May

Yoano byo amwene jibumba jikaya mwiulu, wamwene ne “jibumba jikatampe.” Kupusanako na ba 144,000, jino jibumba kechi bakonsha kwijibala ne. Pano ñanyi bishinka byo twafwainwa kuyuka pa jino jibumba? Yoano bamwambijile’mba: “Bano bo boba bafuma mu malwa akatampe, kabiji bachapa minkukumba yabo ne kwiitokesha mu mashi a Mwana Mukooko.” (Lum. 7:14) Jino “jibumba jikatampe” byo jikapuluka malwa akatampe, jikekalanga pano pa ntanda ne kwiyowa mapesho awama bingi. (Sala. 37:9-11, 27-29; Maana 2:21, 22; Lum. 7:16, 17) Umvwe tukaya mwiulu nangwa tukekalanga pano pa ntanda, bonse tukeyowa mapesho o baambapo mu buku wa Lumwekesho kitango 7. Kinetu kino kimye kikawama bingi ku mabumba onse abiji a bakalume ba Lesa. Tukekala bingi na lusekelo mambo twasajilepo kutundaika bukalama bwa Yehoba. w22.05 16 ¶6-7

Inge kuji kintu kyanema kyo mubena kukeba kufuukula mu bwikalo bwenu, mwafwainwa kulomba kuba’mba Lesa emupe maana. (Yako. 1:5) Mfumu Solomone wanembele’mba: “Maana kyo kintu kyanema bingi.” (Maana 4:7) Solomone kechi waambilenga pa maana afuma ku bantu ne. Pa kuba waambilenga pa maana apana Yehoba Lesa. Pano nanchi maana apana Lesa akonsha kwitukwasha kuyuka mwakubila na makatazho o tupitamo pa juba pa juba nyi? Jishinda jimo jakonsha kwitukwasha kwikala na maana ke kufunda ne kulondela byafunjishe bantu babiji bayile bingi nkuwa bajinga na maana. Kitanshi, langulukai pa maana ajinga ne Solomone. Baibolo waamba’mba: “Lesa wapele Solomone maana avula ne milangwe ya kukankalwa kuyuka.” (1 Mfu. 4:29) Kya bubiji, langulukai pa maana akila ajinga ne Yesu. (Mat. 12:42) Bungauzhi bwaambijile jimo pe Yesu amba: “Mupashi wa Yehoba ukekala pe aye, mupashi wa maana ne wa milangwe.”​—Isa. 11:2. w22.05 20 ¶1-2

Nangwatu twakoma, twakonsha kwibikila bintu byo twakonsha kufikizha mu mwingilo wa Yehoba. Akilangulukai pa banyenga bajinga na myaka 75 abo ba Beverley. Bajinga na kikola kikatampe bingi kibalengelanga kukankalwa kwenda. Pano bino bakebelenga kwingilako pakatampe mu mukwekele wa kwita bantu ku Kivuluko. Bafuukwilepo kuba bintu byo bakonsheshe kufikizha. Ba Beverley bajinga bingi na lusekelo byo bafikizhe byo bakebelenga mu mukwekele wa kwita bantu ku Kivuluko. Kwibikako kwabo kwatundaikile bakwabo kwingilako na mukoyo mu mwingilo. Yehoba wanemeka bingi mingilo ingila balongo ne banyenga bakoma nangwa kyakuba kechi bengila byonka byo baingilanga kala ne. (Sala. 71:17) Fuukulaipo kuba bintu byo mwakonsha kufikizha mu mwingilo wa Lesa. Ikalai na byubilo byakonsha kutookesha Yehoba ku muchima. Fundai mingilo ikalengela Yehoba kwimwingijisha mu jibumba janji. Kabiji monaingapo mashinda mo mwakonsha kukwashisha balongo ne banyenga. Yehoba ukemupesha byonka byo apesheshe Timoti kabiji ‘kuyilako palutwe kwenu kukamweka ku bantu bonse.’​—1 Timo. 4:15. w22.04 27 ¶18-19

Mwakonsha kuba byepi umvwe mwanenu umo wakaana ku­ba’mba kechi ukeba kwingijila Yehoba ne? Kechi mwafwainwa kulangulu­ka’mba mwakankalwa kufunjisha mwanenu ne. Vulukainga’mba atweba bonse kuvwangakotu ne mwanenu, Yehoba witupa luusa lwa kwifuukwila atweba bene. Twakonsha kufuukulapo kwingijila Lesa nangwa ne. Mwafwainwa kuketekela ku­ba’mba juba jimo ukabwela. Vulukai jishimikila ja mwana waelekele. (Luka 15:11-19, 22-24) Uno nsongwalume wafumine mu jishinda ja bololoke. Pano bino, palutwe kacheche wabwelele. Anweba bansemi, Yehoba wimupa mwingilo wanema bingi wa kukomesha kisemi kya kulutwe kya bapopweshi ba Yehoba. (Sala. 78:4-6) Uno mwingilo kechi wapeela ne. Kabiji tubena kwimusanchila bingi pa byo mwibikako papelela bulume bwenu kufunjisha baana benu. Inge mwatwajijila kukwasha baana benu kutemwa Yehoba ne kwibafunjisha kumukookela, kino kikamusangajika bingi Shetu wa mwiulu uji na butemwe.​—Efi. 6:4. w22.05 30-31 ¶16-18

