Byambo Bikwabo bya mu Mutanchi wa Kupwila kwa Bwikalo ne Mwingilo
MARCH 2-8
BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA | NTENDEKELO 22-23
“Lesa Waesekele Abalahama”
Mambo ka Lesa o aambijile Abalahama kulambula mwananji?
Akilangulukai pa byambo Yehoba byo aambijile Abalahama bya kuba’mba: “Utwale mwanobe, yenkawa ye watemwisha . . . ukamulambule ke mulambo wa kusoka.” (Ntendekelo 22:2) Yehoba waambile’mba, Izaka mwanobe “ye watemwisha.” Yehoba wayukile byo anemene Izaka kwi Abalahama. Kabiji Lesa wayukile byo eumvwinenga pa Mwananji, aye Yesu. Yehoba watemenwe bingi Yesu kyo kyalengejile kwamba pa bimye bibiji kufuma mwiulu amba: “Obewa wi Mwanami ye natemwa.”—Mako 1:11; 9:7.
Kabiji Yehoba wamwambijile Abalahama na mushingi. Shayuka umo wa Baibolo waambile’mba: “NKAMBO wayukile byakatezhe kyo amwambijile kuba.” Umvwe mwafwanyikizha byo kyajinga, kino kyafwainwa kyamuletejile bingi bulanda Abalahama. Kyo kimotu inge twafwanyikizha biumvwine Yehoba, kyamukolele bingi ku muchima pa kumona mwananji byo amanamine kufika ne ku lufu. Kyafwainwa kyo kintu kyakizhizhemo kumukozha ku muchima pa byonse byamwekele kala nangwatu bikamweka kulutwe.
Nangwa kya kuba Yehoba kyo aambijile Abalahama kuba kyakonsha kwitufichisha bingi ku muchima, kyanema bingi kuvuluka kuba’mba Yehoba kechi waswishishe uno mushakulu wakishinka kulambula mwananji ne. Wamukainye kuba kintu kikozha bingi bansemi ku muchima ne kuzhikijila Izaka ku lufu. Bino Yehoba “kechi wakaine kupana Mwananji ne, wamupaine na mambo a atweba bonse.” (Loma 8:32) Mambo ka Yehoba o aswishishe kintu kyamukozhezhe bingi ku muchima? Wamupaine “kuba amba tukekale na bumi.” (1 Yoano 4:9) Kino kintu kitulengela kuyuka Yehoba byo etutemwa. Nanchi kechi kitutundaika kumwesha byo twamutemwa nenyi?
Kokelainga Lesa Ne Kumwenamo Mu Milaye Yo Alaya
6 Pa kuba’mba bantu bandengamambo bamwenemo, Yehoba Lesa naye wachipilenga kupichila mu kwingijisha byambo nabiji bya kuba’mba “Byonka byo nji na bumi amiwa.” (Ezi. 17:16) Baibolo walumbulula bimye 40 byapusana pusana Yehoba Lesa po achipile pa kulaya. Kimye kyayukanyikwa ke kyokya Lesa kyo esambilenga ne Abalahama. Pa myaka yavula, Yehoba walayañene ne Abalahama milaye yapusana pusana yamwesheshenga’mba Mwana walaiwe ukeshila mu kikota kya kwa Abalahama kupichila mu mwananji Izaka. (Nte. 12:1-3, 7; 13:14-17; 15:5, 18; 21:12) Kepo Yehoba aesekele Abalahama kupichila mu kumukambizha’mba alambule mwananji ye atemwisha. Kwa kubula nangwa kutaya kimye ne, Abalahama waumvwijile kabiji byo aubiletu amba alambulenga Izaka, ponkapotu, malaika wa Lesa wamukainye. Kepo Lesa achipile amba: “Nechipa ami mwine . . . byo wauba kino kintu kya kubula kukana kupana mwanobe, yenkawa umo ye uji nanji, kine amiwa nkakubila bibusa, ne kuvuzha nkavuzha ba mu kisemi kyobe pamo nobe tubangabanga twa mwiulu, kabiji pamo nobe musenga wa ku kitulu kya kalunga ka mema. Kabiji ba mu kisemi kyobe bakeyangata mizhi ya balwanyi babo ke yabo. Kabiji monka mu ba mu kisemi kyobe mo mo bakashukilwa ba mu mikoka yonse ya pano pa ntanda, mambo obewa wakokela jiwi jami.”—Nte. 22:1-3, 9-12, 15-18.
