BUTALA BWA MABUKU BWA PA INTANETI
Kyamba kya Usopa
BUTALA BWA PA INTANETI
Kikaonde
Pa kukebela
  • Bisopelo
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • KUPWILA
  • g 5/13 pp. 3-6
  • Bya Kwikala Nsemi Wamulume Wawama

Vidyo ufwamo.

Yakana kushinkuka.

  • Bya Kwikala Nsemi Wamulume Wawama
  • Labainga!—2013
  • Byambo Bipashako
  • Bya Kwikala Shetu Wawama
    Kyamba kya Usopa—2009
  • Tendekai Kufunjisha Mwanenu Saka Akijitu Lukeke
    Kintu Kilengela Kisemi Kwikala kya Lusekelo
  • Bañanyi Bafwainwa Kufunjisha Baana pe Lesa?
    Kyamba kya Usopa—2011
  • Bya Kufunjisha Mwanenu
    Ikalai Balusekelo mu Kisemi Kyenu
Monai Bikwabo
Labainga!—2013
g 5/13 pp. 3-6

MUTWE WA PA NKUPIKO

Bya Kwikala Nsemi Wamulume Wawama

“Naji kufwainwa kwamba byepi pa kuba’mba mwanami omvwe byo mbena kwamba?” Buno bo bwipuzho bwakatezhe bingi ba Michaela bekala mu kyalo kya South Africa. Baesekanga papelela bulume bwabo kwikala nsemi wamulume wawama, pano bino kimye kimo bazhinaukanga inge bajinga bansemi bawama na mambo a mwanabo uji na myaka ya kusemwa 19 wasatukile.

Kupusanako ne ba Michael, ba Terry bekala mu kyalo kya Spain, mwanabo wibakookelanga. Andrew mwanabo wamulume waambile’mba: “Mvuluka bintu byawama byo baubanga batata, bantangilanga, kukaila pamo ne kwikalako na kimye kya kuya na kukapitañako bubiji bwetu. Bino byonse byandengelanga kumvwa bulongo kufunda.”

Kwambatu kine, kechi kyapela kwikala nsemi wawama ne. Pano bino, mu Baibolo muji mafunde akonsha kwimukwasha kwikala nsemi wamulume wawama. Bansemi babalume bavula bekitana kuba’mba kulondela byaamba Baibolo kwibakwasha abo bene ne baana babo pamo. Pano twayayi twisambe pa mafunde amo a mu Baibolo akonsha kukwasha bansemi babalume.

1. Ikalaingako na Kimye kya Kwikala na Baana

Byo muji bansemi babalume, mumwesha byepi amba mwanemeka baana benu? Kwa kubula nangwa kuzhinaukatu ne, mubila baana benu bintu byavula na biji kwibakebela kajo ne kwibanengezhezha pa kulaala pawama. Umvwe kechi mwanemeka baana benu ne, kuba mwibobila bino bintu byonse ne. Pano bino, inge ke mubule kumonapo kimye kya kwikala na baana benu ne, bakonsha kutendeka kulanguluka’mba mwanemekatu bintu byenu nabiji, nkito, balunda nenu nangwa bya kukayakaya byo mwatemwa kukila byo mwibobila.

Kimye ka kyawama nsemi wamulume kyo afwainwa kutendeka kwikalangako na baana banji? Nsemi wamukazhi utendeka kwikala mulunda na mwananji saka akijitu munda. Panyuma ya kupitapo milungu 16 kufuma po aimichijile, mwana munda wakonsha kutendeka kumvwa. Pa kyonkakye kimye, nsemi wamulume naye wakonsha kutendeka kwikala mulunda na mwananji ukyangye kusemwa. Wakonsha kuteleka ne kumvwa bibena kudukauka muchima wa mwana, kumumvwa saka asobaula maulu, kwamba ne kwimba nanji.

Jifunde ja mu Baibolo: Mu kimye kya kala, babalume nabo bajinga na mwingilo wa kufunjisha baana babo. Bansemi babalume bebakambizhe kumonangapo kimye kya kwikala na baana babo bimye byavula, byonkatu byaamba Mpitulukilo ya mu mizhilo 6:6, 7, amba: “Kabiji bino byambo byo mbena kukukambizha jino juba ja lelo bikekale mu muchima wobe; ne obewa ukebafunjishebyo na mukoyo bana bobe, kabiji ukebiteletelenga byo ukekalanga mu nzubo yobe, nangwa byo ukendanga mu jishinda, nangwa mu kimye kyo ukalalanga ne mu kimye kyo ukabukanga.”

