BUTALA BWA MABUKU BWA PA INTANETI
Kyamba kya Usopa
BUTALA BWA PA INTANETI
Kikaonde
Pa kukebela
  • Bisopelo
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • KUPWILA
  • w07 9/1 pp. 23-27
  • Anweba Bansemi, Funjishainga Baana Benu Mu Butemwe

Vidyo ufwamo.

Yakana kushinkuka.

  • Anweba Bansemi, Funjishainga Baana Benu Mu Butemwe
  • Kyamba kya Usopa—2007
  • Tumitwe tucheche
  • Byambo Bipashako
  • Bansemi Bafwainwa Kwikala Batekanya
  • Bya Kufundañana mu Butemwe
  • Funjishai Baana Benu Bambenga Bukishinka pa Kwisamba ne Anweba
  • Tendekai Kufunjisha Mwanenu Saka Akijitu Lukeke
    Kintu Kilengela Kisemi Kwikala kya Lusekelo
  • Anweba Bansemi Ne Baana, Isambainga Bulongo
    Kyamba kya Usopa—2013
  • Anweba Bansemi Funjishainga Baana Benu Kutemwa Yehoba
    Kyamba kya Usopa Kibena Kubijika Bufumu bwa Yehoba (Kya Kufundamo)—2022
  • Baana Betu, Bunonshi Bwanema Bingi
    Kyamba kya Usopa—2005
Monai Bikwabo
Kyamba kya Usopa—2007
w07 9/1 pp. 23-27

Anweba Bansemi, Funjishainga Baana Benu Mu Butemwe

“Byonse byo muba, kasa mwibyubila mu butemwe.”—1 KOLINDA 16:14.

1. Bansemi bomvwa byepi umvwe mwana wasemwa?

BANSEMI bavula bakonsha kwitaba’mba kusemwa kwa mwana ke kimye kimo kileta bingi lusekelo. Nsemi umo wa mukazhi wa jizhina ja Aleah waambile’mba: “Kimyetu kitanshi kyo namwene mwanami wa mukazhi wanenda, natemenwe bingi. Nalangulukile namba ke mwana walamba bingi ye nkyangye kumonapo kala ne.” Nangwa byonkabyo, kino kimye kya lusekelo kyakonsha ne kuletela bansemi kijikila. Muka Aleah waambile’mba: “Kintu kyangikele ku muchima kyajinga kya kuba’mba kana nakonsha kukwasha mwanami bulongo kuba’mba mwine akayukenga mwakubila na makatazho mu bwikalo nangwa ne.” Bansemi bavula nabo byo byo balanguluka byonkabye, kabiji bakeba bingi kufunjisha baana babo mu butemwe. Pano bino, aba bansemi ba bwina Kilishitu bakeba kufunjisha baana babo mu butemwe bapita bingi mu makatazho. Ñanyi makatazho amo?

2. Ñanyi makatazho apitamo bansemi?

2 Tubena kwikala ku mpelo ya buno bwikalo. Byonka byo kyaambijilwe jimo, mu ino ntanda muji bantu babula kumwesha butemwe. Nangwatu mu kisemi namo bantu kechi bamwesha “muchima wa bumuntu” ne, kabiji baikala “ba kubula kusanta, ba kubula kuzhila, . . . ba kubula kwilama, bashinta.” (2 Timoti 3:1-5) Kusambakana na bantu bamwesha byubilo bya uno mutundu pa juba ne juba kwakonsha kulengela bisemi bya bwina Kilishitu nabyo kubanga byonka bino byubilo. Kabiji bansemi bakatazhiwa bingi na bumbulwakoloka bo basemwa nabo bwa kukeba kwikala bashinta, kwamba bintu byo bakubulapotu nangwa kulanguluka ne, kabiji ne kubula kuba bulongo mu bintu bikwabo.—Loma 3:23; Yakoba 3:2, 8, 9.

3. Bansemi bakonsha kukomesha byepi baana babo bulongo?

3 Nangwa kya kuba bansemi bapita mu ano makatazho, bino bakonsha kukomesha baana babo bulongo, ne kwikala balunda bawama na Lesa. Bakonsha kwibakomesha byepi? Kupichila mu kulondela lujimuno lwa mu Baibolo lwaamba’mba: “Byonse byo muba, kasa mwibyubila mu butemwe.” (1 Kolinda 16:14) Ee, butemwe ye “mukwato ulumbulula byonse.” (Kolose 3:14) Twayai twisambe pa mbaji isatu ya butemwe yaambilepo mutumwa Paulo mu nkalata yanji itanshi ku bena Kolinda, apa bino tumone mashinda bansemi o bakonsha kumwesheshamo butemwe pa kufunjisha baana babo.—1 Kolinda 13:4-8.