Pa kuba’mba tutundaikenga mutende ne kukwatankana mu kipwilo, atweba bonse twafwainwa kwingijilanga Yehoba papelela bulume bwetu. Akilangulukai pa bena Kilishitu ba mu myaka kitota kitanshi. Bajinga na bya bupe ne mingilo yapusana pusana. (1 Ko. 12:4, 7-11) Nangwa byonkabyo, abino kechi bibalengejile kutendeka kwikyombesha ne. Paulo watundaikile bena Kilishitu bonse kwibikako “kukomesha mubiji wa Kilishitu.” Wanembejile bena Efisesa amba: “Umvwe kinungwa kyonse kibena kwingila bulongo, kilengela mubiji kukoma ne kubaya mu butemwe.” (Efi. 4:1-3, 11, 12) Bena Kilishitu baubile bino batundaikile mutende ne kukwatankana. Kabiji abino byo byubilo biji ne mu kipwilo lelo jino. Onkao mambo, twayai atweba bonse tuchinuzhukenga kwiesakanya na bakwetu. Pakuba funjilainga kwi Yesu ne kwibikako kulondela byubilo byanji. Vulukainga ku­ba’mba inge mwatwajijila kwingijila Yehoba papelela bulume bwenu, Yehoba kechi ‘ukavulama mingilo yenu ne.’ (Hebe. 6:10.) Usanta bingi pa byo mubena kwibikako kumwingijila na muchima yense. w22.04 14 ¶15-16

Kitutekenesha bingi kuyuka’mba kechi tuji na luusa lwa kubuula Yehoba inge wafwainwa kulekelako mambo ndengamambo nangwa ne. Nangwa byonkabyo, kuji kuntu kimo kyo twafwainwa kuba. Ñanyi kintu kyonkakyo? Kimye kimo, muntu wakonsha kwituzhingijisha nangwatu kwitukozha ku muchima. Pano bino wakonsha kulomba lulekelo lwa mambo nangwa ne. Nangwa byonkabyo, twakonsha kufuukulapo kumulekelako mambo ne kubula kumuzhingijila. Kechi kyapeela kuba bino ne. Kabiji pakonsha kupita kimye kyabaya, kikatakata inge witukozhezhe bingi ku muchima. Kyamba kya Usopa kya September 15, 1994, kyaambile’mba: “Kulekelako muntu mambo kechi kulumbulula’mba waswisha bubi bwanji ne. Mwina Kilishitu ulekelako bakwabo mambo ushiila byonse mu maboko a Yehoba. Mambo aye uchibila mambo monka mo aolokela mu kimye kyanji mwine.” w22.06 9 ¶6-7

Yehoba walayile’mba ukakonkanya pamo bantu ba mu bisaka byonse, mu mitundu yonse ya bantu ne mu njimi ne kwibaleta mu bupopweshi bwa kine. Jino jibumba ja bantu bonse lelo jino jitelwa’mba “jibumba jikatampe.” (Lum. 7:9, 10) Nangwa kyakuba abano banabalume, banabakazhi ne baana bamba milaka yapusana pusana, baji na nkomeno yapusana pusana ne bikoba byapusana pusana, Yehoba wibaleta pamo ne kwibalengela kwikala kisemi kimo kyakwatankana mwaya ntanda yonse. (Sala. 133:1; Yoa. 10:16) Kabiji jino jibumba jikatampe jisapwila na mukoyo. Babuulako bakwabo bakeba kufunda bukine pa bikekala ntanda ipya iji kulutwe. (Mat. 28:19, 20; Lum. 14:6, 7; 22:17) Inge muji pa jino jibumba jikatampe, mwanemeka bintu bitulaya Lesa. Diabola kechi ukeba anweba’mba muketekele mu bintu byawama bimulaya Yehoba ne. Ukeba mwitabile’mba Yehoba kechi wimuta muchima ne, kabiji amba kechi ukafikizha milaye yanji ne. Umvwe twaswisha ino milanguluko ya kwa Satana, tukakankalwa kuchinchika kabiji tukaleka kwingijila Yehoba. w22.06 20-21 ¶2-3

Luketekelo lwetu lwakosa lwitulengela kushikimana ne kubula kulukusha muchima kimye kyo tubena kupita mu makatazho mambo twaitabila kuba’mba bintu bikawama kulutwe. Vulukai kuba’mba Yesu witujimwineko’mba baketumanyikanga. (Yoa. 15:20) Kulanguluka languluka pa milaye ya Yehoba kwitukwasha kutwajijila kumwingijila. Akimonai luketekelo byo lwakwashishe Yesu kutwajijila kwikala wa kishinka nangwa kya kuba wayukile’mba ukafwa lufu lwatama. Pa juba ja Pentekosita 33 C.E., mutumwa Petelo waambile byambo biji mu buku wa Masalamo byalumbulula bintu byalengejile Yesu kubuula kulukusha muchima bya kuba’mba: “Amiwa nkekala na luketekelo; mambo amiwa kechi mukandekela mu Kilende ne, nangwa kuswisha kalume wenu wa kishinka kubola ne. . . . Mukandengela kwikala na lusekelo monka mu kyenyi kyenu.” (Byu. 2:25-28; Sala. 16:8-11) Yesu wajinga na luketekelo lwa kuba’mba Lesa ukamusangula. Kabiji wajinga na lusekelo mambo wayukile’mba ukabwela mwiulu ne kwikala pamo na Shanji.​—Hebe. 12:2, 3. w22.10 25 ¶4-5

