BUTALA BWA MABUKU BWA PA INTANETI
Kyamba kya Usopa
BUTALA BWA PA INTANETI
Kikaonde
Pa kukebela
  • Bisopelo
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • KUPWILA
  • fy Kitango 5 pp. 51-63
  • Tendekai Kufunjisha Mwanenu Saka Akijitu Lukeke

Vidyo ufwamo.

Yakana kushinkuka.

  • Tendekai Kufunjisha Mwanenu Saka Akijitu Lukeke
  • Kintu Kilengela Kisemi Kwikala kya Lusekelo
  • Tumitwe tucheche
  • Byambo Bipashako
  • LONDELAINGA BYAAMBA BAIBOLO
  • KUPA BAANA BIKEBEWA
  • FUNJISHAINGA NA MUKOYO BAANA BENU BUKINE
  • BUNEME BWA KUJIMUNAÑANA
  • VIMBILAI BAANA BENU KU BINTU BYATAMA
  • LONDELAINGA LUTANGIJILO LWA LESA
  • Anweba Bansemi, Funjishainga Baana Benu Mu Butemwe
    Kyamba kya Usopa—2007
  • Bya Kufunjisha Mwanenu
    Ikalai Balusekelo mu Kisemi Kyenu
  • Funjishainga Baana Benu Kutemwa Yehoba
    Kyamba kya Usopa—2007
  • Bansemi, Zhikijilai Bunonshi Bwenu Bwanema
    Kyamba kya Usopa—2005
Monai Bikwabo
Kintu Kilengela Kisemi Kwikala kya Lusekelo
fy Kitango 5 pp. 51-63

Kitango 5

Tendekai Kufunjisha Mwanenu Saka Akijitu Lukeke

1, 2. Kwepi bansemi ko bakonsha kutambula maana pa bya kukomesha baana babo?

PA MYAKA 3,000 yapitapo, nsemi umo waambile’mba, ‘baana bo bunonshi bufuma kwi Yehoba.’ (Salamo 127:3) Ee, kusema baana ke bunonshi bwanema bingi kufuma kwi Lesa, bwikala na bantu bavula baji mu masongola. Pano bino, aba bonse baji na baana nangwa kya kuba bekala na lusekelo, kwikala nabo mwavwangwa byavula bingi.

2 Kikatakata ano moba, kukomesha baana ke mwingilo wakosa bingi. Pano bino, bavula kechi kibena kwibakatazha ne, kabiji nyimbi wa masalamo watangijilwe na mupashi, walumbulula kino kuba’mba: “Yehoba inge kechi wiishimika nzubo ne, beishimika bengila kyatu.” (Salamo 127:1) Kukokela mikambizho ya Yehoba kukemulengela kwikala nsemi wawama. Baibolo waamba’mba: “Ketekela mwi Yehoba na muchima wobe yense, ne kuta muchima ku milangwe yobe obe mwine ne.” (Byambo bya Mana 3:5) Nanchi mwinengezha kulondela lujimuno lwa Yehoba pa bya kukomesha mwana pa myaka 20 nyi?

LONDELAINGA BYAAMBA BAIBOLO

3. Ñanyi mutembo uji na bashetu pa mambo a kukomesha baana?

3 Mu bisemi byavula kuzhokoloka ntanda yonse, banabalume bamona’mba kukomesha baana ke mwingilo wa banabakazhi. Ibyo, kuba’mba Baibolo watongola bashetu kwikala ba kumwena ba mu bisemi byabo bintu byo bakeba. Pano bino, waamba’mba baji ne na mitembo ya mu kisemi. Baibolo waamba’mba: “Patanshi lungikila jimo bya mwingilo wobe wa pangye, kabiji ujimine jimo bujimi bobe, apa bino ukashimike nzubo yobe.” (Byambo bya Mana 24:27) Mu mweno ya Lesa, bashetu ne bainetu bafwainwa kwingijila pamo kukomesha baana babo.—Byambo bya Mana 1:8, 9.

