Bansemi, Zhikijilai Bunonshi Bwenu Bwanema

‘Maana ebakwasha bantu, . . . alama mweo wa yewa uji nao.’ —Musapwishi 7:12.

1. Mambo ka bansemi o bafwainwa kumwena baana babo amba bupe?

BANSEMI baji na mutembo wa kulama mwana ye basema abo bene. Baibolo wibatongola baana amba “bunonshi bufuma kwi Yehoba.” (Masalamo 127:3) Yehoba byo aji Upana Bumi, ko kuba’mba wapa bansemi kya bupe kyanji aye mwine. (Masalamo 36:9) Bansemi, mwibumona byepi buno bupe bwanema bufuma kwi Lesa?

2. Manowa waubile byepi byo aumvwine kuba’mba ukekala shanja mwana?

² Ee, bupe bwa uno mutundu bwafwainwa kutambulwa na munema ne na kusanta. Myaka kukila pa 3,000 yapitapo, mwina Isalela wa jizhina ja Manowa byo byo aubile kimye mukazhanji kyo bamubujile kwi malaika’mba ukasema mwana. Manowa byo aumvwine ano mambo awama, walombele’mba: “Nemusashijila anweba Yehoba namba awa muntu wenu anweba Lesa ye mwajikutuma akeye jibiji kwi atweba, aketufunjishe byo twafwainwa kumuba awa mwana ukasemwa.” (Mitonyi 13:8) Bansemi, mwakonsha kufunjilako ka kwi Manowa?

Mambo ka Bukwasho bwa Lesa o Bukebewa

3. Mambo ka o kikebewa bukwasho bwa Lesa mu kukomesha baana kikatakata ano moba?

³ Kino kimye kikatakata kukila byo kyaikalanga kala, bansemi bakebewa bukwasho bwa Yehoba mu kukomesha baana babo. Mambo ka? Ke na mambo a kuba’mba Satana Diabola ne bademona banji batayiwa kasansala kufuma mwiulu kwiya panopantanda. Baibolo wapana lujimuno lwa kuba’mba: “Malwa enu anweba ntanda ne kalunga: mambo Diabola waikila ko muji kasa aji na bukaji bukatampe, byo ayuka’mba kimye kyami ke kicheche.” (Lumwekesho 12:7-9, 12) Baibolo walumbulula’mba Satana uji “nobe bokwe wimba, upitañana na kusaka ye ayuka kuja.” (1 Petelo 5:8) Mabokwe atemwa kunankama ne kuja banyama bakoka, javula banyama bacheche. Onkao mambo, bansemi ba bwina Kilishitu batala kwi Yehoba kwibakwasha mwa kuzhikijila baana babo. Nanchi mubena kwibikako kuba’mba muzhikijile baana benu nyi?

4. (a) Bansemi bakonsha kubapo byepi umvwe bayuka’mba mu kinkalankulo mubena kupitañana bokwe? (b) Ki ka kikebewa ku baana pa kuba’mba bazhikijilwe?

⁴ Umvwe mwayuka’mba mu kinkalankulo muji bokwe ubena kupitañana, kine mwakonsha kwibikako kuzhikijila baana benu. Satana mulwanyi. Ukebesha kongola bantu ba Lesa kuba’mba bekale babula kwitabilwa kwi Lesa. (Yoba 2:1-7; 1 Yoano 5:19) Baana bapela bingi kulukukwa. Pa kuba’mba banyeme tukose twa kwa Satana, baana bafwainwa kuyuka ne kukokela Yehoba. Kwikala na maana a mu Baibolo kwanema bingi. Yesu waambile’mba: “Buno bo bumi bwa myaka, namba bemuyuke anweba, Lesa yenka wa kine, ne Yesu Kilishitu ye mwatumine.” (Yoano 17:3) Kunungapo, banyike bakebewa maana, ko kuba’mba bulume bwa kuyuka ne kwingijisha byo bafunda. ‘Maana alama mweo wa yewa uji nao,’ onkao mambo, anweba bansemi mwafwainwa kulengela bukine kwikala mu michima ya baana benu. (Musapwishi 7:12) Mwakonsha kuba byepi kino?

5. (a) Maana akonsha kupanyiwa byepi? (b) Byambo bya Mana byalumbulula byepi buneme bwa kwikala na maana?

