Jishimikila ja Bwikalo
“Ku Kuboko Kwenu kwa Kilujo Kuji bya Lusekelo Myaka ne Myaka”
Byashimikizha ba Lois Didur
Abya mwakijizhanyapo kala amba: ‘Nanchi inge nekilekeletu nyi’? Panyuma ya kupwisha myaka 50 mu mwingilo wa kimye kyonse, kechi mvulukapo kintu nangwa kimo kyatama kyafumine mu kwikela ku kuboko kwa kilujo kwa Yehoba ne. Lekai nemubule kyo naambila bino.
NASEMENWE mu 1939 ne kukomena ku muzhi mu muzhi wa Saskatchewan, ku Canada, pamo na bakolojami babakazhi basatu ne bankasami babiji, wamulume ne wamukazhi. Twaikalanga bingi bulongo pa fwamu. Juba jimo Bakamonyi ba kwa Yehoba bafwakashijile batata, nebepwizhe inge Lesa uji na jizhina. Betumwesheshe jizhina ja kuba’mba Yehoba mu Salamo 83:18. Kino kyandengejile kukeba kufunda Mambo a Lesa ne kuyuka byavula pe aye.
Mu yoya myaka baana baba njimi bayanga ku masukulu a ku mizhi ajingatu na kakibamba kamo kufika mu guledi 8. Baendanga miseke yalepa pa bambili nangwa panshitu. Bafunjishi bebalamanga ku bansemi ba mu yoyo mpunzha. Mwaka wafikile wa bansemi bami wa kulamako mufunjishi umo, ba John Didur.
Kechi nayukile’mba nabo batemenwe bingi Mambo a Lesa ne. Natundaikanga kipanyi kya bamulwila ntanda kyajingamo batata kyatundaikanga kuba’mba bantu bonse bajitu pamo. Ba John baambijile munshi amba: “Kafwako muntu uji na lūsa lwa kulama bakwabo bantu ne. Lesa ye wafwainwatu kulama bantu.” Kino kyandengejile kutendeka kwisamba nabo.
Na mambo a kuba’mba basemenwe mu 1931, ba John baumvwanga bantu byo bamanamanga kimye kya nkondo. Nkondo ya bena Korea byo yatendekele mu 1950, baipwizhe bakulumpe ba machechi bavula kyo bevwangilanga mu nkondo. Bonse bakumbulanga’mba kijitu bulongo bena Kilishitu kulwako nkondo. Juba jimo baipwizhe Bakamonyi ba kwa Yehoba bwipuzho buntu bumo. Bebatangijile Binembelo bimwesha bena Kilishitu batanshi byo bamonanga kulwa nkondo. Ba John babatizhiwe mu 1955. Mwaka walondejilepo ne amiwa nabatizhiwe. Bonse twayukile kuba’mba twafwainwa kwingijila Yehoba mu bwikalo bwetu bonse. (Sala. 37:3, 4) Mu July mu 1957, twisongwele ne ba John.
Javula pa mwaka pa mwaka juba jo twisongwele po paikelanga kushonkena kwa nkambi. Twaikalanga bingi na lusekelo kwikala pamo na balongo bavula banemeka masongola. Kukonkana kwa byalo kutanshi ko twatainweko kwajinga kwa mu 1958. Twajinga batanu bayile ku Muzhi wa New York na motoka kufuma mu muzhi wa Saskatchewan. Mulungu umo wapwile na kwenda mute, bufuku twapopanga tente ne kulaala. Twaumvwine bingi bulongo mulongo ye twataine ku Bethlehem, mu Pennsylvania byo etwichile kuya na kulaala ku nzubo kwanji. Uno mulongo witutele bingi muchima kabiji byo twakafikile mu Muzhi wa New York, kechi twatokolokele ne. Kuno kukonkana kwa byalo kukatampe kwitulengejile kumona buneme bwa kwingijila Yehoba. Byonka byanembele nyimbi wa masalamo amba: “Ku kuboko kwenu kwa kilujo kuji bya lusekelo myaka ne myaka.”—Sala. 16:11.
