BUTALA BWA MABUKU BWA PA INTANETI
Kyamba kya Usopa
BUTALA BWA PA INTANETI
Kikaonde
Pa kukebela
  • Bisopelo
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • KUPWILA
  • w01 12/1 pp. 13-18
  • Yehoba Kyokyetu Kyakufyamamo

Vidyo ufwamo.

Yakana kushinkuka.

  • Yehoba Kyokyetu Kyakufyamamo
  • Kyamba kya Usopa—2001
  • Tumitwe tucheche
  • Byambo Bipashako
  • Kulamwa ‘Mwafyamika Mwa Lesa’
  • ‘Kechi Tukoba Moyone’
  • ‘Kafwako Kibi Kiketufikilane’
  • Yehoba—Yensulo Yalupulukilo Lwetu
  • Yehoba ye kya Kufyamamo Kyetu
    ‘Imbilainga Yehoba na Lusekelo’
  • Yehoba ye kya Kufyamamo Kyetu
    Mwimbilai Yehoba
  • Kwikala Bantu ba kwa Yehoba ke Lusa Lukatampe
    Kyamba kya Usopa—2010
  • ‘Ikalai Mwafyamika mwa Mwine Wakila’
    Bwikalo ne Mwingilo Wetu wa Bwina Kilishitu—Kabuku ka Kupwila (2016)
Monai Bikwabo
Kyamba kya Usopa—2001
w01 12/1 pp. 13-18

Yehoba Kyokyetu Kyakufyamamo

“Mambo obewa waamba’mba, Yehoba kyo kyami kya kufyamamo; . . . kafwako kibi kikakufikila ne.”—MASALAMO 91:9, 10.

1. Mamboka otwakonsha kwambila’mba Yehoba kyokyetu kyakufyamamo?

YEHOBA kyokyakufyamamo kyakine kyabantu banji. Umvwe twipana kwiaye namuchima yense, twakonsha ‘kufinwa konse konse, bino kechi tushinkilwatu ne; kususubala, bino kechi tususubeshatu ne; kupangwapangwa, bino kechi tushalatu bunke ne; kulapulwa panshi, bino kechi tonaulwatu ne.’ Mamboka? Mambo Yehoba witupa “bukata bwine bwa bulume.” (2 Kolinda 4:7-9) Ee, Shetu wamwiulu witukwasha kwikala nabyubilo byoakeba, kabiji twafwainwa kumvwina byambo byanyimbi wamasalamo byakuba’mba: “Mambo obewa waamba’mba, Yehoba kyo kyami kya kufyamamo; wamwalula Mwine Wakila ke kyobe kya kwikalamo; kafwako kibi kikakufikila ne.”—Masalamo 91:9, 10.

2. Kika kyafwainwa kwambiwapo pa Salamo 91 nekyoalaya?

2 Bino byambo biji mu Salamo 91 byamweka nobe Mosesa yewibinembele. Mambo kamutwe kacheche kaji peulu ya Salamo 90 kamutongola’mba yewanembele uno salamo, bino Salamo 91 walondelapotu kwakubula kamutwe kakwabo peulu kabena kutongola jizhina janembi ungi. Kampepo Salamo 91 waimbilwenga mukutambuzhana mawi; patanshi muntu umo wakimusawile, (91:1, 2) binopa banyimbi bakwabo nabo bawelela. (91:3-8) Panyuma yakino, apokampe nyimbi mukwabo yewasawile jibiji (91:9a) binopa kabiji bakwabo nabo bawelela. (91:9b-13) Kepo kampe nyimbi umo aimbile byambo byakupezhako. (91:14-16) Nangwa kyakuba uno lwimbo byobyo bamwimbilenga nangwane, Salamo 91 walaya kuzhikijila kumupashi bena Kilishitu bonse bashingwa pamo nebalunda nabo bajibumba jikatampe bepana kwi Lesa.a Twayai tumone uno salamo mumulanguluko wabano bakalume ba Yehoba.

Kulamwa ‘Mwafyamika Mwa Lesa’

3. (a) “Mwafyamika mwa kwa Mwine Wakila” momuka? (b) Tumonaka byo ‘twikala mu kimfute kya kwa aye Wa bulume bonse’?