Kimye kimo, batumwa banji babiji, Yakoba ne Yoano, baambijile inabo kuba’mba ambile Yesu kwibapa bifulo byanema mu Bufumu. (Mat. 20:20, 21) Byaubile Yakoba ne Yoano byamwesheshe’mba bajinga na muchima wa kwilundumika kabiji bakebelenga munema kukila bakwabo. (Maana 16:18) Yakoba ne Yoano kechi bo bonkatu bamwesheshe byubilo byatama pa kyokya kimye ne. Akimonai batumwa bakwabo nabo byo baubile: “Bakwabo jikumi byo baumvwine kino, bebazhingijile bano bankasa ne kolo.” (Mat. 20:24) Byaubile Yakoba ne Yoano byalengejile pabuuka mapata akatampe na batumwa bakwabo. Yesu waubilepo byepi pa kino kyamwekele? Kechi wibazhingijiile ne. Kabiji kechi waambile’mba ukakeba banabalume bakwabo bepelula kabiji bakemweshanga butemwe kimye kyonse kuba’mba bakekale batumwa banji ne. Pakuba Yesu watekenye pa kwibakwasha mambo wayukile’mba bakebanga kuba bintu byawama. (Mat. 20:25-28) Watwajijile kwibamwesha. w23.03 28-29 ¶10-13

Bintu byo mwauba byavula bingi. Kintu kimo kyo mwaubapo ke kufunda Baibolo. Kabiji kampe mwaubile bino pa myaka yavula. Bishinka byavula byo mwafunjile bimulengela kushiinwa’mba Baibolo kine Mambo a Lesa. Kabiji mwamuyuka ne kumutemwa nembi wanembele buku wazhila. Kino kimulengela kumutemwa bingi Yehoba kabiji mwipana kwi aye ne kubatizhiwa. Kino kyawama bingi. Kwa kubula nangwa kuzhinaukatu ne, mwapichile mu makatazho avula bingi afwainwe kwimulengela kubula kutwajijila kwikala bakishinka kwi Yehoba. Mwafwainwa kuyuka kuba’mba byo mubena kuya na kukomenako mu maana a kuyuka Lesa, mukapita mu meseko akwabo. Satana naye ukemweseka pa kuba’mba muleke kutemwa Yehoba ne kuleka kumwingijila. (Efi. 4:14) Kechi mwafwainwa kuswisha kino kumweka ne. Pano ñanyi kintu kyakonsha kwimukwasha kutwajijila kwikala bakishinka kwi Yehoba ne kutwajijila kumwingijila byonkatu byo mwamulayile? Mwafwainwa kutwajijila ‘kukomanga,’ nangwa’mba kukosesha lwitabilo lwenu.​—Hebe. 6:1. w22.08 2 ¶1-2

Bonse mu kisemi bafwainwa kuyuka bintu bimo byo bafwainwa kubula kubuulako bantu bangi. Twambe’mba mwanamukazhi mwina Kilishitu ubapo ka kintu kamo kalengela bamwatawanji kuseka, nanchi bamwatawanji bafwainwa kubuulangako bakwabo bintu byuba bakazhi kuba’mba bebalengeshe bumvu nyi? Ine. Na mambo a kutemwa bakazhi babo kechi bafwainwa kuba bino kuba’mba bebakozhe ku muchima ne. (Efi. 5:33) Bansemi bafwainwa kuvulukanga kuba’mba kechi bafwainwa kwambanga pa tuntu tuba baana babo kuba’mba bebalengeshe bumvu ne. Kechi bafwainwa kwambanga ku bakwabo pa bilubo bya baana babo ne. (Kolo. 3:21) Baana nabo bafwainwa kufunda kwikalanga na munema. Bafwainwa kuyuka bintu bya mu kisemi byo bafwainwa kubula kubuulako bakwabo. Inge bonse mu kisemi bayuka bintu byo bafwainwa kubula kubuulako bantu bangi, kisemi kyonse kikekala kyakwatankana. w22.09 10 ¶9

Yehoba wamubuujile Yoba amba kafwako muntu nangwa umo wamukila maana kabiji ulama bulongo bilengwa byanji ne. Waambile pa banyama bavula balenga moyo. (Yoba 38:1, 2; 39:9, 13, 19, 27; 40:15; 41:1, 2) Kabiji Yehoba waingijishe nsongwalume Elihu kukosesha ne kutekenesha Yoba. Wabuujile Yoba amba Yehoba ufweta bapopweshi banji batwajijila kwikala bakishinka kwi Aye. Kabiji Yehoba waingijishe Elihu kololako Yoba. Elihu wakwashishe Yoba kuleka kulanguluka pe aye mwine, wamuvulwilemo kuba’mba kechi twaesakana pamo ne Yehoba ne, mambo ye walengele bintu byonse. Yehoba wapele Yoba mwingilo mukwabo. Wamubuujile kulombelako bakwabo basatu balengele mambo. (Yoba 42:8-10) Mu ano moba Yehoba witukwasha byepi umvwe ketupite mu meseko? Yehoba kechi wamba ne atweba byonka byo aambanga ne Yoba ne, bino wamba ne atweba kwingijisha Mambo Anji, Baibolo.​—Loma 15:4. w22.08 11 ¶10-11