⁵ Kabiji mwafwainwa kutanga na baana benu mu Byambo bya Lesa. Bino kwibakwasha kutemwa ne kukokela Yehoba kwakila pa kwibatangilatu byambo, kikebewa kuba sa bomvwa byobyo byambo. Kya kumwenako: Mwana wakonsha kufunjishiwa kuba’mba pa kwabuka mukwakwa patanshi wafwainwa kutala kuku ne kuku. Pano baana bamo kechi balondela kino ne. Mambo ka? Kampe na mambo a kuba kechi bebalumbulwila javula nangwa kwibabula na mukovyokovyo kuba’mba “kukosama” kwakonsha kwibalengela kutanyiwa mu mapuso apa mukwakwa ne. Pa kubatu’mba muntu afunjishe muntu mukwabo maana, pakebewa kimye ne kutekanya bingi. Bino, maana anema bingi! Baibolo waamba’mba: “Mu mikwakwa yao muji lusekelo, ne mu mashinda ao onse muji mutende. Ao auba nobe kichi kya bumi ku boba bakwatako; ne boba beomina bo ba lusekelo.”—Byambo bya Mana 3:13-18; 22:15.

Mfunjishisho Ipana Maana

6. (a) Mambo ka baana javula o bobila bintu bya kubula maana? (b) Kongolwa ka kubena kubiwa ku banyike?

⁶ Javula banyike boba byatama kechi na mambo a kuba’mba babula kwibafunjisha byabula koloka ne, bino ke na mambo a kuba ao mafunjisho kechi ebafika pa michima yabo ne. Diabola ubena kongola michima ya banyike. Miteeto yanji ke ya kukeba kuba’mba bekale mu byubilo bya ino ntanda yanji byabula bya bwina Lesa. Kabiji ushukilwa ne bumuntu bwabo bo basemwa nabo bwa bundengamambo bwa kukeba kuba bintu byatama. (Ntendekelo 8:21; Masalamo 51:5) Bansemi bafwainwa kuyuka mutembo mukatampe ye baji nanji wa kwalula michima ya baana babo.

7. Mambo ka o kibula kukebewatu kubula mwana kyawama nangwa kyatama?

⁷ Bansemi javula bakonsha kubula mwana kyatama nangwa kyawama, ne kulanguluka’mba bamufunjisha jifunde jawama. Bakonsha kumwambila mwana amba kyatama kubepa bubela, kwiba, nangwa kwilaala na muntu ye abula kutwela nanji mu masongola. Pano bino, mwana wafwainwa kwikala na muchima wa kuyuka kine kintu kyo abena kukokela, kechi kubatu amba mambo byo byaamba bansemi banji ne. Ino ke mizhilo ya Yehoba. Mwana wafwainwa kufunda kuba’mba jishinda jawama ke ja kunemeka mizhilo ya Lesa.—Byambo bya Mana 6:16-19; Bahebelu 13:4.

8. Ñanyi mfunjishisho yakonsha kukwasha baana kwikala na maana?

⁸ Jiulu, kuvula kwa bilengwa, kwaluka kwa bimye—bino bintu byonse byakonsha kukwasha mwana mucheche kuyuka amba kuji Mulenga wa maana. (Loma 1:20; Bahebelu 3:4) Kunungapo mwana wafwainwa kufunjishiwa kuba’mba Lesa wamutemwa kabiji wamunengezhezha bumi bwa myaka ne myaka kupichila mu bukuzhi bwa kwa Yesu ne kuba’mba wakonsha kusangajika Lesa umvwe keakokele byo Amba. Onkao mambo, mwana ukafuukulapo kwingijila Yehoba, nangwatu umvwe Diabola ke akebe kumulekesha.—Byambo bya Mana 22:6; 27:11; Yoano 3:16.

9. (a) Mfunjishisho ipana bumi ikebewa ka? (b) Bashanja baana bakambizhiwa kuba byepi, kabiji kino kivwangamo ka?

⁹ Mfunjishisho ya kuzhikijila mwana ne kumutundaika kuba byawama ikebewa kimye, kumuta muchima, ne kunengezha bulongo. Ikebewa bansemi kuswa lutangijilo lufuma kwi Lesa. Baibolo waamba’mba: ‘Anweba bashabo, . . . komeshainga [baana benu] na kwibafunjisha ne kwibajimuna monka mwaswila aye Nkambo.’ (Efisesa 6:4) Kino kilumbulula ka? Mu Kingiliki kine kya kala, byambo bya kuba’mba “kwibajimuna monka mwaswila aye Nkambo” byalumbululanga “kubikamo milanguluko.” Onkao mambo, bashabo bakambizhiwa kubika milanguluko ya Yehoba mu baana babo. Kino kine kikazhikijilanga bingi baana babo! Inge baana baji na milanguluko ya Lesa, mashinda anji a kulangulukilamo afunjishiwa mu milanguluko yabo, bazhikijilwa ku bubi.