Kukeba Bishinka Bikwabo Byanema
Yehoba Wamutelele’mba “Mulunda Nami”
13 Saka akyangye kusha bakalume banji, Abalahama wibambijile’mba: “Anweba akishalai pano na mbongolo, pakuba amiwa ne mwanami twakiya kokwa na kupopwela Lesa apa bino tubwele.” (Ntendekelo 22:5) Abalahama watazhizhe mwepi? Nanchi wabepelengatu amba usakubwela ne Izaka saka ayuka’mba waya na kumutapisha nyi? Ine. Baibolo waamba’mba Abalahama wayukile’mba Yehoba wakonsha kusangula Izaka. (Tangai Bahebelu 11:19.) Abalahama wayukile’mba Yehoba ye wamupele bulume bwa kusema mwana nangwa kya kuba aye ne Sala bakotele bingi. (Bahebelu 11:11, 12, 18) Onkao mambo, wayukile’mba kafwako kyakatazha kwi Yehoba ne. Abalahama kechi wayukile byakonsheshe kumweka joja juba ne. Bino waitabijile’mba umvwe Yehoba wakeba, wakonsha kusangula mwananji pa kuba’mba milaye ya Lesa yonse ikafike. O ene mambo Abalahama o bamutelela’mba “shabo bonse baji na lwitabilo.”
it-1 853 mafu. 5-6
Kuyuka bya Kulutwe, Kufuukwila Jimo Bikamweka Kulutwe
Kusalapo byo akeba kuyukila jimo pa bikamweka kulutwe. Twamona kuba’mba Lesa kechi wafuukwijile jimo byonse bimwekela bantu pano pa ntanda ne. Kino kibena kulumbulula’mba Lesa usalapo aye mwine byo akeba kumwena jimo pa bimweka kulutwe, kabiji uba bino monka mwayila bololoke bwanji ne byubilo byanji bikwabo byasololwa mu Baibolo. Nangwa kya kuba bantu bamba’mba Lesa wafuukwijile jimo byonse bikamweka pano pa ntanda, bino binembelo byavula bimwesha kuba’mba Lesa patanshi umona bibena kumweka pa ntanda nangwa bibena kuba bantu, apa bino wafuukulapo bya kuba.
O ene mambo kinembelo kya Ntendekelo 11:5-8 o kyaambila’mba Lesa watajile pa ntanda, ne kumona bantu bashimikilenga kyamba kya Babela, kepo afuukwilepo kuvulañanya mwingilo wa boba bantu bamusatukijile. Kabiji bubi byo bwavujile mu Sodoma and Gomola, Yehoba wabuujile Abalahama amba usakuya ku ino mizhi (kutumako bamalaika banji) na kumona bibena kumweka. Waambile’mba: “Mbena kwikila nkamone umvwe kya kuba babena kubila monka mwayila kwijizhanya ko naumvwa. Kabiji umvwe kechi byo ibyo ne, nsakuyuka.” (Nt 18:20-22; 19:1) Pa kimye kikwabo, Lesa waambile’mba “namuyuka Abalahama,” kabiji Abalahama byo akookejile Lesa ne kukeba kulambula mwananji aye Izaka, Yehoba waambile’mba: “Pano amiwa nayuka’mba wi muntu wakamwa Lesa, mambo kechi wakana kumpa mwanobe yenka umotu ne.”—Nt 18:19; 22:11, 12; monai ne Neh 9:7, 8; Nga 4:9.
TAIKO MUCHIMA KU MWINGILO WA KUSAPWILA
Jashi
it-1 604 jifu. 5
Kutela Muntu Amba Waoloka
Nga Abalahama Bamutelele Byepi Amba Waoloka, Yesu Saka Akyangye Kufwila Bantu na Mambo a Bundengamambo Bwabo? Abalahama naye “bamutelele’mba waoloka,” na mambo a mingilo yanji ne lwitabilo lwanji lukatampe. (Lo 4:20-22) Nanchi kino kibena kulumbulula’mba Abalahama ne banabalume bakwabo ba kishinka bajingako kala Yesu saka akyangye kusemwa bajinga batonte babulanga kulenga mambo nyi? Ine. Bino Lesa wibamonanga’mba baoloka mambo baketekejile mu mulaye wanji wa kuba’mba kukasemwa “mwana,” kabiji bebikangako kulondela mizhilo ya Lesa; bapusene bingi na bantu bavula bajinga mu ntanda baubanga bintu byabula koloka. (Nt 3:15; Sl 119:2, 3) Yehoba wibatelele’mba baoloka nangwa’mba babula mambo, kupusanako na bantu babujile kuyuka Lesa. (Sl 32:1, 2; Ef 2:12) Na mambo a lwitabilo lwabo, Lesa waikele mulunda na bano banabalume bambulwa kulumbuluka, kabiji wibapesheshe kwa kubula kulengulula mizihilo yanji yaoloka. (Sl 36:10) Nangwa byonkabyo, bano banabalume bakishinka bayukile’mba bajinga bambulwa kulumbuluka kabiji bapembelejilenga lupulukilo lwa Lesa.—Sl 49:7-9; Heb 9:26.
