila mambo awama ku bantu bavula. Onkao mambo, ingijishainga biñambañamba ne kutambishanga bantu mavidyo mu mwingilo. Umvwe ketube bino, tukamwesha’mba tubena kutundaika Kilishitu ukeba’mba twingijishenga bulongo mali. Umvwe twibikako kukookela lutangijilo lwa Kilishitu, tukakosesha lwitabilo lwa bakwetu ne kukwatankana. w18.10 25-26 ¶17-19

Umvwe twaikala na kifyele byonka biji Lesa, tukatekenesha balongo baji na bijikila tukekala mukumbu ku milombelo yabo. (2 Ko. 1:3-6) Pano bino, mwafwainwa kuyuka’mba balongo ne banyenga ke bambulwa kulumbuluka. Vulukainga kuba’mba balongo mu kipwilo bambulwa kulumbuluka. Mwakonsha kulefulwa inge ke muketekela balongo kwikala bantu baoloka. (Sapwi. 7:21, 22) Twafwainwa kwikala byonka biji Yehoba, wayuka papelela bulume bwa bakalume banji. Umvwe ketumulondele kiketupelela kulekelako bakwetu mambo. (Efi. 4:2, 32) Kechi twafwainwa kumonanga balongo mu kipwilo amba kafwako kyo babena kuba ne, bino twafwainwa kwibasanchilanga pa mwingilo ye babena kwingila. Kino kyakonsha kwibatundaika bingi. Kusanchila bakwetu kwakonsha kwibakosesha ne kwibakwasha kwingila na lusekelo mwingilo wazhila. Kyanema bingi kwibasanchila kukila kwibalefula na mambo a kwibesakanya ku bantu bakwabo.—Nga. 6:4. w18.09 16 ¶16-17

Kwi Yesu kajo ka ku mupashi kavwangilemo kulondela lutangijilo lwa Lesa. Nga kajo ka ku mupashi kaji byepi nobe kajo ko tuja? Byonkatu mibiji yetu byo itondwa ne kumweka bulongo inge twaja kajo kawama, ne kajo ka ku mupashi ketulengela kwikala na lwitabilo lwakosa ne luketekelo lwa kwikala myaka ne myaka inge ketube kyaswa muchima wa Lesa. Kwikala na maana kulumbulula kwingijisha mikambizho ya Lesa. (Yako. 3:13) Kwingijisha maana a Lesa mufuma bintu byawama bingi. “Kafwako kintu kyo ukeba kyakonsha kwesakana nao ne. . . . Maana aikala ke kichi kya bumi ku boba bealama, kabiji aba bealama bakekala ba lusekelo.” (Maana 3:13-18) Yesu waambile’mba: “Umvwe anweba mwibiyuka bino bintu, mwatokwa umvwe mwibyuba.” (Yoa. 13:17) Baana ba bwanga bakonsheshe kutwajijila kwikala na lusekelo umvwe balondejile mukambizho wakambizhe Yesu. Mu bwikalo bwabo bonse, bafwainwe kulondela mafunjisho anji ne byo aubanga. w18.09 4 ¶4-5

Nangwa kya kuba ba Adama ne Evwa bajingatu bubiji bwabo mu bujimi bwa Edena, bafwainwe kwikala na muchima wa kulangulukilako bakwabo. Yehoba wibapesheshe ne kwibabuula’mba semainga ne kusemununa ne kuyuzha ntanda. (Nte. 1:28) Adama ne Evwa bafwainwe kutako muchima ku baana babo pa kuba’mba bekale na lusekelo byonkatu Mulenga byo akeba amba bilengwa byanji bikale na lusekelo. Adama ne baana banji bafwainwe kwingijila pamo kuba’mba balule ntanda yonse kwikala Paladisa. Bafwainwe kukwatankana pa kuba’mba bengile uno mwingilo mukatampe. Bantu balumbuluka bafwainwe kwingijila pamo ne Yehoba pa kuba’mba babayishe Paladisa ne kuba kyaswa muchima wanji. Inge kya kuba baubile bino, umvwe batwelele mwa kukokolokela mwanji. (Hebe. 4:11) Fwanyikizhai byo bafwainwe kwikala na lusekelo pa kwingila uno mwingilo. Lesa umvwe wibapesheshe bingi pa kuta muchima baana babo ne kwingijila pamo. w18.08 18 ¶2; 19-20 ¶8-9