3 Nyimbi wamasalamo waimbile’mba “Aye waikala mwafyamika mwa kwa Mwine Wakila, ukekalanga mu kimfute kya kwa aye Wa bulume bonse. Amiwa nkamutela Yehoba, namba, kyo kyami kya kufyamamo, yo nsakwa yami; ye Lesa wami, mwi aye mo naketekela.” (Masalamo 91:1, 2) “Mwafyamika mwa kwa Mwine Wakila” kempunzha yakifwanyikizho motwalaminwa, kikatakata bashingwa, mambo abo Diabola wibakeba-keba bingi. (Lumwekesho 12:15-17) Wakonsha kwitonauna atweba bonse umvwe ne Lesa kwituzhikijilane byotuji benyi banji bakumupashi. Byo ‘twikala mu kimfute kya kwa aye Wa bulume bonse,’ tumona kimfute kyaluzhikijilo kya Lesa. (Masalamo 15:1, 2; 121:5) Kafwako kyakufyamamo kyawama bulongo nangwa nsakwa yakosa kukila Nkambo Yehoba Mfumu ne.—Byambo bya Mana 18:10.

4. Bintuka “wa busonso,” aye Satana byoengijisha, kabiji tupulukamo byepi?

4 Nyimbi wamasalamo wanungilepo’mba: “Mambo aye [Yehoba] ukakupokolola ku kakose ka wa busonso ne ku mwalo wa malwa.” (Masalamo 91:3) Kala mumoba abena Isalela, muntu wabusonso pakukwata bañonyi watanga bitewa nangwa tukose. Bitewa bimo bya “wa busonso,” aye Satana, ke byubilo byanji byabipa ne “bya bujimuku” bwanji. (Efisesa 6:11) Wituta tukose twafyamika mujishinda jetu kuba’mba etukokele mububi nekwitonawina bumupashi bwetu. (Masalamo 142:3) Namambo akuba twasankilapo bumbulwakoloka, ‘myeo yetu yapuluka nobe ñonyi wafuma mu kakose.’ (Masalamo 124:7, 8) Byotwasantapo kuba’mba Yehoba witupokolola ku “wa busonso” mubi!—Mateo 6:13.

5, 6. Ñanyi “mwalo” uleta “malwa,” bino mamboka bantu ba Yehoba obabujila kwitumpilamo?

5 Nyimbi wamasalamo watongwele “mwalo wa malwa.” Byonka biji kikola kisambukila bantu bavula, paji kintu kimo kilengela “malwa” kubantu nekuboba batumbijika bumfumu bwa Yehoba. Pamambo akino, shayuka wampito aye Arnold Toynbee wanembele’mba: “Kutendekela papwijile Nkondo ya kibiji ya Ntanda yonse, misalululo yalengela kuvuzha tubyalo tucheche twiimena . . . Byubilo byabantu ano moba bibena kukomenakotu mumisalululo.”

6 Kutendekatu nekukala, bantangi babyalo bamo bakosesha bingi lutobo lwamisalululo pakachi kabyalo. Kabiji bakambizha’mba bantu bebapopwelenga abo nangwa kupopwela bankishi bapusana-pusana nebiyukilo bimenako byalo byabo. Pano bino Yehoba kechi walekelela bantu banji amba betumpenga mu “mwalo” wauno mutundune. (Danyela 3:1, 2, 20-27; 6:7-10, 16-22) Byotuji banabankazhi mwaya ntanda yonse, tupopwela Yehoba aye yenkatu, kwakubula kwivwanga mubyainontanda byakanyiwa mu Binembelo. Kwakubula misalululo twayukishatu namba “mu mikoka yonse ya bantu, aye wamwakamwa [Lesa], ne kuba byaoloka, ye waitabilwa kwi aye.” (Byubilo 10:34, 35; Kulupuka 20:4-6; Yoano 13:34, 35; 17:16; 1 Petelo 5:8, 9) Nangwa kyakuba atweba bena Kilishitu tumona “malwa” akwitumanyika, twiba lusekelo kabiji twalamwa bingi bulongo kumupashi mumpunzha “mwafyamika mwa kwa Mwine Wakila.”

