Byambo Bikwabo bya mu Mutanchi wa Kupwila kwa Bwikalo ne Mwingilo
FEBRUARY 3-9
BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA | NTENDEKELO 12-14
“Lulayañano Lukaleta Mapesho ku Bantu Bonse”
it-1 522 jifu. 4
Lulayañano
Lulayañano lwa Lesa ne Abalahama. Luno ke lulayañano Lesa lo alayañene ne Abalahama kimye Abulama (Abalahama) kyo aabukile mukola wa Ufelata pa kuya ku Kenana. Lulayañano lwa Mizhilo lwaikeleko byo papichile myaka 430. (Nga 3:17) Abalahama byo aikelenga mu Mesopotamya mu muzhi wa Ula wa bena Kalodeya, Yehoba wamubuujile kuviluka ne kuya na kwikala mu kyalo kingi kyo amubujile. (By 7:2, 3; Nt 11:31; 12:1-3) Pa Kulupuka 12:40, 41 (LXX) paamba’mba aya myaka 430 yo baikele mu Ijipita ne mu Kenana byo yapwile, “pa jonkaja juba,” bena Isalela ‘bafumine’ mu Ijipita mo bajinga bazha. Bafumine mu Ijipita pa juba ja Nisanyi 14, mu mwaka wa 1513 B.C.E., ne jino juba jo jaikele juba ja Kijiilo kya Lupitailo. (Lup 12:2, 6, 7) Kino kimwesha’mba Abalahama waabukile mukola wa Ufelata pa kuya ku Kenana pa Nisanyi 14, mu 1943 B.C.E., kabiji kyamweka jo juba Lesa jo alayañene lulayañano ne Abalahama. Abalahama byo afikile ku Shekema saka atwela kala mu Kenana, Lesa wamwekele kwi aye jikwabo ne kumubula pa mulaye ye amulayile patanshi amba, “Kino kyalo nkekipana ku baana bobe [mu Kihebelu, “lukunwa”].” Bino byambo bimwesha’mba lulayañano Lesa lo alayañene ne Abalahama lwakwatankana na mulaye ye alayile mu bujimi bwa Edena, kabiji lwasolwele’mba “lukunwa” ukasemwa mu kisemi kya bantu. (Nt 12:4-7, tubyambo twa munshi) Yehoba wanungilepo byambo bikwabo byatokeshepo pa uno mulaye. Bino byambo biji pa Ntendekelo 13:14-17; 15:18; 17:2-8, 19; 22:15-18.
w89 7/1 3 jifu. 4
Ene Mambo o Twafwainwa Kuyukila Bishinka pe Abalahama
Uno mulaye wanemene bingi, kabiji Abalahama wamumvwine pa bimye bikwabo bibiji. (Ntendekelo 18:18; 22:18) Mambo pa kufikizha uno mulaye, Lesa ukasangula ne bantu ba mu bisemi byazhiya. Bano bantu bo bakasangula bakekala bingi bulongo, mambo bavula byo bakasangulwa bakataana ntanda saka iji nobe Paladisa waelele bansemi betu batanshi. Kepo bakebafunjisha byo bafwainwa kuba pa kuba’mba bakekale na bumi bwa myaka ne myaka.—Ntendekelo 2:8, 9, 15-17; 3:17-23.
