BUTALA BWA MABUKU BWA PA INTANETI
Kyamba kya Usopa
BUTALA BWA PA INTANETI
Kikaonde
Pa kukebela
  • Bisopelo
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • KUPWILA
  • w07 10/1 pp. 14-17
  • Bishinka Bikatampe Kufuma mu Buku wa Hoseya

Vidyo ufwamo.

Yakana kushinkuka.

  • Bishinka Bikatampe Kufuma mu Buku wa Hoseya
  • Kyamba kya Usopa—2007
  • Tumitwe tucheche
  • Byambo Bipashako
  • “UKASONGOLE MWANAMUKAZHI PITE”
  • (Hoseya 1:1–3:5)
  • ‘YEHOBA WAJINGA NA BYAMBO’
  • (Hoseya 4:1–13:16)
  • “MASHINDA A YEHOBA AOLOKA”
  • (Hoseya 14:1-9)
  • Buku wa mu Baibolo Nambala 28—Hoseya
    “Binembelo Byonse”—bya Kine Kabiji Byawama
  • Funjilai ku Bangauzhi—Hoseya
    Mwingilo Wetu wa Bufumu—2013
Kyamba kya Usopa—2007
w07 10/1 pp. 14-17

Mambo a Yehoba o Omi

Bishinka Bikatampe Kufuma mu Buku wa Hoseya

KWASHAJILETU tiki kuba’mba mpopwelo ya kine izhiye mu bufumu bwa bisaka jikumi bwa bena Isalela bwa ku kabeta ka ku buyeke. Kimye kya bukalama bwa kwa Yeloboma wa bubiji, bunonshi mu Isalela bwaambile ne kyambo, pano bino buno bonse bunonshi bwaishile kupwatu mpalampala kimye kyo afwile. Paishile kupinga malwañano ne bumulwila ntanda. Pa bamfumu batanu na umo baswainengapo pa bufumu, bamfumu bana bebepaile. (2 Bamfumu 14:29; 15:8-30; 17:1-6) Myaka yonse 59 ya bungauzhi bwa kwa Hoseya, yatatwile mu 804 B.C.E., yaishile kufika ne kyokya kimye kya malwañano.

Byambo byaambile Yehoba ku yewa mukoka wa bena Isalela basendukile byaishile kumweshiwa mu masongola a kwa Hoseya. Hoseya waambilenga pa byambo bya luzhachisho byaishile kufikila bena Isalela ne bufumu bwa bena Yuda. Hoseya waingijishe ñambilo yawama ne kuyuka mwakwambila, kabiji wanembeletu bishinka byonse tonkotonko mu buku watelwa pa jizhina janji. Uno buku wa Hoseya byo aji Mambo a Lesa, byambo bijimo byumi ne kwingila bingila.—Bahebelu 4:12.

“UKASONGOLE MWANAMUKAZHI PITE”

(Hoseya 1:1–3:5)

Yehoba waambijile Hoseya amba: “Yanga, ukasongole mwanamukazhi pite.” (Hoseya 1:2) Hoseya waumvwijile byo bamubujile kabiji wasongwele Goma ne kusemenamo mwana wa mulume. Baana babiji bakwabo balondejilepo bo asemene Goma bajinga ba mu bupite. Ndumbulwilo ya mazhina abo a kuba’mba Lo-luhama ne Lo-ammi, imwesha kuba’mba Yehoba wakaine kubila lusa bena Isalela ne kukana bantu banji babujile bukishinka.

Nga Yehoba waumvwine byepi pa bantu banji bamusatukijile? Waambijile Hoseya amba: “Bwelako, ukamutemwe mwanamukazhi nkende ye batemwa ku mukambwe wanji; ukamutemwe byonka byo ebatemwa Yehoba bena Isalela, nangwa bongolokela ku balesa bangi.”—Hoseya 3:1.

Mepuzho a mu Binembelo Akumbulwa:

1:1—Mambo ka Hoseya kyo atongwejile bamfumu bonse bana balaminenga mu Yuda kimye kya mwingilo wanji, bino mu Isalela watongolamotu mfumu umo? Kyajinga bino mambo bamfumu ba mu kisemi kya kwa Davida bo bonkatu bayukanyikilwe kwikala bakalama batongwelwe na Lesa ba kutangijila bantu banji. Bamfumu ba ku kabeta ka ku buyeke kechi bafumine mu kikota kya bufumu bwa kwa Davida ne, bino aba ba mu Yuda bafumine mu kisemi kya Davida.