7. Yehoba wituzhikijila byepi mu “byapi byanji”?

7 Yehoba byoaji kyakufyamamo kyetu, tutekeneshiwa bingi nabino byambo: “Aye ukakuvweta na byapi byanji, ne munshi ya byapi byanji mo ukafyama: bukine bwanji jo jikebo, jo jilaya ja kyela.” (Masalamo 91:4) Lesa wituzhikijila byonka kañonyi byokabakamina peulu yamwanako pakwikazhikijila. (Isaya 31:5) ‘Na byapi byanji, ushinkila bantu bonse bakeba kwitulukuka.’ Kañonyi kavweta twana twako nabyapi pakuba’mba ketuzhikijile kubijanyi. Nobe twana twakañonyi, twazhikijilwa mubyapi byakwa Yehoba byakifwanyikizho mambo twafyama mujibumba janji jakine jabwina Kilishitu.—Luta 2:12; Masalamo 5:1, 11.

8. “Bukine” bwa Yehoba bwaikala byepi jikebo jikatampe kabiji jilaya jakyela?

8 Twaketekela mu “bukine.” Buji nobe jikebo jajingako mubimye byakala, jalepulukile kabiji jabaile javwetanga mubiji yense wamuntu. (Masalamo 5:12) Kuketekela luno luzhikijilo kwitulengela kubula kuchina bintu. (Ntendekelo 15:1; Masalamo 84:11) Byonka biji lwitabilo lwetu, bukine bwa Lesa jojikebo jikatampe jaluzhikijilo jikanya miketo yamujilo yakwa Satana nekupakula bipumo byobakeba kwitupuma balwanyi betu. (Efisesa 6:16) Kabiji jojilaya jakyela, nsakwa yakosa yaluzhikijilo motwakosela.

‘Kechi Tukoba Moyone’

9. Mamboka kimye kyabufuku okichiinya, bino mamboka otubujila kubila moyo?

9 Pamambo aluzhikijilo lwa Lesa, nyimbi wamasalamo waambile’mba: “Kechi ukoba moyo na kya malwa kya bufuku ne, nangwa na muketo upita mute ne; nangwa na mwalo wenda mu mfishi ne, nangwa na lonaiko lonauna, juba sa jiji mwiulu ne.” (Masalamo 91:5, 6) Kimye kyabufuku kichinya bingi namambo akuba’mba mumfishi momubiwa byubilo byavula byatama. Muino mfishi yakumupashi yakumbana panopantanda ponse, balwanyi betu javula boba byubilo byabujimbijimbi kusaka’mba betonawine bumupashi bwetu. Bino ‘kechi tuba moyo na kya malwa kya bufukune’ mambo Yehoba witusopa.—Masalamo 64:1, 2; 121:4; Isaya 60:2.

10. (a) “Muketo upita mute” kyamweka nobe ulumbululaka, kabiji tuba nanji byepi? (b) Ñanyi mutundu wa “mwalo wenda mu mfishi” kabiji mamboka otubujila kumuchina?

10 “Muketo upita mute” kyamweka nobe ubena kulumbulula byambo byakwitunenauna. (Masalamo 64:3-5; 94:20) Pano bino byotukelwa nakusapwila byambo byabukine, kwitunena kobetunena namambo amwingilo wetu wazhila kwikalatu kekwatu. Kabiji kechi tuchina “mwalo wenda mu mfishi” ne. Uno kemwalo wakifwanyikizho wamuinontanda iji mubulume bwakwa Satana muji byubilo byatama nebupopweshi buncha. (1 Yoano 5:19) Uno mwalo onauna milanguluko nemichima yabantu kwibalula kebilubi byaluba Yehoba, nkebelo yanji, nelunengezho lwanji lwabutemwe. (1 Timoti 6:4) Muino mfishi atweba kechi tuchinane, mambo tuji mukyeya kyakumupashi.—Masalamo 43:3.

11. Kika kibamwekela aba bomvwina “lonaiko lonauna juba sa jiji mwiulu”?

11 “Lonaiko lonauna, juba sa jiji mwiulu” nalo kechi lwituchinyane. “Juba sa jiji mwiulu” jafwainwa jilumbulula maana ainontanda. Aba beomvwina mubyakutemwisha bintu byakumubiji ebonauna kumupashi. (1 Timoti 6:20, 21) Byotusapwila mambo a Bufumu nakuchinchika, kechi tuchina balwanyi betu nangwa umotune, mambo Yehoba ye Kalama wetu.—Masalamo 64:1; Byambo bya Mana 3:25, 26.