it-2 213 jifu. 3
Mizhilo
Kwesakana na byo baubanga kala, bashayuka bamo baamba’mba pa kupotesha muntu mpunzha, bamutwalanga patuntama pa kuba’mba amone mwapela yoyo mpunzha. Inge muntu ubena kupota waamba’mba, “Namona,” ko kuba’mba waswa kwesakana na mwayijile mizhilo. Yehoba byo alaile Abalahama kuba’mba ukamupa kyalo kya Kenana, wamwambijile kutala ku makonka onse ana a kyokya kyalo. Abalahama kechi waambile’mba “Namona” ne, kampe na mambo a kuba’mba Lesa waambile’mba ino ntanda ya Mulaye ukeipaana ku baana ba kwa Abalahama. (Nt 13:14, 15) Mosesa waimenejilengako bena Isalela bamwambijile “kumona” ntanda, kabiji kwesakana na byo twaamba peulu po, inge byamba bashayuka bya kine, kino kyalumbulwilenga kwibapa bena Isalela ntanda, yo batambwile byo batangijilwenga ne Yoshua. (Mpi 3:27, 28; 34:4; langulukai ne pa byaubile Satana kwi Yesu byanembwa pa Mat 4:8.) Kikwabo kyo baubanga pa kupota mpunzha ke kupitañana mu ino mpunzha nangwa’mba kutwelamo na kwiimona saka ukyangye kwiitambula. (Nt 13:17; 28:13) Mabuku amo a kala amwesha’mba babalanga ne bichi bijimo pa kupotesha mpunzha.—Esakanyaiko Nt 23:17, 18.
Kukeba Bishinka Bikwabo Byanema
Pwishainga Makatazho mu Butemwe
12 Baibolo ufunjisha bakalume ba Lesa byo bakonsha kupwana inge bapusenamo na bakwabo. Kya kumwenako, Abalahama ne mwipwa wanji, aye Lota bajinga na banyama bavula bingi, kabiji bakafunga babo batendekele kwitobosha mambo mpunzha ya kuba’mba bonse bekalemo yakepele. Na mambo a kuba Abalahama wakebelenga mutende, waswishishe Lota kusala mpunzha yawama. (Ntendekelo 13:1, 2, 5-9) Twakonsha kufunjilako byawama kwi aye. Nanchi Abalahama washajilepo pa bintu byawama na mambo a bumpanyi bwanji nyi? Kwalepeshatu. Panyumatu ya bino, Yehoba walayile Abalahama amba ukamupesha na bintu byavula bingi kukila byo ashile. (Ntendekelo 13:14-17) Kino kitufunjishapo ka? Kimo kimye twakonsha kushalapo pa bintu bimo na mambo a kukeba kupwana na bakwetu mu butemwe, pano bino Yehoba uketupesha pa muchima wetu wa butemwe.
it-2 683 jifu. 1
Ñanga wa Lesa
Melekizedeke mfumu wa Salema wajinga ñanga wa Lesa (ko·henʹ) wapusanako na bañanga bakwabo. Baibolo kechi waambapo pa kisemi mo afumine, ko asemenwe nangwa pa lufu lwanji ne. Buñanga bwanji kechi bwajinga bwa kuswana ne. Kechi wajingapo na ye aswaine nangwa wamuswaine pa bufumu ne. Melekizedeke wajinga na bifulo bibiji, wajinga mfumu kabiji ñanga. Buñanga bwanji bwakijile bwa bena Levi. Abalahama mushakulu wa kwa Levi wapaine bya bujikumi kwi Melekizedeke, Levi saka akyangye kusemwa. Onkao mambo, Levi wapaine bya bujikumi kwi Melekizedeke kupichila mwi Abalahama mushakulu wanji. Abalahama byo apaine bya bujikumi kwi Melekizedeke, Melekizedeke wapesheshe Abalahama. (Nt 14:18-20; Heb 7:4-10) Kyamwekeshatu patoka kuba’mba Melekizedeke waimenejilengako Yesu Kilishitu, aye “ñanga wa myaka ne myaka byonka byajinga Melekizedeke.”—Heb 7:17.
TAIKO MUCHIMA KU MWINGILO WA KUSAPWILA
Abalahama Wajinga Mwanamulume Wabujile Moyo
Sala wasongwelwe ku mwanamulume wa lwitabilo. Bino Sala naye wajinga na byubilo byawama, kya kuba pa bimye bisatu Baibolo wamutongola pa jizhina ne kwamba’mba banabakazhi bonse bakamwa Lesa bafwainwa kufunjilako kwi aye. (Isaya 51:1, 2; Bahebelu 11:11; 1 Petelo 3:3-6) Nangwa kya kuba Binembelo kechi byaamba byavula pa uno mwanamukazhi wa kishinka ne, bino tuji na bishinka bitumwesha kuba’mba wajinga mwanamukazhi wawama.