MARCH 9-15
BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA | NTENDEKELO 24
“Kukebela Izaka Mwanamukazhi wa Kusongola”
“Ee, Naswa Kuya Nanji”
Abalahama wabuujile Elieza amba achipe kuba’mba kechi ukakebela Izaka mukazhi kufuma pa banabakazhi bena Kenana ne. Mambo ka? Mambo bena Kenana kechi bapopwelanga Yehoba ne, kabiji kechi bamunemekele ne. Abalahama wayukile’mba pa kimye kyanji kyafwainwa, Yehoba ukakambula bena Kenana na mambo a byubilo byabo bincha. Onkao mambo, kechi wakebelenga mwananji ye atemenwe, aye Izaka kwikasa kikonkoji na boba bantu bajinga na byubilo bya bulalelale ne. Wayukile ne kuba’mba mwananji wajinga na mwingilo mukatampe wa kufikizha milaye ya Yehoba.—Ntendekelo 15:16; 17:19; 24:2-4.
“Ee, Naswa Kuya Nanji”
Elieza wabuujile balongo ba kwa Libeka amba kimye kyo afikile pa mushima kwipi na muzhi wa Halana, walombele kwi Yehoba Lesa. Mambo ka o alombejile? Elieza wakebelenga kuba’mba Yehoba mwine asale mwanamukazhi usakusongolwa kwi Izaka. Twayuka byepi kino? Mambo Elieza walombele kuba’mba Lesa atume mwanamukazhi ye asala kwikala muka Izaka kuya ku mushima. Kabiji inge Elieza amulombe mema, ne uno mwanamukazhi amupe mema abwele atomeshe ne bangamela banji, Elieza usakuyuka’mba ye iye. (Ntendekelo 24:12-14) Pano ñanyi mwanamukazhi wayile ku mushima ne kuba byonse byalombele Elieza? Wajinga Libeka. Libeka wafwainwa waumvwine bingi bulongo pa kumvwa Elieza saka ashimikizha byonse byamwekele ku balongo banji!
wp16.3 14 mafu. 6-7
“Ee, Naswa Kuya Nanji”
Saka akyangye kuya pa luno lwendo, Elieza washikishe Abalahama amba: “Pano kikekala byepi inge mwanamukazhi akakane kundondela?” Abalahama wamukumbwile’mba: “Kino kikakulengela kukasuluka ku luchipo lobe.” (Ntendekelo 24:39, 41) Ne kisemi kya kwa Betwela nakyo kechi kyakebelenga kukanjikizha Libeka ne. Elieza byo amwene’mba mwingilo wanji wa kutaana mwanamukazhi waenda bulongo, wasangalele bingi kya kuba juba jalondejilepo, wakebelenga kusenda Libeka ne kubwelamo nanji ku Kenana. Bino kisemi kya kwa Libeka kyakebelenga’mba Libeka ekaleko moba akwabo jikumi, apa bino akayenga. Pa kupwisha luno lukatazho, baambile’mba: “Lekai tumwite kamwale tumvwe byo asakwamba.”—Ntendekelo 24:57.
Apano, Libeka wafwainwe kufuukulapo bulongo. Pano wafuukwilepo byepi? Nanchi walombele kuba’mba akikaleko moba acheche na bashanji ne bakolojanji saka akyangye kuya pa luno lwendo ku mpunzha ko abujile kuyuka nyi? Inyi waswile kuya ponkapotu byo amwene kuba’mba byonse byamumwekejilenga byafikizhenga kyaswa muchima wa Yehoba? Nangwa kuba luno lwendo lwajinga lwa kubazhimukilatu, bino Libeka wibakumbwile na byambo bichechetu, byamwesheshe byajinga mu muchima wanji. Wakumbwile’mba: “Ee, naswa kuya nanji.”—Ntendekelo 24:58.
Kukeba Bishinka Bikwabo Byanema
“Ee, Naswa Kuya Nanji”
Juba jimo, Libeka byo atapwilenga mema pa mushima mabanga, mwanamulume wa kikulumpe waishile ko ajinga. Wamwabijile’mba: “Mwane mpepoi tumema twa mu mulondo wenu.” Wamulombele na muchima wa kwipelula ne na jiwi jakooka. Libeka wamwene’mba uno mwanamulume wakooka na mambo a kwenda museke walepa. Onkao mambo wapelawizhe kwikizha mulondo wanji ne kumupa mema kuba’mba atome. Libeka wamwene ne kuba’mba uno mwanamulume wajinga na bangamela bavula baikele panshi, kabiji mu kinkobele kechi mwajinga meema a kwibatomesha ne. Libeka wafwainwa wamwene kuba’mba uno mwanamulume ubena kumutajisha bingi, ne kumona byo abena kuba. Kepo Libeka aambile’mba: “Nsakutapula ne mema a bangamela benu kufikatu ne byo basakupwisha kutoma.”—Ntendekelo 24:17-19.