Bansemi Bafwainwa Kwikala Batekanya

4. Mambo ka bansemi kyo bafwainwa kwikela batekanya?

4 Paulo wanembele’mba: “Butemwe butekanyatu.” (1 Kolinda 13:4) Kyambo kya Kingiliki kyatuntululwa’mba ‘butekanye’ kilumbulula kubanda kuzhingila. Mambo ka bansemi kyo bafwainwa kwikela batekanya? Kwa kubula nangwa kuzhinaukatu ne, bansemi bavula bakonsha kulangulukapo bishinka byavula. Akimonai bya kumwenako bimo. Baana batemwa bingi kulomba kintu kyo bakeba. Nsemi nangwa akumbulepotu byepi na jiwi jakanza amba ine, mwana ubatu saka alomba, mambo wayuka’mba bansemi yanji basakumupa kyo abena kulomba. Bakyanyike bakonsha kwamba bishinka byavula bingi mu kukebatu kuba’mba bansemi yabo bebetabizhe bintu byo bamona’mba byatama. (Byambo bya Mana 22:15) Kabiji byonka byo tuji atweba bonse, ne baana nabo batemwa bingi kuba bilubo.—Salamo 130:3.

5. Ki ka kyakonsha kukwasha bansemi kwikala batekanya muchima?

5 Ki ka kyakonsha kukwasha bansemi kwikala bakoka muchima ne kutekenya baana babo? Mfumu Solomone wanembele’mba: ‘Maana o amulengela muntu kubanda kuzhingila.’ (Byambo bya Mana 19:11) Bansemi bakonsha kuyuka byubilo bya baana babo umvwe abo bene bavuluka’mba nabo kimye kimo ‘baambanga bya bwanyike, kabiji balangulukanga bya bwanyike, ne kutwala batwajilenga milanguluko mwa bwanyike.’ (1 Kolinda 13:11) Nanchi anweba bansemi, mwakonsha kuvuluka byo mwazembamanga bainenu nangwa bashenu kuba’mba bemubile bintu byabulapotu ne kuwama nenyi? Nanchi byo mwakijinga banyike, mwalangulukile amba bansemi yenu kechi bayukile milanguluko nangwa makatazho enu nenyi? Umvwe ibyo, ko kuba’mba ne anweba mwayuka kilengela baana benu kuba byobyo byubilo ne ene mambo o bakebewa kutwajijila na kwibatekenya pa kwibabula bya kuba. (Kolose 4:6) O ene mambo Yehoba o akambizhizhe bansemi mu bena Isalela ‘kufunjisha na mukoyo’ baana babo mizhilo yanji. (Mpitulukilo ya mu mizhilo 6:6, 7) Kyambo kya Kihebelu kyatuntululwa’mba ‘kufunjisha na mukoyo’ kilumbulula “kubwezhabwezhapo,” “kwamba bimye byavula,” “kulengela muntu amba omvwe.” Kino kibena kulumbulula’mba bansemi bafwainwa kubwezhabwezhapo bintutu bimo kuba’mba mwana afunde bya kulondela mizhilo ya Lesa. Byo byo kikebewa ne kubwezhabwezhapo pa kwibafunjisha bintu bikwabo bya mu bwikalo.

6. Mambo ka nsemi wakoka muchima kyo abujila kuswishatu biji byonse?

6 Nangwa byonkabyo, nsemi wakoka muchima, kechi witabizha bintu byakanya Lesa ne. Mambo a Lesa ajimunañana amba: “Mwana ye babula kufunda uletela inanji bumvu.” Pa kuba’mba kino kibule kubiwa, byambo bya maana bintutu bimo byaamba’mba: ‘Kamama ne mafunde bipana maana.’ (Byambo bya Mana 29:15) Kimo kimye, baana bakonsha kulanguluka’mba bansemi kechi bajipo na lūsa lwa kwibakanya kuba bintu ne. Pano bino ba mu bisemi bya bwina Kilishitu kechi befuukwila umo umo byo afwainwa kwikalanga uba nobe baana bo babikako mafunde a kwibalaminangamo ku bansemi babo ne. Mu kifulo kya byobyo, Yehoba byo aji Mutwe wa kisemi, ye upana ku bansemi lūsa lwa kufunjisha ne kupana mafunde ku baana babo mu butemwe. (1 Kolinda 11:3; Efisesa 3:15; 6:1-4) Kyambo kya kufunjisha kyakwatankana bingi na lubaji lukwabo lwa butemwe bwaambilepo Paulo.