Akilangulukai pa byaubile Sala kimye Abalahama kyo amubuujile’mba Lesa wibambila kufumamo mu muzhi wa Ula. Kwa kubula ne kuzhinaukatu ne, wafwainwa wiipwizhenga’mba: ‘Nanchi tubena kuya pi? Mambo ka o tubena kuvilukila? Tukekalanga byepi, kabiji tukajanga ka?’ Kampe waumvwine ne bulanda pa kusha balongo banji ne balunda nanji, kabiji kechi wayukile inge bakamonañanapo jibiji nangwa ne. Nangwa kya kuba Sala waakaminwe bino bintu byonse, bino waswile kuya, mambo waketekejile kuba’mba Yehoba ukamupesha pa lukookelo lwanji.—Byubilo 7:2, 3.
Twamona kuba’mba Sala wajinga na lukookelo lukatampe kwi Lesa. Bino kechi kyo kyonkatu ne, Sala wajinga mukazhi wawama bingi ku bamwatawanji. Sala kechi walengululanga bamwatawanji inge bafuukulapo bya pa kisemi ne, bino wibanemekanga ne kukookela lutangijilo lwabo mambo bo bajinga mutwe wa kisemi. Kino kyamulengejile kwikala mwanamukazhi wawama, wajinga na buuya bwa mu muchima, ko kuba’mba byubilo byawama.—1 Petelo 3:1-6.
Banabakazhi basongolwa bakonsha kufunjilako ka kwi Sala? Mwanamukazhi wa jizhina ja Jill, waikala mu masongola pa myaka 30, waambile’mba: “Kwi Sala nafunjilako kuba’mba nafwainwa kukasuluka kubuula bamwatawami byonse byo mbena kulanguluka. Nangwa byonkabyo nayuka kuba’mba byo baji mutwe wa kisemi, bo baji na mwingilo mukatampe wa kufuukula bya mu kisemi. Kabiji inge bafuukulapo kintu, nafwainwa kukookela ne kwibakwashako kumona kuba’mba bintu byaikala monka mo bafuukwila.”
Kishinka kikatampe kyo tufunjilako kwi Sala ke kino: Nangwa kya kuba walambile bingi pa meso, bino Sala kechi wilundumikile na mambo a buuya bwanji ne. (Ntendekelo 12:10-13) Pakuba aye wipelwile ne kutundaika Abalahama mu bintu byonse byo bapichilemo mu masongola abo. Kwa kubula ne kuzhinaukatu ne, Abalahama ne Sala bepelwile bingi kabiji bajinga ba kishinka. Betemenwe bingi kabiji beletelanga lusekelo mu masongola abo.
FEBRUARY 10-16
BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA | NTENDEKELO 15-17
“Mambo ka Yehoba o Atumbijile Abulama ne Selai Mazhina Akwabo?”