Pano mwakonsha kuba byepi inge bemupamo mambo a bubela? Kino kyo kyamwekejilepo Yesu ne Yoano Mubatizhi. (Mat. 11:18, 19) Yesu waubile byepi na bubela bo bamubepejile? Kechi watayile kimye ne ngovu yanji na kwipokolola aye mwine ne. Pano bino, watundaikile bantu kwimwena bene bishinka kupichila mu byo aubanga ne byo afunjishanga. Byonkatu byaambile Yesu, “maana amwekela mu bintu bifumamo.” (Mat. 11:19; tubyambo twa munshi.) Tufunjilako kintu kyanema bingi ku kino. Kimye kimo bantu bakonsha kwamba byatama pe atweba. Twakonsha kukebesha bunchibamambo bwaoloka ne kukeba kuba’mba bubela bo betubepejile bufumepo. Pano bino, kuji kyo twakonsha kuba. Inge muntu wasampanya bubela pe atweba, byubilo byetu byafwainwa kumwesha’mba betubepejiletu. Byonkatu byaubile Yesu, byubilo byetu byawama bya bwina Kilishitu byakonsha kufumyapo bubela bonse bo betubepela. w18.08 6 ¶11-13

Kaina, Solomone ne bena Isalela ku mutumba wa Sinai bonse balengele mambo. Bano bantu bafwainwe ‘kulapila ne kwaluluka.’ (Byu. 3:19) Yehoba kechi ufikenatu kukana bantu banji inge balenga mambo ne. Walekejileko Alona mambo. Ne lelo jino, Yehoba wakonsha kwitujimunako kupichila mu mashimikila aji mu Baibolo, mabuku alumbulula Baibolo nangwa bakwetu bena Kilishitu. Umvwe twaumvwina lujimuno, twafwainwa kuketekala’mba Yehoba uketumvwina lusa. Lusa lukatampe lwa Yehoba lwingila mwingilo wanema bingi. (2 Ko. 6:1) Lwitukwasha “kukana byubilo bya bumbulwa kwakamwa Lesa ne bya kusakasaka bya pano pa ntanda.” (Titu. 2:11-14) Byo tubena kwikala “mu buno bwikalo,” twakonsha kupita mu bintu byakonsha kwitulengela kuleka kupopwelatu Yehoba bunke bwanji. Twayai tutwajijile kwikala ku lubaji lwanji! w18.07 21 ¶20-21

Twakonsha kuba byepi pa kuba’mba tutwajijile kuyukanyikwa kwi Yehoba kechi kuyukanyikwa mu ino ntanda ne? Pa kuba’mba tube bino, twafwainwa kuvulukanga bishinka bibiji byanema. Kitanshi, Yehoba uvuluka bonse bamwingijila mu bukishinka. (Hebe. 6:10; 11:6) Yehoba wanemeka bingi bakalume banji ba kishinka kabiji umona’mba ke ‘kubula koloka’ inge wabula kuta muchima bakalume banji ba kishinka. Yehoba “wayuka mashinda a bantu baoloka” kabiji wayuka bya kwibapokolola mu meseko. (Sala. 1:6; 2 Pe. 2:9) Kya bubiji, Yehoba wakonsha kwitukwasha ne kwitufweta mu mashinda o tubula ne kuketekela. Umvwe bantu ke bobetu bintu byawama kuba’mba bayukanyikwe ku bantu, kechi bakatambulapo mfweto kwi Yehoba ne. Mambo ka? Batambwila jimo mfweto yabo. (Mat. 6:1-5) Nga aba bo babula kusanchila pa bintu byawama byo bobila bakwabo? Yesu waambile’mba, Shanji “umona byafyamika,” umona byo boba kabiji ukebafweta. Umona byonse byawama byo boba ne kwibafweta. w18.07 9 ¶8, 10