4. Bashetu bafwainwa kumonanga byepi baana babo?

4 Mumona byepi baana benu? Banabalume bamo kechi bamona baana babo amba balongo babo ne. Baana bekala ke ba mwanamukazhi ne balongo banji. Onkao mambo, banabalume bamona bepwa kwikala banema kukila baana babo ba kwisemena. Bino kechi byo byaamba mafunde a mu Baibolo ne. Baibolo waambishapo bingi pa bulunda bwikala pa bansemi ne baana babo. (Mpitulukilo ya mu mizhilo 6:6, 7; Efisesa 6:4) Anweba banabalume, monainga baana benu kwikala “bunonshi bufuma kwi Yehoba,” kabiji ne kwibamonanga bonse amba ‘baana benu.’—Salamo 127:3; Byambo bya Mana 31:2.

5. Bintu ka byafwainwa kukwasha bamulume ne mukazhi kuyukila jimo kibelengelo kya baana bo bakeba kwikala nabo?

5 Mu mapunzha amo, bantu bakeba banabakazhi kusema baana bavula bingi. Kino ke kya kwifuukwilapo bene bamulume ne mukazhi kumona baana bo bakeba kwikala nabo. Pano kyakonsha kwikala byepi, umvwe bansemi bafwao mashinda a kujishishamo, kuvwikilamo ne kufunjishishamo baana babo bavula? Bamulume ne mukazhi bafwainwa kukilangulukilapo jimo kumona baana banga bo bakonsha kwikala nabo. Bamo baji mu masongola bakankalwa kulama baana babo, batwika mutembo balongo babo kuba’mba bebakomeshesheko baana bamo. Nanchi kyawama kuba bino nyi? Ine. Kabiji kino kechi kikepeshako mitembo ya bansemi ku baana babo ne. Mambo Baibolo waamba’mba: “Umvwe muntu wabula kwibamwena ba kwanji byafwainwa, kine ne ba mu nzubo yanji mwine bo bene, wilukana kala lwitabilo, wakila wabula kwitaba mu kutama.” (1 Timoti 5:8) Bamulume ne mukazhi bamo balangulukilapo jimo kibelengelo kya ba “mu nzubo” yabo pa kuba’mba bakonshe ‘kumwena [baana] babo bene.’ Nanchi bakonsha kukepeshako nangwa kukanya lusemo pa kuba’mba bobe kino nyi? Kino nakyo ke kya kwifuukwilapo muntu mwine, kabiji umvwe bamulume ne mukazhi basalapo kuba’mba bengijishenga muchi wa kukanya lusemo kiji ko baji bene. Mambo “pa muntu pa muntu, bakasenda bisendwa byabo bene, au kyanji, au kyanji.” (Ngalatiya 6:5) Nangwa byonkabyo, kukepeshako nangwa kukanya lusemo kupichila mu kufumya jimi ke mambo kwesakana na mafunde a mu Baibolo. Yehoba Lesa ye “nsulo ya bumi.” (Salamo 36:9) Onkao mambo, kufumya jimi ke mambo akatampe bingi kwi Yehoba kabiji buno ke bumbanzhi.—Kulupuka 21:22, 23; Salamo 139:16; Yelemiya 1:5.

KUPA BAANA BIKEBEWA

6. Kimye ka kyafwainwa kutendekelapo kufunjisha mwana?

6 Byambo bya Mana 22:6 byaamba’mba: ‘Funjishai mwana kwendanga mu jishinda jafwainwa.’ Kufunjisha mwana ke mwingilo mukwabo wanema bingi wa bansemi. Mwafwainwa kutendeka kimye ka kufunjisha mwana? Saka akijitu lukeke. Mutumwa Paulo waambile’mba, Timoti bamufunjishe ‘kufuma ku bulukeke.’ (2 Timoti 3:15) Kyambo kya Kingiliki kyo baingijisha pano kyakonsha kulumbulula mwana wanteta nangwatu yewa ukyangye kusemwa. (Luka 1:41, 44; Byubilo 7:18-20) Ko kuba’mba, Timoti bamufunjishe saka akijitu lukeke. Ku bulukeke kyo kimye kyawama bingi kutendekelamo kufunjisha mwana. Mwana wanteta naye wikala bingi na kilaka kya kukeba kufunda.