it-1 817
Mambo, Kukeba Mambo
Nangwa byonkabyo, bantu balubankanya javula mu byo boba. Bantu bonse baswaine bundengamambo kwi Adama ne Evwa. (Lo 5:12; Sl 51:5) Nangwa kya kuba Yehoba kechi ulengapo mambo ne, bino witubila lusa mambo “wayuka bulongo byo twalengwa, uvuluka’mba twi lukungu.” (Sl 103:13, 14) Wamonanga muntu wa lukookelo aye Nowa amba “wajinga walumbuluka mukachi ka bantu bajingako mu moba anji.” (Nt 6:9) Lesa wakambizhe Abalahama amba, “Wafwainwa kwikala wa kishinka kabiji walumbuluka kwi amiwa.” (Nt 17:1) Nangwa kya kuba bano banabalume babiji bajinga bambulwa kulumbuluka kabiji bafwile, bino Yehoba wibamonanga’mba baoloka, mambo “Yehoba utala mu muchima.” (1Sa 16:7; esakanyaiko 2Mf 20:3; 2 Mo 16:9.) Kabiji Yehoba wakambizhe bena Isalela amba: “Anweba mwafwainwa kwikala babula mambo kwi Yehoba Lesa wenu.” (Mpi 18:13; 2 Sa 22:24) Yehoba wapaine Mwananji walumbuluka (Heb 7:26) kwikala bukuzhi bwetu. Na mambo a buno bukuzhi, Yehoba umona bantu bamukookela kabiji baji na lwitabilo amba “baoloka” nangwa’mba babula mambo. Uba bino kwa kubula kulubako bololoke bwanji ne bunchibamambo bwaoloka.—Lo 3:25, 26; monai BUKISHINKA; BULUMBULUKE.
it-1 31 jifu. 1
Abalahama
Baikele mu Kenana myaka kukila pa jikumi, bino Sala wakijinga ñumba. Kepo Sala afuukwilepo kupana wa mwingilo wanji mwina Ijipita aye Hegala ku mwatawanji kuba’mba amusemene mwana. Abalahama waswile. Mu mwaka wa 1932 B.C.E., Ishimela wasemenwe, Abalahama saka aji na myaka 86. (Nt 16:3, 15, 16) Kabiji papichile myaka ikwabo yavula. Mu mwaka wa 1919 B.C.E., Abalahama saka afikizha myaka 99, Yehoba popo amukambizhe kutwala banabalume bonse ba mu nzubo yanji ku mukanda, kwikala kayukilo ka lulayañano lwajinga pakachi kabo ne Yehoba. Kabiji pa kyonkakya kimye, Yehoba popo apele ne Abulama jizhina ja Abalahama ne kumwambila’mba “nkakulengela kwikala shanja bisaka byavula.” (Nt 17:5, 9-27; Lo 4:11) Palutwe kacheche, Abalahama watambwijile bamalaika basatu baishile mu mibiji ya bumuntu baimenejilengako Yehoba. Bano bamalaika babujile Sala amba ukemita ne kusema mwana wamulume, mwaka walondejilepo saka akyangye kupwa.—Nt 18:1-15.
w09 2/1 13
Jizhina byo Jilumbulula
Yehoba watumbile bantu bamo mazhina emenako bimo mu bungauzhi. Langulukai pe Abalahama, jizhina janji jitanshi ja Abulama jilumbulula’mba “Nsemi wa Mulume Bamutumbijika.” Bino Yehoba wamutumbile jizhina jikwabo ja kuba’mba Abalahama, jilumbulula’mba, “Shanja Jibumba Jikatampe.” Ne kya kine, monka mwayila jino jizhina, Abalahama waikele shabo bisaka bya bantu byavula. (Ntendekelo 17:5, 6) Akilangulukai ne pa jizhina ja muka Abalahama aye Selai, kyamweka jilumbulula’mba “Lutobo.” Selai wafwainwa waumvwine bingi bulongo Lesa byo amupele jizhina ja kuba’mba “Sala,” jilumbulula’mba “Mwanamukazhi wa ku Bufumu,” jamwesheshenga’mba ukekala mushakulu wa mafumu.—Nt 17:15, 16.