2. Bansemi Babalume Bawama Bateleka pa Kwisamba na Baana Babo

Pa kuba’mba mwisambenga bulongo na baana benu mwafwainwa kutelekeshanga inge baana benu babena kwamba. Mwafwainwa kutelekeshanga kwa kubula kuzhingila kimye kyo mubena kwisamba na baana benu.

Umvwe baana benu kebalanguluke amba musakuzhingila ne kwibapamo mambo, bakonsha kebachiine kwimubula byo babena kulanguluka. Pano bino, umvwe saka muteleka mukamwesha kuba’mba mwibatemwa bingi. Kino kikebalengela kwimubuula byo babena kulanguluka pe anweba.

Jifunde ja mu Baibolo: Mafunde a kine atanwa mu Baibolo akwasha bingi mu bwikalo. Kya kumwenako, Baibolo waamba’mba: “Muntu yense wafwainwa kupelawizha kumvwa kabiji abande kwamba ne kubanda kuzhingila.” (Yakoba 1:19) Bansemi babalume balondela jino jifunde ja mu Baibolo, besamba bulongo na baana babo.

3. Bafunjishainga Bulongo na Butemwe ne Kwibatakaika

Nangwa kya kuba mwazhingila, bino mwafwainwa kufunda baana benu mu jishinda jawama pa kuba’mba byambo byo mwi bafundako bibakwashe luno ne kulutwe. Kino kyamvwangamo kwibajimunako, kwibolola, kwibafundako kabiji ne kwibakajipila inge kyakebewa.

Kunungapo, lujimuno ku baana lwingila bulongo umvwe kya kuba nsemi jonse utakaika baana inge bauba kyawama. Byambo bya maana byamba’mba: “Kyambo kyafwainwa kyo baamba kyauba nobe bipangwa bya maepo byapasha ngolode byo babika pa masanyi a siliva.” (Byambo bya Mana 25:11) Kusanchila baana inge bauba byawama kwibalengela kwikala na byubilo byawama. Kino kibalengela kwiumvwa amba mwibaketekela ne kwibanemeka. Nsemi wa mulume usanchila baana banji umvwe bauba byawama ukebalengela baana kumuketekela ne kwibakwasha kutwajijila na kuba byawama.

Jifunde ja mu Baibolo: “Anweba bashabo, kange muzhingijishenga baana benu ne, kuchina amba bakapopomenwa.”—Kolose 3:21.

4. Temwainga Bakazhi Benu ne Kwibanemeka

Jishinda jilaminamo nsemi wamulume mukazhanji jikalengela baana babo kwikala byonkabyo. Kipanyi kimo kya bashayuka kyaamba pa bya kukomesha baana kyalumbulula’mba: “Jishinda jimo nsemi wa mulume jo afwainwa kukwashishamo baana banji ke kupichila mu kunemeka mukazhanji. . . . Ba mulume ne mukazhi benemeka balengela baana babo kwikala na lusekelo ne kuyuka amba bebatemwa ku bansemi babo.”—Buuku wa The Importance of Fathers in the Healthy Developement of Children.b

Jifunde ja mu Baibolo: “Anweba banabalume, temwainga bakazhi benu . . . Muntu yense atemwe mukazhanji byonka byo etemwa aye mwine.”—Efisesa 5:25, 33.

5. Ingijishainga Maana a Lesa

Bansemi babalume batemwa Lesa bakonsha kukwasha baana babo kwikala na kintu kyanema ko kuba’mba bulunda bwawama na Shabo wa mwiulu.

Panyuma ya kupitapo myaka yavula ya kukomesha baana batanu na umo, Aye Antonio, Kamonyi wa kwa Yehoba watambwijile nkalata kufuma ku mwananji wamukazhi umo. Wanembele amba: “Kwi Batata, mbena kwimusanchila pa kunkomesha bulongo ne kunkwasha kutemwa Yehoba Lesa ne bakwetu. Mwammwesheshe amba mwatemwa Yehoba ne kunta muchima. Ne musanchila bingi Tata pa kutangizhako Yehoba mu bwikalo bwenu kabiji ne pa kwitulama bulongo nobe bupe bwafuma kwi Lesa.”