12. Kumbavu yabañanyi ‘kuponena’ biumbi, kabiji muñanyi jishinda?

12 Nyimbi wamasalamo watwajijile’mba: “Kiumbi kikapona ku mbavu yobe, ne biumbi jikumi ku kilujo kyobe; bino kechi kikafwenya pene po uji ne. Kana na meso obe onka ukatala ne kumona mfweto ya babi.” (Masalamo 91:7, 8) Namambo akukankalwa kulenga Yehoba kwikala kyakufyamamo kyabo, bavula ‘baponena’ mulufu lwakumupashi “ku mbavu” yetu. Lelo jino bino “biumbi jikumi” byapona “ku kilujo” kyabena Isalela bakumupashi balelo. (Ngalatiya 6:16) Kikale twibena Kilishitu bashingwa nangwa balunda nabo bepana, twasungwa bulongo “mwafyamika” mwa Lesa. ‘Tutalatu ne kumona mfweto ya babi,’ babena kwiletela makatazho mubyabusulu, bupopweshi nemumashindatu akwabo.—Ngalatiya 6:7.

‘Kafwako Kibi Kiketufikilane’

13. Ñanyi bibi bibula kwitufikila, kabiji mamboka?

13 Nangwa kyakuba luzhikijilo lwamuinontanda lubena kuya nakupwa, tubika Lesa palutwe yetu nekukoselako nabyambo byanyimbi wamasalamo byakuba’mba: “Mambo obewa waamba’mba, Yehoba kyo kyami kya kufyamamo; wamwalula Mwine Wakila ke kyobe kya kwikalamo; kafwako kibi kikakufikila ne, nangwa mwalo umo kufwenya kwipi na tente wobe ne.” (Masalamo 91:9, 10) Ee kine, Yehoba kyokyetu kyakufyamamo. Kabiji tumwalula Lesa Mwine Wakila ‘ke kyetu kya kwikalamo’ motulamwa. Tumutota Yehoba byoaji Mfumu Walengele byonse, ‘twikala’ mwiaye mambo motuzhikijilwa, nekusapwila mambo awama a Bufumu bwanji. (Mateo 24:14) Onkao mambo, ‘kafwako kibi kiketufikilane’—nangwa bibi byonse byatongolwa kuntendekelo yauno salamone. Nangwatu kimye kyotuyanjila pamo nabakwetu mubya malwa nabiji bitentanshi, mvula wakinkunkwila, miyulo, bipowe byanzala nemakondo, bino bintu kechi bitonawina lwitabilo lwetu nangwa kulamwa kwetu kwakumupashine.

14. Mamboka atweba bakalume ba Yehoba otubujila kwitumpila mumyalo ipayañana?

14 Bena Kilishitu bashingwa baji nobe benyi bekala mumatente mubuno bwikalo bubi. (1 Petelo 2:11) ‘Kafwako nangwa mwalo umo ufwenya kwipi na tente wabo’ ne. Bino nangwa kikale tuji naluketekelo lwakuya mwiulu nangwa lwakwikala panopantanda, kechi twibapanopantandane, kabiji kechi twitumpa mumyalo ipayañana nabiji byubilo byatama, kutemwisha bintu byakumubiji, bupopweshi bwabubela, nekupopwela “lukinyama” ne ‘nkishi’ wakyo aye United Nations ne.—Lumwekesho 9:20, 21; 13:1-18; Yoano 17:16.

15. Muñanyi mashinda bamalaika mobetukwashisha?

15 Pamambo aluzhikijilo lotwazhikijilwa, nyimbi wamasalamo wanungilepo kwamba’mba: ‘Mambo aye [Yehoba] ukakulayila bamalaika banji, amba bakakulame mu mashinda obe onse. Bakakusenda mu maboko abo, kuchina’mba waketuntula kulu kobe ku jibwe.’ (Masalamo 91:11, 12) Bamalaika bapewa ngovu yakwituzhikijila. (2 Bamfumu 6:17; Masalamo 34:7-9; 104:4; Mateo 26:53; Luka 1:19) Betulama ‘mu mashinda etu onse.’ (Mateo 18:10) Byotutaya mbila ya Bufumu, bamalaika betutangijila nekwitulama kabiji kechi twituntula kumupashine. (Lumwekesho 14:6, 7) Nangwatu ‘mabwe’ nabiji kushinkila mwingilo wetu wakusapwila kechi etutuntwisha nangwa kwitutaisha bibusa bya Lesa ne.