BUPAINIYA BWA KIMYE KYONSE
Byo papichile mwaka umo, mu 1959, twaingijilenga bupainiya saka twikala mu kazubo kacheche ka mawilo pa mutumba mu Saskatchewan. Twamonanga kwalepa ne monse mwapelela nyaunda mo twasapwilanga.
Juba jimo, twatambwijile nkalata kufuma ku ofweshi wa musampi. Nanyemejile kwaingijilenga ba John pa talakita. Ino nkalata yajinga ya kwitutuma kuya na kwingila bupainiya bwiikajila ku Red Lake ku Ontario. Kechi twayukileko ne, twatolele mapu ne kumona kwaikela ino mpunzha.
Kwapusene bingi na ko twaikalanga kwabujile bichi byavula. Mwajinga mungye, mu mitwanshi kabiji ku bwipi kwajinga tumataunyi tucheche twajinga kwipi na mukochi ye bapoyangamo ngolode. Byo twakebelenga mwakulaala pa juba jitanshi, kashimbi umo witumvwine saka tubena kwisamba na wakinkalankulo. Uno kashimbi wayile lubilo ku bainanji abo betupele mwakulaala bobo bufuku. Mu kibamba mwajinga mwanya mwajinga bingi ndochi. Byo bwakile lukelo, twataine nzubo ya bichi ya bibamba bibiji, kechi mwajinga bipona ne mipompi ya mema ne, mwajingatu kishomeka kya kubanzamo mujilo. Twapotanga bintu byo baingijishapo kala mu kashitolo kabiji twaikalanga na byonse byo twakebanga.
Mpunzha ikatampe nobe makilomita 209 kufuma ko twaikalanga kechi mwajinga kipwilo ne. Bavula baingilanga mu mukochi wa ngolode bafumine ku Europe, betwambilanga’mba tukebakebelepo Baibolo wa mu mulaka wabo. Papichiletu kimye kicheche twatendekele kufunjisha Baibolo bantu 30. Mu bañondo batanu na umo, twalengele kipwilo kicheche.
Bamwatawanji mwanamukazhi umo ye twafundanga nanji batumijile lamya pulishiti wabo kuba’mba eye na kubula bakazhi babo kufunda ne atweba kyo kwatamina. Uno pulishiti witubujile’mba pa bintu byo tufunjisha, twafwainwa kufunjishanga ne pa Balesa Basatu. Uno mwanamukazhi watolele Baibolo wa ku Katolika ne kwambila pulishiti amba ambe paimenejile byo aambilenga. Pulishiti watayile Baibolo pa tebulu ne kwamba’mba kechi nafwainwa kutanga ne. Pa kuya waambile mu ki Ukrainian amba betupange mu nzubo kabiji kechi bafwainwa kwituswisha kwikalamo jibiji ne. Kechi wayukile amba ba John bomvwa ki Ukrainian ne.
Byo papichiletu moba acheche, twafumine ku Red Lake mambo ba John bebafunjishe kwingila bukalama bwa mwanzo. Nangwa byonkabyo, byo papichile mwaka umo, bano bamwatawabo bajinga pa bailenga ku lubatizhilo kimye ba John kyo baambilenga jashi ja lubatizhilo pa kushonkena kwa nkambi. Batendekele kutanga Baibolo kufumatu kimye kyo twisambile nabo pamo na pulishiti.
KUPAYANKANA MU MWINGILO WA BUKALAMA WENDA
Mu mwingilo wa bukalama wa mwanzo, twaikalanga na bisemi byapusana pusana. Twitemenwe bingi na betutambwilanga mu mazubo abo ne kwitushimikizhako mwapita bwikalo bwabo. Kimye kimo twafikijile mu kibamba kya peulu mwatalalanga bingi kimye kya mwela wa mebele. Lukelokelo, nyenga wakikulumpe watwelanga kishinshi na kwambula ka kitofu. Kabiji waletanga mema a kyuya mu mvukuto kuba’mba twinengezhe kuya na kwingila. Twafunjileko byavula ku muchima wakifyele wa uno nyenga.