7. (a) Mambo ka o kyanemena ku bonse bamulume ne mukazhi kutemwa mwanabo wa lukeke? (b) Bulunda ka bwajinga pakachi ka Yehoba ne Mwananji yenkawa umo?

7 Inetu umo waambile’mba, “kimye kitanshi kyo nasemene mwana, namutemenwe bingi.” Bino byo biumvwa ne bainetu bavula. Bulunda bwikala pakachi ka mwana ne inanji buya na kubayilako na mambo a kwikala pamo kufumatu kimye kyo asemwa. Kabiji kwamwisha kubayisha butemwe bwabo. (Monai ne byaamba 1 Tesalonika 2:7.) Kimye inetu kyo abukata mwana ne kwisamba nanji kyanema bingi mambo kilengela mwana kwikala mutende. (Monai ne byaamba Isaya 66:12.) Pano nga shetu wafwainwa kuba byepi? Naye wafwainwa kutemwisha mwananji wa lukeke. Yehoba ye wa kumwenako wawama pa kino. Mu buku wa Byambo bya Mana, tufundamo bulunda bwajinga pakachi ka Yehoba ne Mwananji yenkawa umo, waambile pe Shanji amba: “Amiwa najinga na Yehoba byo atatwile kuba byo afukwijile jimo . . . Kabiji najinga wanji ye amwenejilemo lusekelo pa juba pa juba.” (Byambo bya Mana 8:22, 30; Yoano 1:14) Mu jishinda jimotu, shetu wawama utemwa bingi mwananji kufumatu pa kusemwa kwanji ne byo akoma. Shetu umo waambile’mba, “mweshainga’mba mwatemwa baana benu.” Mambo kuba bino kechi kyatama ne.”

8. Kintu ka bansemi kyo bafwainwa kufunjisha mwanabo aku usemwatu?

8 Byavula bikebewa ku baana ba bacheche. Kimyetu kisemwa mwana, bongo bwikala na bulume bwa kulama bintu kabiji bansemi bo bakonsha kumukwasha kuba bino. Tendekelaipo kukimufunjisha mulaka. Bapesapesa bya kupesapesa bamba’mba kyapela bingi mwana kufunda bukiji kwamba ne kutanga “umvwe bansemi batendeka bukiji bukiji kwisamba na mwanabo aku usemwatu.” Isambainga ne kumutangila saka akijitu lukeke. Kechi pakapita ne kimye ne, ukatendeka kwimusombolola, kabiji kuba bino kikemupelela kumufunjisha kutanga. Ukakonsha kuyuka kutanga saka akyangye ne kutwelatu sukulu ne. Kino kyakonsha kumukwasha bingi mwana kikatakata umvwe mwikala mu kyalo mwakepelwa bafunjishi ne masukulu aji na baana bavula.

9. Kikonkwanyi ka kyanemesha bansemi kyo bafwainwa kuvulukanga kuba?

9 Kintu kyanemesha bansemi bena Kilishitu kyo bateshako muchima ke kufunjisha mwanabo bintu bya ku mupashi. (Monai Mpitulukilo ya mu mizhilo 8:3.) Nkebelo ka ya kubila kino? Boba kino kukeba kukwasha baana babo kwikala na muchima wa Kilishitu kabiji ne kuvwala “bumuntu bupya.” (Efisesa 4:24) Pa kuba’mba bakwashe baana babo kwikala na uno muchima, bansemi bafwainwa kwingijisha bintu ne mashinda awama kwibakwashishamo.

