Buku wa mu Baibolo Nambala 37—Hagai

Nembi: Hagai

Mpunzha ko Anembejilwe: mu Yelusalema

Kupwisha Kumunemba: 520 B.C.E.

Kimye Mwamwekejile Bintu: moba 112 (520 B.C.E.)

JIZHINA janji wajinga Hagai; wajinga ngauzhi kabiji “muluwe wa Yehoba.” Pano nga uno muntu wafumine kwepi? (Hagai 1:13) Kabiji wajinga ñanyi? Hagai ye wa bujikumi pa boba bangauzhi babacheche kabiji wajinga mutanshi pa bangauzhi basatu bajingako panyuma ya kubwela kwa Bayudea ku muzhi wabo mu 537 B.C.E. Bangauzhi bakwabo babiji bajinga ba Zekaliya ne Malakai. Jizhina ja Hagai (Kihebelu, Chag·gaiʹ) jilumbulula’mba, “[Wasemekelwe pa] Kijiilo.” Kino kimwesha’mba kampe wasemekelwe pa juba ja kijiilo.

² Kwesakana na bisho bya Bayudea, kyayilamo kwamba’mba Hagai wasemenwe mu Babilona kabiji wabwelele ku Yelusalema ne Zelubabele ne Ñanga Mukatampe, aye Yoshua. Hagai waingijilenga pamo na ngauzhi Zekaliya, kabiji mu Ezela 5:1 ne Ezela 6:14, bano bonse babiji baambiwa’mba batundaikilenga bantu bajinga mu buzha kutendeka jibiji kushimika nzubo ya Lesa. Wajinga ngauzhi wa Yehoba mu mbaji ibiji mu bukuba’mba, wakambizhe Bayudea kwingila mingilo yabo kwi Lesa kabiji ne kwambila jimo kutenkenya kwa ba mu mikoka yonse.—Hagai 2:6, 7.

3 Mambo ka Yehoba o atumijile Hagai? Na mambo a kino: Mu 537 B.C.E., Kilusa wapaine mukambizho wa kuswisha Bayudea kubwela ku ntanda yabo na kushimukulula nzubo ya Yehoba. Byo kyafikilenga mu 520 B.C.E., nzubo ya Lesa yakijingatu kwalepa kupwa. Pa ino myaka yonse Bayudea balekele balwanyi babo kubikapo ne misula yabo bene ne kutemwisha bintu bya ku mubiji kwibalengela kubula kuyuka nkebelo yine yo babwelejile ku ntanda yabo.—Ezela 1:1-4; 3:10-13; 4:1-24; Hagai 1:4.

⁴ Byonka byo kyaambiwa mu jishimikila, aku balatu kitendekesho kya nzubo ya Lesa (mu 536 B.C.E.) ‘bantu ba mu kyalo balengeshe maboko a bena Yuda kulela kabiji bebachinyishe kushimika; kabiji bafwetelenga bapana maana mu kuba’mba bavulañanye kufuukula kwabo.’ (Ezela 4:4, 5) Kyapeleleko, mu 522 B.C.E., bano bakajimbuluzhi babujile Bayudea, balengejile uno mwingilo wa kushimika kuba’mba bamulekeshe. Mu mwaka wa bubiji wa bukalama bwa mfumu wa bena Pelisha, aye Daliusa Hystaspis, ko kuba’mba mu 520 B.C.E., Hagai po po atendekele kwaula kabiji kino kyalengejile Bayudea kutundaikwa ne kutendeka jibiji mwingilo wabo wa kushimukulula nzubo ya Lesa. Pa kino kimye, bandamabyalo bo batentakene nabo batumine nkalata kwi Daliusa kumwipuzha amba ambepo pa ano mambo; Daliusa waitabizhe mukambizho wapaine Kilusa ne kwibazhikijila Bayudea ku balwanyi babo.