Kukeba Bishinka Bikwabo Byanema
it-1 460-461
Ndonda ya Kisemi
Yehoba wabuujile Abulama (Abalahama) amba: “Uyuke kino kwa kubula kuzhinauka amba baana bobe bakekala benyi mu kyalo kyabula kyabo kabiji bakebanonka buzha ku bantu bekalamo ne kwibamanyika myaka 400.” (Nt 15:13; monai ne By 7:6, 7.) Bino byambo Lesa wibyambile nswanyi nangwa’mba “lukunwa” aye Izaka saka akyangye kusemwa. Mu mwaka wa 1932 B.C.E., Abulama popo asemejile Ishimela mwi Hegala mwina Ijipita wajinga wa mwingilo wanji. Kabiji Izaka wasemenwe mu mwaka wa 1918 B.C.E. (Nt 16:16; 21:5) Inge twabala myaka 400 kubwela kunyuma, kufuma kimye bena Isalela kyo kyafumine mu Ijipita, ko kuba’mba kimye kyapwile lumanamo lwabo, (Nt 15:14), kubwela myaka 400 kunyuma, isakwitubwezha ku mwaka wa 1913 B.C.E., kimye Izaka kyo ajinga na myaka ya kusemwa itanu. Kyamweka kyo kimye Izaka kyo bamusumwine. Pa kyonkakya kimye Izaka batendekele kumumanyika kwi Ishimela wajinga na myaka 19. Kabiji pa kyokya kimye, Izaka wajinga kala ‘mwenyi mu kyalo kingi.’ Bino byonse bimwesha’mba myaka 400 ya lumanamo yatendekele kimye Izaka kyo batendekele kumumanyika kwi Ishimela. (Nt 21:8, 9) Ano moba bamo bakonsha kwamba’mba byaubilenga Ishimela kumanyika Izaka nswanyi wa kwa Abalahama kechi paji byo bilumbulula ne, mambo banyike byo byo boba. Pano bino, mu moba a kala kechi byo byo bamonanga bintu ne. Kino kimwekela mu byafuukwilepo Sala kuba’mba Hegala ne mwananji aye Ishimela bebapange, kabiji Lesa naye waitabizhe kino. (Nt 21:10-13) Kunungapo, jino jishimikila byo bejinembele mu Baibolo, kimwesha kuba’mba kyaubilenga Ishimela kyajinga kintu kikatampe, kabiji po patendekejile myaka 400 ya kumanyikwa yapwile kimye bena Isalela kyo bafumine mu buzha.—Nga 4:29.
it-1 778 jifu. 4
Kulupuka
“Mu kisemi kya buna.” Twafwainwa kuvulukanga kuba’mba Yehoba wabuujile Abalahama kuba’mba baana banji bakabwela ku Kenana mu kisemi kya buna. (Nt 15:16) Kufuma kimye Lesa kyo alayañene lulayañano ne Abalahama kufika kimye kyafumine bena Isalela mu buzha papichile myaka 430, kabiji nangwa kya kuba mu oa moba bantu baikalanga myaka yavula, bino bisemi byapichilepo mu yoya myaka 430 byakijile pa bina. Pano bino myaka yaikele bena Isalela mu buzha mu Ijipita yajingatu 215. Bisemi bina kufuma kimye kyo batwelele mu Ijipita twakonsha kwibibala bino, inge twaingijishatu mukoka umo pa bena Isalela, mukoka wa bena Levi: (1) Levi, (2) Kohati, (3) Amulamu, ne (4) Mosesa.—Lup 6:16, 18, 20.
FEBRUARY 17-23
BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA | NTENDEKELO 18-19
“‘Mutonyi wa ba Pano pa Ntanda Ponse’ Waonawine Sodoma ne Gomola”
“Mutonyi wa ba Pano pa Ntanda Ponse” Uba Byaoloka Kimye Kyonse
ABALAHAMA waipwizhe’mba: “Nanchi Mutonyi wa ba pano pa ntanda ponse kechi ukoba kintu kyaoloka nenyi?” (Nte. 18:25) Buno bwipuzho bumwesha’mba Abalahama waketekejile’mba Yehoba ukachibila bena Sodoma ne Gomola mambo monka mo aolokela. Abalahama washiinwe’mba Yehoba kechi wakonsha “konawina waoloka pamo na mubi ne.” Wayukile’mba Lesa kechi wakonsha kuba nshiji ne. Byo papichile myaka 400, Yehoba mwine waambile’mba: “Aye Jibwe, mingilo yanji yalumbuluka, mambo mashinda anji onse aoloka. Ye Lesa wa kishinka ubula kuba byatama; Aye waoloka kabiji uba byaoloka.”—Mpitu. 31:19; 32:4.