1:2-9—Nanchi Hoseya kya kine wasongwele mwanamukazhi wa mu bukende nyi? Ee, Hoseya wasongwele mwanamukazhi waishile kwikala nkende. Uno ngauzhi kechi waambilepo amba jishimikila ja bwikalo bwanji jo ashimikizhe jajinga kiloto nangwa kimwesho ne.

1:7—Ñanyi mwaka ba mu kisaka kya Yuda po bebobijile lusa ne kwibapulusha? Mwajinga mu 732 B.C.E., mu moba a Mfumu Hezekiya. Pa kyokya kimye, Yehoba wachibikizhe bena Asilya bamanyikilenga bena Yelusalema kupichila mu kutuma malaika umo wayipaile bashilikale 185,000 bufuku bumotu. (2 Bamfumu 19:34, 35) Mu jino jishinda, Yehoba wapokolwele Yuda, kechi ‘na mapoko, nangwa na nkondo, nangwa na bambili’ ne, bino wibapokolwele na malaika umotu.

1:10, 11—Byo kyajinga kuba’mba bufumu bwa bena Isalela bwa ku kabeta ka ku buyeke bwaonawinwe mu 740 B.C.E., nga bena Isalela ne bena Yuda ‘bapwijile byepi pamo’? Bantu bavula ba mu bufumu bwa ku kabeta ka ku buyeke bayile mu Yuda bangikazhi ba mu Yuda saka bakyangye kwibatwala mu buzha ku Babilona mu 607 B.C.E. (2 Byambo bya Moba 11:13-17; 30:6-12, 18-20, 25) Kimye Bayudea bayile mu buzha kyo babwelele mu ntanda yabo mu 537 B.C.E., aba bafumine ku bufumu bwa bena Isalela bwa ku kabeta ka ku buyeke nabo bajingapo pa boba babwelele.—Ezela 2:70.

2:21-23—Ki ka kyaambijilwe jimo mu byambo bya Yehoba bya kuba’mba: “Amiwa nkamubyala [Yezelela] mu ntanda ke wami ami mwine; kabiji nkamubilako lusa”? Mwana wa mulume mubeji Hoseya ye asemejile mwi Goma wajinga Yezelela. (Hoseya 1:2-4) Ndumbulwilo ya jino jizhina ya kuba’mba, “Lesa ubyala,” ke ya kifwanyikizho yamwesheshe Yehoba byo akonkenyenga boba bashingwa bashajilepo bajinga bakishinka mu 537 B.C.E. ne kwibabyala nobe nkunwa mu Yuda. Aya ntanda yaikeletu ke masala pa myaka 70 yakonsheshe kumenesha jibiji bijimwa, binyu byatobala, ne manyi. Mu ñambilo ya kifwanyikizho, buno bungauzhi bwaamba’mba, bino bintu byawama byaambijile mushiji amba ekale na mbolezha, kabiji mushiji naye waambijile mwiulu amba munokeshe mvula. Kabiji mwiulu namo mwakonsheshe kwambila Lesa amba apane makumbi a mvula. Abino byonse byafwainwe kwikalako kuba’mba aba bashajilepo babwelelenga bakekale na bya kuja byavula. Mutumwa Paulo ne Petelo baingijishe Hoseya 2:23 kutazha ku kukonkanya bena Isalela ba ku mupashi bashalapo.—Loma 9:25, 26; 1 Petelo 2:10.

Lufunjisho Kotuji:

1:2-9; 3:1, 2. Akimonai Hoseya byo epaine kwikala mu oa masongola mu kukebatu kukokela byamwambijile Lesa. Umvwe ke kikebewe kwingila mwingilo wa Lesa, abya ne atweba tupelela pepi mu kwipana kusha bintu byetu byo twatemwa?

1:6-9. Yehoba washikwa bantu boba bukende bwa ku mupashi, byonkatu byo ashikwa aba boba bukende bwa ku mubiji.

1:7, 10, 11; 2:14-23. Yehoba wafikizhe mulaye ye alayile bena Isalela ne bena Yuda. Byambo bya Yehoba kimye kyonse bifikizhiwa.

2:16, 19, 21-23; 3:1-4. Yehoba walaya kulekelako mambo boba balapila kya kine. (Nehemiya 9:17) Byonka biji Yehoba, ne atweba twafwainwa kubilanga bantu lusa.