Mu kipwilo kya mu Loma mwajinga bena Kilishitu Bayudea ne bena Kilishitu babujile Bayudea. Mizhilo ya Mosesa byo yalekele kwingila ne mizhilo yaambile pa kubula kuja kajo kamo nayo beifumishepo. (Mako 7:19) Kufumatu kyo kya kimye bena Kilishitu bamo bakasulukile kuja kajo konse. Pakuba bena Kilishitu Bayudea bakwabo bamwene’mba kechi kyayilamo kuja kano kajo ne. Kino kyaletele mabano mu kipwilo. O ene mambo mutumwa Paulo o aambijile pa buneme bwakulama mutende. Onkao mambo, Paulo wakwashishe bena Kilishitu bakwabo kuba’mba mapata alengela kipwilo kwabenamo. (Loma 14:19, 20) Kabiji walekele kuba bintu byakonsha kutuntwisha bakwabo. (1 Ko. 9:19-22) Ne atweba umvwe twaleka kwipachika, tukatundaika bakwetu ne kuleta mutende mu kipwilo. w22.08 22 ¶7

Inge paji kyo tukeba kuba mu mwingilo wa Yehoba, twingila bingi na ngovu pa ku­ba’mba twikifikizhe. Abino byo byo twafwainwa kwingila na ngovu pa kuba kyaoloka. Kabiji Yehoba uketutekenya ne kwitukwasha kutwajijila kuba bintu byawama nangwa kyakuba pakonsha kupita moba pa ku­ba’mba tufikilemo. (Sala. 84:5, 7) Yehoba wituvululamo’mba kuba bintu byaoloka kechi kwakatazha ne. (1 Yoa. 5:3) Pakuba bituzhikijila kabiji bonse tukeba kuzhikijilwa pa juba pa juba. Vulukai bivwalo bya nkondo byaambilepo mutumwa Paulo. (Efi. 6:14-18) Ñanyi kivwalo kizhikijila muchima wa mushilikale? Ke “kyela kya pa kyaji kya bololoke” kimenako mafunde a Yehoba aamba pa kuba byaoloka. Byonkatu kyela kya pa kyaji byo kyazhikijilanga muchima wa mushilikale, ne mafunde a Yehoba aamba pa kuba kyawama azhikijila muchima wetu wa kifwanyikizho ko kuba’mba milanguluko. Onkao mambo, pa bivwalo byenu bya nkondo pafwainwa kwikala ne kyela kya pa kyaji kya bololoke!​—Maana 4:23. w22.08 29 ¶13-14

Mambo a Lesa akwasha banabalume ne banabakazhi ba kishinka pa myaka yavula bingi. Kino kyakonshekele byepi? Buno bwipuzho bwawama mambo Baibolo patanshi bamunembele kala kene pa mivungilo ne pa biseba byonaika bukiji. Onkao mambo, bino bintu byazhiile kala. Nangwa byonkabyo, Yehoba walengejile bantu kukopolola bino Binembelo byazhila. Nangwa kya kuba bano bantu bajinga bambulwa kulumbuluka bateleko bingi muchima kukopolola. Shayuka umo wanembele pa Binembelo bya Kihebelu amba: “Twashiinwa ku­ba’mba uno buku wa kala bamukopolwele bingi bulongo.” Nangwa kya kuba Baibolo bamunembele kala kene pa bintu byonaika bukiji kabiji bamukopolwelenga bajinga bambulwa kulumbuluka bino twakonsha kushiinwa ku­ba’mba Baibolo ye tutanga ano moba muji milanguluko ya Mwine mwinaye, Yehoba. “Bya bupe byonse byawama ne byalumbuluka” bifuma kwi Yehoba. (Yako. 1:17) Baibolo ke bupe bumo bwawama bwitupa Yehoba. Umvwe muntu witupa bupe kimwesha’mba wituyuka bulongo kabiji wayuka ne byo twakajilwa. Byo byo kiji ne ku Mwine witupa Baibolo. Buno bupe bwitufunjisha bintu byavula pe Yehoba. Tufunda kuba’mba wituyuka bingi bulongo kabiji wayuka byo twakajilwa. w23.02 2-3 ¶3-4