Bya Kufundañana mu Butemwe

7. Mambo ka bansemi baji na lusa kyo bakonsha kufunjishisha baana babo, kabiji mu kuno kufunjisha mwavwangwa ka?

7 Paulo wanembele’mba: “Butemwe . . . buba lusa.” (1 Kolinda 13:4) Bansemi baji na lusa bafunjisha baana babo monka mo kyayila. Umvwe ke bobe bino, balonda Yehoba. Paulo wanembele’mba: “Ye atemwa Nkambo, ye ye afunda.” Monai kuba’mba lufunjisho lwaambiwapo mu Baibolo kechi lubena kwamba pa kukambulañana ne. Lubena kulumbulula kufundañana. Ñanyi nkebelo ya kuno kufundañana? Paulo waambile’mba: “Kwi abo bonse bakosela monka, kwibaletela bipangwa bya mutende, bo bololoke.” (Bahebelu 12:6, 11) Umvwe bansemi saka bafunjisha baana babo monka mwayila kyaswa muchima wa Lesa, bebalengela kwikala mutende, ne kukoma bulongo. Umvwe baana balondela “mafunde a Yehoba,” bekala na maana ne milangwe. Abino ke byubilo byanema bingi kukila siliva ne ngolode.—Byambo bya Mana 3:11-18.

8. Ki ka kifumamo umvwe bansemi bakankalwa kufunjisha baana babo?

8 Pano umvwe bansemi bakankalwa kufunjisha baana babo, kimwesha’mba kechi bebatemwa ne. Yehoba waingijishe Solomone kunemba amba: “Awa ubula kumujimuna mwananji wamushikwa; pakuba awa umutesha muchima na kumufunda ye wamutemwa.” (Byambo bya Mana 13:24) Baana bo bakomesha kwa kubula kwibafunda betemwa abo bene kabiji kechi bekala balusekelo ne. Pano baana baji na bansemi ba lusa bino saka bayuka pa kupelela, boba bingi bulongo ku sukulu, bekala bulongo na bakwabo, kabiji bekala balusekelo. Kya kine, bansemi bafunjisha baana babo bamwesha’mba bebatemwa.

9. Bansemi ba bwina Kilishitu bafunjisha baana babo ka, kabiji bino bikebewa bafwainwa kwibimonanga byepi?

9 Kufunjisha baana na lusa ne na butemwe kulumbulula ka? Bansemi bafwainwa kubula baana babo byo bafwainwa kuba. Kya kumwenako, baana baji na bansemi ba bwina Kilishitu bebafunjisha kufuma ku bulukeke mafunde apela a mu Baibolo ne byo bafwainwa kwivwanga mu mbaji ikwabo ya mpopwelo ya kine. (Kulupuka 20:12-17; Mateo 22:37-40; 28:19; Bahebelu 10:24, 25) Baana bafwainwa kuyuka amba bino byo bintu bikebewa kuba kimye kyonse.

10, 11. Mambo ka bansemi o bafwainwa kutalapo bulongo pa byaambapo baana babo pa kufuukula mizhilo ya mu kisemi?

10 Nangwa byonkabyo, kimye kimo bansemi bakonsha kutemwa kwikala pamo na baana babo ne kwisambila pamo mizhilo ya kulondela mu nzubo. Umvwe baana saka bambapo pa bya kulondela ino mizhilo, bakonsha kutemwa bingi kwiilondelanga. Kya kumwenako, umvwe bansemi bafuukulapo kimye baana kyo bafwainwa kubwela pa nzubo, bakonsha kutongolapo kimye kimo baana kyo bafwainwa kukonkananga pa nzubo. Nangwa kampe bakonsha kwambila baana babo kuba’mba batongolepo kimye kyawama kubwelanga pa nzubo ne kyalengela’mba batongole kyokyo kimye. Apa bino bansemi nabo baamba kimye kyo bamona’mba baana kyo kyo bafwainwa kubwela pa nzubo ne kulondolola ene mambo o batongwela kyokyo kimye. Umvwe kimye kyatongola bansemi ne kyatongola baana byapusenamo, bansemi bafwainwa kubapo byepi? Kimo kimye bansemi bakonsha kutemwa kulondela byafuukulapo baana umvwe kya kuba kechi byalala mizhilo ya mu Baibolo ne. Nanchi kino kilumbulula’mba bansemi bakankalwa kwingijisha bulume bwabo nyi?