16. Kulukuka kwa “bokwe” kwapusana byepi nakwa “kipiji” kabiji tubapo byepi?

16 Nyimbi wamasalamo watwajijila’mba: “Ukamunyanta bokwe ne kipiji: mwana bokwe ne mulolo ukebinyantaula na kulu kobe.” (Masalamo 91:13) Byonkatu bilukuka bokwe luntunanwa, balwanyi betu bamo nabo betulukuka byonkabyo pamvula-bantu kupichila mukulenga mizhilo yakukeba kukanya mwingilo wetu wakusapwila. Kununga pakwitulukuka luntunanwa, tulukukwa nekyakubazhimukila byonka bisumana kipiji uji pakapunzha kafyamika. Kimye kimo bantangi babupopweshi betulukuka kupichila mukwingijisha balenga mizhilo, mitonyi nebakwabotu. Bino nabukwasho bwa Yehoba, pakwimana mumakochi tolola bulongo bintu mumutende, nemujino jishinda ‘twialwila mambo awama ne kwiekajika.’—Filipai 1:7; Masalamo 94:14, 20-22.

17. Tumunyantaula byepi “bokwe”?

17 Nyimbi wamasalamo watongola kunyantaula “bokwe ne mulolo.” Bokwe uchinya bingi, kabiji mulolo wakonsha kwikala nyama yense mukatampe ukalaba panshi. (Isaya 31:4) Nangwa bokwe amweke kuchinya byepi pakwitulukuka luntunanwa, mubukifwanyikizho tumunyantaula byotukokela Lesa kukila bantu nangwa bipanyi biji nobe bokwe. (Byubilo 5:29) Onkao mambo, “bokwe” uchinya kechi witukozha kumupashine.

18. “Mulolo mukatampe” wituvululako ñanyi, kabiji twafwainwa kuba byepi umvwe witulukuka?

18 Mu Septuagint ya Kingiliki, “mulolo” utelwa’mba “nsuñunyi.” Kino kituvululako “nsuñunyi . . . , mulolo mukatampe yebatela’mba Diabola ne Satana.” (Lumwekesho 12:7-9; Ntendekelo 3:15) Ubatu nobe nyama mukatampe ukalaba panshi uvingakanya nekumina banyama bakwabo. (Yelemiya 51:34) Umvwe Satana keeseke kwituta mapinji anji, kwitufyatakanya namakatazho ainontanda nekwitumina, twafwainwa kusopokamo nekumunyantaula uno “mulolo mukatampe.” (1 Petelo 5:8) Bashingwa bashalapo bafwainwa kuba kino umvwe bakeba kukekalamo nalubaji mukufikizhiwa kwa Loma 16:20.

Yehoba—Yensulo Yalupulukilo Lwetu

19. Mamboka otufyamina mwi Yehoba?

19 Kubapopweshi bakine, nyimbi wamasalamo waimejileko Lesa kwamba’mba: “Byo abika butemwe bwanji pe amiwa, onkao mambo ne amiwa nkamupokolola: nkamutwala peulu, mambo aye wayuka jizhina jami.” (Masalamo 91:14) Byambo byakuba’mba “nkamupokolola” bilumbulula’mba “nkamutwala peulu,” pabula kufika bantu. Tufyama mwi Yehoba byotuji bapopweshi banji kikatakata mambo ‘twabika butemwe bwetu pe aye.’ (Mako 12:29, 30; 1 Yoano 4:19) Lesa naye ‘witupokolola’ kubalwanyi betu. Kechi tukavizhiwa nangwa pachechetu panopantandane. Mukifulo kyabyobyo, tukapuluka mambo twayuka jizhina ja Lesa kabiji twijita mulwitabilo. (Loma 10:11-13) Kabiji twafuukula ‘kwendanga mu jizhina ja Yehoba myaka yonsetu.’—Mika 4:5; Isaya 43:10-12.