Muchima Utundaikwa na Butemwe

10. Pa kuba’mba mufunjishe mwanenu bulongo, ñanyi kintu kyanema kyo mwafwainwa kuyuka?

¹⁰ Nangwa byonkabyo, pa kuba’mba mukonshe kuba kyo mukeba kya kukomesha baana benu bulongo, kwibikako kwenu kwafwainwa kutundaikwa na butemwe. Kintu kyanema ke kwisamba bulongo. Kebakebai bibena kumweka mu bwikalo bwa mwanenu ne kuyuka mo amwena byobyo bintu. Saka mwakasuluka bulongo ne aye, kabiji mu jishinda jawama mutundaikai mwanenu kuba’mba mwisambenga. Bimye bimo, mwakonsha kukumya pa kumvwa byo aamba. Mwafwainwa kujimuka kuchina mwakamwesha kuzhingila. Bino telekai na muchima wa kifyele.

11. Bansemi bakonsha kufunjisha byepi mwanabo milanguluko ya Lesa?

¹¹ Kya kine, kampe mwatangilapo kala mwanenu kufuma mu Baibolo pa mambo a mizhilo ya Lesa yakanya bulalelale, kumutangila bimye byavula. (1 Kolinda 6:18; Efisesa 5:5) Kino kyakonsha kibafikile bingi pa michima baana benu kuyuka kisekesha Yehoba pa muchima ne kibula kumusekesha. Bino kufunjisha mwana milanguluko ya Yehoba mwavwangwa byavula. Baana bakebewa kulanguluka pa buneme bwa mizhilo ya Yehoba. Bafwainwa kushiinwa kuba’mba mizhilo ya Yehoba yawama ne kuba’mba kwiikokela ke kintu kyawama kya butemwe kyo bafwainwa kuba. Umvwe kemwisambe na baana benu bya mu Binembelo kuba’mba betabe Lesa byo amona bintu, po po kyakonsha kwambiwa’mba mubena kwibafunjisha milanguluko ya Lesa.

12. Bansemi bakonsha kukwasha byepi mwanabo kwikala na mweno yawama ya kwilaala?

¹² Kimye kyo mubena kwamba pa kwilaala, mwafwainwa kushikisha’mba, “Walanguluka’mba kukokela muzhilo wa Yehoba wa kubula kwilaala saka ukyangye kutwela mu masongola kulengela muntu kubula kwikala wa lusekelo?” Tundaikai mwanenu kulumbulula mukumbu wanji. Panyuma ya kwisamba nanji pa lunengezho lwa Lesa lwawama lwa kusema baana, mwakonsha kwipuzha amba: “Nanchi walanguluka’mba Lesa wetu wa butemwe wakonsha kulenga mizhilo yakonsha kwitulengela kubula kwikala balusekelo nyi, inyi walanguluka’mba mizhilo yanji yaikelako kwitusangajika ne kwituzhikijila?” (Masalamo 119:1, 2; Isaya 48:17) Yukai biji milanguluko ya mwanenu, kabiji ne kumubula bya kumwenako bya bulalelale byo bukozha ku muchima ne kuleta makatazho. (2 Samwela 13:1-33) Kwisamba na mwanenu kuba’mba omvwe ne kuswa mweno ya Lesa, ko kuba’mba mwaingila na ngovu kumufunjisha milanguluko ya Lesa. Pano bino, kuji ne kikwabo kyo mwakonsha kuba.

13. Ki ka kikatakata mwana kyo afwainwa kuyuka kyakonsha kumulengela kukokela Yehoba?

¹³ Mu jishinda ja maana, kechi mukafunjishatu mwanenu bifuma mu kubula kunemeka Yehoba byonka ne, mukamulumbulwila ne Yehoba byo amona jishinda jo twikelamo bwikalo bwetu. Mweshai mwanenu mu Baibolo kuba’mba, inge twakankalwa kuba kyaswa muchima wanji, twakonsha kumukozha ku muchima. (Masalamo 78:41) Mwakonsha kwipuzha’mba, “Mambo ka o wakonsha kukebela kubula kukozha Yehoba ku muchima?” ne kulumbulula’mba: “Mulwanyi wa Lesa aye Satana wamba kuba’mba twingijila Yehoba na mambo a lwiso kechi kuba’mba twamutemwa ne.” Kepo mulondolwelai Yoba byo asangajikile muchima wa Yehoba mu kusunga bulumbuluke, ko kuba’mba byo apaine mukumbu ku bubela bwa kwa Satana. (Yoba 1:9-11; 27:5) Mwanenu wafwainwa kuyuka’mba mu byubilo byanji wafwainwa kuletela Yehoba bulanda nangwa lusekelo. (Byambo bya Mana 27:11) Abye ne mafunjisho akwabotu anema akonsha kufunjishiwa ku baana kwingijisha buku wa Sambilila Kuli Kasambilisha Mukalamba.a

Bifumamo Byawama

14, 15. (a) Ñanyi mafunjisho a mu buku wa Sambilila Kuli Kasambilisha Mukalamba atundaika banyike? (b) Bintu ka byawama byo mwamona mu kwingijisha uno buku?