Libeka wipaine kutomesha bangamela bonse jikumi mema, kufikatu ne byo bapwishishe kutoma. Uno mwingilo kechi wapeelele ne. Mambo ka? Mambo ngamela umotu inge wafwa kilaka, wakonsha kutoma mema malita 95 bunke bwanji. Umvwe kya kuba bano bangamela bonse jikumi bafwile kilaka, ko kuba’mba Libeka wafwainwe kwingila malola avula na kwibatapwila mema ne kwibatomesha. Pano bino, kyamweka bano bangamela kechi bafwile kilaka kya mama nafwa ne. Nangwa byonkabyo, Libeka wipaine kwingila uno mwingilo wakatazha ne kumwesha muchima wanji wa kutambwila benyi. Libeka wapelawizhe kutapula mema mu mushima ne kwietulwila mu kinkobele ne kubwela bimye byavula ku mushima na kutapula akwabo, kufikatu ne bangamela bonse byo batomene. Byo aubilenga bino, Elieza waikeletu nzoo saka amutala mambo wakuminye bingi.—Ntendekelo 24:20, 21.
wp16.3 13, tubyambo twa munshi.
“Ee, Naswa Kuya Nanji”
Kyamweka Libeka wapwishishe bukiji kutomesha bangamela mema. Twayuka byepi? Mambo waingijilenga mabanga. Baibolo kechi waambapo’mba Libeka waingijile maola avula ne. Kabiji kechi waambapo’mba balongo banji baishile na kumukeba mambo wabanda ku mushima, nangwa’mba byo abwelele ku nzubo wataaine balaala ne.
“Ee, Naswa Kuya Nanji”
Pano jafikile juba ja kuba’mba bayenga. Mabanga byo bafikile mu kyalo kya Negeba saka benda pa bangamela, Libeka wamwene mwanamulume ubena kwenda mu bujimi. Uno mwanamulume wamwekele’mba paji kyo abena kulanguluka. Baibolo waamba’mba: “[Libeka] waikijilepo bukiji pa ngamela.” Kampe kechi wapembelejile ne kuba’mba ngamela emane apa bino ekilepo bulongo ne. Byo aikijilepo, washikishe kalume wamutangijilenga amba: “Nga awa mwanamulume uji mu bujimi ubena kwiya na kwitutundaila ye ñanyi?” Byo bamubuujile’mba awa mwanamulume Izaka, ponkapo Libeka watolele kitambala ne kwivweta ku mutwe. (Ntendekelo 24:62-65) Mambo ka o aubijile bino? Kyamweka waubile bino kuba’mba amweshe mushingi ku mwatawanji. Bamo bakonsha kwamba’mba mushingi wa uno mutundu kechi ukebewa ano moba ne. Pano bino, bantu bonsetu bakonsha kufunjilako ku kwipelula kwa kwa Libeka. Kwipelula ke kyubilo kyawama kyo twafwainwa kwikala nakyo, umvwe twi banabalume nangwa banabakazhi.
MARCH 16-22
BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA | NTENDEKELO 25-26
“Isao Wapoteshe Bubeji Bwanji”
it-1 1242
Yakoba
Yakoba wapusene bingi na kolojanji, aye Isao. Isao wajinga kibinda wayukisha, watemenwe kuya mungye, kabiji ye ye batemenwe ku bashanji pa baana babo bonse babiji. Pakuba Yakoba bamulumbulula’mba “wajinga muntu waoloka waikalanga mu matente.” Wajinga kimote wafunganga banyama, kabiji watangako muchima ku bintu bya pa nzubo. O ene mambo bainanji o bamutemejilwe bingi kukila kolojanji. (Nt 25:27, 28) Yakoba bamulumbulula’mba wajinga muntu waoloka. Mu Kihebelu, kyambo kyo bengijisha pa kwamba’mba “muntu waoloka” kyo kyo bengijisha ne pa kwamba’mba muntu wabula kaneneno nangwa muntu waitabilwa kwi Lesa. Kinembelo kimo kyaamba’mba: “Bantu batemwa kwipayañana bashikwa muntu yense wabula mambo,” bino Yehoba walaya “muntu wabula kaneneno” amba “bwikalo bwanji bwa kulutwe bukekala bwa mutende.” (Man 29:10; Sl 37:37) Kabiji Baibolo waamba’mba Yoba wajinga “muntu waoloka kabiji wa kishinka [nangwa’mba muntu wabula kaneneno].”—Yob 1:1, 8; 2:3, tubyambo twa munshi.
Mambo ka o Twafwainwa Kusanchilanga?