20. Byonka Salamo 91 byoapezhako, Yehoba walaya bakalume banji bakishinka’mbaka?

20 Byonka Salamo 91 byoapezhako, Yehoba wabula bakalume banji bakishinka’mba: ‘Aye ukangita, ne amiwa nkamwitaba; amiwa nkekala nanji mu byakatazha; nkamupokolola, ne kumunemeka. Nkamwikusha na bumi bwalepa ne kumumwesha lupulukilo lwami.’ (Masalamo 91:15, 16) Umvwe twamwita Lesa mwayila kyaswa muchima wanji mululombelo, witukumbula. (1 Yoano 5:13-15) Twapita kala mubyakatazha byavula namambo abulwanyi buleta Satana. Bino byambo byakuba’mba “nkekala nanji mu byakatazha” bibena kwitunengezha kumeseko akulutwe nekwitulaya’mba Lesa uketukwasha kimye buno bwikalo bubi kyobukonaunwa.

21. Bashingwa batumbijikwako kala byepi?

21 Nangwa Satana alete makatazho abyepi, bashingwa bashalapo botuji nabo bakatumbijikwa mwiulu mukimye Yehoba kyoalama—panyuma ya “bumi” bwabo panopantanda. Bino lupulukilo lwakukumya lwa Lesa lwaletela kala bashingwa lukumo lwakumupashi. Kabiji byobanemekwapo pakumwesha kyakumwenako kyawama byobaji Bakamonyi bakwa Yehoba panopantanda muano moba apelako! (Isaya 43:10-12) Kupokolola kukatampe Yehoba koakapokolola bantu banji kukobiwa pankondo ikatampe ya Amagedonyi kimye kyoakabingisha bumfumu bwanji nekuzhijika jizhina janji jazhila.—Masalamo 83:18; Ezikyo 38:23; Lumwekesho 16:14, 16.

22. Bañanyi ‘bakamona lupulukilo lwa Yehoba’?

22 Kana twibena Kilishitu bashingwa nyi, inyi kana balunda nabo bepana, tutala kwi Lesa kwitupulusha. Kimye kya ‘juba jikatampe ja Yehoba jilenga moyo mukatampe,’ aba bengijila Yehoba mubukishinka bakapuluka. (Yoela 2:30-32) Atweba tukalenga “jibumba jikatampe” jabakapuluka nekutwela muntanda ipya ya Lesa nekukekala bakishinka mukimye kyalweseko lukapelako, ‘tukekushiwa na bumi bwalepa’—bumi bukabula mpelo. Kabiji ukasangula mabumba nemabumba. (Lumwekesho 7:9; 20:7-15) Yehoba ukasekela bingi pa ‘kwitumwesha lupulukilo’ kupichila mwi Yesu Kilishitu. (Masalamo 3:8) Byotuji naluno luketekelo lukatampe, twayai tutwajijile kutala kwi Lesa kwitukwasha kubala moba etu mukumubila lukumo. Mubyambo nemubyubilo byetu, twayai tutwajijile kumwesha’mba Yehoba kyokyakufyamamo kyetu.

[Tubyambo twa mushi]

a Banembi banembele Binembelo byabwina Kilishitu bya Kingiliki kechi baambilepo Salamo 91 mumulanguluko wabungauzhi bwakwa Mesiasa ne. Bino nangwa byonkabyo, Yehoba yewajinga kyakufyamamo kyakwa Yesu, byonka Byoaji kubaana babwanga bashingwa bakwa Yesu pamo nebalunda nabo bonse mukino “kimye kya ku mpelo.”—Danyela 12:4.

Musakukumbula’mba Ka?

• “Mwafyamika mwa kwa Mwine Wakila” momuka?

• Mamboka otubujila kuchiina?

• Kiji byepi kuba’mba ‘kafwako kibi kiketufikila’ ne?

• Mamboka otwakonsha kwambila’mba Yehoba yonsulo yalupulukilo lwetu?

[Kipikichala pa peja 15]

Nanchi mwayuka bukine bwa Yehoba byobuji jikebo jetu jikatampenyi?

[Bipikichala pa peja 16]

Yehoba ukwasha bakalume banji kwingila mwingilo wabo nangwa kyakuba bebalukuka mukubazhimukila nepamvula-bantu

[Picture credit line on page 16]

Kipiji: A. N. Jagannatha Rao, Trustee, Madras Snake Park Trust

    Mabuku a mu Kikaonde (1992-2025)
    Shinkai
    Shinkulai
    • Kikaonde
    • Tuminaiko Bakwenu
    • Byo Mukeba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Shinkulai
    Tuminaiko Bakwenu