Kikawama bingi kumona bantu byo bakatatula kusangulwa mu Bukalama bwa Kilishitu bwa Myaka Kiumbi. Bonse bafwisha balongo ne balunda nabo bebatonga bingi. Yehoba naye wibatonga bingi. (Yoba 14:15) Fwanyikizhai bantu bonse pano pa ntanda byo bakasangalala pa kumona balongo babo basangulwa. Bantu “baoloka,” ko kuba’mba bonse banembwa mu buku wa bumi “bakasangukila ku bumi.” (Byu. 24:15; Yoa. 5:29) Kampe balongo betu bavula bakasangulwa aku nkondo ya Amagedonyi ipwatu. Kabiji, bantu “babula koloka” ko kuba’mba babujile kwikala na kimye kya kuyuka Yehoba ne kumwingijila saka bakyangye kufwa “bakasangulwa.” Bonse bakasangulwa bafwainwa kwibafunjisha. (Isa. 26:9; 61:11) Onkao mambo, uno mwingilo wa kufunjisha bantu wafwainwa kwikalako.​—Isa. 11:10. w22.09 20 ¶1-2

Yehoba wamwesheshe bamfumu baumvwañene kulukuka bena Isalela kuba’mba aye ye Mwine Wakila. Walwijileko bena Isalela ne kwibakwasha kushinda ne kutambula mapunzha avula mu Ntanda ya Mulaye. (Yosh. 11:4-6, 20; 12:1, 7, 24) Pa bimye byavula Yehoba wamwesha kuba’mba ye Mwine Wakila. Mfumu wa Babilona aye Nebukaneza byo akankelwe kwipelula ne kuyuka kuba’mba Yehoba ye mwine wafwainwa kutotwa watatwile kwitota na mambo a ‘bulume bwanji, ngovu ne lukumo lo ajinga nalo.’ Na mambo a kino Lesa wamukambwile ne kumulengela kukonya. Bukonye byo bwapwile, Nebukaneza “watakaikile Mwine Wakila” kabiji wayukile’mba “bukalama [bwa Yehoba] bo bwa myaka ne myaka.” Wanungilepo amba: ‘Kafwako muntu nangwa umo wakonsha kumukanya ne.’ (Da. 4:30, 33-35) Nyimbi wa masalamo waambile’mba: “Kyo kya lusekelo akya kisaka kya bantu kiji na Lesa wakyo Yehoba, bantu bo asala kwikala bunonshi bwanji.” (Sala. 33: 12) Kino kyo kitulengela kutwajijila kwikala ba kishinka kwi Yehoba. w22.10 15-16 ¶13-15

Bungauzhi bwa mu Baibolo bwafika kala bwitulengela kushiinwa’mba milaye ya Lesa yonse ya kulutwe ikafika. Tumvwatu byonka byaumvwine nyimbi wa masalamo walombele kwi Yehoba amba: “Nkebesha bingi lupulukilo lwenu, mambo naketekela mu byambo byenu.” (Sala. 119:81) Mu Baibolo Yehoba witulengela kwikala “na luketekelo ne bwikalo bwawama bwa kulutwe.” (Yele. 29:11) Luno luketekelo lwetu kechi lwaimena pa bulume bwa bantu ne, bino bwaimena pa milaye ya Yehoba. Twayai atweba bonse tutwajijile kukosesha luketekelo lwetu mu Mambo a Lesa. Tukobanga bino inge ketufunde bungauzhi bwa mu Baibolo. Kikwabo kitulengela kuketekela Baibolo ke bintu byavula byawama bimwenamo bonse balondela maana ajimo. (Sala. 119:66, 138) Baji mu masongola bamo bakebelenga kwikaana luno baji bingi na lusekelo na mambo a kuba’mba baingijishe maana aji mu Baibolo. Kabiji baana babo baji bingi na lusekelo na mambo a kuba’mba baji na bansemi bena Kilishitu bebata bingi muchima kabiji bebatemwa.​—Efi. 5:22-29. w23.01 5 ¶12-13

Langulukainga pa byo mwamwenamo anweba bunke bwenu mu milaye ya Lesa imo yo afikizha kala iji mu Mambo anji. Yesu walayile’mba Shanji wa mwiulu uketupanga bintu byo tukeba mu bwikalo. (Mat. 6:32, 33) Kabiji walayile’mba Yehoba ukemupa mupashi wazhila inge mwamulomba. (Luka 11:13) Yehoba ufikizha ino milaye. Kampe mwakonsha kuvulukapo ne milaye ikwabo yo afikizha kala. Wimulaya kuba’mba ukemulekelako mambo, ukemutekenesha kabiji ukemupa bintu bikakonsha kwimukwasha kufwenya kwipi ne aye. (Mat. 6:14; 24:45; 2 Ko. 1:3) Umvwe kemulanguluke languluke pa byo emubila Lesa mukaketekela bingi bintu bikwabo byo emulaya kuba’mba ukebifikizha kulutwe. Nyimbi wa masalamo wanembele’mba: “Ye mwine wa lusekelo awa . . . waketekela mwi Yehoba Lesa wanji, . . . yenka waikala wa kishinka myaka ne myaka.”​—Sala. 146:5, 6. w22.10 27 ¶15; 28 ¶17