Petelo wakuminye bingi kabiji walangulukilenga pa kintu kyakebelenga kumufunjisha Lesa. Ponkapo banabalume batumine Koneleusa bafikile. Kabiji mupashi wazhila byo amubuujile bya kuba, Petelo wayijile pamo na baluwe batumine Koneleusa. Inge kya kuba Petelo watajilenga pa mwekelo inge kechi watwelele mu nzubo ya kwa Koneleusa ne. Bayudea kechi batwelanga mu mazubo a bantu ba mu bisaka bikwabo ne. Mambo ka Petelo o atwelejile mu nzubo ya kwa Koneleusa nangwa kya kuba Bayudea bajinga na misalululo? Kimwesho kyo amwene ne lutundaiko lwa mupashi wazhila byalengejile Petelo kupimpula milanguluko yanji. Byo aumvwine byamushimikizhe Koneleusa, Petelo watundaikilwe bingi ne kwamba’mba: “Pano nayuka namba, Lesa kechi uji na misalululo ne, bino mu bisaka byonse muntu umwakamwa ne kuba byaoloka ye witabilwa kwi aye.” (Byu. 10:34, 35) Kino kishinka kyalengejile Petelo kwikala na lusekelo. w18.08 9 ¶3-4

Twakonsha kuchinuzhuka byashikwa Lesa. Pano twakonsha kuba byepi na bintu bimo bya mu bwikalo byo babula kwambapo mu kushinkamika mu Binembelo? Inge Binembelo kechi byaambapo ne, twakonsha kuyuka byepi kyawama kitokesha Lesa ku muchima? Po po twafwainwa kwingijisha jiwi jetu ja mu muchima jo twafunjisha na mafunde a mu Baibolo. Yehoba witutemwa, o ene mambo o etupela mafunde a kulondela pa kuba’mba twingijishenga bulongo jiwi jetu ja mu muchima jo twafunjisha na Baibolo. Waamba’mba: “Amiwa yami Yehoba Lesa wenu, yenka wimufunjisha kuba’mba mumwenemo, yenka wimutangijila mu jishinda jo mwafwainwa kuyamo.” (Isa. 48:17, 18) Inge ketulanguluke pa mafunde a mu Baibolo ne kwiatemwa na muchima yense, tukekala na jiwi ja mu muchima jawama, kabiji kino kiketukwasha kufuukulanga bintu bulongo. Jifunde ke kishinka kyanema nangwa mukambizho mukatampe paimena mizhilo, kabiji kyo kine kishinka kyo balondela bantu pa kufuukula bintu. Pa kuba’mba tumvwishe jifunde, twafwainwa kuyuka bilanguluka mwine Upana Mizhilo, ne ene mambo o apaina yoyo mizhilo. w18.06 17 ¶5; 18 ¶8-10