⁵ Bayudea kechi bazhinaukilepo pa mambo a kubikwa kwa bungauzhi bwa Hagai mu mutanchi wa mabuku aitabizhiwa a Kihebelu ne, kabiji kino kyaambiwapo ne mu Ezela 5:1 kuba’mba waawilenga “mu jizhina ja Lesa wa bena Isalela,” kabiji ne byo kyaambiwa mu Ezela 6:14 namo pamo. Kumwesha’mba bungauzhi bwanji lubaji lwa “Binembelo byonse byanembeshiwa kwi Lesa,” mu Bahebelu 12:26 Paulo waambilepo byambo byaambiwa mu buno bungauzhi amba: “Pano aye walaya’mba, Kwashala jimo jonka jo nkatenkenya byonse, kechi ntanda yonka ine, ne jiulu jine najo pamo.”—Hagai 2:6.

⁶ Mu bungauzhi bwa kwa Hagai muji mbila ina, yaambiwe mu moba 112. Ñambilo yanji yabula kupita mu mbaji yapela kumvwa kabiji ne kwambishapo kwanji pa jizhina ja Yehoba kwanema bingi kwi atweba. Mu byepelo byanji 38, watongolamo jizhina ja Yehoba jinga 35 kabiji watongolamo ne byambo bya kuba’mba, “Yehoba wa mabumba” jinga 14. Wamwesha kuba’mba byambo byanji kine byafumine kwi Yehoba byo aamba’mba: “Hagai, muluwe wa Yehoba, wibabujile bantu jiwi ja Yehoba amba: Yehoba waamba’mba: Amiwa nji nenu.”—1:13.

⁷ Akino kyajinga kimye kyanema bingi mu bwikalo bwa bantu ba Lesa, kabiji mwingilo wa kwa Hagai wakwashishe pakatampe bingi. Kechi wabwelanga mu nyuma pa kwingila mwingilo wanji wa bungauzhi ne, kabiji byambo byanji byajinga bya kukambizha Bayudea. Wibambijilenga kwa kubula kupita mu mbaji amba kyajinga kimye kya kwikala babambakana kwingila mwingilo kechi kumubanzha ne. Kyajinga kimye kya kushimukulula nzubo ya Yehoba ne kubwezha mpopwelo ya kine umvwe kya kuba bakebele Yehoba kwibobila byawama. Kine kishina kya byambo bya kwa Hagai ke kya kuba’mba, umvwe muntu ukeba kwikala na bibusa bya Yehoba, wafwainwa kwingijila Lesa wa kine kabiji ne kwingila mwingilo Yehoba ye akambizha.

ENE MAMBO O AWAMINA

¹³ Mbila ina Yehoba yo aambile kupichila mwi Hagai, yakwashishe bingi Bayudea ba mu kyokya kimye. Batundaikilwe kwingila mwingilo kabiji mu myaka ina ne kichika, nzubo ya Lesa yapwile ne kutwala mpopwelo ya kine palutwe mu Isalela. (Ezela 6:14, 15) Yehoba wapesheshe kwingila kwabo kwa na mukoyo. Kyajinga kyonka kino kimye kyashimikilwenga nzubo ya Lesa mfumu wa bena Pelisha kyo apitulukilemo mu byanembwa bya kyalo ne kwitabizha jikwabo mukambizho wapaine Kilusa. Onkao mambo, mwingilo wa kushimika nzubo ya Lesa wapwile kupichila mu bukwasho bwanji.—Ezela 6:1-13.