FUNJISHAINGA NA MUKOYO BAANA BENU BUKINE

10. Byubilo ka baana byo bafwainwa kwikala nabyo?

10 Pa kuba’mba kishimikwa kiwame ne kukosa, kikebewa kwikala na bintu byakosa bya kwingijisha. Mutumwa Paulo waambile’mba, bintu byawama bya kwingijisha pa kushimika pa kuba’mba muntu ekale na byubilo bya bwina Kilishitu ke “ngolode, nangwa siliva, nangwa mabwe a buneme.” (1 Kolinda 3:10-12) Abye bimenako byubilo nabiji lwitabilo, maana, milangwe, bukishinka, mushingi ne kumwesha lusanchilo kwi Yehoba ne ku mizhilo yanji. (Salamo 19:7-11; Byambo bya Mana 2:1-6; 3:13, 14) Bansemi bakonsha kukwasha byepi baana babo kufumatu ku bulukeke kwikala na bino byubilo? Kupichila mu kwingijisha mizhilo yanembelwe kala myaka nobe kajo.

11. Nanchi bansemi bena Isalela bakwashishe byepi baana babo kwikala na byubilo bya kwakamwa Lesa?

11 Mukoka wa bena Isalela saka akyangye kutwela mu Ntanda ya Mulaye, Yehoba wabujile bansemi bena Isalela kuba’mba: ‘Bino byambo byo mbena kwimukambizha jino juba ja lelo bikekale mu michima yenu; ne anweba mukebafunjishebyo na mukoyo baana benu, kabiji mukebiteletelenga byo mukekalanga mu nzubo yenu, nangwa byo mukendanga mu jishinda, nangwa mu kimye kyo mukalaalanga ne mu kimye kyo mukabukanga.’ (Mpitulukilo ya mu mizhilo 6:6, 7) Ee, bansemi bafwainwa kwikala ba kumwenako, balunda, besamba na baana ne kwibafunjisha.

12. Mambo ka o kyanemena bansemi kwikala ba kumwenako bawama?

12 Ikalai ba kumwenako. Kitanshi Yehoba waambile’mba: ‘Bino byambo . . . bikekale mu michima yenu.’ Kabiji wabwelele wanungapo amba: ‘Ne anweba mukebafunjishebyo na mukoyo baana benu.’ Onkao mambo, byubilo bya kunemeka Lesa byo byafwainwa kwikala patanshi mu michima ya bansemi. Nsemi wafwainwa kutemwa bukine ne kwikela monka. Kwikala bino, po po akonsha kufika mwana pa muchima. (Byambo bya Mana 20:7) Mambo ka? Ene mambo ke a kuba’mba baana bafunda bukiji kupichila mu bintu byo bamona kukila byo bomvwa.—Luka 6:40; 1 Kolinda 11:1.

13. Pa mambo a kutesha muchima baana, bansemi ba bwina Kilishitu bakonsha kulondela byepi kya kumwenako kya kwa Yesu?

13 Ikalai mulunda. Yehoba wabujile bansemi bena Isalela kuba’mba: ‘Mukebiteletelenga byo mukekalanga mu nzubo yenu, nangwa byo mukendanga mu jishinda.’ Kuba bino kukebewa kumonapo kimye kya kwikala na baana nangwa kya kuba bansemi batabankana. Yesu wamwene’mba wafwainwa kumonapo kimye kya kwikala na baana. Mu moba a kupelako a mwingilo wanji, ‘bamuletejilenga baana bacheche, amba, ebabike makasa.’ Yesu waubilepo byepi pa kino? “Aye wibatambwile mu maboko anji, ne pa kwibabika makasa anji, wibapesheshe.” (Mako 10:13, 16) Akifwanyikizhai, kimye kya lufu lwa kwa Yesu byo kyafwenyenyenga pepi. Mu kifulo kya kwibanyema, aye wamwenepo kimye kya kwikala na baana ne kwibata muchima. Kino byo kyaikalapo kya kumwenako kyawama!