¹⁴ Nkambo ya mwanyike umo mu Croatia utanga buku wa Sambilila Kuli Kasambilisha Mukalamba ku munkananji wa mulume uji na myaka ya kusemwa itanu na ibiji, wanembele kuba’mba kalombwana wamubujile bino byambo: “Ba mama bañambijile kuba kintu kimo, pano nakaine. Bino nabwelele navuluka kyapitala kyaamba’mba, ‘Icumfwila Kuti ca Kucingilila,’ nabwela ku ba mama ne kwibambila’mba nsakwibakokela.” Kutanga kyapitala kyaamba’mba, “Umulandu Tushilingile Ukubepela,” ba mulume ne mukazhi mu Florida, U.S.A., baambile’mba: “Mu iwe mutwe muji mepuzho alengela baana kwamba biji ku michima yabo ne kuswa bilubo byo bakonsha ne kubula kuswa.”

¹⁵ Mu buku wa Sambilila Kuli Kasambilisha Mukalamba muji bipikichala kukila pa 230, kabiji pa bipikichala byonse paji tubyambo twibilumbulula. Ina mwana umo waambile’mba: “Javula mwanami kalombwana ubatu monka azanzhila meso pa kipikichala kwa kubula kuya pa peja ikwabo ne. Bipikichala kechi bikebulañanatu ne, bino bifunjishañana, nangwa kulengela banyike kushikisha mepuzho. Pa kipikichala kyamwesha mwanyike ubena kutamba televizhonyi mu kibamba mwafita, mwanami kalombwana waipwizhe’mba, ‘Mama, awe mwanyike ubena kuba ka papo?’ na jiwi jaumvwanyikilenga’mba kyatama kyo abena kuba.” Tubyambo twalumbulula kipikichala twanembwa’mba: “Bushe nani uwingamona fyonse ifyo tucita?”

Sukulu Wanema Ano Moba

16. Buneme ka buji mu kufunjisha baana ano moba, kabiji mambo ka?

¹⁶ Baana bafwainwa kuyuka jishinda jawama ne jatama jingijishiwamo bibese bya mubiji bya bumvu. Pano bino, javula kechi kipela kwamba pa bino bintu ne. Munembeshi wa byambo bya mu pepala wa byambo, waambile’mba kimye kyo akomenenga, kwamba byambo bitala ku bibese bya lusemo wajinga mwenga bingi. Pa mambo a kufunjisha baana banji wanembele’mba: “Bumvu bwami nkebufumyapo.” Kwambatu kine na mambo a kuchina bumvu inge bansemi bachina kwisamba pa bya kwilaala, kechi kizhikijila mwana ne. Bangubabibi balenga baana mambo, bebashukilwa na mambo a kuba baana kechi bayuka ne. Buku wa Sambilila Kuli Kasambilisha Mukalamba waambapo mu jishinda jawama bingi kabiji ja mushingi. Kyawama bingi kubula baana pa mambo a kwilaala mambo inge ne kwibabula ne, mwakonsha kufuma byatama.

17. Buku wa Sambilila Kuli Kasambilisha Mukalamba ukwasha byepi bansemi kufunjisha baana babo pa mambo a kwilaala?

¹⁷ Pa kufunda mu kyapitala 10 pa boba bamalaika baishile panopantanda ne kusema baana, mwana wakonsha kwipuzhiwa amba, “Wayukapo byepi pa kwilaala?” Buku wapana mukumbu wapela bingi kabiji wa mushingi. Kabiji palutwe mu kyapitala 32 balumbulula baana byo bakonsha kuzhikijilwa ku bangubabibi balenga baana mambo. Makalata avula atambwila banembi ba uno magazini ashimuna’mba, kyanema bingi kwibafunjisha bino bintu. Ina mwana umo wanembele’mba: “Mwanami kalombwana byo amonañene na dokotala wanji utala pa ndamino ya baana mulungu wapwa, Dokotala washikishe kukeba kuyuka inge twisambapo na mwana bya kwingijisha bibese bya mubiji bya lusemo. Wakomokele bingi pa kumubula amba twaubile byonkabyo kwingijisha buku wetu wa katataka.”