Nanchi bungauzhi bwaamba pa kubwezha bupopweshi bwa kine bwingila ne kwi atweba lelo jino nyi? Ee. Mambo ka? Kufumatu mu mwaka wa 1919, bantu bavula bafumamo mu Babilona Mukatampe, nangwa’mba mu bupopweshi bwa bubela bwa ntanda yonse. Bebaleta mu mpunzha yawama yakila Ntanda ya Mulaye yajingamo bena Isalela. Baji mu paladisa wa ku mupashi. (Isa. 51:3; 66:8) Kufumatu mu mwaka wa 1919, bashingwa babena kwikala mu paladisa wa ku mupashi. Mu myaka ya kulutwe kuno “mikooko ikwabo” nayo yatwela mu ino ntanda ya ku mupashi, kabiji babena kwiyowa mapesho a Yehoba avula bingi. (Yoa. 10:16; Isa. 25:6; 65:13) Onkao mambo, paladisa wa ku mupashi mo baji ujitu ntanda yonse. Lelo jino, konse ko tuji pano pa ntanda twakonsha kwikala bangikazhi ba mu paladisa wa ku mupashi umvwe twatwajijila kuba bintu bitundaika mpopwelo ya kine. w22.11 11-12 ¶12-15

Nanchi kimukatazha kukwantakanya’mba Yehoba ye Lesa wa “myaka ne myaka” nyi? (Isa. 40:28) Bantu bavula kibakatazha bingi kukwatakanya kino kishinka. Elihu waambile pe Lesa amba: “Kuvula kwa myaka yanji kechi twakonsha kwikuyuka ne.” (Yoba 36:26) Bino kechi twakonsha kwamba’mba kintu kifwako na mambo a kuba’mba kechi twikiyuka ne. Nabiji inge kechi twayuka bingila kyeya ne, nanchi twakonsha kwamba’mba kyeya kifwako nyi? Ine. Kyo kimotu, ne atweba bantu twakonsha kukankalwa kukwatakanya kishinka kuba’mba Yehoba ye Lesa wa myaka ne myaka kabiji ukatwajijila kwikalako myaka ne myaka. Onkao mambo kukankalwa kukwatakanya kino kishinka kechi kulumbulula’mba Lesa kechi wakonsha kwikala myaka ne myaka ne. Kubula kuyuka Mulenga kechi kulumbulula’mba ufwako ne. (Loma 11:33-36) Kabiji nangwatu mu kimye kyabujileko jiulu, ntanda ne juba, aye wajinga konka. Kabiji wajingako saka akyangye ‘kutanyika jiulu.’​—Yele. 51:15. w22.12 2-3 ¶3-4

Kimye kimo bakwetu bafwainwa kwitwambila kulomba. Nabiji nyenga ubena kufunjisha muntu Baibolo wakonsha kwambila mukwabo ye aya nanji kuba’mba alombe. Na mambo a kuba’mba uno nyenga kechi wayuka bulongo muntu ye mubena kufunjisha Baibolo ne, mwakonsha kumwambila kulomba lulombelo lwa kupezhako. Kino kyakonsha kumukwasha kuyuka bya kwambapo pa kulombelako muntu ye mubena kufunjisha Baibolo. Kimye kimo mulongo bakonsha kumwambila kulomba pa kusambakana kwa kuya mu mwingilo nangwa pa kupwila. Uno mulongo ye bapa lubaji lwa kulomba wafwainwa kuvulukapo bishinka bimo biji mu koko kupwila. Mu lulombelo kechi mo mo twafwainwa kujimwina bakwetu nangwa kwamba pa bintu byabula kuyukanyikwa ku kipwilo ne. Pa kupwila kwavula mwafwainwa kwimba ne kulomba mu maminiti atanu. Onkao mambo ubena kulomba kechi wafwainwa “kubwezhabwezhapo byambo” ne, kikatakata pa lulombelo lwa kushinkwila kupwila.​—Mat. 6:7. w22.07 24 ¶17-18

Yesu waambijile jimo amba mu moba a kupelako kukekala myalo nangwa bikola “kuku ne kuku.” (Luka 21:11) Kuyuka kino kwituletela byepi mutende? Kechi tukumya inge twamona bikola byo byavula ne. Mambo twayuka kuba’mba bino bintu byafwainwa kumweka byonkatu byaambile Yesu kuba’mba bikamweka. Onkao mambo, twafwainwa kulondela byaambile Yesu ku bantu bakekalanga mu moba a kupelako ku­ba’mba: “Kechi mwafwainwa kwakamwa ne.” Mwalo wakonsha kwitulengela kukankalwa kuba bintu bimo byo twaubanga kala. Pano bino, kechi mwafwainwa kuleka kino kwimulengela kukankalwa kwikala na lufunjisho lwa pa bunke nangwa kukankalwa kutanwa ku kupwila ne. Mashimikila a bintu byamwekele aji mu mabuku etu ne mu mavidyo bikemuvululamo ku­ba’mba balongo ne banyenga batwajijila kwikala ba kishinka kwi Yehoba nangwa kya kuba babena kupita mu makatazho onka o mubena kupitamo. w22.12 17 ¶4, 6