14. Mambo ka o kyanemena bansemi kumonangapo kimye kya kwikala na baana babo?

14 Isambainga na baana. Kumonapo kimye kya kwikala na mwanenu kukemukwasha kwisamba nanji. Kwisambanga nanji kimye kyonse kukemulengela ne kuyuka bumuntu bwanji byo buji. Vulukai’mba kwisamba kechi kwambatu ne. Inetu umo mwina Brazil waambile’mba, “natelekanga bingi kufuma panshi ya muchima.” Mu kutekanya kwanji mwafumine bintu byawama bingi kimye mwananji kyo atendekele kumubula biji ku muchima wanji.

15. Mwafwainwa kuvulukanga ka umvwe mubena kukeba kwikalapo na bimye bya kukaya?

15 Baana bakebewa kwikalako na “kimye kya kusekelamo . . . kimye kya kuzhilamo,” kabiji ne kimye kya kukayilamo. (Musapwishi 3:1, 4; Zekaliya 8:5) Kimye kya kukayilamo kiwama bingi umvwe kya kuba bansemi ne baana kebakayile pamo kyokyo kisela. Kya bulandatu ke kya kuba’mba mu bisemi byavula bayukakotu kukaya kumo konka kwa kutamba malangalanga. Nangwa kya kuba mitanchi imo ya pa malangalanga yakonsha kwikalatu bulongo, bavula bonauna byubilo byabo byanema kabiji kutamba malangalanga kulengela kisemi kubula kwisambanga. Pano bino, mambo ka a kubujila kwikalapo na bintu bimo bya kubila pamo na baana benu? Saka mwimba, kukaya bisela, kukayila pamo na bakwenu kabiji ne kufwakeshatu mapunzha awama. Bintu bya uno mutundu byo bilengela kwisamba.

16. Bansemi bafwainwa kufunjisha ka baana babo pa mambo a Yehoba, kabiji bafwainwa kuba byepi kino?

16 Ikalai bafunjishi. Yehoba waambile’mba: ‘Anweba mukebafunjishebyo na mukoyo [bino byambo] baana benu.’ Bino byambo bimubula bintu bya kufunjisha kabiji ne byo mwafwainwa kwibifunjisha. Kintu kitanshi, ‘anweba mukamutemwe Yehoba Lesa wenu na muchima wenu yense, ne na mweo wenu yense ne na bulume bwenu bonse.’ (Mpitulukilo ya mu mizhilo 6:5) Kepo, ‘abye byambo . . . mukebafunjishebyo na mukoyo.’ Bafunjishainga kutemwa Yehoba ne mizhilo yanji na muchima yense. (Monai ne byaamba Bahebelu 8:10.) Onkao mambo, Yehoba wimubula kuba’mba jishinda jikatampe ja kukwashishamo baana benu kwikala na moyo wa kwakamwa Lesa ke kwisambanga pe Yehoba kimye kyonse. Kino kyavwangamo kwikala na lufunjisho lwa Baibolo lwa kimye kyonse na baana.

17. Bansemi bakonsha kukwasha baana babo kusakisha ka? Kabiji mambo ka?

17 Bansemi bavula bayuka’mba kufunjisha ne kufika mwana pa muchima kechi kyapela ne. Mutumwa Petelo wakambizhe bena Kilishitu bakwabo amba: ‘Mwikale nobe twana twa lukeke, kabiji mwikale na kilaka kya kusakisha mukaka wa ku mupashi wawamatu wabula bujimbijimbi.’ (1 Petelo 2:2) Byo kiji kuba’mba kechi baana bonse bekala na nzala ya kusakisha kajo ka ku mupashi ne, bansemi bakonsha kumonapo mashinda a kukwashishamo baana babo kwikala nobe mwana wa lukeke ukebesha mukaka wa ku mupashi.