18. Buku wa Sambilila Kuli Kasambilisha Mukalamba waamba byepi pa kupana mushingi ku bipashañano bya kyalo?

¹⁸ Kyapitala kikwabo kyaamba pa jishimikila ja mu Baibolo ja banyike Bahebelu basatu Shadalaka, Meshaka, ne Abedenego, bakaine kufukama ne kumupopwela nkishi waimejilengako Kyalo kya Babilona. (Danyela 3:1-30) Bamo bakonsha kukankalwa kuyuka kupana mushingi ku mbandela byo kujitu pamo na kupopwela nkishi, byonka byo kyamweshiwa mu buku wa Sambilila Kuli Kasambilisha Mukalamba. Nangwa byonkabyo, akimonai byaambile nembi aye, Edward Gaffney mu jashi ja mwisambo wa mepuzho jatangijilwe na ba U.S. Catholic. Waambile’mba kimye mwananji wamukazhi kyo amubujile amba panyuma ya kufunda mu sukulu juba jitanshi, wafunjile “lulombelo lwa katataka,” wamushikishe kubwezhapo jikwabo amba omvwishe. Gaffney waamba’mba: “Mwananji wakwachile pa muchima ne kutendeka kwamba na kwilundumika’mba, ‘Nachipa luchipo lwa kishinka ku mbandela . . . ’” Watwajijila’mba: “Bukiji bukijitu naumvwinemo kimo. Bakamonyi ba kwa Yehoba baambile kine. Kya kine ee, mu ma sukulu etu babena kufunjisha baana bupopweshi bwa kyalo saka bakiji bacheche—babena kwibafunjisha kukakachilako kyatama.”

Kikebewa Kwibikako

19. Ñanyi mfweto ifuma mu kufunjisha baana?

¹⁹ Kine kufunjisha baana benu kukebewa kwibikako na ngovu yenu yonse. Ina mwana wikala mu Kansas, U.S.A., wajijile byo atambwile nkalata kufuma ku mwananji wa mulume. Mwana wanembele’mba: “Nashukwa bingi kine pa kunkomesha mu jishinda ja kuba’mba naikala wakosako mu bintu kabiji washikimana. Anweba ne batata kine mwafwainwa kusanchilwa.” (Byambo bya Mana 31:28) Buku wa Sambilila Kuli Kasambilisha Mukalamba wakonsha kukwasha bansemi bavula kufunjisha baana babo pa kuba’mba bazhikijile buno bunonshi bwanema.

20. Ki ka bansemi kyo bakonsha kuvuluka kimye kyonse, kabiji kino kyakonsha kwibalengela ka?

²⁰ Baana betu bakebewa kwikala nabo, kwibata muchima, ne kwibikako na kwibakwasha. Bekala banyike pa kimyetu kicheche. Ingijishainga bulongo kimye kiji kyonse kyo muji nabo ne kwibakwasha. Kechi mukapulwilamotu mabula ne. Bakemutemwa bingi. Kimye kyonse vulukainga’mba, baana ke bupe bwimupa Lesa. Byo baikalapo kya buswanyi kyanema! (Masalamo 127:3-5) Onkao mambo, bamonainga amba banema, saka mulanguluka uba nobe muketotolwela pa mambo a jishinda jo mwibalaminamo, mambo kishinka ke kya kuba’mba baji mu maboko enu.

[Tubyambo twa mushi]

Musakukumbula’mba Ka?

• Mambo ka bansemi kikatakata ano moba o bafwainwa kuzhikijila baana babo?

• Ñanyi mutundu wa lufunjisho upana maana?

• Bishinka ka byanema bya kwisamba na baana benu ano moba?

• Buku wa Sambilila Kuli Kasambilisha Mukalamba wakwasha byepi bansemi kufunjisha baana babo?

[Kipikichala pa peja 25]

Bansemi, mwakonsha kufunjilako ka ku kya kumwenako kya kwa Manowa?

[Kipikichala pa peja 26]

Anweba banyike, mwakonsha kufunjilako ka ku byaubile Bahebelu basatu?

[Bipikichala pa peja 27]

Bipikichala bya mu buku wa “Sambilila Kuli Kasambilisha Mukalamba” ne byambo byanembwapo ke bintu byanema bingi bya kufunjishishako

Bubela ka Ananyasa bo abena kubepa Petelo?

Ñanyi wakonsha kumona byonse byo tuba?