MWAYUKA NYI?
Bayudea ba mu myaka kitota kitanshi baubanga byepi pa kuzhiika bafu?
Bayudea bazhiikanga bafu babo inge wafwatu, javula bazhiikanga juba jonka jo afwa. Paji bintu bibiji bibalengelanga kuzhiika bukiji. Kitanshi, ku byalo bya ku musela, bitumbi bibola bukiji na mambo a kyuya kikalako. Kya bubiji, balangulukanga amba kuleka kitumbi kwa kubula kwikizhiika pa moba avula, kwamweshanga kubula mushingi ku wafwa ne ku kisemi kyanji pamo.
Mu Mambo Awama ne mu buku wa Byubilo, mwanembwa kuzhiika kuna kwaubiwe pa juba ja lufu. (Mateo 27:57-60; Byubilo 5:5-10; 7:60–8:2) Muka Yakoba ye atemenwe bingi aye Lechela wafwile kimye Yakoba ne kisemi kyanji kyo bajinga pa lwendo. Mu kifulo kya kutwala mubiji na kuzhiika ku balongo banji, Yakoba wamuzhiikile mu kilende “ku jishinda ja . . . Betelema.”—Ntendekelo 35:19, 20, 27-29.
Mashimikila a mu Baibolo aamba pa nzhiikilo ya bafu imwesha kuba’mba Bayudea batangako bingi muchima ku mubiji wa wafwa. Bakilongo ne balunda baovwanga mubiji wa wafwa, kumushinga binunka bulongo ne maanyi, ne kumuvunga mu bisapi. (Yoano 19:39, 40; Byubilo 9:36-41) Bakinkalankulo ne bantu bakwabo baiyanga na kujila, ne kutekenesha kisemi kya wafwa.—Mako 5:38, 39.
Nanchi Yesu bamuzhiikile mwayijile kisho kya Bayudea nyi?
Bayudea bavula bazhiikanga bafu babo mu bibwe ne mu bilende mu mabwe atanwanga mu mapunzha avula a mu Isalela. Onkao mambo, balondelanga byaubanga bashakulu. Abalahama, Sala, Izaka, Yakoba ne bakwabotu bebazhiikile mu bibwe byajinga mu Makapela kwipi na ku Hebulona.—Ntendekelo 23:19; 25:8, 9; 49:29-31; 50:13.
Yesu bamuzhiikile mu kilende kyo basongele mu jibwe. (Mako 15:46) Kino kilende kyajinga na pa ka kibelo kacheche. Mukachi mwajinga bibamba byavula, nangwa’mba byauba nobe mashelufu byo basongele mu mabwe mwakubika ba mu kisemi bafwa. Inge mubiji wabola, basendanga bikupa ne kwibibika mu kibokoshi kya jibwe, byonka byajinga kisho kya mu moba a kwa Yesu. Kino kibalengelanga kwikala na mpunzha ya kuzhiikamo bakwabo bakafwanga kulutwe.
Juba ja sabado jazhila ja kukokolokelamo kwesakana na mizhilo yo bapele Mosesa kechi jaswishishe Bayudea kuzhiika bafwa pa jonka jino juba ne. Yesu byo afwile saka kwashala maola asatu kuba’mba juba ja Sabado jitendeke, Yosefwa wa ku Alimatea ne bakwabo bamuzhiikiletu kwa kubula kunengezha bulongo mubiji wanji. (Luka 23:50-56) Na mambo a kino, balunda ba kwa Yesu bamo bayile ku kilende kyanji panyuma ya Sabado pa kuba’mba bapwishe bulongo byo babujile kuba.—Mako 16:1; Luka 24:1.