‘YEHOBA WAJINGA NA BYAMBO’

(Hoseya 4:1–13:16)

‘Yehoba wajinga na byambo byo asakile kwibambila aba baikalanga mu ntanda.’ Mambo ka? Mambo ‘mu ntanda kechi mwajinga bukine nangwa buchechetu ne, nangwa lusa, nangwa maana a kuyuka Lesa ne.’ (Hoseya 4:1) Aba bena Isalela basatukile batendekele kuba bujimbijimbi ne kwipaya bantu, kabiji baubilenga bulalelale bwa ku mubiji ne bwa ku mupashi. Mu kifulo kya kuketekela mwi Lesa kuba’mba ebakwashe, ‘baichilenga ba ku Ijipita, kabiji bayilenga ku Asilya’ na kukeba bukwasho.—Hoseya 7:11.

Yehoba waambile luzhachisho lwanji amba: “Bena Isalela bebapelula kala.” (Hoseya 8:8) Bufumu bwa bena Yuda nabo bwajinga na mambo. Hoseya 12:2 waamba’mba: “Yehoba uji na mambo a kwibashiina bena Yuda, kabiji ukebakabisha bena Yakoba monka mwayila byubilo byabo, ne kwibafweta monka mwayila mingilo yabo.” Bino Lesa walayile kwibapokolola, mambo walayile’mba: “Nkebapokolola ku bulume bwa Kalunga ka bafu ne kwibakula ku lufu!”—Hoseya 13:14.

Mepuzho a mu Binembelo Akumbulwa:

6:1-3—Ñanyi waambilenga amba: “twayai, tubwele kwi Yehoba”? Kampe bena Isalela babujile bukishinka kyamweka bo betundaikilenga bene na bene kuba’mba babwele kwi Yehoba. Umvwe byo byo kyajinga, ko kuba’mba, bebepekezhengatu kulapila. Butemwe bwabo bwaubiletu nobe “jikumbi ja lukelo . . . kabiji nobe kime kikunchika bukiji.” (Hoseya 6:4) Nangwa kampe Hoseya ye wasashijilenga bantu kubwela kwi Yehoba. Monse mo kyakonsheshe kwikela, aba bangikazhi basatukile ba mu bufumu bwa bisaka jikumi bwa bena Isalela bafwainwe kulapila kya kine ne kubwela kwi Yehoba.

7:4—Mu ñanyi jishinda aba bena Isalela bajinga bankende mo baikejile nobe ‘kitofu kyo batwisha kyuya’? Bino byambo bimwesha bukata bwa bubi bwajinga mu michima yabo.

Lufunjisho Kotuji:

4:1, 6. Pa kuba’mba twitabilwe kwi Yehoba, twafwainwa kutwajijila na kufunda pe aye ne kwingijisha bintu byo tufunda.

4:9-13. Yehoba ukatotolwesha aba boba bulalelale ne kuba mpopwelo yasombela.—Hoseya 1:4.

5:1. Aba batangijila bantu ba Lesa kechi bafwainwa kusenduka mu lwitabilo ne. Umvwe basenduka mu lwitabilo bakonsha kongola bamo nabo kutendeka kuba mpopwelo ya bubela. Kino kyakonsha kwikala ‘nobe kitewa kabiji nobe bukonde’ kwi abo.

6:1-4; 7:14, 16. Kumweshatu mu byambo amba walapila ke bukamfutumfutu kabiji kyo kyatutu. Pa kuba’mba ndengamambo obilwe lusa kwi Lesa, wafwainwa kumwesha lulapilo lwa kine, luno lulapilo lumweshiwa kupichila mu kubwela ku bintu bya “mwiulu mwine,” ko kuba’mba kutendeka kuba mpopwelo ya kine. Byubilo byanji byafwainwa kwikela monka mwayila mizhilo ya Lesa.—Hoseya 7:16.

6:6. Umvwe muntu ke alenge mambo, kimweshatu amba kechi uji na butemwe bwa kishinka mwi Lesa ne. Kafwako bitapisho biji byonse bya ku mupashi byakonsha kufuta ano mambo ne.

8:7, 13; 10:13. Jifunde jaamba’mba “kyo abyala muntu kyo kyonka kyo akanowa” jaingijile ku bena Isalela bapopwelanga bankishi.—Ngalatiya 6:7.