18. Mashinda ka afunjishishangamo Yesu bansemi o batundaikwa kulondela?

18 Yesu wafikilenga pa michima ya bantu kupichila mu kwingijisha bya kumwenako. (Mako 13:34; Luka 10:29-37) Mfunjishisho ya iwe mutundu yawama bingi kikatakata ku baana. Bafunjishainga mafunde a mu Baibolo kupichila mu kwingijisha mashimikila apela aji na bipikichala, nabiji oa aji mu Buku Wami wa Mashimikila a mu Baibolo.a Lekai baana bambengapo. Balekai bengijishenga kalango kabo kulenga bipikichala ne kufwanyikizha bintu bya mu Baibolo. Yesu waingijishenga ne mepuzho pa kufunjisha. (Mateo 17:24-27) Londelai byafunjishanga Yesu pa lufunjisho lwenu lwa kisemi. Mu kifulo kya kutelaulangatu mizhilo ya Lesa, bepuzhainga mepuzho nabiji a kuba’mba, Mambo ka Yehoba o etupela iwe muzhilo? Tukamwenamo ka umvwe twamulama? Ki ka kikamweka umvwe twakana kumulondela? Mepuzho a uno mutundu akwasha mwana kulanguluka ne kumona’mba mizhilo ya Lesa ikwasha kabiji yawama bingi.—Mpitulukilo ya mu mizhilo 10:13.

19. Umvwe bansemi kebalondele mafunde a mu Baibolo pa kufunjisha baana babo, bintu ka byawama baana byo bakeyowa?

19 Kupichila mu kwikala ba kumwenako, balunda, kwisamba na baana ne kwibafunjisha, mwakonsha kukwasha mwanenu kufumatu ku bwanyike kwikala na bulunda bwawama bwa pa muchima ne Yehoba Lesa. Abwe bulunda bukatundaika mwanenu kwikala mwina Kilishitu walusekelo. Ukebikishangako bingi kulama lwitabilo lwanji nangwa kya kuba watalañana na balunda batama ne mesekotu. Kimye kyonse mutundaikainga kutwajijila kwikala na buno bulunda bwawama.—Byambo bya Mana 27:11.

BUNEME BWA KUJIMUNAÑANA

20. Kujimunañana ko ku ka, kabiji mwafwainwa kwikwingijisha byepi?

20 Kujimunañana kulumbulula kolola milanguluko ne muchima wa muntu. Kikebewa kufundako baana kimye kyonse. Paulo wajimunako bashetu amba ‘komeshainga [baana benu] na kwibafunjisha ne kwibajimuna monka mwaswila aye Nkambo.’ (Efisesa 6:4) Bansemi bafwainwa kujimunañananga mu butemwe, byonka byuba Yehoba. (Bahebelu 12:4-11) Kujimuna kwaimena pa butemwe, kubiwa kupichila mu kwambañana. Onkao mambo, betubula’mba ‘tumvwine mafunde.’ (Byambo bya Mana 8:33) Nanchi kujimuna kwafwainwa kubiwa byepi?

21. Ñanyi mafunde bansemi o bafwainwa kuvulukanga pa kujimunako baana babo?

21 Bansemi bamo balanguluka’mba kujimuna baana babo kwavwangamotu kwibatataukila, kwibakajipila nangwa kwibambila bya mwenga. Pano bino, pa mambotu amo a kujimunañanako, Paulo wajimwineko amba: ‘Anweba bashabo, kechi mwibazhingijishe baana benu ne.’ (Efisesa 6:4) Bena Kilishitu bonse bebakambizha kwikala ‘bakoka muchima ku bonse . . . mu bukimote kasa bebolola aba bebalengulula.’ (2 Timoti 2:24, 25) Bansemi bena Kilishitu, nangwa kya kuba bayuka’mba bafwainwa kukosa, pa kujimuna baana babo bavuluka bino byambo. Kimye kimo, kwaambañana na mwana kuba kwakwasha ne, kumukambula kwakonsha kukebewa.—Byambo bya Mana 22:15.