Jifunde ja mu Baibolo: “Obewa ukamutemwe Yehoba Lesa wobe na muchima wobe yense, ne na mweo wobe yense ne na bulume bobe bonse. Kabiji bino byambo byo mbena kukukambizha jino juba ja lelo bikekale mu muchima wobe.”—Mpitulukilo ya mu mizhilo 6:5, 6.

Kwikala nsemi wa mulume mwavwangwa byavula kukila ne pa bibye bishinka bitanu byo twisambapo, kabiji kishinka ke kya kuba amba nangwa mwibikekotu byepi kwikala nsemi wawama kechi mukekala muntu waoloka ne. Bino inge mwatemwa baana benu ne kwibikako kwibobila bikebewa mwakonsha kwikala nsemi wamulume wawama.c

[Tubyambo twa mushi]

a Mazhina amo a pimpulwa mu kino kibaaba.

b Umvwe nsemi wamulume unemeka bakazhi banji bakala, ne baana nabo bakanemeka bainabo.

c Inge mukeba kuyukilako mashinda akwabo pa bya kulama kisemi, monai buku waamba’mba Kintu Kilengela Kisemi Kwikala kya Lusekelo, mwakonsha ne kumutana pa keyala wetu wa www.jw.org.

[Kitenguluzha/Kipikichala pa peja 5]

Nsemi Wamulume Wawama Umonapo Kimye kya Kwikala na Baana

Ba Sylvan baikalanga mu kyalo kya Barbados, luno ke badalaivwa ba masakya bekala mu muzhi wa New York na bakazhi babo ne baana babalume basatu. Ba Sylvan bapayankana bingi na mambo a nkito yabo. Batatula nkito yabo pachaile shoo kufika ku 03:00 nangwa 04:00 wa kumakya. Pa Kina ne pa Kitanu o moba o bakokolokatu, bino pa Kibelushi ne pa Mulungu bakiisha na kwingila. Pano bino, bamonapo kimye kya kwikala pamo na baana.

Ba Sylvan baambile amba “kechi kyapeela kumonapo kimye kya kwikala na baana pamo ne, pano bino ne bikako kuba bino.” “Bana bami bakebesha bingi kwikala ne amiwa. Pa Kina mute kyo kimye kyo ngikala na mwanami mubeji na kwisamba nanji inge wakotoka ku sukulu. Pa Kitanu nengezha kimye kya kwisambapo na mwanami wa bubiji. Pa Mulungu lukelo nesamba na mwanyike.”

[Kitenguluzha/Kipikichala pa peja 6]

Bintu Bilengela Baana Kutemwa Bashabo

Sierra uji na myaka ya kusemwa itanu waambile’mba, “Tukaila pamo ne batata kabiji bufuku batola mabuku ne kutendeka kuntangila.”

Michael uji na myaka ya kusemwa 10 waambile’mba, “Tukaila pamo bisela byavula ne batata pano kimye inge kyafika kya kutendeka kwingila bamba’mba kyapwa ne kutendeka kwingijila pamo. Pa bimye bikwabo, inge tubena kwingila betubula amba pano kyapwa ke kimye kya kukaya.”

Andrew uji na myaka ya kusemwa 32 waambile’mba, “Nangwa kya kuba batata bengila kabiji kuji ne bisela byo batemwa kukaya, bino kechi bibalengela kubula kukwashako bamaama nkito ya pa nzubo ne. Ne luno nangwa papita myaka yavula, batekako bya kuja byonka byubatu ba maama, kovwa bipe, kupyanga mu nzubo, kabiji bebalama mu butemwe.”

[Kipikichala pa peja 4]

Telekeshainga kwakubula kwibalengulula

    Mabuku a mu Kikaonde (1992-2025)
    Shinkai
    Shinkulai
    • Kikaonde
    • Tuminaiko Bakwenu
    • Byo Mukeba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Shinkulai
    Tuminaiko Bakwenu