Yakoba wamwesheshe’mba watemenwe bingi mwananji Yosefwa. (Nte. 37:3, 4) Kino kyalengejile baana ba kwa Yakoba bakoma kumubila kichima nkasabo. Kabiji byo bamwene jibumba ja basulu bena Mijanyi, Yosefwa bamupoteshe. Bano basulu bamutwajile kwalepa bingi ku Ijipita ko bakamupoteshe jikwabo kwi Potifwalo kineme wa kwa Felo kabiji mukulumpe wa bakasopa. Bwikalo bwa kwa Yosefwa bwapimpwilwetu nobe mu kukopa kwa jiso. Mwana ye batemenwe bingi kwi shanji waalukile ke muzha mu Ijipita. (Nte. 39:1) Kimye kimo tupita mu makatazho ‘apitamo bantu bakwabo,’ ko kuba’mba meseko afikila bantu bonse. (1 Ko. 10:13) Kampe twakonsha kumanama na mambotu a kuba’mba twi baana ba bwanga ba kwa Yesu. Bantu bakonsha kwitwendeleka, kwitukanya kwingijila Lesa nangwa kwitumanyika na mambo a lwitabilo lwetu. (2 Timo. 3:12) Yehoba wakonsha kwimukwasha mu meseko onse o mwakonsha kupitamo. w23.01 14-15 ¶3-4

Umvwe mukwetu wa mu lwitabilo witufichisha ku muchima, twakonsha kukeba kwisamba nanji. Bino patanshi, twakonsha kwiipuzha mepuzho nabiji ano: ‘Nanchi nji na bishinka nyi?’ (Maana 18:13) ‘Nanchi waubijilemotu nyi?’ (Sapwi. 7:20) ‘Nanchi ne amiwa nakyubapo kala kintu kya uno mutundu nyi?’ (Sapwi. 7:21, 22) ‘Nanchi kwisamba nanji pa kino kintu kukalengelatu lukatazho kubayilako nyi?’ Inge twalanguluka pa mepuzho a uno mutundu, twakonsha kutaana’mba kutemwa mulongo wetu kuketulengela kulubakotu ku byo alubankenye. Atweba bonse pa muntu pa muntu tumwesha kuba’mba twi baana ba bwanga ba kwa Yesu ba kine inge ketumweshe butemwe ku balongo ne banyenga nangwa kya kuba balubankanya. Umvwe ke twimweshe butemwe, tukakwasha bantu kuyuka bupopweshi bwa kine, ne kwiya na kukwatankena pamo ne atweba mu kupopwela Yehoba. Twayai tutwajijile kwitemwa atweba bene na bene mambo ko kayukilo kamwesha’mba twi bena Kilishitu ba kine. w23.03 31 ¶18-19

Baibolo witukwasha kuyuka kyubilo kyakila pa byonse kya Mwine mwinaye. Kino kyubilo ke butemwe. Na mambo a kuba’mba Yehoba witutemwa kechi wabikilemo bintu byavula bingi byo twakonsha kukankalwa kukwatakanya ne. (Yoa. 21:25) Kabiji Yehoba umwesha butemwe bwanji mu jishinda jo esambilamo ne atweba jimwesha’mba witunemeka. Mu Baibolo kechi wabikilemo mutanchi wa mizhilo yonse yaambatu tonkotonko pa bintu byonse byo twafwainwa kuba ne byo twafwainwa kubula kuba ne. Pakuba wingijisha mashimikila a bwikalo bwa bantu, bungauzhi ne maana akonsha kwitukwasha kufuukula bulongo bintu. Na mambo a kwingijisha ano mashinda, Mambo a Lesa etutundaika kumutemwa ne kumukookela na muchima wetu yense. Baibolo umwesha kuba’mba Yehoba wituta bingi muchima. Umwesha byepi bino? Mu Mambo anji muji mashimikila a bantu bajinga na bulanda ne bajinga na lusekelo. Twakonsha kuyuka byaumvwinenga bantu banembwa mu Baibolo mambo nabo bajingatu “byonka byo tuji.” (Yako. 5:17) Kyakilamo kunema, inge twamona Lesa byo aubile na bantu bajinga byonka byo tuji kitukwasha kuyuka kuba’mba “Yehoba ye wa kifyele ne lusa.”​—Yako. 5:11. w23.02 6 ¶13-15

Buku wapelako mu Baibolo watendeka na byambo bya kuba’mba: “Lumwekesho lwa Yesu Kilishitu lo bamupele kwi Lesa amba akamweshe bakalume banji bintu bikamweka palutwe kacheche.” (Lum. 1:1) Onkao mambo, bino bintu bitulengela kuta muchima ku bintu bibena kumweka mu ntanda lelo jino ne kuyuka byo bibena kufikizha bungauzhi bwa mu Baibolo. Kabiji tukebesha bingi kubuulako bakwetu bino bintu. Inge tubena kwisamba pa bungauzhi bwa mu Baibolo, twafwainwa kuchinuzhuka kusopelela bintu bikamweka. Mambo ka? Mambo kechi tukeba kwamba kintu kyakonsha kuleta mabano mu kipwilo ne. Kimo kimye twakonsha kumvwa bandamabyalo na kwamba pa byo bakonsha kupwisha lukatazho lumo pa kuba’mba balete mutende ne luzhikijilo. Kechi twafwainwa kusopelela’mba bino byambo bibena kufikizha bungauzhi buji pa 1 Tesalonika 5:3 ne, pakuba twafwainwa kuyuka byaambapo jibumba ja Yehoba. Umvwe mu misambo yetu saka twamba biji mu mabuku etu, tukakwasha kipwilo kukwatankana ne kwikala “na mulanguluko umo.”​—1 Ko. 1:10; 4:6. w23.02 16 ¶4-5