11 Kyatamakotu ke kya kuba’mba, bantu bamo banembwa mu Baibolo kechi bamwesheshe lusanchilo ne. Nangwa kya kuba Isao bamukomeshe ku bansemi batemenwe Yehoba ne kumunemeka, kechi wanemekele bintu byazhila ne. (Tangai Bahebelu 12:16.) Wamwesheshe byepi amba kechi uji na lusanchilo ne? Isao wapelawizhe kupotesha bubeji bwanji ku nkasanji aye Yakoba na masuku a nkunde. (Nte. 25:30-34) Bino pa kupitapo kimye, Isao wilangulwishe pa kyo aubile. Nangwa byonkabyo, kechi wafwainwe kwijizhanya pa kubula kumubwezhezha bubeji ne, mambo kechi wajinga na lusanchilo ne.
it-1 835
Mubeji
Kufumatu ne ku kala, mubeji ye ye banemekanga bingi mu kisemi kabiji ye waswananga pa bashanji ne kwikala mutwe wa kisemi inge bafwa. Mubeji ye waswanga ne bipe byavula byasha bashanji. (Mpi 21:17) Kimye Yosefwa kyo ajiilenga kajo na balongo banji mu Ijipita, Lubenyi ye waikele kwipi ne Yosefwa mambo ye wajinga mubeji. (Nt 43:33) Bino kechi jonse Baibolo jo atendekelapo kutongola mubeji apa bino watongola bankasanji monka mo balondankena ne. Bimye byavula pa kutongola mazhina a bantu mu kisemi, Baibolo utendekelapo kutongola muntu wajinga wa kishinka nangwa wayukanyikilwe pa bonse mu kyokyo kisemi, nangwa kechi ye wajinga mubeji ne.—Nt 6:10; 1Mo 1:28; esakanyai na Nt 11:26, 32; 12:4; monai BUBEJI; BUSWANYI.
Kukeba Bishinka Bikwabo Byanema
Mepuzho Afuma ku Batanga
Twayai tubwele jibiji pa kinembelo kya Bahebelu 12:16, paamba’mba: “Jimukai kuba’mba mwi anweba mubule kwikala wa bulalelale nangwa ubula kunemeka bintu byazhila, byonka byajinga Isao wapoteshe bubeji bwanji na kajo.” Kino kinembelo kyatala mwepi?
Mutumwa Paulo kechi waambilenga pa ndonda ya kisemi mwasemekejilwe Mesiasa ne. Watundaikilenga bena Kilishitu ‘kwendanga kwa kubula kusendukamo mu jishinda jaoloka.’ Bafwainwe kujimuka, kuchina’mba ‘bakabula kubilwa lusa lukatampe lwa Lesa’ na mambo a bulalelale. (Hebe. 12:12-16) Kuba bino kwakonsheshe kwibalengela kwikala nobe Isao wabujile “kunemeka bintu byazhila.”
Isao wajingako mu kimye kya bashakulu, kampe naye wapanangako bitapisho bya milambo. (Nte. 8:20, 21; 12:7, 8; Yoba 1:4, 5) Na mambo a kutemwa bintu bya ku mubiji, Isao wapoteshe bubeji bwanji na nkunde. Kampe wachiine bya malwa byaambijilwe jimo amba byo bikapitamo ba mu kisemi kya kwa Abalahama. (Nte. 15:13) Kabiji Isao wamwesheshe’mba kechi wanemekele bintu byazhila ne, byo aletejile bansemi banji bulanda pa kusongola banabakazhi babiji babulanga kupopwela Lesa. (Nte. 26:34, 35) Yakoba kechi wajinga byonka byajinga Isao ne, aye wasongwele mwanamukazhi wapopwelanga Lesa wa kine!—Nte. 28:6, 7; 29:10-12, 18.
Pano twakonsha kwamba’mba ka pa ndonda ya kisemi mwasemekejilwe Yesu, Mesiasa? Bimye bimo ino ndonda yapichijile mu baana babeji, bino bimye bikwabo ne. Bayudea bayukile kino kabiji bekiswishishe, byonka byo baswile’mba Kilishitu wasemekejilwe mu kisemi kya kwa Davida mukala wa kwa Yese.—Mat. 22:42.
it-2 245 jifu. 6
Bubela
Baibolo wakanya kubepa bubela. Bino kino kechi kyalumbulula’mba muntu wafwainwa kubuula bantu bintu byonse byo bamushikisha amba ambe ne, kikatakata inge abo bantu kechi bafwainwa kuyuka byobyo bishinka ne. Yesu Kilishitu waambile’mba: “Kange mupane kintu kyazhila ku bakabwa ne, nangwa kutayila bankumba mabwe a mangalite ne, pa kuba’mba babule kwibanyantaula ne kwimwalukila ne kwimutabaula.” (Mat 7:6) Onkao mambo, bimye bimo Yesu wakananga kubuula bantu bintu byo babula luusa lwa kuyuka, nangwa kukumbula mepuzho akonsha kubika bumi bwanji ne bwa bantu bakwabo mu kizumba. (Mat 15:1-6; 21:23-27; Yoa 7:3-10) Byo byaubile ne Abalahama, Izaka, Lehaba, ne Elisha. Pa bimye bimo bakaine kubuula bishinka ku bantu babulanga kupopwela Yehoba mambo bayukile’mba mwakonsha kufuma lukatazho.—Nt 12:10-19; kita. 20; 26:1-10; Yos 2:1-6; Ya 2:25; 2Mf 6:11-23.