22. Umvwe mukeba kukambula mwana, mwafwainwa kumukwasha kuyuka ka?

22 Monka mwapusena baana ne kujimuna mo mo kwafwainwa kwikela. Baana bamo kechi ‘bafunda na byambo byonka ine.’ Mwana wa uno mutundu, kumukambula ko kwakonsha kumukwasha kuba’mba akekale na bumi. (Byambo bya Mana 17:10; 23:13, 14; 29:19) Nangwa byonkabyo, mwana wafwainwa kuyuka ene mambo o mubena kumupumina. Mambo ‘kamama ne mafunde bipana maana.’ (Byambo bya Mana 29:15; Yoba 6:24) Kunungapo, kukambulañana kuji na pa kupelela. Yehoba waambijile bantu banji amba amiwa, “nkemufundatu mwafwainwa.” (Yelemiya 46:28b) Baibolo kechi wakambizha kwendatu na kuzhingila nangwa kukambula mwana kya kuba washala ne na bilonda ne.—Byambo bya Mana 16:32.

23. Ki ka mwana kyo afwainwa kuyuka umvwe bamukambula ku bansemi banji?

23 Kimye Yehoba kyo ajimwineko bantu banji kuba’mba ukebakambula, patanshi wakibabujile’mba: “Kechi mube moyo ne . . . amiwa nji nenu.” (Yelemiya 46:28a) Mu jishinda jimotu, ne anweba bansemi pa kujimuna baana benu, kechi mwafwainwa kulengela mwana kwiumvwa’mba mwamushikwa ne. (Kolose 3:21) Mu kifulo kya kuba bino, mwana wafwainwa kuyuka’mba mubena kumujimunako mambo bansemi banji ‘baji nanji.’

VIMBILAI BAANA BENU KU BINTU BYATAMA

24, 25. Baana bafwainwa kuzhikijilwa ku ñanyi bintu byatama ano moba?

24 Bantu bavula bakoma bavuluka bingi kimye kyawama kya ku bwanyike bwabo. Bavuluka bansemi babo byo bebazhikijilanga ku bintu byonse byo bafwainwe kupitamo. Bansemi bakeba baana babo kwiumvwanga byonkabye, bino mu ino ntanda yatama bibye lelo jino, kyakatazha bingi kuvimbila baana bulongo.

25 Kyubilo kya bunya kyakumbana mu ntanda ano moba ke bulalelale. Nangwatu baana ba bacheche babena kwitaya mu kino kyubilo. Kimye kimo, umvwe banyike babena kukaya bisela byabo, nabiji mansansa, boba bulalelale ne kusombolola bakulumpe. Kabiji kyubilo kikwabo kyatama kibena kubiwa mu moba etu lelo, ke kya kukuna baana babacheche. Kya bulandatu ke kya kuba’mba, baana bavula babena kwibakuna ku balongo babo mu kisemi bonka bo bayuka ne kuketekela. Bansemi bafwainwa kuzhikijila baana babo ku bino byubilo byatama. Bansemi bakonsha kuba byepi kino?

26. Mashinda ka amo akonsha kwibazhikijilamo baana, kabiji maana a kuyuka bintu akonsha kukwasha byepi kuzhikijila baana?

26 Kintu kine kya kuzhikijilamo baana ke kwibafunjisha saka bakijitu banyike pa mambo a bya kwilaala. Mambo baana babula kuyukapotu nangwa pacheche bintu pa mambo a bya kwilaala, babena kwibongola ku bakwabo banyike ne ku boba bakuna baana. Maana a kuyuka bintu akonsha kwibakwasha kukana “jishinda ja bubi, ko ku bantu bamba byambo byaluwankana.” (Byambo bya Mana 2:10-12) Ñanyi maana ano? Ke maana a kuyuka mafunde a mu Baibolo aamba pa byawama ne byatama. Bafwainwa ne kuyuka’mba, bantu bakoma bamo boba bintu byatama, kabiji amba mwana kechi wafwainwa kukokela umvwe bantu bamubula kuba bintu byabula kufwainwa ne. (Monai ne byaamba Danyela 1:4, 8; 3:16-18.) Kange mwibafunjishengatu bino bintu pa kimye kimo ne. Baana bavula bakebewa kwibafunjisha na mukoyo pa kimye pa kimye pa kuba’mba bavulukenga byo mwibabula. Baana umvwe bakoma, shetu wafwainwa kuyuka’mba mwananji wamukazhi kechi ukatemwa kumumona saka avula nangwa saka abena kowa ne, kabiji inetu naye byo byo afwainwa kuba ku mwananji wamulume. Kuba bino kukakwasha mwana kuyuka lupusano lwa kyawama ne kyatama. Ibyo, pa kuba’mba muzhikijile baana benu ku bintu byatama, mwafwainwa kwibasopanga.