Butekanye—Kuchinchika na Luketekelo
Pano bino, mwine ye twafwainwa kufunjilako butekanye ke Yehoba. (2 Pe. 3:15) Mu Mambo a Lesa muji mashimikila avula bingi alumbulula Yehoba byo amwesheshe butekanye bukatampe. (Ne. 9:30; Isa. 30:18) Nanchi mubena kuvuluka Yehoba byo aubile kimye Abalahama kyo mwipwizhe mepuzho avula kimye kyo afuukwilepo kuzhiya muzhi wa Sodoma nyi? Yehoba kechi wachibikizhe Abalahama ne. Pakuba Yehoba watekenye ne kuteleka byonse byaambilenga Abalahama. Kepo Yehoba amwesheshe kuba’mba watelekelenga byo apitulukilemo mu byambo byaambile Abalahama ne kumulaya’mba kechi ukonauna muzhi wa Sodoma inge mukatanwe bantu jikumi baoloka ne. (Nte. 18:22-33) Yehoba uteleka saka atekanya, kabiji kechi uzhingila bukiji ne.
Yehoba ye Nkambo, Mfumu Wetu!
12 Twakonsha kusumininwa amba Yehoba katatakatu akatumbijike bumfumu bwanji. Kechi ukaswisha bubi kutwajijila ne, kabiji twayuka ne kuba’mba tubena kwikala mu moba a kupelako. Yehoba waonawine babi kimye kya Muyulo. Waonawine Sodoma ne Gomola kabiji waipayile Felo ne nzhita yanji. Sisela ne nzhita yanji, kabiji Senakelibu naye ne bashilikale banji bena Asilya kechi bashinjile Mwine Wakila ne. (Nte. 7:1, 23; 19:24, 25; Lupu. 14:30, 31; Mito. 4:15, 16; 2 Mfu. 19:35, 36) Twakonsha kuyuka amba Yehoba Lesa kechi ukatwajijila kutalatu boba balengesha bumvu jizhina janji kabiji bamanyika Bakamonyi banji ne. Kabiji kunungapo, twimwena ne biyukilo bimwesha kwikalapo kwa Yesu ne bya moba a kupelako a buno bwikalo bwatama.—Mat. 24:3.
Kukeba Bishinka Bikwabo Byanema
w88 5/15 23 mafu. 4-5
Nanchi Kujipo Wakimonapo Lesa Nyi?
Kino kishinka kitulengela kuyuka’mba Abalahama wisambilenga na malaika waalukile mu bumuntu waimenejilengako Lesa. O ene mambo Abalahama o esambilenga nanji nobe ubena kwambatu ne Yehoba Lesa mwine. Na mambo a kuba’mba uno malaika wamwimenejilengako Lesa kabiji waambile byambo byonkatu byamubuujile Lesa kuya na kubuula Abalahama, Baibolo kyokyo aambila’mba, “Yehoba wamwekele kwi [Abalahama]”—Nt 18:1.
Vulukai kuba’mba malaika wakonsha kwamba byambo bya Lesa byonkatu Lesa mwine byo aji kwibyamba kwa kubula kushako, byonkatu waileshi nangwa foni byo itwala byambo ku muntu ye mubena kwisamba nanji. O ene mambo Abalahama, Manowa, ne bakwabotu o batelelanga malaika waaluka mu bumuntu nobe babena kwisamba ne Lesa. Bano bantu bamonanga bamalaika ne lukumo lwa Yehoba lo basamishanga, bino kechi bamonanga Lesa mwine ne. Onkao mambo, ano mashimikila kechi apusenamo na byanembele mutumwa Yoano amba, “Kafwako muntu wamonapo kala Lesa” ne. (Yoano 1:18) Bano bantu kechi bamonanga Lesa mwine ne, bino bamonanga bamalaika baimenangako Lesa.