MARCH 23-29
BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA | NTENDEKELO 27-28
“Mapesho Atambwile Yakoba Amufwainwe”
w04 4/15 11 mafu. 4-5
Libeka—Mwanamukazhi Waakamwanga Lesa
Baibolo kechi waambapo umvwe kya kuba Izaka wayukile’mba Isao wapotesha bubeji bwanji kwi Yakoba nangwa ne. Bino Libeka ne Yakoba bayukile kino, kabiji bayukile’mba Yakoba ye ye bafwainwe kupesha ku bashanji. Onkao mambo, Libeka byo aumvwine kuba’mba Izaka ukeba kupesha Isao, Libeka kechi waikeletu na kutalapo ne. Wanyamukile ponkapotu ne kubapo kimo, na mukoyo yenka ye ajingapo nanji byo akijinga nsongwakazhi. Wabuujile Yakoba kuya na kumuletela baana ba mbuzhi babiji. Libeka wakebelenga’mba ateekele bamwatawanji kajo kawama konka ko batemenwe, apa bino Yakoba efwanyikizhe nobe ye Isao ne kutwala kano kajo ku bashanji pa kuba’mba atambule mapesho. Yakoba byo bamubuujile bino ku bainanji, wakaine. Waakaminwe’mba inge bashanji bayuke’mba kechi ye Isao ne, basakumufjinga. Bino Libeka wamukumbwile’mba: “Mwanami, mafingo obe ekale pe amiwa.” Kepo Libeka atekele kajo ne kupa Yakoba kuba’mba atwajile bashanji, saka avwala ne kivwalo kya kwa Isao.—Ntendekelo 27:1-17.
Baibolo kechi waamba ene mambo Libeka o aubijile bino ne. Bantu bavula bamuzhachisha bingi pa byo aubile, bino Baibolo kechi wamuzhachishapo ne. Kabiji nangwatu Izaka byo ayukile’mba Yakoba watambula mapesho a bubeji, kechi wamuzhachishe ne. Mu kifulo kya kumuzhachisha, wamunungijilepo ne mapesho akwabo. (Ntendekelo 27:29; 28:3, 4) Libeka wayukile byaambile bungauzhi bwa Yehoba pa baana banji babiji. O ene mambo o aubijile bino bintu byonse bukiji, kuba’mba Yakoba atambule mapesho amufwainwe. Kino kyo kyaswile muchima wa Yehoba.—Loma 9:6-13.
Mepuzho Afuma ku Batanga
Baibolo kechi waamba bishinka byonse byalengejile Libeka ne Yakoba kuba byo baubile ne, bino waambatu’mba baubile bino bukiji, mambo byajinga bya kubula kuketekela. Kafwapo Baibolo po aamba’mba byaubile Libeka ne Yakoba byawama nangwa amba byatama ne, kabiji kafwapo po aswisha bubela ne bujimbijimbi. Pano bino, Baibolo walumbulula byamwekelenga kimye Libeka ne Yakoba kyo baubile bino.
Kitanshitu, Baibolo umwesha patoka’mba Yakoba ye wafwainwe kutambula mapesho ku bashanji, ke Isao ne. Isao kechi wanemekele bubeji bwanji ne, onkao mambo wibupoteshe ku nkasanji aye Yakoba na mambotu a kajo. Baibolo waamba’mba: “Isao walengulwile bubeji bwanji.” (Ntendekelo 25:29-34) Ko kuba’mba Yakoba byo ayile ku bashanji na kutambula mapesho, wakatambwile mapesho anji amufwainwa.
it-1 341 jifu. 6
Mapesho
Mu myaka ya bashakulu, nsemi wamulume wapeshanga baana banji saka akyangye kufwa. Ano mapesho beanemekele bingi. Onkao mambo, Izaka wapesheshe Yakoba, nangwa kya kuba aye walangulukilenga’mba ubena kupesha Isao mubeji. Izaka wapesheshe Yakoba kuba’mba akekale na bunoshi ne bukambo pa mulongo wanji aye Isao. Kabiji Izaka wafwainwa walombele Yehoba kuba’mba akafikizhe ano mapesho onse pe Yakoba, mambo aye wakotele bingi kabiji meso anji apofwile. (Nt 27:1-4, 23-29; 28:1, 6; Hebe 11:20; 12:16, 17) Ne kimye Izaka kyo ayukile’mba Yakoba ye watambula mapesho, waitabizhe’mba kikale byonkabyo, kabiji wamunungijilepo ne akwabo. (Nt 28:1-4) Yakoba byo ajinga pepi kufwa, watendekejilepo kupesha baana ba kwa Yosefwa babiji, kepo apesheshe baana banji. (Nt 48:9, 20; 49:1-28; Heb 11:21) Kabiji Mosesa naye wapesheshe kisaka kyonse kya bena Isalela saka akyangye kufwa. (Mpi 33:1) Bintu byamwekejile bano bantu bo bapesheshenga bimwesha’mba mapesho abo ajinga bungauzhi bwa bikebamwekela kulutwe. Bimye bimo pa kupesha muntu, awa ubena kumupesha wabikanga kuboko kwanji pa mutwe wa yewa ye abena kupesha.—Nt 48:13, 14.