11 Pa kuba’mba tukumbule buno bwipuzho, akimonai jishinda ja butemwe Yehoba jo aingijishishemo lūsa lwanji byo akwashishe Lota ne kisemi kyanji. Panyuma ya kuba bamalaika balupula Lota, mukazhanji, ne baana banji ba bakazhi kufuma mu Sodoma, bebambijile amba: ‘Munyemene ku mutumba, kuchina’mba mwakeya konaika.’ Bino Lota wakumbwile’mba: “Abyo ne mwane, Nkambo yami.” Kepo Lota afuukwile’mba: “Pano talai, aka ka muzhi kaji pepi na kuno, ko kafwainwa kunyemenamo, kabiji ko kachechetu; mwane banswishe kunyemenamo.” Yehoba wakumbwile’mba ka? Waambile’mba: “Umvwa, nakwitaba ne pa kino kintu nakyo.” (Ntendekelo 19:17-22) Nanchi Yehoba wakankelwe kwingijisha bulume bwanji nyi? Ine kwalepeshatu! Bino waumvwine byalombele Lota kabiji wamubijile lusa. Umvwe mwi bansemi, abya kujipo bimye bimo byo mumvwa byaambapo baana benu kimye kyo mubena kubikako mizhilo ya kulondela kisemi nyi?

12. Ki ka kyakonsha kukwasha mwana kwiumvwa wazhikijilwa?

12 Nangwa byonkabyo, baana kechi bafwainwa kuyukatu mizhilo yonka ne, bino bafwainwa ne kuyuka’mba umvwe balala ino mizhilo bakonsha kwibakambula. Umvwe kisemi kisamba ne kwitabanzhana pa byafwainwa kufumamo umvwe mizhilo yabula kulondelwa, kyawama kutendeka kwingijisha yoyo mizhilo. Umvwe bansemi saka basopeshatu baana babo amba nsakwimukambula bino babula kwibakambula, ko kuba’mba kechi bebatemwa ne. Baibolo waamba’mba: “Byo babanda kuchiba mambo atama ne kwibakabisha bealenga, bantu bateshatu michima yabo mu kuba byatama.” (Musapwishi 8:11) Kya kine, nsemi wakonsha kubula kukambwila mwana pa bantu nangwa pa bakwabo banyike, kuchina kumulengesha bumvu. Pano bino baana bomvwa amba bazhikijilwa kabiji bekala na mushingi ne kutemwa bansemi yabo umvwe bayuka’mba kyaamba bansemi “kisakubiwa” nangwa “kubula kubiwa,” nangwa kya kuba babena kukebewa kukambulwa.—Mateo 5:37.

13, 14. Bansemi bakonsha kulonda byepi Yehoba pa kufunjisha baana babo?

13 Pa kuba’mba kukambulwa kumweshiwe amba kwaubiwa mu butemwe, jishinda jo kwapainwamo jafwainwa kwesakana na byubilo bya mwana mwine byo biji. Mwanamukazhi umo wa jizhina ja Pam uvuluka’mba: “Baana betu babiji kechi twibafunjilanga pamo ne, mambo jishinda jaingilanga bulongo ku mwana umo kechi jo jaingilanga ku mwana mukwabo ne.” Bamwata wanji ba Larry baambile’mba: “Mwanetu wa mukazhi wa mukulumpe wakebeshanga bingi kuba bintu byo afuukwilenga mwine, kabiji waumvwangatu kana mwakosapotu na kumufunda. Pano mwanetu wa mukazhi wa mwanyike aye waumvwanga bingi inge twamukajipila ne kumutalatu na meso.” Ee, bansemi ba butemwe beseka na ngovu kuyuka mwana umo umo byo akebewa kumufunda pa kuba’mba omvwe.

14 Bansemi bafwainwa kumwena kwi Yehoba, mambo aye wayuka bukose ne bukoke bwa bakalume banji umo umo. (Bahebelu 4:13) Kabiji umvwe ke akambulañane, Yehoba kechi ukizhamo nangwa kutalapotu ne. Bino kimye kyonse ‘ujimunañanatu monka mo kyaolokela.’ (Yelemiya 30:11) Anweba bansemi, nanchi mwayuka bukose ne bukoke bwa baana benu nyi? Umvwe mwibayuka, nanchi mwibakwasha ne kwibafunjisha bulongo nyi? Umvwe byo byo muba, kimwesha’mba mwibatemwa.

Funjishai Baana Benu Bambenga Bukishinka pa Kwisamba ne Anweba

15, 16. Bansemi bakonsha byepi kutundaika baana babo kwambanga bukishinka, kabiji jishinda ka bansemi ba bwina Kilishitu jo batana’mba jingila bulongo?

