Nanchi Ino Ntanda Ikapuluka Nyi?

Kafwako kisemi kingi kyaumvwapo kala bya kwamba byavula pa mambo a kupwa kwa ntanda nabiji kino ne. Bavula baakamwa’mba ntanda ikapwa mu nkondo ikavizhatu bantu bonse pelu. Bamo nabo balanguluka’mba kutamisha mwela kwakonsha konauna ntanda. Bakwabo nabo baakamwa’mba lukatazho lwa mali lukalengela bantu kwialukamo bene na bene.

Nanchi ino ntanda kine yakonsha kupwa nyi? Umvwe yakonsha kupwa, kino kyakonsha kulumbulula ka? Nanchi ntanda yakipwapo kala nyi?

Ntanda Yapwile—Ikwabo Yapingilepo

Ee, ntanda yakipwapo kala. Akilangulukai pa yoya ntanda yatamine mu moba a Nowa. Baibolo walumbulula’mba: ‘Ntanda yajipo yaonaikile byo yalobele mu mema.’ Kabiji Baibolo waamba ne kuba’mba: ‘[Lesa] kechi wiilekele ntanda ya kala ne, bino walamine Nowa, musapwishi wasapwijilenga bololoke, ne bakwabopo batanu na babiji, byo aletele muyulo panopantanda pa bambulwa kwakamwa Lesa.’—2 Petelo 2:5; 3:6.

Akimonai kupwa kwa yoya ntanda byo kwalumbulwile kabiji ne byo kwabujile kulumbulula. Kechi kwalumbulwile kupwa kwa bantu ne. Nowa ne kisemi kyanji bapulukile Muyulo wa ntanda yonse. Ntanda yo twikalapo ne meulu kechi byaonaikile ne. Ntanda ya ‘bambulwa kwakamwa Lesa’ nangwa’mba bwikalo bwabo bubi bo bwaonawinwe.

Mu kuya kwa moba, baana ba kwa Nowa byo bayilenga na kuvujilako, ntanda ikwabo yaishile kwikalako. Aya ntanda ya bubiji nangwa’mba bwikalo, bo bwatwajijila kwikalako kufika ne buji lelo. Buno bwikalo bwayula na makondo, bumbanzhi, ne bukapondo. Ki ka kikobiwa ku ino ntanda? Nanchi ikapuluka nyi?

Kimye kya Kulutwe kya ino Ntanda

Panyuma ya kwamba’mba ntanda ya mu moba a Nowa yaonaikile, jishimikila ja mu Baibolo jatwajijila’mba: “Pakuba bya mwiulu bya katataka ne ntanda, byalaminwa mujilo ku aja jiwi jimo jonka.” (2 Petelo 3:7) Ee kine, byonka nembi mukwabo wa Baibolo byo alumbulula: “Panopantanda [yonka ino ntanda ya ano moba] pakapita.”—1 Yoano 2:17.

Baibolo kechi wikitazha mu kuba’mba ino ntanda yo twikalapo nangwa meulu onkae bikapita ne, mambo nangwatu mu moba a Nowa ntanda ne meulu kechi byaonaikile ne. (Salamo 104:5) Pano bino, ino ntanda ne “bya mwiulu” byayo nangwa’mba bantangi ba makafulumende babena kutangijilwa na Satana, kabiji ne “ntanda” yayo nangwa’mba bantu, byo bikonaika uba nobe na mujilo. (Yoano 14:30; 2 Kolinda 4:4) Ino ntanda nangwa’mba bwikalo, bukonaika byonka byaonaikile yoya ntanda yajingako Muyulo saka akyangye kwiya. Nangwatu Yesu Kilishitu naye waambilepo pa bwikalo bwajingako mu “moba a Nowa” kwikala kya kumwenako ku bikobiwa mpelo ya ino ntanda saka ikyangye kufika.—Mateo 24:37-39.

Yesu byo aambilenga pa moba a Nowa, wakumbwilenga bwipuzho bwaipwizhe batumwa banji bwa kuba’mba: “Kiyukilo kya kwiya kwenu, ne kya juba jikapelako i ki ka?” (Mateo 24:3) Baana ba bwanga ba kwa Yesu bayukile’mba ino ntanda ikapwa. Abya baakaminwe na mambo a kuyuka kino nyi?

Ine, Yesu byo alondolwele binkunka bikamweka ino ntanda saka ikyangye kupwa, wibatundaikile kwikala basangalala ‘mambo bukuzhi bwabo bwajinga pepi.’ (Luka 21:28) Ee kine, kupokololwa kwi Satana ne ku bwikalo bwanji bubi ne kutwela mu ntanda ipya ya mutende!—2 Petelo 3:13.

Pano nga ino ntanda ikapwa kimye ka? Ñanyi “kiyukilo” Yesu kyo apaine ‘kya kwiya kwanji, ne kya juba jikapelako’?

“Kiyukilo”

Kyambo kya Kingiliki kyatuntululwa’mba, “kwiya” ke pa·rou·siʹa kabiji kilumbulula “kwikalapo,” ko kuba’mba muntu po aji. Onkao mambo, umvwe “kiyukilo” kyamweka, kechi kilumbulula’mba Kilishitu uji pepi kwiya ne, kilumbulula’mba waishile kala kabiji po aji. Kilumbulula’mba watatwile kala kulama kwa kubula kumweka ku meso a bantu, kwikala mfumu wa mwiulu kabiji ne kuba’mba katatakatu akonaune balwanyi banji.—Lumwekesho 12:7-12; Salamo 110:1, 2.