Kukeba Bishinka Bikwabo Byanema
Mashinda Akonsha Kwimukwasha Kwisambanga na Bena Kwenu
Nanchi ba Izaka ne Libeka besambanga nyi? Panyuma ya kuba mwanabo Esao wasongola banabakazhi babiji bena Hiti, mu kisemi mwaishile kwikala bingi makatazho. Libeka “wamwambijile” Izaka amba: “Nakoka kwikala na bumi na mambo a banabakazhi bena Hiti. Umvwe Yakoba [mwanabo wa mwanyike] wasongola mukazhi wa mu bena Hiti . . . , ñanyi kintu kyawama kyo nkamwena amiwa mu mweo wami?” (Ntendekelo 26:34; 27:46) Ee, Libeka waambile kyajinga ku muchima wanji mu jishinda jawama bulongo.
Izaka wamwambijile Yakoba nkasanji Isao amba kechi akasongole mwanamukazhi wa mu bena Kenana ne. (Ntendekelo 28:1, 2) Libeka aye pa kikye kimye saka aamba kala mulanguluko wanji. Bano ba mulume ne mukazhi besambile ne kumvwañana bulongo pa jashi janema bingi ja mu kisemi. Onkao mambo, kino kya kumwenako kyawama bingi kwi atweba lelo jino. Pano kyakonsha kwikala byepi inge ba mulume ne mukazhi babula kumvwañana bulongo pa kintu kimo? Ki ka kyakonsha kubiwa?
Bishinka Bikatampe Kufuma mu Buku wa Ntendekelo—2
28:12, 13—Kiloto kya kwa Yakoba kya “ndandalashi” kyalumbulwilenga ka? Ino “ndandalashi” yafwainwa kampe yamwekelenga uba nobe mabwe o baala kuya mwiulu, yamwesheshenga kuba’mba paji kwambañana pakachi ka ntanda ne mwiulu. Kukanjila ne kwikila kwa bamalaika pa ino ndandalashi kwamwesheshenga’mba bamalaika bengila mwingilo umo wanema bingi pakachi ka Yehoba ne bantu baitabilwa koaji.—Yoano 1:51.
MARCH 30–APRIL 5
BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA | NTENDEKELO 29-30
“Masongola a kwa Yakoba”
w03 10/15 29 jifu. 6
Yakoba Wanemekele Bintu bya ku Mupashi
Ne mu myaka ya kala, mwanamulume walipilanga mali ku bansemi ba mwanamukazhi pa kuba’mba amusongole. Mizhilo ya Mosesa yaambile’mba inge mwanamulume walaala na kisungu kya kumukanjikizha, bafwainwa kumulipilisha mashekele a siliva 50 ne kumusongwesha yewo mwanamukazhi. Shayuka aye Gordon Wenham wanembele’mba “ano o mali avula bingi o balipilishanga mwanamulume pa kusongola,” bino inge mwanamulume wasongolatu mu mushingi, “walipilangatu mali acheche.” (Mpitulukilo ya mu Mizhilo 22:28, 29) Yakoba kechi wajinga na mali a kulipila kuba’mba asongole ne. Onkao mambo wipaine kwingijila Labanyi pa myaka itanu na ibiji pa kuba’mba akasongole mwananji. Pa kino, Shayuka aye Wenham wanembele’mba: “Bamingilo mu yoya myaka ya kala bafolanga jishekele jimo nangwa kichika kya jishekele pa ñondo pa ñondo” (ko kuba’mba mali onse afolanga muntu inge waingila myaka itanu na ibiji aikalanga mashekele 42 kufika ku mashekele 84). Wenham wanungapo’mba, “Kino kimwesha’mba Yakoba walipijile mali avula bingi pa kusongola Lechela.” O ene mambo Labanyi o aswijile bukiji.—Ntendekelo 29:19.