Kwingila mwingilo wa bukalama wenda kwandengejile kufwenya kwipi ne Yehoba. Mu mwanzo ku Alberta mwajinga taunyi mwajinga mukochi ku Buyeke mwaikalanga nyenga. Jibumba ja Yehoba jamumonanga byepi uno nyenga waikalanga kwabujile kipwilo? Inge papita bañondo batanu na umo, twayanga na ndeke ne kwingilako nanji mulungu umo mu mwingilo ne kupwila nanji byonka byo twaubanga na kipwilo kyajinga mu muzhi mukatampe. Kino kyamuvululangamo kifyele kya Yehoba ku bantu banji bapasha mikooko.
Twituminanga makalata na bavula betutambwilanga. Kino kindengela kuvuluka bupe butanshi bwampele ba John, kibokoshi kya mapepala a kunembapo. Twaumvwanga bulongo kwitumina makalata na balunda kwingijisha ano mapepala. Ne luno nkivuluka kyokya kibokoshi kya mapepala.
Byo twajinga mu mwanzo ku Toronto, mulongo wafumine ku Betele ku Canada, watumine lamya ne kwitwipuzha inge twakonsha kutemwa kwingijila pa Betele. Ñanyi juba jo akebelenga’mba tumukumbule? Waambile’mba kesha inge kyakonsheka. Kabiji twamubujile’mba kijitu bulongo.
MWINGILO WA PA BETELE
Mingilo yapusana pusana yo twaingijile itulengejile kuyuka buwame bwavula bufuma mu kuboko kwa Yehoba. Byobyo kyajinga ne kimye kyo twayile pa Betele mu 1977. Kwingijila pamo na bashingwa bamo kwitulengejile kumona byubilo byabo byapusana pusana ne byo banemeka Mambo a Lesa.
Bwikalo bwakatataka mu Betele bwawamine bingi. Kyakumwenako, bivwalo byami byaikalanga mo balamina bivwalo kechi mu kyola ne, kabiji twapwilanga mu kipwilo kimo. Kununga pa mwingilo wami, naumvwanga bingi bulongo kuzhokolosha bantu baiyanga na kufwakasha pa Betele. Balongo baiyanga na kufwakasha nebalumbulwilanga biji mwingilo wa pa Betele, naumvwanga byo baambangapo kabiji nakumbulanga ne mepuzho abo.
Myaka yapwilenga bukiji kabiji mu 1997, ba John bebechile kuya na kutanwa ku Sukulu wa ba mu Kavoto ka Musampi ku Patterson mu New York. Byo bapwishishe betwipwizhe inge twakonsha kuya ku Ukraine. Betutundaikile kulangulukishapo bulongo ne kulombapo. Mabanga jonkaja juba, twapwishishe’mba tuye.
KWITUTUMA KU UKRAINE
Twatainweko ku kukonkana kwa byalo kukatampe kwajinga mu St. Petersburg ku Russia mu 1992, ne kwajinga mu Kiev ku Ukraine mu 1993. Kuno kukonkana kwitulengejile kutemwa balongo betu ba ku Musela wa Europe. Twaikalanga mu nzubo ya kala ya peulu mu Lviv mu Ukraine. Bipenze byatajile ku ka lubanza kacheche kawama po balelele shikombwe mukatampe uchila ne byaje. Naumvwangatu nobe nji pa fwamu ku Saskatchewan. Mu ino nzubo twaikalangamo jikumi na babiji. Pa juba pa juba twakelelanga kupita mu muzhi kuya na kwingila pa Betele.
Twaumvwanga byepi kwingijila mu Ukraine? Kwingijila pamo na bantu bapita mu makatazho, nabiji kwibakanya ne kwibakasa mu tuleya kwitulengelanga kwikepesha bingi. Nangwa bapichile mu byonse bino, lwitabilo lwabo kechi lwakokele ne. Inge twibasanchila bakumbulanga’mba, “Twaingijilenga Yehoba.” Bayukile’mba kechi bajinga bunke ne. Nangwatu luno inge mwasanchila muntu pa lusa lwanji, wakonsha kukumbula’mba “Sanchilai Yehoba,” mambo wayuka’mba ye Nsulo ya bintu byonse byawama.