Baana ba bwanga ba kwa Heloda baipwizhe Yesu na mulanguluko wa kuba’mba inge akane kupana musonko, bamupemo mambo a kuba’mba nsatuki. Kabiji balangulukilenga’mba inge Yesu ambe’mba kijitu bulongo kupana uno musonko, baana banji ba bwanga basakuleka kumulondela. Yesu kechi wakebele kwivwanga mu milukuchi ya misonko ne. Kabiji Yesu wayukile’mba bantu batambulanga misonko bajinga bingi na mazhikakanwa. Pano bino, Yesu kechi wakebelenga kuleka kuba bintu byanema byo aishijile ne kutendeka kwamba pa misonko ne. Watele muchima pa Bufumu bwa Lesa mambo bo bukapwisha makatazho onse a bantu. Onkao mambo, wafunjishe baana banji ba bwanga bonse byo bafwainwe kubanga. Bafwainwa kuchinuzhuka kwivwanga mu bya bumulwila ntanda, nangwatu bintu bimo bimweke kuwama byepi kechi bafwainwa kwivwangamo ne. Bena Kilishitu bakeba Bufumu bwa Lesa ne bololoke bwanji. Boba bino kwa kubula kwijizhanya pa bibena kumweka mu ntanda nangwa kwamba pa nshiji. (Mat. 6:33) Bakamonyi ba kwa Yehoba bavula baleka kwivwanga mu bya bumulwila ntanda byo batemenwe bingi kala. w18.06 6 ¶9-11

Kampe Satana wajimbaikile bano bamalaika babujile bukishinka kuba’mba bakeyowanga kulaala na banabakazhi ne kuba’mba bakekala na luusa lukatampe pa bantu. Wakebelenga kulubankanya ndonda ya kisemi mwafwainwe kwishila “mwana wa mwanamukazhi.” (Nte. 3:15) Pano bino, Yehoba wavulañenye ino milanguluko yonse kupichila mu kuleta Muyulo, kabiji kino kyalengejile Satana ne bamalaika basatukile kukankalwa kuba byo bakebelenga. Onkao mambo, bulalelale nangwa muchima wa kwitota ko kakose Satana ko engijisha bingi bulongo. Pa myaka yavula bingi, bamalaika Satana bo aongwele baikalanga mwiulu monka muji Lesa. Bino bavula baswishishe bya kusakasaka byatama kujimba mizhazhi mu michima yabo. Ne atweba kampe twaingijila Lesa pa myaka yavula bingi mu lubaji lwa pano pa ntanda lwa jibumba janji. Nangwatu kya kuba tuji mu jino jibumba muji bantu baji na byubilo byawama, bya kusakasaka byatama byakonsha kujimba mizhazhi mu michima yetu. (1 Ko. 10:12) Onkao mambo, kyanema bingi kupimapima muchima wetu, kukana milanguluko yatama, ne kushinda bwitote.—Nga. 5:26; Kolo. 3:5. w18.05 25 ¶11-12

Paulo kyamukolele bingi ku muchima Bayudea byo bakaine kumvwa byambo bya Bufumu. Nangwa byonkabyo, kechi wikilekele kwibasapwila ne. Akimonai byambo byo aambile mu nkalata yo atumijile bena Kilishitu mu Loma kulumbulula byo amonanga Bayudea amba: “Nakebesha bingi kwibasashijilako bena Isalela kwi Lesa kuba’mba bapuluke. Mambo nebamona namba baji na mukoyo wa kwingijila Lesa, bino kechi mwayila maana alumbuluka ne.” (Loma 10:1, 2) Paulo waambile pa kine kintu kyamulengejile kutwajijila kusapwila ku Bayudea. ‘Wakebeshe bingi’ kwibakwasha. Wakebeshe bingi kuba’mba Bayudea bamo bakapuluke. (Loma 11:13, 14) Wasashijile Lesa mu milombelo kuba’mba akwashe Bayudea baswe mambo a Bufumu. Paulo wanungilepo’mba: “Baji na mukoyo wa kwingijila Lesa.” Wamwene byawama mu bantu. Paulo wayukile’mba bano Bayudea bajinga na mukoyo, inge bafunda Mambo a Lesa, bakonsheshe kwikala baana ba bwanga ba kwa Kilishitu ba mukoyo byonka byo ajinga aye. w18.05 13 ¶4; 15-16 ¶13-14