Yesu kechi waambiletu pa kinkunka kimo kwikala “kiyukilo” ne. Walondolwele binkunka byavula ne bintu bikamweka panopantanda. Abino byonse bikobiwa mu kimye kyo batela banembi ba Baibolo amba “moba apelako.” (2 Timoti 3:1-5; 2 Petelo 3:3, 4) Akimonai pa bintu bimo Yesu byo aambijile jimo bya kuyukanyikisha “moba apelako.”

“Mukoka ukemena mukoka mukwabo, ne bufumu bukemena bufumu bukwabo.” (Mateo 24:7) Nkondo ya ano moba yakizhamo kubaya kukila yajingako kala. Munembeshi umo wa bya mpito waambile’mba: “Nkondo itanshi ya Ntanda yonse [yatatwile mu 1914] yajinga nkondo itanshi yakumbene konse konse.” Bino nkondo ya kibiji ya ntanda yonse yaonawine byavula kukila nkondo itanshi. Kabiji nkondo yakitwajijila konauna ntanda. Ee, byambo bya kwa Yesu byafikizhiwa pakatampe bingi.

“Kukekala bipowe bya nzala.” (Mateo 24:7) Panyuma ya Nkondo itanshi ya Ntanda yonse kwaishile kipowe kya nzala kikatampe kampe kyaji kikyangye kumwekanapo kala mu bwikalo bwa bantu. Kabiji panyuma ya Nkondo ya kibiji ya Ntanda yonse napo kwaishile kipowe kya nzala ya mama nafwa. Bantu bavula panopantanda babela kikola kya buuse, kabiji baana bafika ku 14 milyonyi bafwa pa mwaka pa mwaka ku kyonka kino kikola. Ee kine, kubaikale bingi “bipowe bya nzala”!

“Kukekala ne bitentanshi bikatampe.” (Luka 21:11) Kufumatu mu mwaka wa 1914, bantu bavula babena kufwa bingi pa mwaka pa mwaka na mambo a bitentanshi kukila byo kyajinga mu myaka ya kala kene. Akimonai pa bitentanshi bimo bikatampe: 1920, mu kyalo kya China, bantu 200,000 bafwile; 1923, mu Japan, bantu 99,300 bafwile; 1939, mu Turkey, bantu 32,700 bafwile; 1970, mu Peru, bantu 66,800 bafwile; kabiji mu 1976, mu China bantu nobe 240,000 (nangwa kwesakana na byaamba mabuku amo bantu 800,000) bafwile. Ee, kya kine “bitentanshi bikatampe”!

‘Ne kuntu kwavula kukekala myalo.’ (Luka 21:11) Panyumatu ya Nkondo itanshi ya Ntanda yonse, bantu bafika ku 21 milyonyi bafwile ku kikola kya kipwizhipwizhi kitelwa’mba Spanish influenza. Magazini ya Science Digest yapaine sawakya wa kuba’mba: “Mu bwikalo bonse bwa kukala kechi kwajingapo bintu byaipayanga bantu bibye uba nobe paji kaimana ne.” Kufumatu kyo kya kimye, kikola kya muchima, kansa, AIDS, ne bikolatu bikwabo byaipaya bantu bakukankalwa kubala.

“Bubi bukavula.” (Mateo 24:12) Kufumatu mu 1914, ino ntanda yetu ibaikaletu ke ya bumbanzhi ne malwañano. Mu mapunzha avula kafwako muntu wiumvwa kukasuluka kwenda mu mukwakwa nangwatu mu kimye kya mute ne. Kimye kya bufuku bantu bekala mu mazubo abo sa bakiya binzhilo ne kupikako tupingilo kabiji ne kuchina kulupuka pangye.

Bintu bikwabo byavula byaambijilwe jimo kubiwa mu moba apelako, kabiji ne bino byonse bibena kufikizhiwa. Kino kibena kulumbulula’mba mpelo ya ino ntanda iji pepi. Bino nangwa byonkabyo kukekala bakapuluka. Panyuma ya kwamba’mba “panopantanda pakapita,” Baibolo walaya’mba: “Pakuba aye uba kyaswa muchima wa Lesa ukekala myaka ne myaka.”—1 Yoano 2:17.

Onkao mambo, twafwainwa kufunda ne kuba kyaswa muchima wa Lesa. Kuba kino kuketulengela kupuluka mpelo ya ino ntanda ne kumona bintu byawama myaka ne myaka mu ntanda ipya ya Lesa. Baibolo walaya’mba mu kyokya kimye: “Lesa . . . ukashimuna mipolo yonse ku meso [a bantu], ne lufu kechi lukekalako jibiji ne, nangwa mabingo, nangwa kujila, nangwa misongo, kechi bikekalako jibiji ne.”—Lumwekesho 21:3, 4.

Binembelo byo twaingijisha muno byafuma mu Buku wa Lesa wa Kikaonde, kana twamwesha ungi. Paji Kinembelo umvwe panembwa NW, kibena kulumbulula kuba’mba abyo byambo byatuntululwa kufuma mu Baibolo wa New World Translation of the Holy Scriptures.

[Byambo biji pa Kipikichala pa peja 6]

Bene bena Bipikichala: Ndeke: kipikichala kya ba USAF. Mwana: kipikichala kya ba WHO kyakopele ba W. Cutting. Kitentanshi: Y. Ishiyama, Hok­kaido University, Japan.