LONDELAINGA LUTANGIJILO LWA LESA

27, 28. Ñanyi muntu Mwine ukwasha bansemi kuyuka bya kulama baana bulongo?

27 Ibyo kuba’mba, kufunjisha mwana kufuma ku bulukeke kechi kyapela ne, pano bino ku bansemi baitabila kechi bakamwingila uno mwingilo bunke bwabo ne. Mu moba a ba Mitonyi, mwanamulume wa jizhina ja Manowa byo ayukile’mba usakukekala na mwana, waipwizhe Yehoba kumutangijila bya kulama mwananji. Yehoba kine wakumbwile lulombelo lwanji.—Mitonyi 13:8, 12, 24.

28 Byonkabyo ne lelo jino, bansemi baitabila pa kukomesha baana babo, bakonsha kulomba kwi Yehoba kwibakwasha. Kwikala nsemi kechi mwingilo wapela ne, pano bino uji bingi na mfweto. Bamulume ne mukazhi bamo mu kyalo kya Hawaii baambile’mba: “Kufunjisha mwana kusenda myaka 12 saka akyangye kutendeka kupita mu bintu byakatazha. Pano bino, umvwe mwibikishako kwingijisha mafunde a mu Baibolo, mukekala balusekelo ne mutende umvwe baana bafuukulapo kwingijila Yehoba kufuma panshi ya muchima wabo.” (Byambo bya Mana 23:15, 16) Umvwe mwanenu wasalapo kuba bino, ne anweba mukamba’mba: ‘Baana bo bunonshi bufuma kwi Yehoba.’

[Tubyambo twa mushi]

a Wanembwa na Bakamonyi ba kwa Yehoba.

NGA ANO MAFUNDE A MU BAIBOLO AKONSHA KUKWASHA BYEPI . . . BANSEMI BYA KUKOMESHA BAANA BABO?

Ketekelai mwi Yehoba.—Byambo bya Mana 3:5.

Mwenai baana benu bibafwainwa—1 Timoti 5:8.

Yehoba ke Shetu wa butemwe. —Byambo bya Mana 8:22, 30.

Bansemi baji na mutembo wa kufunjisha baana babo.—Mpitulukilo ya mu mizhilo 6:6, 7.

Kujimuna baana kukebewa bingi.—Efisesa 6:4.

[Kitenguluzha pa peja 61]

KUJIMUNA KWAFWAINWA

Jishinda jimo jawama kujimwinamo baana bulongo ke kwibayukisha bintu bifuma mu kuba bintu byatama. (Ngalatiya 6:7; monai ne byaamba Kulupuka 34:6, 7.) Kya kumwenako, umvwe mwanenu wapambukila pa lubanza, mulekai mwine akombe mambo kino kyakonsha kumukwasha bingi kubula kukabwezhapo. Nanchi wazhingijisha mukwabo nyi? Kumukambizha’mba alombe lulekelo lwa mambo ku mukwabo kwakonsha kumukwasha kuja nyenye. Jishinda jikwabo ja kujimwinamo mwana, ke kumukanya mu bintu bimo byo aubanga, pa kakimye kacheche kuba’mba olole mashinda anji. Kuba bino kukakwasha mwana kufunda kwikala na maana a kulondela mafunde aoloka.

[Bipikichala pa peja 57]

Bansemi, ikalai ba kumwenako, balunda, besamba na baana ne kwibafunjisha

    Mabuku a mu Kikaonde (1992-2025)
    Shinkai
    Shinkulai
    • Kikaonde
    • Tuminaiko Bakwenu
    • Byo Mukeba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Shinkulai
    Tuminaiko Bakwenu