Mu Ukraine bavula bendatu panshi pa kuya ku kipwilo, onkao mambo bekala na kimye kyabaya kya kwisamba ne kwikosesha bene na bene. Bakonsha kwenda nangwa jiola jimo. Mu Lviv muji bipwilo kukila pa 50 kabiji bipwilo 21 bingijisha mpunzha imo ikatampe paji Mazubo a Bufumu avula. Pa Mulungu kiwama bingi kumona balongo bavula byo beya na kupwila.
Twaumvwanga bulongo kwingila na balongo ne banyenga bakifyele betukwashanga bingi. Inge kyankatazha kumvwa mulaka, byonka byo kinkatazha ne luno, bantekenya. Bilungi byabo byo bimwesha byo bamba.
Kwiketekela kuji pakachi ka balongo kwamwekele kimye kyo kwajinga kukonkana kwa byalo mu Kiev mu 2003. Popo twafikiletu pa kukanjijila shitima kimye kashimbi umo kyo aishile lubilo kwi atweba ne kunongota’mba: “Nalubilamo, nakankalwa kuyuka kuji bankambo.” Uno kashimbi pa kumona mabaaji o twavwajile wayukile’mba twi Bakamonyi. Wachinchikile bingi kabiji kechi wajijilenga ne. Muka kalama wa mwanzo ye twajinga nanji wamusendele ne kumutwala ku Dipatimenti ya Byeleka ku kibanza. Uno kashimbi wibamwene bankambo yanji. Naumvwine bingi bulongo pa kumona bituketekejile uno kashimbi, nangwa kya kuba kwajinga bantu bavula bingi.
Mu May 2001, balongo ne banyenga bavula bafumine mu byalo byapusana pusana baishile ku Ukraine na kushinkwa ku kuzhijika bishimikwa bya musampi byakatataka. Panyuma ya jashi ja mvula bantu mu kibanza lukelo pa Mulungu, jibumba ja balongo ne banyenga jaishilenga mu mukwakwa kuya na kufwakasha pa Betele. Kechi tukekilubamo ne. Naumvwine bingi bulongo pa kumona balongo ne banyenga byo baendelenga na mushingi kwa kubula kyungwe. Kyandengejile kumona buneme bwa kwingijila Lesa.
BINTU BYAALUKILE NOBE MUKUKOPA KWA JISO
Kyatamine bingi, mu 2004, ba John bebakwachile na kikola kya kabe. Twayile ku Canada ku kipatela. Muchi mutanshi ye bebapele washinchile bingi, kabiji bebabikile mu mwanya mo babika bantu bakolwa bingi. Kyawaminekotu, bakapupulukile. Nangwa kya kuba kwamba kwibakatazhanga, bino meso abo amweshanga lusanchilo ku bonse baiyanga na kwibapempula.
Kechi bakosele ne, byo kyafikile kimye kya milemba bafwile. Naumvwine nobe kuji kintu kikatampe kyo nataya. Ba John ne amiwa twaumvwanga bingi bulongo kwingijila Yehoba. Nafwainwe kuba ka? Nafuukwilepo kubwela ku Ukraine. Naumvwanga bingi bulongo butemwe bwamweshanga kisemi kya Betele ne ba mu kipwilo.
Kafwako kimye kyo twilangulwishepo pa bintu byo twafuukwile kuba mu bwikalo bwetu. Bwikalo bwawamine kabiji twajinga ne na balunda bawama. Nayuka kuji byavula bya kufunda pa buwame bwa Yehoba kabiji nkatwajijila kumwingijila myaka ne myaka mambo nashiinwa kuba’mba ‘ku kuboko kwa kilujo kwa Yehoba kuji bya lusekelo.’
[Mabulañano pa peja 6]
“Kafwako kimye kyo twilangulwishepo pa bintu byo twafuukwile kuba mu bwikalo bwetu”
[Kipikichala pa peja 3]
Pa masongola etu ne ba John
[Kipikichala pa peja 4]
Kimye kyo najinga painiya wiikajila ku Red Lake, mu Ontario
[Kipikichala pa peja 5]
Amiwa ne ba John mu Ukraine mu 2002