Atweba bonse pa muntu pa muntu twafwainwa kukwashanga bakwetu mu bintu byo bakajilwa. Paulo wajimwineko bena Kilishitu Bahebelu amba: “Koseshainga maboko abula kukosa ne manungo azukuma, kabiji endainga kwa kubula kusendukamo mu jishinda jaoloka, pa kuba’mba awa usunkuta abule kutelumuka, kana amba abukwe.” (Hebe. 12:12, 13) Atweba bonse, bakulumpe ne banyike, twafwainwa kwikoseshanga atweba bene na bene na byambo bya lutundaiko. Paulo wafunjileko bonse bajinga mu kipwilo kya mu Filipai amba: “Umvwe mwitundaika mwi Kilishitu, umvwe mwitekenesha mu butemwe, umvwe mupwanañana ku mupashi, umvwe mwitemwa anwe bene na bene ne kwiubila kifyele, ndengelai kwikala na lusekelo lukatampe pa kumwesha’mba muji na mulanguluko umo ne na butemwe bumo saka mwakwatankana, ne kwikala na mulanguluko umo. Kange mubenga bintu na mapata nangwa na kwitota kwatu ne, bino na muchima wa kwipelula saka mulanguluka’mba bakwenu bemukila, saka muta muchima ku bintu bya bakwenu kabiji kange mulangulukengatu pa bintu byenu byonka ne.”—Fili. 2:1-4. w18.04 22 ¶10; 23 ¶12

Onkao mambo, kine kintu Yehoba kyo etupokolwela ku bundengamambo ne lufu kupichila mwi Yesu ke kya kuba’mba twipane “kwikala bakalume ba Lesa.” Jishinda jimo mo twakonsha kubula kwingijisha bwana bwa bene bwetu kutama ne kubula kwikala bazha jikwabo ku ino ntanda ne bisakasaka muchima ke kwingilako pakatampe mingilo ya Lesa. (Nga. 5:16) Akilangulukai pa mushakulu Nowa ne kisemi kyanji. Baikalanga mu ntanda mwajinga bantu baubilenga bukapondo ne bulalelale. Bino kechi baubilengako byubilo byatama byaubilenga bantu ne. Ñanyi kintu kibakwashishe? Basajilepo kupayankana na mwingilo wibapele Yehoba wa kufiika bwato, kulonga kajo kabo ne ka banyama, ne kujimunako bantu. “Nowa waubile byonse byamukambizhe Lesa. Waubiletu byonse.” (Nte. 6:22) Ñanyi bintu byafuminemo? Nowa ne kisemi kyanji bapulukile mpelo ya ntanda.—Hebe. 11:7. w18.04 10 ¶8; 11 ¶11-12

Kununga pa kwingijisha makafulumende, Satana ne bandemona banji bengijisha bupopweshi bwa bubela ne bipamo bya busulu pa kujimbaika “bantu ba pano pa ntanda ponse.” (Lum. 12:9) Satana wingijisha bupopweshi bwa bubela kufunjisha bya bubela pe Yehoba. Kabiji Satana wakebesha bingi kulengela bantu bavula kulubako ku jizhina ja Lesa. (Yele. 23:26, 27) Na mambo a kino, bantu bamo balanguluka’mba babena kupopwela Lesa, kwa kubula kuyuka’mba babena kupopwela bandemona. (1 Ko. 10:20; 2 Ko. 11:13-15) Kunungapo, Satana ujimbaika bantu na makito ne bya busulu. Bantu bavula mu ino ntanda bebafunjisha’mba pa kuba’mba bekale na lusekelo, bafwainwa kwikala na mali ne bintu byavula. (Maana 18:11) Aba betabila buno bubela batatu muchima pa kwingijila “Nsabo” kechi kwingijila Lesa ne. (Mat. 6:24) Kabiji mu kuya kwa kimye, na mambo a kutemwa bya bunonshi, butemwe bonse bo batemenwe Lesa bupwa.—Mat. 13:22; 1 Yoa. 2:15, 16. w18.05 23 ¶6-7