Kwashainga Bakwenu Kuchinchika Makatazho
3 Lota walubankenye byo afuukwilepo kwikala pamo na bantu bajinga na byubilo bincha mu Sodoma. (Tangai 2 Petelo 2:7, 8.) Mu uno muzhi mwavujile bingi bantu. Bino Lota wapichilenga mu makatazho avula na mambo a kuvilukilamo. (Nte. 13:8-13; 14:12) Mukazhanji kyamweka watemenwe uno muzhi nangwa watemenwe bantu bamo baikalangamo babulanga kukookela Yehoba. Muka Lota wafwile kimye Lesa kyo anokeshe pa uno muzhi mujilo ne mabwe ateema. Kabiji akilangulukai pa baana babakazhi babiji ba kwa Lota. Bakebelenga kwibasongola ku banabalume bafwijile mu Sodoma. Nzubo ne bipe bya kwa Lota byaonaikile, kabiji ne kyakijilemo kutama, mukazhanji naye wafwile. (Nte. 19:12-14, 17, 26) Nanchi Yehoba walekele kutekenya Lota mu bino bimye bya makatazho nyi? Ine.
FEBRUARY 24–MARCH 1
BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA | NTENDEKELO 20-21
“Yehoba Ufikizha Milaye Yanji Kimye Kyonse”
Lesa wamutelele’mba “Mwanamukazhi wa ku Bufumu”
Nanchi Sala byo asekele kyamwesheshenga’mba kechi wajinga na lwitabilo nenyi? Ine. Baibolo waamba’mba: “Lwitabilo lo lwalengejile Sala naye kutambula bulume bwa kwimita mwana, nangwa kya kuba wapichile pa jifumbi ja kusema, mambo waketekejile’mba awa wamulayile ye wa kishinka.” (Bahebelu 11:11) Sala waketekejile’mba Yehoba ukafikizha milaye yonse yo alaya. Atweba bonse tukeba kwikala na lwitabilo lwa uno mutundu. Kyawama bingi kwibikako kuyuka bulongo Lesa mwine mwina Baibolo. Inge twauba bino, popo tukamona kuba’mba kyanemene bingi Sala kwikala na lwitabilo. Yehoba wa kishinka kabiji ufikizha milaye yanji yonse. Kabiji kimye kimo ufikizha milaye yanji mu jishinda jakukumya jakonsha kwitulengela kuseka.
“UMVWA BYO AAMBA”
Sala byo afikizhe myaka 90, Lesa wamubijile kintu kyo akebeshenga mu bwikalo bwanji. Wasemene mwana wa mulume, mwatawanji saka aji na myaka 100. Abalahama wamutumbile’mba Izaka, nangwa’mba “Kusekela,” byonkatu Lesa byo aambile. Twakonsha kufwanyikizha Sala saka abena kumwemwesela pa kwamba’mba: “Lesa wandengela kusekela; yense ukomvwa kino ukasangalela pamo ne amiwa.” (Ntendekelo 21:6) Buno bupe bwa kukumya bwafumine kwi Yehoba bwamuletejile bingi lusekelo kufikatu ne kimye kyo afwile. Nangwa byonkabyo, buno bupe bwamulengejile kwikala na mingilo ikwabo yanema.
