DOMINICAN REPUBLIC
“Nalwilengatu Nobe Bokwe”
Luis Eduardo Montás
BASEMEKELWE MU 1906
BABATIZHIWE MU 1947
BWIKALO BWABO Bajinga bakinemanga mu kipanyi kya bumulwila ntanda kya kwa Rafael Trujillo. Bafunjile bukine kabiji baingijile Yehoba mu bukishinka kufikatu ne byo bafwile mu 2000.
BA LUIS bajinga balongo ba kwa Trujillo batalanga pa mali a kipanyi kyatelwanga amba Partido Dominicano (Dominican Party). Ba Luis bashikilwe bingi miteeto ya kwa Trujillo mu bya bumulwila ntanda. Nangwa kya kuba bakebanga kuleka, aye kechi wibaswishanga ne.
Trujillo waipayile bakolojabo ba Luis babalume babiji. Ba Luis baesekele pa bimye bibiji kuba’mba bepaye uno ndamakyalo wakanamine bingi. Bino kechi bebayukile amba bajinga pa bantu bakebelenga kuba bino ne. Ba Luis bayanga ku bañanga na kukeba bwanga bwa kwipayilako uno muntu. Baambile’mba: “Wajinga na byubilo nobe nyama kabiji kafwakotu nangwa umo ye amonanga’mba muntu ne.” Bamwene buku wa kuba’mba, “The Truth Shall Make You Free” (Bukine Bukemukasulula) pa tebulu mu nzubo ya ñanga umo. Batendekele kumutanga. Ba Luis bamutemenwe bingi uno buku ne kumusenda bamusendele ku nzubo yabo ne kupwisha mu muchima kuba’mba batana bupopweshi bwa kine bo bakebelenga.
Ba Luis byo bayile ku Ciudad Trujillo, koko bakatainwe ku kupwila kwa Bakamonyi ba kwa Yehoba ko bakatambwile mabuku ne magazini avula. Bakishishe na kutanga ano mabuku kabiji balombele ne kwibafunjisha Baibolo. Byo batendekele kuyilako palutwe, ba Luis bafukwilepo kufumamo mu kipanyi kya kafulumende wa kwa Trujillo. Uno ndamakyalo byo aumvwine, ba Luis wibapele kifulo kikatampe kya kwikala ntomesha wa kyalo ku Puerto Rico. Ba Luis bakaine nangwa kya kuba bayukile kuba’mba umvwe bakane basakwibamanyika bingi.
Ba Luis baambile’mba: “Bamanyikile mu mashinda apusana pusana, kabiji ba mu kafulumende bansosombanga na kukeba mwakumpelamo mambo. Bino amiwa nafukwilepo kusankilapo kwitobwela kwa mu ino ntanda.” Ba Luis baikele musapwishi wabambakana bingi, waambanga kwa kubula kupita mu mbaji kya kuba bapulisiti ba mu Katolika bebatumbile ne kuba’mba, “musapwishi.” Pa 5 October mu 1947, saka papitatu bañondo batanu na umo kufuma po batainwe ku kupwila kutanshi, ba Luis babatizhiwe.
Byo babatizhiwe, ba Luis bebakwachile ne kwibakashila mu kaleya ka bunke. Pa bimye byavula bingi bakebelenga kwibepaya. Bino inge bekwata, bebatwala ku kije, bashukilwanga kyokya kimye ne kusapwila. Ba Luis baambile’mba: “Nalwilengatu nobe bokwe pa kuzhikijila lwitabilo lwami, kabiji ngumvwa bingi bulongo inge navuluka byo kyajinga.”
Bantu mu kimasamasa bebayukile ba Luis kuba’mba bapopweshi ba Lesa bakishinka. Mu 1994, pepala wa byambo wa El Siglo wa mu Dominican waambile pe ba Luis amba: “Ba Luis Eduardo Montás bebanemeka bingi mu San Cristobal. Baji na muchima wawama bingi, baji na lusa kabiji bakoka bingi muchima. Mu San Cristobal monse bantu bebayuka kuba’mba bena Kilishitu na mambo a mwingilo wabo.”