15 Lubaji lukwabo mumweshiwa butemwe ke lwa kuba’mba, “kechi busekela mu byabula koloka ne, kana na bya bukine.” (1 Kolinda 13:6) Bansemi bakonsha kufunjisha byepi baana babo kutemwa byawama ne bya kine? Jishinda janema ke kwibatundaika kwamba biji ku michima yabo, nangwa kya kuba byo bakeba kwamba bansemi yabo kechi basakwibitaba ne. Bansemi batemwa bingi umvwe baana baamba biji ku michima yabo monka mwayila mizhilo yaoloka. Nangwa byonkabyo, kimo kimye byambo byaamba mwana byakonsha kumwesha’mba ukeba kuba byatama. (Ntendekelo 8:21) Bansemi bafwainwa kubapo byepi? Kintu kitanshi kiya mu milanguluko umvwe mwana waamba byambo byatama ke kukeba kumukambula ponkapotu. Umvwe bansemi bauba bino, baana bakonsha kutendekatu kwamba bintu byo bayuka’mba bansemi babo byo byo basa kutemwa. Kya kine, mwana inge waamba byambo byatama, kyawama kumukwasha bukiji, pano bino paji lupusano pakachi ka kufunjisha mwana byo afwainwa kwamba na mushingi ne kuyuka bya kwamba.

16 Bansemi bakonsha kutundaika byepi baana kuba’mba bambenga bukishinka? Aleah, waambiwapo kala, waambile’mba: “Twalengela baana betu kukasuluka kwamba biji ku michima yabo kwa kubula kwibachibikizha kwamba umvwe bakeba kwitubula bintu byakonsha kwituzhingijisha.” Nsemi wa mulume wa jizhina ja Tom waambile’mba: “Twatundaikanga mwanetu wa mukazhi kwamba biji ku muchima wanji, nangwa kya kuba byapusana na byo tubena kukeba. Twamwene kuba’mba inge ke tumuchibikizhe kwamba, ne kwamba byo tubena kukeba atweba, wakonsha kumvwa kutama kabiji kuba ke etubule biji ku muchima wanji ne. Pano umvwe ke tuteleke ku byo abena kwamba, ne aye uteleka bingi umvwe ke twambe.” Ee, baana bafwainwa kukokela bansemi yabo. (Byambo bya Mana 6:20) Bino umvwe paikala kukasuluka pa kwamba, kyakonsha kulengela bansemi kukwasha baana babo kuyuka bulongo mwa kulangulukila bintu. Nsemi umo wa mulume wa jizhina ja Vincent, uji na baana ba bakazhi bana, waambile’mba: “Javula twisamba pa buwame ne bubi buji mu kuba kintu kimo pa kuba’mba baana betu bemwene bene kyawama kyakonsha kufumamo. Kino kibakwashishe bingi kwikala na maana a kupima bintu.”—Byambo bya Mana 1:1-4.

17. Bansemi bafwainwa kusumininwa amba ka?

17 Pano bino kafwako nsemi wakonsha kwingijishatu suka lujimuno lwa mu Baibolo pa kukomesha mwana ne. Nangwa byonkabyo, yukai’mba baana benu basanta bingi pa byo mwibikako kwibafunjisha saka mwakoka muchima, kuba lusa, ne kwibatemwa. Yehoba ukemupesha pa byo mwibikako. (Byambo bya Mana 3:33) Kyanema pa byonse ke kya kuba’mba, bansemi bonse ba bwina Kilishitu bakeba baana babo kufunda bya kutemwa Yehoba byonkatu abo byo bamutemwa. Bansemi bakonsha kuba byepi kino kintu kyawama? Mutwe walondelapo waambapo mashinda amo.

Mubena Kukivuluka Nyi?

• Kwingijisha maana a kupima bintu kwakonsha kulengela bansemi kwikala byepi bakoka muchima?

• Nanchi lusa ne lufunjisho byakwatankana byepi?

• Mambo ka kwisamba mu bukishinka pakachi ka bansemi ne baana kyo kwanemena?

[Bipikichala pa peja 25]

Anweba bansemi, nanchi mwakonsha kuvuluka byo kilumbulula kwikala mwana nyi?

[Kipikichala pa peja 26]

Nanchi mutundaika baana benu kukasuluka ne kwisamba nabo mu bukishinka nyi?

    Mabuku a mu Kikaonde (1992-2025)
    Shinkai
    Shinkulai
    • Kikaonde
    • Tuminaiko Bakwenu
    • Byo Mukeba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Shinkulai
    Tuminaiko Bakwenu