Izaka byo afikizhe myaka itanu, bamusumwine kabiji kisemi kyanengezhe kijiilo kikatampe. Pano bino, bintu kechi byajinga bulongo ne. Tutanga kuba’mba Sala “wamwenenga’mba” mwana wa mulume wa kwa Hegala ubena kwendeleka Izaka. Ishimela mwana wa kwa Hegala wajinga na myaka 19, watwajijile kwendeleka Izaka. Byaubanga Ishimela byatamine bingi. Mutumwa Paulo bamutangijile na mupashi kunemba pe Ishimela amba wamanyikilenga bingi Izaka. Sala wamwene Ishimela byo amanyikilenga mwananji. Kino kyalengejile mwananji kumwikazha bufinda. Sala wayukile kuba’mba Izaka wanema bingi, mambo ye ukafikizha mulaye wa Yehoba. Onkao mambo, wachinchikile ne kwisamba ne Abalahama. Waambijile Abalahama amba apange Hegala ne mwananji Ishimela.—Ntendekelo 21:8-10; Ngalatiya 4:22, 23, 29.
Abalahama waubilepo byepi? Tutanga’mba: “Abalahama kechi watemenwe byaambile Sala pa mwananji ne.” Abalahama watemenwe bingi Ishimela, kechi wakebelenga kumupanga ne. Bino Yehoba wamwene lukatazho lo bajinga nalo, kabiji waubilepo kimo. Tutanga kuba’mba: “Ponkapo Lesa waambijile Abalahama amba: ‘Kange uzhingile na byaamba Sala pa mwana ne muzha wobe wa mukazhi ne. Umvwa byo aamba, mambo awa ukatelwa’mba mwanobe ukafuma mwi Izaka.’” Kabiji Yehoba wabuujile Abalahama amba ukalama Hegala ne mwananji. Abalahama mwanamulume wa kishinka waubile byamwambijile Lesa.—Ntendekelo 21:11-14.
Kukeba Bishinka Bikwabo Byanema
wp17.3 12, tubyambo twapanshi.
“Nayuka Namba Walamba Bingi”
Sala wajinga nyenga ya kwa Abalahama. Tela ye wasemene bonse babiji, bainabo bo bapusenetu. (Ntendekelo 20:12) Ano moba bantu kechi basongola banyenga yabo ne, bino kala kyajingatu bulongo. Bantu kala bajinga pepi na bulumbuluke bwajingapo na Adama ne Evwa saka bakyangye kusatukila Lesa. Na mambo a kino, masongola a pa kilongo kechi aletangapo bikola ku baana babo ne. Bino byo papichile myaka 400, bantu batendekele kwikala myaka icheche byonka byo tubena kwikala mu ano moba. Kino kyo kimye Lesa po apele Mosesa Mizhilo yakainye kwisongola pa kilongo.—Bena Levi 18:6.
w89 7/1 20 ¶9
Kebeshainga Kwikala Balunda ne Lesa Byonka Byaubanga Abalahama
9 Abalahama waubile kikwabo kyamwesheshe lwitabilo lwanji. Baibolo waamba’mba: “Washimikile kya kusokelapo bitapisho kwi Yehoba.” (Ntendekelo 12:7) Ne mu moba alondejilepo, Abulama washimikile bya kusokelapo bitapisho mu mapunzha akwabo mu yoya ntanda. Kabiji ‘waitanga pa jizhina ja Yehoba.’ (Ntendekelo 12:8; 13:18; 21:33) Byambo bya Kihebelu byatuntululwa’mba “kwita pa jizhina ja Yehoba,” bilumbulula “kusapwila pa jizhina.” Kyamweka Abalahama waambanga na kushiinwa pa jizhina ja Lesa wanji aye Yehoba ku ba mu kisemi kyanji ne ku bena Kenana. (Ntendekelo 14:22-24) Ne mu ano moba bonse bakeba kwikala balunda ne Yehoba bafwainwa kwitanga pa jizhina Yehoba na lwitabilo. Twita pa jizhina Yehoba kupichila mu kusapwila pa mvula bantu. Inge ke tube bino, ko kuba’mba tubena ‘kupana kwi Lesa bitapisho bya kumutota, ko kuba’mba, bipangwa bya byatunwa byetu bisolola jizhina janji patoka.’—Bahebelu 13:15; Loma 10:10.