Mambo ka o mwafwainwa kumutemenwa Yesu Kilishitu? Yesu watemenwe bingi bukine, kwipelula ne bololoke. Umvwe mwatemwa bukine ne bololoke, ko ku­ba’mba ne Yesu Kilishitu mwamutemwa. Akilangulukai Yesu byo akwashishe bantu kuyuka bukine ne bololoke. (Yoa. 18:37) Pano nanchi Yesu wamwesheshe byepi kwipelula? Byaubilenga Yesu bimwesha’mba wipelula. Kabiji byonse byaubilenga Yesu byamwesheshenga’mba ubena kutumbijika Shanji, kechi aye mwine ne. (Mako 10:17, 18; Yoa. 5:19) Kwipelula kwa kwa Yesu kwimulengela kumvwa byepi ku muchima? Kwimulengela kumutemwa ne kumulondela. Mambo ka Yesu o epelwila? Mambo watemwa Shanji, wipelula kabiji uba byonka byuba Shanji. (Sala. 18:35; Hebe. 1:3) Nanchi kechi mwamutemwa Yesu umwesha byubilo bijipo ne Yehoba nenyi? w23.03 3-4 ¶6-7

Baibolo waamba pa lusanguko lwa mabumba abiji a bantu bakasangulwa ne kwikala pano pa ntanda. Jibumba jitanshi ke ja bantu baoloka ne ja bubiji ke ja bantu babula koloka “Baoloka” ke bantu baingijilanga Yehoba mu bukishinka saka baji bomi. Bino “babula koloka” ke bantu babulanga kumwingijila. Na mambo a kuba’mba onse ano mabumba akasangulwa nanchi twakonsha kwamba’mba mazhina abo anembwa mu buku wa bumi nyi? Bantu “baoloka” mazhina abo anembelwe mu buku wa bumi saka bakyangye kufwa. Nanchi mazhina abo beafuuchilemo mu uno buku kimye kyo bafwile nyi? Ine, mambo bano bantu kwi Yehoba bakiji “bomi.” Baibolo waamba’mba: “[Yehoba] kechi ye Lesa wa bafu ne, ke wa bomi, mambo bonse kwi aye ke bomi.” (Luka 20:38) Kino kibena kulumbulula’mba baoloka byo bakasangulwa pano pa ntanda mazhina abo akatanwa mu buku wa bumi, nangwa kyakuba akinembwa na pensulu.​—Luka 14:14. w22.09 16 ¶9-10

Yehoba wakebelenga muntu mutanshi kwiyowa bilengwa Byanji. Lesa byo alengele Adama wamubikile mu bujimi bwawama bwa paladisa kuba’mba ebujimenga ne kwibulama. (Nte. 2:8, 9) Fwanyikizhai lusekelo lwajinga ne Adama byo amwenenga nkunwa saka imena ne maluba saka akenuka. Adama wajinga na mwingilo mukatampe wa kujima ne kulama bujimi bwa Edena. Kabiji Yehoba waambijile Adama kutumba banyama bonse mazhina. (Nte. 2:19, 20) Umvwe Yehoba wakebelenga inge watumbile bano banyama bonse mazhina aye mwine. Pano bino, wapele Adama uno mwingilo. Adama saka akyangye kutumba nyama jizhina, patanshi wakimutajilenga, kumona byo abena kumweka ne byo abena kuba. Kyamweka Adama waumvwinenga bingi bulongo kuba bino. Wafunjile kuba’mba Yehoba uji bingi na maana ne bulume. Kabiji wafunjile’mba bintu byonse byalenga Yehoba byawama bingi. w23.03 15 ¶3

Bufumu bwa Anglo-America bwimenako maulu a lukipashañano mukatampe. (Da. 2:31-33) Buno bufumu bukatampe bwapelako bo baambijile jimo mu Baibolo. Kafwako bufumu bukwabo bukapingakena pa buno ne. Bufumu bwa Lesa bukonauna buno bufumu pa Amagedonyi ne bufumu bukwabo bonse bwa pano pa ntanda. (Lum. 16:13, 14, 16; 19:19, 20) Twakonsha kumwenamo byepi mu buno bungauzhi? Bungauzhi bwa kwa Danyela bwamwesha kishinka kikwabo kibena kumwesha kuba’mba tubena kwikala mu kimye kya ku mpelo. Kukila myaka 2,500 yapitapo, Danyela waambijile jimo kuba’mba pa bufumu bwa Babilona pakalondela bufumu bukatampe bukwabo buna bukamanyika bingi bantu ba Lesa. Kabiji waambile’mba bufumu bukatampe bukapelako ke bufumu bwa Anglo-America. Kabiji buno bufumu bukatendeka kulama mu kimye kya kwikalapo kwa kwa Kilishitu. Kino kitutekenesha bingi mambo twayuka kuba’mba katatakatu Bufumu bwa Lesa bukonaune bufumu bwa bantu bonse ne kutendeka kulama pano pa ntanda ponse. w22.07 4 ¶9; 5 ¶11-12