¹⁴ Mu buno bungauzhi muji ne lujimuno lwawama bingi kwi atweba lelo jino. Mu ñanyi jishinda? Jishinda jimo ke ja kuba’mba, buno bungauzhi bukwasha muntu kuyuka buneme bwa kutesha muchima ku kupopwela Lesa kukila kutesha muchima ku bintu byanji mwine. (Hagai 1:2-8; Mat. 6:33) Kabiji bwalumbulula ne kishinka kya kuba’mba lwiso lubwezha muntu panyuma, kabiji ne kuba’mba kafwamo kijimo mu kulondalonda bintu bya ku mubiji; mutende ne bibusa bya Yehoba byo bilengela muntu kunonka. (Hagai 1:9-11; 2:9; Mana. 10:22) Bwaambishapo ne pa kishinka kikwabo kya kuba’mba kwingila mwingilo wa Lesa konkatu kechi kulengela muntu kwikala wazhila ne, wikala wazhila kana awo mwingilo ubena kumwingila bulongo ne na muchima yense, kabiji ne kuba’mba mwingilo wetu kechi wafwainwa kutamishiwa na byubilo byatama ne. (Hagai 2:10-14; Kolo. 3:23; Loma 6:19) Kabiji bumwesha kuba’mba bakalume ba Lesa kechi bafwainwa kwikala babula luketekelo sa batala kunyuma ku “bintu byawama bya mu moba a kala” ne, bino batala kulutwe, ‘kulanguluka pa bintu bibamwekela’ ne kukebesha kuleta lukumo kwi Yehoba. Kepo Yehoba akekala nabo.—Hagai 2:3, 4; 1:7, 8, 13; Fili. 3:13, 14; Loma 8:31.

¹⁵ Byo batabankene na mwingilo wa kushimika nzubo ya Lesa, Bayudea bapeshiwe kwi Yehoba kabiji bamwenenga byawama. Mikiika yo batalañenenga nayo yapwile. Mwingilo wapwile mu kimye kyafwainwa. Kwingila na mukoyo kabiji kwa kubula moyo mwingilo wa Yehoba kimye kyonse mufuma byawama. Makatazho o twatalañanapo kala nao nangwa oa o tukyangye kupitamo akonsha kushindwa kupichila mu kwikala na lwitabilo lwakosa. Kukokela “jiwi ja Yehoba” mufuma byawama.—Hagai 1:1.

¹⁶ Ibyepi pa mambo a bungauzhi bwaamba’mba Yehoba ‘ukatenkenya jibiji bya mwiulu ne ntanda’? Mutumwa Paulo walondolwele mwatala kinembelo kya Hagai 2:6, mu bino byambo bya kuba’mba: “Pakuba pano aye [Lesa] walaya’mba, Kwashala jimo jonka, jo nkatenkenya byonse, kechi ntanda yonka ine, ne jiulu jine najo pamo. Kabiji kino kyambo kya kwamba’mba, kwashala jimo jonka, kitubula mambo a kufumya kwa byobya bintu bitenkena, byonkabya byalengelwe, amba abya bintu bibula kutenkena, bikale kikupu. Onkao mambo, byo twatambula bufumu bubula kukonsha kutenkena, twikale na kusanta, namba, tumwingijile Lesa mingilo ya kumutokesha pa muchima, na kunemeka Lesa ne kumwakamwa: Mambo Lesa wetu ye mujilo usokañana.” (Hebe. 12:26-29) Hagai wamwesha’mba kutenkenya ke kwa na mambo a ‘kuponesha matanda a bufumu, ne konauna bulume bwa bufumu bwa mikoka ya bantu.’ (Hagai 2:21, 22) Pa kwamba pa bonka buno bungauzhi, Paulo waambile kupusanyako na Bufumu bwa Lesa “bubula kukonsha kutenkena.” Pa kulanguluka langulukapo pa luno luketekelo lwa Bufumu, twayai pano ‘tukose twingijilenga’ Lesa mwingilo wazhila. Kabiji twayai tulabijile ne kuba’mba Yehoba saka akyangye kuponesha mikoka ya panopantanda, kintu kyanema kikobiwa kabiji kufuma mu ino mikoka bantu bamo bakapuluka mambo aye waamba’mba: “Kabiji Yehoba wa mabumba waamba’mba: Nkatenkenya ba mu mikoka yonse, ne bya buneme byabo bakebileta, ne amiwa nkayuzha ino nzubo na lukumo.”—2:4, 7.