Banabakazhi Babiji “Basemene Bikota bya Isalela”
Nanchi Liya waingijishe bujimbijimbi pa kuba’mba asongolwe kwi Yakoba nyi? Inyi wakookejilengatu bashanji? Nga Lechela wajinga pi? Nanchi wayukile byaubilenga bashanji ne kolojanji nyi? Inge kya kuba wayukile, waumvwine byepi ku muchima? Abya walangulukilepo kuba’mba alengulule byafuukwilepo bashanji nyi? Baibolo kechi wakumbula ano mepuzho ne. Kechi twayuka Lechela ne Liya byo balangulukilepo ne, bino Baibolo witubuula’mba Yakoba wazhingijile bingi pa byo bamubile. Yakoba kechi wazhingijile Liya ne Lechela ne, bino wazhingijile shabo aye Labanyi. Wamwipwizhe’mba: “Nanchi kechi nemwingijile na mambo a kwa Lechela nenyi? Mambo ka o mwanjimukila?” Labanyi wamukumbwile’mba: “Kechi kisho kyetu kuno kya kusongwesha mwanyike, mubeji saka akyangye kusongolwa ne. Akipwisha mulungu umo na uno mwanamukazhi. Apa bino nkakupe ne uno mwanamukazhi mukwabo, kabiji ukañingijila myaka ikwabo itanu na ibiji.” (Ntendekelo 29:25-27) Kino kyo kyalengejile Yakoba kusongola mpaji, kabiji bano banabakazhi babiji beubilanga bingi kichima.
it-2 341 jifu. 3
Masongola
Kijiilo kya masongola. Nangwa kyakuba kechi kwajinga mutanchi walondelanga bantu bonsetu pa kunengezha kijiilo kya masongola mu Isalela kala ne, bino baikalanga na bijiilo bya masongola po basangalalanga bingi. Pa juba ja masongola, mwanamukazhi winengezhanga bulongo saka akiji ku nzubo ku bainanji. Patanshi waowanga ne kwishinga manyi anunka bulongo. (Esakanyaiko Lut 3:3; Ezi 23:40.) Kabiji bimye bimo inge kya kuba mwanamukazhi munonshi, bamwingilo banji babakazhi bamukwashangako kuvwala kivwalo kya pa kyaji ne ndeleshi itooka yo basona bulongo kabiji ya mutengo bingi. (Ye 2:32; Lum 19:7, 8; Sl 45:13, 14) Wikobaikanga bya kwikobaika bya buneme ne kuvwala bintu nabiji mashikiyo ne makosa inge uji nabyo (Is 49:18; 61:10; Lum 21:2), kepo avwalanga kisapi kyalepa kufuma ku mutwe kufika ku maulu kabiji kyavwetanga pa meso. (Is 3:19, 23) O ene mambo o kyapeelejile bingi Labanyi kujimbaika Yakoba ne kumupa Liya amba ye mukazhanji, mu kifulo kya kumupa Lechela. (Nt 29:23, 25) Libeka naye wivwetele kitambala kimye kyo amonañene ne Izaka. (Nt 24:65) Kuba bino kwamweshanga’mba mwanamukazhi wakookela bumutwe bwa mwatawanji.—1Ko 11:5, 10.
Kukeba Bishinka Bikwabo Byanema
it-1 50
Kwalula Mwana ye Wabula Kusema Kwikala ke Wobe
Lechela ne Liya bapeele bamingilo babo babakazhi kwi Yakoba kuba’mba asemenemo baana, kabiji Lechela ne Liya bamonanga bano baana nobe ke baana babo ba kwisemena. (Nt 30:3-8, 12, 13, 24) Bano baana bajinga na luusa lwa kwibapapo bya buswanyi kwi Yakoba pamotu na baana bakwabo bo asemejile mwi Liya ne mwi Lechela. Nangwa bainabo bapusene, bino bonse bajinga baana ba kwa Yakoba. Kabiji na mambo a kuba’mba bainabo bajinga bamingilo ba kwa Lechela ne Liya, ko kuba’mba Liya ne Lechela bajinga na luusa lwa kutambula bya buswanyi kwi Yakoba kupichila mu bano baana.
Bishinka Bikatampe Kufuma mu Buku wa Ntendekelo—2
30:14, 15—Mambo ka Lechela oa pimpwijile jishuko ja kulaala na mwata wanji na bimandeleki? Mu bimye bya kala, kipangwa kya ku ka kichi ka mandeleki kyaingijishiwanga mu bumuchi wa tulo nangwa wa kupwisha mabinjila. Kabiji kino kipangwa kyaketekejilwe kuba’mba kiji na bulume bwa kulengela mubiji kutwa kyuya ne kumvwa kilaka kya kwilaala kabiji ne kupana lusemo mu bantu nangwa kukwasha muntu kwimita. (Lwimbo wa Solomone 7:13) Nangwa kya kuba Baibolo kechi yaamba pa mulanguluko ye ajinga nanji Lechela wa kupimpula jishuko ja kulaala na mwata wanji na bimandeleki ne, kampe walangulukile amba bimandeleki byakonsha kumukwasha kwimita ne kupwisha bumvu bwanji bwa buñumba. Nangwa byonkabyo, papichile myaka yavula pa kuba’mba Yehoba ‘ashikule lusemo lwanji.’—Ntendekelo 30:22-24.