8:8; 9:17; 13:16. Bungauzhi bwaambilenga pa bufumu bwa ku kabeta ka ku buyeke bwaishile kufikizhiwa kimye muzhi mukatampe wa Samaliya kyo bamutambwile ku bena Asilya. (2 Bamfumu 17:3-6) Twafwainwa kuketekela’mba Lesa ukoba byo aamba ne kufikizha byonse byo alaya.—Kubala 23:19.

8:14. Yehoba watumine “mujilo mu mizhi yabo [bena Yuda]” mu 607 B.C.E. kupichila mu kwingijisha bena Babilona baonawine Yelusalema ne ntanda ya bena Yuda. (2 Byambo bya Moba 36:19) Byambo bya Lesa bifikizhiwa.—Yoshua 23:14.

9:10. Nangwa kya kuba bena Isalela bepaine kwi Lesa wa kine, ‘bayile ku Baela-peola ne kwipana abo bene ku kyokya kintu kya bumvu.’ Twafwainwa kufunjilako ku kya kumwenako kyabo kyatama ne kumona kuba’mba twatwajijila na kwipana kwi Yehoba.—1 Kolinda 10:11.

10:1, 2, 12. Twafwainwa kwingijilanga Lesa na muchima wabula bujimbijimbi. Umvwe ‘twibyajila atwe bene bya bololoke, tunowa bya butemwe.’

10:5. “Bete-avena” (kilumbulula’mba “Nzubo Mubiwa Bintu Byatama”) ke jizhina ja mukeyu japanwa ku Betele (kilumbulula’mba, “Nzubo ya Lesa”). Kimye mwana ñombe nkishi wa ku Bete-avena kyo bamutwajile mu buzha, bangikazhi ba mu Samaliya bamujijile mabingo. Ke bumbulwamaana kuketekela nkishi wabulapotu ne bumi, kabiji wakonsha kubula nangwa kwipulusha aye mwine ne!—Salamo 135:15-18; Yelemiya 10:3-5.

11:1-4. Kimye kyonse Yehoba ubila bantu banji byawama. Kukokela Lesa kechi kuleta lumanamo ne.

11:8-11; 13:14. Byambo bya Yehoba byo aambile pa mambo a kubwezhiwa kwa bantu banji ku mpopwelo ya kine ‘kechi byabweleletu byatu kwi aye ne.’ (Isaya 55:11) Mu 537 B.C.E., aba bashajilepo bayile mu buzha ku Babilona bebakasulwile ne kubwelamo ku Yelusalema. (Ezela 2:1; 3:1-3) Byonse byalaya Yehoba kupichila mu bangauzhi banji bikafikizhiwa.

12:6. Twafwainwa kukosako na kumwesha butemwe bubula kwaluka, kuba bololoke, ne kuketekela mwi Yehoba kimye kyonse.

13:6. Bena Isalela ‘baikuchile, ponkapo batatwile kwitota, ne kuvulama bamuvulamine [Yehoba].’ Ne atweba twafwainwa kujimuka kuchina twakeya kutendeka kwitota.

“MASHINDA A YEHOBA AOLOKA”

(Hoseya 14:1-9)

Hoseya wasashijile’mba: “Anweba bena Isalela bwelai kwi Yehoba Lesa wenu, mambo bubi bwenu bwimutuntwisha.” Wakambizhe bantu kwamba kwi Yehoba amba: “Tulekelaiko mambo etu onse, mwitutambule na lusa, kabiji tukalambulanga byambo bya lutotelo nobe milambo.”—Hoseya 14:1, 2.

Ngubabibi walapila wafwainwa kubwela kwi Yehoba, kulondela mashinda anji, ne kupana bitapisho bya kumutota. Mambo ka? Mambo “mashinda a Yehoba aoloka, ne baoloka mo mo benda.” (Hoseya 14:9) Tusangalala bingi kuba’mba “mu moba akapelako [bavula] bakeya kwi Yehoba kasa bazakama amba: Tutambule bibusa byanji.”—Hoseya 3:5.

[Kipikichala pa peja 15]

Bwikalo bwa kisemi kya kwa Hoseya bwamwesheshenga Yehoba byo aubilenga na bena Isalela

[Kipikichala pa peja 17]

Samaliya byo aonawinwe mu 740 B.C.E., bufumu bwa ku kabeta ka ku buyeke bwa bena Isalela bwapwile

    Mabuku a mu Kikaonde (1992-2025)
    Shinkai
    Shinkulai
    • Kikaonde
    • Tuminaiko Bakwenu
    • Byo Mukeba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Shinkulai
    Tuminaiko Bakwenu